POLACY O PROTESTACH SPOLECZNYCH Warszawa, wrzesien 1999 Polacy w wiekszosci czuja sie dobrze zorientowani w przyczynach protestów róznych grup zawodowych: górników, pielegniarek, nauczycieli i rolników. Ogromna wiekszosc naszego spoleczenstwa twierdzi, ze orientuje sie w powodach protestów rolników (83%) i pielegniarek (80%), nieco mniej osób mówi, ze wie dlaczego protestuja nauczyciele (77%) czy górnicy (70%). Spoleczenstwo nasze ze zrozumieniem podchodzi do protestów: ponad cztery piate osób uwaza, ze uzasadnione sa protesty rolników (84%) i pielegniarek (83%), niecale cztery piate (78%) uznaje racje protestujacych nauczycieli, a ponad dwie trzecie (70%) slusznosc akcji górników. W opinii spolecznej dominuje przekonanie, ze wladze powinny ustapic protestujacym: przede wszystkim rolnikom (poglad taki wyraza 76% ankietowanych) i pielegniarkom (74%), ale równiez nauczycielom (70%) i górnikom (60%). Polacy nie tylko popieraja protestujacych i ich racje, w wiekszosci stwierdzaja oni równiez, ze akcje protestacyjne nie sa dla ludzi uciazliwe: ani te organizowane przez górników (zdaniem 75% badanych) czy nauczycieli (73%), ani protesty rolników (64%) i pielegniarek (63%). OBOP Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 30 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. W pierwszym tygodniu wrzesnia OBOP 1 przeprowadzil sondaz opinii spolecznej dotyczacy protestów róznych grup zawodowych: rolników, pielegniarek, nauczycieli i górników. W tym czasie Ogólnopolski Zwiazek Zawodowy Pielegniarek i Poloznych wznowil akcje protestacyjna, kilka dni wczesniej odbyl sie protest górniczych central zwiazkowych, a protest ostrzegawczy zapowiedziala nauczycielska Solidarnosc. Na wyniki sondazu mogla miec wplyw równiez ogólna sytuacja polityczna realizowano go tuz po odwolaniu wicepremiera Janusza Tomaszewskiego. ZORIENTOWANIE W PRZYCZYNACH PROTESTÓW Polacy w wiekszosci czuja sie dobrze zorientowani w przyczynach protestów róznych grup zawodowych: górników, pielegniarek, nauczycieli i rolników. Najlepiej spoleczenstwo nasze jest zorientowane w powodach protestów rolników, zna je wedlug deklaracji ponad cztery piate ankietowanych, przy czym jedna czwarta badanych (25%) stwierdzila, ze bardzo dobrze zna przyczyny akcji protestacyjnych organizowanych przez te grupe, a prawie trzy piate (58%) ze raczej je zna. Ogromna wiekszosc Polaków - cztery piate (80%) ma poczucie zorientowania w powodach protestów pielegniarek. Niewiele mniej osób wie dlaczego protestuja nauczyciele (77%) i górnicy (70%). Slyszal(a) Pan(i) zapewne o protestach górników, pielegniarek, nauczycieli i rolników. Czy orientuje sie Pan(i) dlaczego, z jakich powodów protestuja: bardzo dobrze sie orientuje 15 górnicy pielegniarki nauczyciele rolnicy raczej dobrze sie orientuje 55 62 60 58 raczej sie nie orientuje, malo o tym wiem nie slyszalem(am) o tym, w ogóle sie nie orientuje 26 70 30 18 18 80 20 18 19 78 22 4 2 3 3 25 14 83 17 (dane w %) 1 Sondaz Osrodka Badania Opinii Publicznej z 4-6 wrzesnia 1999 r., przeprowadzony na reprezentatywnej, losowej 1072-osobowej ogólnopolskiej próbie osób od 18 roku zycia. Maksymalny blad statystyczny dla takiej wielkosci próby wynosi +/-3%, przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. Do niewielkiej orientacji lub jej braku przyznaje sie od 17% (w przypadku protestów rolników) do 30% (jesli chodzi o protesty górników) badanych. Wczesniejszy sondaz 2 na temat protestów grup zawodowych: górników i lekarzy anestezjologów, OBOP przeprowadzil w pierwszej polowie stycznia biezacego roku. Równiez wówczas spoleczne poczucie zorientowania w przyczynach strajków bylo wysokie: 76% badanych wiedzialo dlaczego protestuja anestezjolodzy, a 74% osób - co sklonilo do podjecia takiej akcji górników. Stosunkowo najlepiej w przyczynach