Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych

Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych

Skrócony opis lekcji Na zajęciach uczniowie poznają działanie funduszy inwestycyjnych, różne typy funduszy inwestycyjnych oraz opłacalność inwestycji w fundusze w ciągu ostatnich lat. Cele lekcji Uczeń powinien: wyjaśnić pojęcia: fundusze inwestycyjny, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwo funduszy inwestycyjnych, opisać działanie funduszu inwestycyjnego, opisać sposób obliczania wartość jednostki uczestnictwa, formułować wnioski o opłacalności inwestowania w fundusz inwestycyjny. Słowa kluczowe fundusz inwestycyjny, towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Adresat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Metody realizacji zajęć analiza danych statystycznych, elementy burzy mózgów, wykład, praca w grupach. 2

Materiały materiał pomocniczy nr 1 Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe w Polsce, materiał pomocniczy nr 2 Liczba funduszy inwestycyjnych (wraz z subfunduszami) w Polsce w latach 2003-2013, materiały pomocnicze nr 3,4,5,6. Opis różnych typów funduszy, materiał pomocniczy nr 7 Aktywa funduszy inwestycyjnych w euro na osobę w wybranych krajach, materiał pomocniczy nr 8 Najwyższe i najniższe stopy zwrotu z inwestycji w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (od początku 2003 roku do stycznia 2004). Proponowany przebieg zajęć 1. Na początku lekcji przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 1 - Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe w Polsce. Zwróć uwagę, że Polacy coraz więcej środków lokują na giełdzie papierów wartościowych, kupują akcje, obligacje i jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij uczniom pojęcie funduszu inwestycyjnego oraz omów zasady jego funkcjonowania (informacje na ten temat znajdziesz w materiale pomocniczym dla nauczyciela). 2. W kolejnej części lekcji wyjaśnij, że istnieje wiele rodzajów funduszy. Przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 2 - Aktywa netto typów funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij, że przedstawia on dane o grupach funduszy w Polsce i wysokości zgromadzonych przez nie środków. Podziel klasę na 4 zespoły, zadaniem każdego z nich będzie przedstawienie kolegom informacji o następujących typach funduszy: fundusze rynku pieniężnego, fundusze agresywne, fundusze zrównoważone, fundusze obligacji. Rozdaj uczniom materiały pomocnicze nr 3, 4, 5, 6. Po ok. 15 minutach poproś przedstawicieli zespołów o zaprezentowanie wyników pracy. Zwróć uwagę, że różne grupy funduszy oferują 3

różne możliwości zysków. Decydując się na zakup jednostek, należy wziąć pod uwagę okres, na jaki powierza się funduszom środki. Zakup jednostek uczestnictwa to inwestycja na wiele lat. W ponad 10 - letniej historii funduszy w Polsce były lata, w których posiadanie jednostek przynosiło straty i okresy, kiedy był to najlepszy sposób inwestowania. 3. Przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 7 Aktywa funduszy inwestycyjnych w euro na osobę w wybranych krajach. Wyjaśnij, że w Unii Europejskiej działa ponad 20 tys. funduszy inwestycyjnych, natomiast w Polsce w 2013 było ich ok. 115 (dokładne dane znajdziesz w materiale pomocniczym dla nauczyciela). Ekonomiści przewidują, że liczba funduszy oraz ilość środków jakie Polacy im powierzą, będzie rosła. Po wejściu Polski do UE pojawiło się więcej zagranicznych funduszy inwestycyjnych oraz powstały nowe rodzaje polskich funduszy. Polacy zyskali dodatkowe możliwości inwestowania w fundusze działające na innych rynkach, a przez to wzrosło bezpieczeństwo przekazanych funduszom pieniędzy (kłopoty giełdy warszawskiej nie miały konsekwencji dla tych, którzy kupili jednostki uczestnictwa funduszy inwestujących na giełdach w innych częściach Europy). 4. Na zakończenie zajęć przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 8 - Najwyższe i najniższe stopy zwrotu z inwestycji w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij, że opisuje on sytuację z pewnego okresu. W przyszłości ten ranking może ulec zmianie. Większe zyski mogą przynosić inne fundusze. Inwestowanie w funduszach jest obciążone pewnym ryzykiem. Jeśli jednak gotowi jesteśmy podjąć to ryzyko w imię większych zysków oraz możemy nasze pieniądze zainwestować na wiele lat, to fundusze są propozycją wartą rozważenia. 5. W domu uczniowie mogą przygotować informacje o aktualnej sytuacji na rynku funduszy, np. ustalić, jak zmieniły się wartości jednostek uczestnictwa poszczególnych grup funduszy w ciągu ostatnich miesięcy lub jaka jest aktualna wartość środków zgromadzonych przez fundusze inwestycyjne. Potrzebne dane znajdą na stronach: www.knf.gov.pl, www.izfa.pl. 4

