TKANKOWCE - METAZOA organizmy wielokomórkowe przechodzą w swym rozwoju zarodkowym charakterystyczne fazy: - zapłodniona komórka jajowa bruzdkuje; - morula; - blastula - w niej blastocel; - gastrula - tu następuje wytworzenie drugiego listka zarodkowego, występująca jama to gastrocel (= prajelito). trzy sposoby powstawania gastruli: inwaginacja, imigracja, delaminacja
biegun generatywny biegun wegetatywny blastula gastrula gastrulacja blastocel ektoderma endoderma prajelito pragęba
Gastrula pragęba otwór gębowy ektoderma epiderma blastocel mezoglea prajelito jama gastralna endoderma gastroderma
Blastula ektoderma mezoderma Gastrula blastocel endorderma pragęba prajelito ektoderma otwór gębowy mezoderma Trochofora otwór odbytowy endorderma
PARZYDEŁKOWCE pozostały w swym rozwoju w stadium gastruli o dwóch listkach zarodkowych: e k t o d e r m a i e n d o d e r m a oddzielonych galaretowatą blaszką tzw. m e z o g l e ą. Nazywa się je dwuwarstwowcami - DIPLOBLASTICA. Ciało wszystkich pozostałych tkankowców zbudowane jest z trzech listków zarodkowych, stąd ich nazwa trójwarstwowce - TRIPLOBLASTICA. Te trzy listki zarodkowe to: e k t o d e r m a (ektoblast) m e z o d e r m a (mezoblast) e n d o d e r m a (endoblast)
Choanoflagellata Porifera gąbki Placozoa płaskowce Cnidaria parzydełkowce Ctenophora żebropławy Sipunculata płazińce Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Rotatoria typ budowy = bauplan Acanthocephala Seisonida Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata DIPLOBLASTICA - TRIPLOBLASTICA METAZO A
U tkankowców trójwarstwowców wytworzyła się ponadto symetria dwuboczna ciała, stąd ich inna nazwa to BILATERIA - dwubocznie symetryczne.
ANTERIOR grzbietowa = dorsalna POSTERIOR przednia = rostralna tylna = caudalna brzuszna = wentralna głowa = cephalon, caput
Pierwszą grupą METAZOA, której przedstawiciele w rozwoju zarodkowym wytwarzają trzeci listek zarodkowy są płazińce = robaki płaskie PLATYHELMINTHES.
Phylum - PLATYHELMINTHES. (PŁAZIŃCE)
Dotychczas opisano ponad 23 000 gatunków (Polska 853). Tradycyjnie robaki płaskie dzieli się na 4 gromady: Classis: Turbellaria wirki Classis: Monogenea skrzelowce Classis: Trematoda (Digenea) - przywry Classis: Cestoda - tasiemce 18 000 Neodermata
1. Pasożytnicze lub wolno żyjące, nie segmentowane (tasiemce zbudowane z odcinków - proglotydów); 2. Trójwarstwowe, pierwotna jama ciała (=schizocoel) wypełniony parenchymą); 3. Ciało o symetrii dwubocznej, spłaszczone grzbieto- brzusznie; u niektórych wykształcona głowa (cephalizacja) 4. Jelito ślepo zakończone (brak odbytu) albo w ogóle brak jelita; 5. Wór skórno-mięśniowy z mięśniami okrężnymi, skośnymii podłużnymi; Charakterystyka typu:
Charakterystyka typu c.d: 6. Układ nerwowy z parzystymi zwojami mózgowymi i podłużnymi pniami nerwowymi, drabinkowo połączonymi poprzecznymi komisurami; 7. Układ wydalniczy typu protonefridialnego (komórki płomykowe i przewody wyprowadzające); 8. Obojnaki, z bardzo dobrze rozwiniętym układem rozrodczym.