protestów wszystkich wymienionych w ankiecie grup zawodowych czuja sie zorientowane osoby z wyksztalceniem wyzszym oraz trzydziestolatkowie i piecdziesieciolatkowie. OPINIE O PROTESTACH Prowadzone przez rózne grupy zawodowe protesty sa w opinii wiekszosci Polaków uzasadnione. Stosunkowo najwieksza zgoda panuje co do racji protestujacych rolników - 84% osób uwaza, ze ich protesty maja uzasadnienie oraz pielegniarek o slusznosci ich protestu przekonanych jest 83% ankietowanych. Nieco mniej, choc wciaz jednak zdecydowana wiekszosc osób, za uzasadnione uwaza akcje protestacyjne nauczycieli (78%) oraz górników (70%). Przeciwny poglad o braku podstaw do protestów wyraza jedna dziesiata Polaków wobec akcji organizowanych przez pielegniarki i rolników (po 10%), jedna ósma spoleczenstwa (12%) ma taki stosunek do protestów nauczycieli, a blisko jedna piata (18%) do akcji protestacyjnej górników. 2 Opracowanie wyników zawiera komunikat Opinie o protestach górników i anestezjologów nr 17/99 z lutego 1999 r. 3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. Czy Pana(i) zdaniem, uzasadnione sa protesty: górników pielegniarek nauczycieli rolników zdecydowanie tak 25 70 35 83 31 78 43 84 raczej tak 45 48 47 41 raczej nie 13 18 8 10 10 12 7 10 zdecydowanie nie 5 2 2 3 trudno powiedziec 12 7 10 6 (dane w %) We wspomnianym juz wczesniej styczniowym sondazu OBOP protesty górników za uzasadnione uwazala równiez wiekszosc Polaków (70%), znacznie mniejsze zrozumienie znajdowala natomiast akcja protestacyjna lekarzy anestezjologów (za uzasadniona uwazalo ja 44% badanych). Spoleczne uznanie zasadnosci protestu górników utrzymuje sie wiec na tym samym wysokim poziomie. Akcje protestacyjne górników, pielegniarek, nauczycieli i rolników sa postrzegane jako uzasadnione relatywnie najczesciej przez potencjalnych wyborców SLD i PSL. Warto tu równiez zauwazyc, ze o slusznosci protestów wymienionych grup zawodowych przekonany jest w wiekszosci nie tylko elektorat opozycji, ale równiez wyborcy partii rzadzacych: AWS i UW. Wyjatkiem jest jedynie przekonanie zwolenników Unii Wolnosci o slusznosci protestów górników opinie na ten temat sa tu niemal równo podzielone. Czy Pana(i) zdaniem, uzasadnione sa protesty 3 : górników pielegniarek nauczycieli rolników tak nie tak nie tak nie tak nie AWS 54 34 68 22 67 22 69 26 UW 46 44 81 19 74 22 72 24 SLD 81 16 91 6 86 9 91 6 PSL 78 13 89 8 82 16 93 2 ogól 70 18 83 10 78 12 84 10 (dane w %) 4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. Uzasadnienie dla protestów spolecznych znajduja ponadto relatywnie najczesciej osoby o pogladach lewicowych i centrolewicowych, respondenci zle oceniajacy dzialalnosc rzadu oraz badani niezadowoleni z kierunku przemian w kraju. Opinia, ze protesty poszczególnych grup zawodowych sa uzasadnione, jest tym czestsza im lepsza deklarowana orientacja w przyczynach protestów. 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% PRZEKONANIE, ZE PROTESTY SA ZDECYDOWANIE UZASADNIONE WSRÓD OSÓB BARDZO DOBRZE ZORIENTOWANYCH W ICH PRZYCZYNACH 78% 43% 68% 67% 35% 31% 59% 25% protesty rolników protesty pielegniarek protesty nauczycieli protesty górników bardzo dobrze zorientowani ogól Poparcie dla protestujacych nauczycieli i pielegniarek jest ponadto tym wieksze, im wyzsze wyksztalcenie badanych, natomiast uzasadnienie dla protestu górników czesciej od innych znajduja osoby z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym. Protesty rolników nieznacznie wieksze zrozumienie znajduja wsród mieszkanców wsi i malych osrodków miejskich. Wraz z gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej zwieksza sie udzial osób, których zdaniem górnicy i rolnicy maja powody by strajkowac. O zrozumieniu racji protestujacych swiadczy równiez powiazanie z odpowiedziami na pytanie o slusznosc podejmowania obecnie akcji strajkowych. Zasadnosc protestów podkreslaja bowiem w wiekszosci nie tylko ci, którzy sa przekonani o slusznosci takich 3 W tabeli pominieto odpowiedzi trudno powiedziec, sa one jednak wliczone do podstawy procentowania. 