Materiały dla nauczyciela Fundusze inwestycyjne Fundusz jest instytucją finansową, której działalność polega na kupowaniu za pieniądze klientów różnego rodzaju tzw. instrumentów finansowych (przede wszystkim bonów skarbowych, obligacji i akcji) oraz nieruchomości. Inwestorzy indywidualni klienci funduszy - kupując tzw. jednostki uczestnictwa 1, wpłacają do funduszu pieniądze. Tymi pieniędzmi zarządzają specjaliści, których celem jest powiększenie powierzonych środków. Z określoną częstotliwością (nowe wyceny funduszy inwestycyjnych pojawiają się zazwyczaj po każdym dniu, w którym działała warszawska giełda papierów wartościowych) fundusz ocenia wartość posiadanych lokat (np. akcji), a następnie dzieli otrzymaną kwotę przez liczbę jednostek przysługujących wszystkim klientom funduszu. Aktualną wycenę jednostek uczestnictwa funduszy można znaleźć np. w Gazecie Wyborczej oraz na stronach internetowych. W praktyce wygląda to tak, że wpłacając określoną sumę na konto funduszy, kupujemy pewną liczbę jednostek uczestnictwa (w zależności od aktualnej wartości jednej jednostki). Od funduszu otrzymujemy informację, że posiadamy np. 100 jednostek uczestnictwa. Potem śledząc informacje w prasie lub na stronach www, w każdej chwili możemy ustalić, ile warte są nasze jednostki, a więc ile mamy pieniędzy. Jeżeli postanowimy odzyskać pieniądze składamy zlecenie umorzenia jednostek i otrzymamy wówczas kwotę wynikającą z pomnożenia liczby posiadanych jednostek przez aktualną ich wartość. Część wpłaconych przez nas pieniędzy jest przeznaczana na działalność towarzystwa funduszy inwestycyjnych, które zarządza pieniędzmi zgromadzonymi w funduszu. W Polsce w 2013 roku działało aktywnie 56 Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, które zarządzały łącznie 929 funduszami oraz subfunduszami. 1 Jednostki uczestnictwa są emitowane przez fundusze otwarte. Istnieją jeszcze fundusze zamknięte, które emitują certyfikaty inwestycyjne. 5

Materiały dla uczniów Materiał pomocniczy nr 1 Wykres 1. Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe w Polsce. 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 46,1 24,9 7,9 5,3 5,3 1,4 10 6

Materiał pomocniczy nr 2 Wykres 2. Liczba funduszy inwestycyjnych (wraz z subfunduszami) w Polsce w latach 2003-2013 (stan na koniec roku). 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2003 2004 2004 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 7

Materiał pomocniczy nr 3 Fundusze obligacji (papierów dłużnych) Obligacja jest dowodem udzielenia pożyczki przez nabywcę obligacji jej wystawcy emitentowi, np. skarbowi państwa, samorządowi, firmie. Emitent zobowiązuje się do jej wykupu w ustalonym (w momencie sprzedaży) terminie za określoną kwotę wyższą od tej, jaką zapłacił kupujący obligację. Zarządzający funduszami obligacji za powierzone pieniądze kupują obligacje emitowane przez Skarb Państwa, samorządy, firmy. Obligacje Skarbu Państwa są uważane za jeden z najmniej ryzykownych sposobów inwestycji, państwo bowiem jest gwarantem wypłacenia obiecanych odsetek. Samorządy są emitentami obligacji komunalnych. Poprzez sprzedaż takich obligacji gminy zdobywają środki np. na budowę oczyszczalni ścieków czy dróg. Zabezpieczeniem wypłacenia obiecanych odsetek jest majątek gminy. Lokaty w funduszach obligacji są mniej ryzykowne niż w funduszach akcyjnych, lecz tu także są możliwe okresowe wahania wartości jednostek uczestnictwa (choć wahania te są niższe niż w przypadku funduszy akcji). Tabela 1. Średnie stopy zwrotu dla funduszy obligacji w latach 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 6,2% 6,1% 4,8% 10,3% 2% Źródło: analizy.pl 8

