Ministerstwo ds. Oświaty i Kobiet Szlezwik-Holsztyn Dobrze zacząć Projekt na rzecz integracyjnego rozwijania znajomości języka w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn
Dobrze zacząć Projekt na rzecz integracyjnego rozwijania znajomości języka w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn Umiejętności językowe odgrywają ważną rolę w kształceniu szkolnym i zawodowym, w karierze zawodowej i w aktywnym udziale w życiu społecznym. Obecnie wiemy, że najdogodniejszym momentem do nauki języka jest okres na długo przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Dlatego poza rodziną, ważne, centralne zadanie, przypada placówkom wychowania przedszkolnego: Im lepszy rozwój języka i mowy w wychowaniu przedszkolnym, tym lepsze warunki rozwojowe w późniejszym okresie edukacyjnym i większe szanse na sukces. Pomoc w rozwijaniu znajomości języka to propagowanie ogólnego rozwoju dziecka. Obejmuje ona wszystkie dzieci, lecz w zależności od rozwoju dziecka, dzieli się następujące kategorie: Dzieci, których umiejętności językowe są, odpowiednio do wieku, dobrze rozwinięte, potrzebują bodźców dla dalszego rozwoju. Dzieci, które mają problemy z wysławianiem się i nie są przyzwyczajone do formułowania pełnych zdań, muszą przechodzić odpowiednie ćwiczenia. Dzieci ze środowisk migracyjnych wymagają pomocy w procesie naturalnego przyswajania drugiego języka. Dzieci z zaburzeniami w rozwoju językowym muszą być wspierane przez odpowiednio wykwalifikowanych logopedów z ośrodków szkolnowychowawczych. Projekt na rzecz integracyjnego rozwijania znajomości języka, który powstał w Szlezwik-Holsztyn i jest jedynym tego rodzaju w całej Republice Federalnej, uwzględnia różnorodne kategorie pomocy i łączy pracę zaangażowanych w niego instytucji i osób w jedną sieć. Wszystkie elementy wspierające, począwszy od pomocy w rozwijaniu znajomości języka, aż po pracę logopedyczną, zostały zjednoczone w jeden rozszerzony system, który nie rozróżnia podziału na uprawnienia, ale pojmuje pomoc w rozwijaniu znajomości języka we wczesnej fazie czyli w przedszkolach i szkole podstawowej - jako całości. Projekt na rzecz integracyjnego rozwijania znajomości języka Szlezwik-Holsztyn składa się z następujących elementów: 1. Pomoc w rozwijaniu znajomości języka i ocena kompetencji językowych w placówkach wychowania przedszkolnego 2. Specjalne programy rozwijania umiejętności językowych w małych grupach, w placówkach wychowania przedszkolnego dla dzieci od trzeciego roku życia, które wymagają wzmożonej pracy nad rozwijaniem znajomości języka 3. Ocena umiejętności językowych w ramach wcześniejszego rozpoczęcia nauki w szkole. 4. Wcześniejsza, intensywna pomoc w rozwijaniu znajomości języka w okresie między zgłoszeniem dziecka do szkoły a rozpoczęciem edukacji szkolnej (SPRINT) 5. Pomoc w rozwijaniu znajomości języka w szkole (Ośrodki języka niemieckiego jako drugiego języka) 6. Działania logopedyczne w przedziale wiekowym u dzieci od 3 do 6 lat 7. Doskonalenie zawodowe wychowawczyń i wychowawców przedszkoli oraz nauczycieli 8. Informacje i materiały.