Układ rozrodczy PŁAZIŃCÓW - obojnaczy testes - jądra Układ męski vassa efferentia kanaliki nasienne vas deferens nasieniowód ductus seminalis przewód nasienny vesicula seminalis pęcherzyk nasienny Układ żeński ovaria - jajniki oviducti jajowody vitellaria żółtniki vagina pochwa ductus ejaculatorius przewód wytryskowy penis prącie macica Atrium genitale zatoka płciowa
Przekrój przez ścianę ciała wypławka ciałka podstawowe wici rabdity nabłonek migawkowy błona podstawowa jądra mięśnie okrężne mięśnie skórne mięśnie grzbietowo-brzuszne mięśnie podłużne
Zróżnicowanie budowy układu pokarmowego wirków jelito trójgałęziste gardziel workowate jelito jelito wielogałęziste wirki bezjelitowe wirki prostojelitowe wirki trójjelitowe wirki wielojelitowe
Budowa układu pokarmowego wirków - gardziel gardziel w stanie spoczynku gardziel wynicowana jama gębowa otwór gębowy gardziel
Budowa układu nerwowego wirków pień nerwowy spoidła
Gromada Turbellaria - wirki Świat: ok. 4 500 gatunków Polska: ok. 140 gatunków 1. Wielkość od kilku mm do kilkudziesięciu cm; są zwierzętami wolno żyjącymi, pasożytami bądź symbiontami; 2. Kształt wydłużony, częściej listkowaty; 3. Ciało pokrywa nabłonek rzęskowy (wytwarzający wiry), pod nim mięśnie okrężne, skośne i podłużne; 4. W nabłonku występują kom. czuciowe i gruczoły skórne rabdity (pałeczkowate twory wyrzucane na zewnątrz) o znaczeniu zaczepno-obronnym;
Gromada Turbellaria wirki c.d. 5. Układ pokarmowy workowaty bądź rozgałęziony z jednym tylko otworem gębowo-odbytowym; 6. nie posiadają układu oddechowego ani krwionośnego; 7. Parenchyma - o charakterze syncytium - wypełnia pierwotną jamę ciała; 8. Narządy zmysłu: oczy (zwykle 1 para, niekiedy kilkanaście par), statosysty, płaty czuciowe (= auriculariae); 9. Układ rozrodczy hermafrodytyczny
NEODERMATA Gromada: Monogenea skrzelowce Gromada: Trematoda przywry Gromada: Cestoda tasiemce neoderma = nowa skóra, zastepuje nabłonek (epiderma); jest przystosowaniem do pasożytniczego trybu życia
schemat neodermy płazińców blaszka podstawowa m. okrężne tegument zewnętrzny m. podłużne mostki cytoplazmatyczne tegument wewnętrzny komórki tegumentu parenchyma
Gromada: Trematoda Przywry Gromada: Cestoda Tasiemce Gromada: Monogenea skrzelowce pasożyty wszystkich grup kręgowców (ich larwy opanowały zarówno bezkręgowce jak i kręgowce żyjące w środowisku lądowym i wodnym); wytworzyły specyficzne pokrycie ciała (tegument = neoderma) (w miejsce orzęsionego nabłonka) odporne na działanie enzymów trawiennych żywiciela; dodatkową funkcją tegumentu jest pobieranie pokarmu, wymiana gazowa i oddychanie pasożyta Układ wydalniczy typu protonefridialnego; Układ rozrodczy z nielicznymi wyjątkami obojnaczy
Schemat budowy protonefridium jądro komórka terminalna (solenocyt) wici (1 lub 2) jądro komórka wyprowadzająca
Typy protonefridium solenocyty komórki płomykowe
Classis: Monogenea skrzelowce prohaptor narząd czepny (opisthohaptor): haki, klamry, przyssawki rozwój bez żywiciela pośredniego larwa onkomiracidium
Diplozoon sp. Polystomum integerrimum skrzela kijanki (= larwa neoteniczna) pęcherz moczowy żaby
cykl życiowy Polystomum integerrimum gospodarz niedojrzały płciowo zahamowany rozród płciowy gonadrotropiny żaby stymulują rozród płciowy przywry gospodarz dojrzały płciowo Wzrost larwy (3 lata) larwa w pęcherzu moczowym dojrzewanie plciowe żaba dojrzała płciowo skrzela wewnętrzne kijanki skrzela zewnętrzne kijanki kijanka złożenie jaj (gospodarz) typowe zachowanie nietypowe zachowanie rozwój neoteniczny (Polystomum) złożenie jaj (Polystomum) jaja typowe (Polystomum) WODA
Gromada: Trematoda przywry Ciało zazwyczaj wydłużone, owalne, lancetowate, spłaszczone grzbieto-brzusznie, z dwoma przyssawkami; Niewielkie, o stosunkowo prostej budowie; Układ pokarmowy rozgałęziony, najczęściej ślepo zakończony; Obojnaki, jedynie rodzina Schistosomatidae rozdzielnopłciowa; Rozwój z przemianą pokoleń.