Materiał pomocniczy nr 4 Fundusze akcji Zarządzający funduszami tego typu kupują za powierzone pieniądze akcje spółek notowanych na giełdzie. Wartość akcji może ulegać gwałtownym zmianom. Samodzielne podejmowanie decyzji o zakupie (i sprzedaży w wybranym momencie) akcji wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Fundusz zatrudnia specjalistów, którzy mogą podejmować efektywniejsze decyzje. Duże ryzyko dla indywidualnego inwestora na giełdzie wynika także z tego, że zazwyczaj dysponuje on kwotami pozwalającymi na zakup akcji tylko kilku spółek. Spadek ich wartości oznacza więc duże straty. Fundusz, dysponując znacznymi środkami kupuje akcje wielu spółek, zatem istnieje szansa, że gdy część będzie traciła na wartości to inne akcje przyniosą zyski. Wahania kursów akcji na giełdzie powodują wahania wartości jednostek uczestnictwa funduszu. Ryzyko związane z inwestowaniem w fundusze akcji jest więc wyższe od ryzyka inwestowania np. w fundusze obligacji czy rynku pieniężnego, lecz wzrost wartości jednostek uczestnictwa może być także wyższy w krótszym czasie. Tabela 2. Średnie stopy zwrotu dla funduszy akcji w latach 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 40,1% 19,0% -23,2% 17,7% 11,2% Źródło: analizy.pl 9

Materiał pomocniczy nr 5 Fundusze zrównoważone Zarządzający funduszami tego typu za powierzone pieniądze kupują zarówno akcje spółek notowanych na giełdzie, jak i obligacje. Udział akcji w portfelach funduszy zależy od sytuacji na rynku. W przypadku wzrostów kursów akcji na giełdzie zarządzający funduszami kupują więcej akcji. Gdy na giełdzie utrzymują się spadki, w funduszach zrównoważonych zaczynają przeważać obligacje. W portfelu typowego funduszu zrównoważonego udział akcji wynosi od 40% do 60%. Wahania wartości jednostek uczestnictwa funduszy zrównoważonych (a więc zarówno wzrosty jak i spadki) są zazwyczaj wyższe niż w przypadku funduszy obligacji i niższe niż w przypadku funduszy akcji. Tabela 3. Średnie stopy zwrotu dla funduszy zrównoważonych i stabilnego wzrostu w latach 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 23,3% 11,4% -15,8% 15,8% 4,2% Źródło: analizy.pl 10

Materiał pomocniczy nr 6 Fundusze rynku pieniężnego Zarządzający funduszami tego typu za powierzone pieniądze kupują m.in. bony skarbowe. Bony skarbowe są to papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa. Wartość nominalna jednego bonu skarbowego wynosi 10.000 złotych. Bony sprzedawane są po cenie niższej od wartości nominalnej. Różnica miedzy ceną sprzedaży a wartością nominalną stanowi zysk kupującego. Po określonym czasie (od 1 tygodnia do 52 tygodni) Skarb Państwa odkupuje bony skarbowe za kwotę równą wartości nominalnej. Celem funduszu rynku pieniężnego jest ochrona powierzonych środków przed utratą wartości wywołaną inflacją. Wzrost wartości jednostek uczestnictwa zazwyczaj nieznacznie przewyższa oprocentowanie lokat w bankach. Zaletą inwestowania w fundusze jest jednak to, że w każdej chwili można umorzyć jednostki uczestnictwa, nie tracąc przy tym wypracowanych odsetek (w banku zerwanie lokaty przed terminem oznacza utratę odsetek). Jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego charakteryzują się najmniejszym ryzykiem wahań wartości jednostek uczestnictwa (w porównaniu do jednostek funduszy innych typów). Tabela 4. Średnie stopy zwrotu dla funduszy rynku pieniężnego w latach 2009-2013. 2009 2010 2011 2012 2013 4,4% 4,7% 4,2% 5,7% 3,2% Źródło: analizy.pl 11

Materiał pomocniczy nr 7 Wykres 2. Aktywa funduszy inwestycyjnych. 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 maj 2013 czerwiec 2013 12

Materiał pomocniczy nr 8 Tabela 5. Najwyższe i najniższe stopy zwrotu z inwestycji w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych od początku 2003 roku do stycznia 2004. Fundusz Zmiana FWP PKP SFIO 106,52% CU Polskich Akcji 64,60% DWS Polska FIO Top 25 Małych Spółek 51,57% Arka Akcji FIO 51,51% Skarbiec Akcja 43,70% ING Akcji 43,60% Pioneer Agresywnego Inw. 39,23% UniKorona Akcje 37,44% ING SFIO Akcji 2 36,10% Pioneer Akcji 35,34% Skarbiec Obligacja 1,76% Pioneer Obligacji 1,63% GTFI FIO Obligacji Skarbowych 1,53% Pioneer Obligacji Plus FIO 1,53% Pioneer Obligacji 2 FIM 1,47% CAIB FIO Obligacji 1,05% CU Obligacji 0,87% Skarbiec Dolarowa Obligacja -0,41% SEB 5 Obligacji Skarbowych SFIO -1,22% CA IB SFIO Dolarowych Obligacji -4,89% Źródło: http://tfi.hoga.pl/tfi_stopy.asp 13

www.nbp.pl