Pomoc w rozwijaniu znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego Przedszkolna pomoc w rozwijaniu znajomości języka dzieli się na trzy kategorie: 1. Ogólne zasady pomocy w rozwijaniu znajomości języka Szlezwik-Holsztyn był pierwszym krajem związkowym, który konsekwentnie i systematycznie realizował ideę pomocy na rzecz rozwijania znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego. 2. Metoda obserwacji w celu oceny umiejętności językowych Od 2003 roku uwagę skupia Pomoc w rozwijaniu znajomości języka u dzieci z językiem niemiecki jako drugim językiem (Pomoc w przyswajaniu drugiego języka w sposób naturalny). Już od roku szkolnego 1996/97, na terenie całego Landu, oferowany jest cykl bezpłatnych kursów dokształcania zawodowego dla wychowawczyń i wychowawców, przekazujących wiedzę z zakresu ogólnych zasad pomocy w rozwijaniu znajomości języka. Jeden cykl obejmuje dziesięć spotkań w grupie, składającej się z 25 osób. W takich kursach wzięło do tej pory udział ponad 6.000 wychowawczyń i wychowawców. Treść kursów jest stale rozszerzana i dopasowywana do najnowszego stanu wiedzy. Na początku priorytetowym celem było przekazywanie wiedzy na temat ogólnej pomocy w rozwijaniu znajomości języka u dzieci z zaburzeniami w rozwoju językowym, wymagających dodatkowego wsparcia przez logopedę. Następnie kursy dokształcania zawodowego zostały rozszerzone o programy dot. ogólnych zasad pomocy w rozwijaniu znajomości języka u wszystkich dzieci placówek wychowania przedszkolnego, mające na celu prewencję pierwszo etapową. Od 2000 roku wprowadzono program: Świadomość fonologiczna jako fazę przygotowawczą do późniejszego zdobywania umiejętności piśmienniczych i w celu zapobiegania trudnościom w czytaniu i ortografii. W tym celu opracowano specjalne materiały dydaktyczne. Dodatkowo zwiększono pensum logopedów w placówkach wychowania przedszkolnego.
W celu dokonywania lepszej oceny kompetencji językowych u dzieci oraz w celu indywidualnego wspomagania rozwoju każdego dziecka, opracowano metodę obserwacji SISMIK (zachowania językowe i zainteresowanie językiem w przedszkolu u dzieci ze środowisk migracyjnych) oraz SELDAK (rozwój językowy i piśmienność u dzieci, wzrastających w języku niemieckim). 3. Specjalne programy na rzecz wspierania rozwoju umiejętności językowych Od lipca 2007 roku istnieją w placówkach wychowania przedszkolnego, we wszystkich powiatach i miastach o samodzielnych uprawnieniach administracyjnych, specjalne programy pomocy w rozwijaniu znajomości języka u tych dzieci, u których stwierdzono potrzebę doskonalenia językowego podczas przyjmowania ich do placówki wychowania przedszkolnego. Pracownicy placówek wychowania przedszkolnego mogą liczyć na pomoc logopedów z ośrodków szkolnowychowawczych przy ocenie kompetencji językowej. Następnie odbywa się docelowa nauka w małych grupach od trojga do ośmiorga dzieci, prowadzona przez odpowiednio przeszkolone wychowawczynie/przeszkolonych wychowawców lub przez fachowców z zewnątrz. W przypadku, gdy u jednego z dzieci stwierdzone zostają zaburzenia w rozwoju językowym, objęte ono zostaje specjalnym programem z zakresu działań logopedycznych. Specjalne programy, mające na celu pomoc w rozwijaniu znajomości języka dziecka, przeznaczone są dla wszystkich dzieci, które wykazują niedostateczny poziom znajomości języka, również dla tych, ze środowisk migracyjnych. Kursy dokształceniowe We wszystkich powiatach i miastach o samodzielnych uprawnieniach administracyjnych kraju związkowego oferowane są obecnie kursy dokształceniowe dla wychowawczyń i wychowawców. Materiał dydaktyczny Arkusze pytań stosowane w metodzie obserwacji SISMIK i SELDAK wraz z dwujęzycznymi listami wystosowanymi do rodziców wraz z broszurką: Zabawa jako pomoc w rozwijaniu znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego, specjalnie opracowanej dla placówek wychowania przedszkolnego w Szlezwik-Holsztyn, zostały bezpłatnie udostępnione wszystkim ośrodkom w Landzie. Arkusze obserwacyjne i dwujęzyczne listy można nabyć poprzez wydawnictwo Herder. Broszurkę: Zabawa jako pomoc w rozwijaniu znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego można nabyć kontaktując się z drukarnią Joost, Eckernförder Straße 239, 24119 Kronhagen, Tel. 0431 542231, Faks 0431 549434,E-Mail: druckerei-joost@web.de. Informacje/adresy Dodatkowe pomoce dydaktyczne do rozwijania umiejętności językowych w wychowaniu przedszkolnym, opracowane na zlecenie Ministerstwa ds. Oświaty i Kobiet, będą przesłane do wszystkich placówek wychowania przedszkolnego lub są dostępne w formie pliku PDF na portalu edukacyjnym www.bildung.schleswig-holstein.de.