Gromada: Trematoda (Digenea) przywry wnętrzniaki Dla przebiegu pełnego cyklu rozwojowego niezbędnych jest co najmniej dwóch żywicieli; w ich rozwoju występują co najmniej 2 stadia rozwojowe (dwie generacje), stąd nazwa Digenea. miracidium ècerkarie èmetacerkarie èżywiciel ostateczny
przyssawka gębowa gardziel zatoka płciowa macica jajnik kanał gruczołu żółtnikowego nasieniowód przyssawka brzuszna ootyp gruczoł Mehlisa gruczoł żółtnikowy jądro Fasciola hepatica motylica wątrobowa
metacerkaria jajo miracidium cerkaria sporocysta redia
jaja metacerkaria cerkaria redia sporocysta miracidium
cykl życiowy Clonorchis(Opistorchis) sinensis metacerkaria jaja miracidium Macropodus opercularis cerkaria Parfossalurus sp. sporocysta redia
Cykl życiowy Schistosoma sp.
Gromada: Cestoda - tasiemce 1. Pasożyty wewnętrzne różnej wielkości, od kilku mm do kilku (killkunastu) metrów; 2. Większość narządów wewnętrznych zredukowana bądź zanikła; brak układu pokarmowego odżywianie na drodze przenikania cząstek pokarmowych przez okrywy ciała (neodermę); 3. Ciało zbudowane z główki (narząd czepny), szyjki (strefa wzrostu) i strobili; 4. Pokrycie ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy zbudowany z neodermy i warstw m. podłużnych i poprzecznych;
Gromada Cestoda c.d. 5. Układ nerwowy w postaci 2 pni nerwowych; 6. Układ wydalniczy protonefrydialny; 7. Bardzo dobrze wykształcony obojnaczy układ rozrodczy; 8. W cyklu życiowym co najmniej dwie postaci larwalne i co najmniej jeden żywiciel pośredni; 9. Ontogeneza tasiemców: jajo, onkosfera (rozwijająca się wewnątrz otoczek jajowych, dostaje się do przewodu pokarmowego żywiciela pośredniego lub do wody), cerkoid (wągier), postać dojrzała.
przód ciała Proglotydy (człony) Bez narządów płciowych Płciowe obojnacze maciczne
Gromada Cestoda aparat czepny
Przegląd tasiemców Bruzdogłowiec szeroki Diphyllbothrium latum (skoleks buławowaty, z dwiema długimi i głębokimi bruzdami): jajo - onkosfera - orzęsione koracidium widłonóg (procerkoid) planktonożerna ryba (plerocerkoid) ssak rybożerny (postać dorosła) Tasiemiec uzbrojony Taenia solium: jajo - onkosfera świnia, pies, kot, szczur (wągier=cysticerkus) - człowiek (postać dorosła) Tasiemiec nieuzbrojony Taeniarhynchus saginatus: jajo - onkosfera bydło domowe i przeżuwacze (wągier=cysticerkus) człowiek (postać dorosła)
onkosfera Tasiemiec uzbrojony Taenia solium jajo wągier
Cykl rozwojowy: bruzdogłowiec szeroki Diphyllbothrium latum plerocercoid jajo plerocercoid procercoid coracidium
Cykl rozwojowy: tasiemiec psi Dipyllidium caninum ŻYWICIEL OSTATECZNY onkosfera przekształca się w cystocercoid w jamiec ciala larwy PCHŁA proglotyd z pakietami jaj pakiety jaj
Ligula sp. rzemień
Echinococcus granulosus - tasiemiec bąblowcowy skoleks p. dojrzała w jelicie żywiciel ostateczny żywiciel pośredni jajo bąblowiec (wątroba, mózg, oko, nerki, mięsnie) onkosfera dostaje się do krwiobiegu