Pomoc w rozwijaniu znajomości języka przed rozpoczęciem edukacji szkolnej (SPRINT) W ramach dalszego rozwoju projektu na rzecz integracyjnego rozwijania znajomości języka oferowane są od początku 2006 roku na terenie całego kraju związkowego kursy o nazwie SPRINT (Intensywna pomoc w rozwijaniu znajomości języka). Skierowane są one do wszystkich dzieci, także do tych ze środowisk migracyjnych, które nie posiadają żadnej znajomości języka niemieckiego lub jedynie znikomą. Poziom znajomości języka sprawdzany jest już podczas zapisywania dzieci do szkoły. W przypadku stwierdzenia deficytu językowego u dziecka, następuje ponowne badanie przez specjalistów. Jeśli braki w znajomości języka potwierdzają się, dzieci poddawane są intensywnemu szkoleniu językowemu w okresie, między rozmową mającą na celu zapisanie dziecka do szkoły, a rozpoczęciem szkoły lekcje języka odbywają się przez 20 tygodni, do dwóch godzin dziennie, w małych grupach, składających się z sześciu do dziesięciu dzieci lub mniej. 65 procent spośród prawie 3000 dzieci, które w roku 2007, do wakacji ćwiczyły umiejętności językowe na kursach SPRINT, stanowiły dzieci z rodzin migracyjnych. Uczestnictwo w kursach SPRINT stało się zobowiązujące, wraz z wprowadzeniem nowelizacji ustawy o szkolnictwie. Przewiduje się, że oprócz ofert kursów SPRINT dla dzieci, przeprowadzanych na pół roku przed rozpoczęciem edukacji szkolnej, również matkom ze środowisk migracyjnych oferowane będą kursy językowe, mające na celu nauczanie podstawowej znajomości języka. Takie kursy będą prowadzone równocześnie z kursami SPRINT. Materiały dydaktyczne We współpracy z uniwersytetem we Flensburgu wydane zostało opracowanie praktycznej pomocy w rozwijaniu znajomości języka w wychowaniu przedszkolnym. Poza tym istnieje obszerny zbiór materiałów dydaktycznych.
Pomoc w rozwijaniu znajomości języka w szkole Pomoc w rozwijaniu znajomości języka dla dzieci i młodzieży ze środowisk migracyjnym oferowana była do tej pory głównie w poszczególnych szkołach. Kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn wspiera ponadto tworzenie Ośrodków Języka Niemieckiego Jako Drugiego Języka (DaZ-Zentrum). Pod pojęciem DaZ-Zentrum rozumiane jest zrzeszenie szkół, oferujące w podlegającym regionie programy mające na celu wspieranie rozwoju językowego uczennic i uczniów z obszaru danej szkoły lub z zewnątrz. Obecnie istnieje na terenie 13 z 15 wszystkich powiatów łącznie 49 ośrodków DaZ, oferujących pomoc w rozwijaniu znajomości języka Dokształcanie Dokształcanie odbywa się w formie regularnych konferencji dot. nauczania języka niemieckiego jako drugiego języka i w grupach roboczych języka niemieckiego jako drugiego języka (DaZ), organizowanych przez specjalistów instytutu ds. podnoszenia jakości nauczania w szkołach (IQSH). Materiały dydaktyczne Pomoc w nauce języka niemieckiego jako drugiego języka, oferowana w szkołach, jest kontynuacją pomocy w rozwijaniu znajomości języka, rozpoczętej w okresie przedszkolnym (program SPRINT). Jest ona oferowana w konkretnych przypadkach. Dla potrzeb szkoły, w zakresie niesienia pomocy w rozwijaniu znajomości języka opracowane zostaną na rok szkolny 2008/09 jednolite podstawy merytoryczne i pomoce dydaktyczne ułatwiające praktyczną ich realizację. Stworzone one zostały na bazie programu nauczania Języka Niemieckiego Jako Drugiego Języka Landu Saksonii. Obszerną dokumentację wraz z listą sprawdzonych i polecanych materiałów dydaktycznych można znaleźć ponadto w instytucie ds. podnoszenia jakości nauczania w szkołach (IQSH).
Pomoc w leczeniu zaburzeń w rozwoju językowym u dzieci w przedziale wiekowym od 3 do 6 lat Zaburzenia w rozwoju językowym u dzieci w wieku przedszkolnym znacznie się nasiliły. Dlatego naukowcy i pracownicy placówek wychowania przedszkolnego żądają pracowania nad rozwijaniem znajomości języka już we wczesnym okresie rozwojowym dziecka. Ministerstwo ds. Oświaty i Kobiet Szlezwik-Holsztyn odpowiedziało na to wyzwanie: Najważniejszym zadaniem 92 przychodni logopedycznych stało się zapobieganie powstawaniu zaburzeń mowy u dzieci w wieku szkolnym poprzez adekwatną pomoc w leczeniu zaburzeń jeszcze przed rozpoczęciem edukacji szkolnej czyli w placówkach wychowania przedszkolnego. Dzieci uczęszczające do placówek wychowania przedszkolnego są zgłaszane do przychodni zazwyczaj bezpośrednio przez swoich rodziców (np.za poradą lekarki/lekarza). Pomoce dydaktyczne 50-stronicowa broszurka: Zabawa jako pomoc w rozwijaniu znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego zawiera zasady, wskazówki, pomysły zabawowe, przygody z językiem, pomoce do zabawowego rozwijania znajomości języka, w placówkach wychowania przedszkolnego. Mały przewodnik praktyczny rozumiany jest jako wstęp do ogólnego programu pomocy w rozwijaniu znajomości języka w placówkach wychowania przedszkolnego. Można go zamówić w cenie 1,50 za egzemplarz (+koszty przesyłki) w drukarni Joost, Eckernförder Straße 239, 24119 Kronshagen, Numer telefonu:0431 542231, Faks: 0431 549434; E-mail: druckerei-joost@web.de Projekt kraju związkowego Szlezwik- Holsztyn ma na celu ścisłą współpracę placówek wychowania przedszkolnego z przychodniami logopedycznymi, należącymi do ośrodków szkolnowychowawczych. W projekt zaangażowane są również osoby z bezpośredniego środowiska dziecka. Na początku roku przedszkolnego, logopedzi, pracujący w przychodniach, przychodzą do przedszkoli, żeby poznać dzieci w ich codziennym środowisku. Szczegółowe badanie logopedyczne następuje dopiero wtedy, gdy u dziecka stwierdza się oznaki wyraźnego zaburzenia w rozwoju językowym. Najpierw przeprowadzana jest rozmowa z rodzicami, która jest warunkiem do podejmowania dalszych działań z zakresu leczenia logopedycznego. Rodzicom udzielane są przy tym wskazówki dot. prowadzenia w warunkach domowych ćwiczeń zabawowych, mających na celu rozwijanie umiejętności językowych. Otrzymują oni dodatkowo odpowiedni materiał informacyjny.
Osoby kontaktowe W Ministerstwie ds. Oświaty i Kobiet: Dr Harald Otto Telefon: 0431 988-2405 Andrea Först Telefon: 0431 988-2408 Jan Stargardt Telefon: 0431 988-2574 Główny koordynator na kraj związkowy Christiane Christiansen Telefon: 04321 5991 Konsultacja telefoniczna: we czwartki od godz.11.00 do 12.00, Poza tym proszę nagrywać się na automatyczną sekretarkę. W instytucie ds. podnoszenia jakości nauczania w szkołach (IQSH): Pełnomocnik na kraj związkowy ds. kształcenia i wychowania interkulturowego i nauczania języka niemieckiego jako języka drugiego: Reinhild Süßenguth Telefon: 040 7209717 E-mail: suessenguth.janz@web.de Informacje w internecie: Portal edukacyjny www.bildung.schleswig-holstein.de Wydawca: Ministerstwo ds. Oświaty i Kobiet Landu Szlezwik-Holsztyn / Brunswiker Straße 16-22, 24105 Kiel Realizacja: b+c computergraphik, Kiel, www.b-u-c.com Druk: A. C. Ehlers, Kiel grudzień 2007 ISSN 0935-4638 Rząd Landu w internecie: www.landesregierung.schleswig-holstein.de Broszurka wykonana została z papieru makulaturowego. Broszurka powstała w ramach pracy o charakterze publicznym Landu Szlezwik-Holsztyn. Nie może ona być wykorzystywana w kampanii wyborczej do celów reklamy wyborczej, zarówno przez partie, jak i osoby przygotowujące kampanię wyborczą lub pomagające w kampanii wyborczej. Również bez powiązania czasowego ze zbliżającymi się wyborami nie może ona być wykorzystywana przez rząd kraju związkowego w taki sposób, że mogłaby być rozumiana jako działająca na korzyść pojedynczych grup. Użycie broszury w celach informacyjnych członków partii jest dozwolone.