5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. akcji, ale równiez osoby, których zdaniem podejmowanie strajków nie jest obecnie sluszne. OPINIE O SLUSZNOSCI PODEJMOWANIA AKCJI STRAJKOWYCH A PRZEKONANIE, ZE UZASADNIONE SA PROTESTY: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 93% 90% 83% 82% 74% 75% 73% rolników pielegniarek nauczycieli górników przekonani o slusznosci podejmowania akcji strajkowych przekonani o nieslusznosci podejmowania akcji strajkowych 57% Na poczatku roku wsród osób akceptujacych podejmowanie akcji strajkowych ponad cztery piate (83%) uznawalo racje protestujacych górników, a wiecej niz polowa (55%) strajkujacych anestezjologów. * * * Protesty grup zawodowych sa w opinii spolecznej nie tylko uzasadnione, Polacy przekonani sa równiez, ze rzadzacy powinni ustapic protestujacym. Najczesciej opinia taka dotyczy protestów rolników i pielegniarek trzy czwarte badanych uwaza, ze nalezy im ustapic. Ponad dwie trzecie ankietowanych jest zdania, ze wladze powinny ustapic nauczycielom (70%), a trzy piate uwaza, ze nalezy tak postapic wobec akcji górników (60%). Przeciwny poglad ze wladze nie powinny ustepowac jest od 13% (w stosunku do protestujacych rolników i pielegniarek) do 23% (wobec akcji górników) Polaków. 6
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. Czy Pana(i) zdaniem, wladze powinny ustapic protestujacym: górnikom pielegniarkom nauczycielom rolnikom zdecydowanie tak 19 60 25 74 23 70 33 76 raczej tak 41 49 47 43 raczej nie 13 23 9 13 11 16 8 13 zdecydowanie nie 10 4 5 5 trudno powiedziec 17 13 14 11 (dane w %) W sondazu przeprowadzonym na poczatku roku nieznacznie wiecej osób niz obecnie twierdzilo, ze nalezy ustapic protestujacym górnikom (64%), duzo mniej badanych opowiadalo sie natomiast za takim rozwiazaniem sporu z anestezjologami (42%). O potrzebie ustapienia protestujacym rolnikom i górnikom czesciej niz inni przekonani sa respondenci z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym. Im mniejsze miejsce zamieszkania respondentów, a takze im gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej badanych, tym czestsza opinia, ze wladze powinny ustapic protestujacym górnikom i rolnikom. Osoby niezadowolone z wlasnych warunków materialnych czesciej niz pozostali dostrzegaja koniecznosc przyznania racji pielegniarkom. Ustapienie rolnikom i górnikom doradzalyby wladzom czesciej osoby o pogladach lewicowych niz inni, przyznanie racji pielegniarkom i nauczycielom równiez badani o pogladach centrolewicowych. Za uznaniem racji protestujacych opowiadaja sie czesciej niz inni osoby niezadowolone z kierunku przemian w Polsce, respondenci negatywnie oceniajacy dzialalnosc rzadu oraz zwolennicy SLD i PSL. Mimo jednak, ze wyborcy AWS i UW, a takze osoby zadowolone z dzialalnosci rzadu tworzonego przez te partie, znacznie rzadziej opowiadaja sie po stronie protestujacych niz badani o innych pogladach, nie mozna nie zauwazyc, ze w wiekszosci 7
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. przekonani sa oni o potrzebie ustapienia protestujacym pielegniarkom, nauczycielom i rolnikom. Jedynie elektorat Unii Wolnosci wyraza w wiekszosci (53%) opinie, ze wladze nie powinny ustepowac górnikom. Czy Pana(i) zdaniem wladze powinny ustapic protestujacym 4 : (dane w %) górnikom pielegniarkom nauczycielom rolnikom tak nie tak nie tak nie tak nie AWS 48 41 63 25 63 25 65 27 UW 33 53 66 29 58 33 63 30 SLD 70 23 85 10 80 11 84 11 PSL 68 18 82 8 77 14 80 8 ogól 60 23 74 13 70 16 76 13 OCENA DZIALALNOSCI RZADU A OPINIA, ZE WLADZE POWINNY USTAPIC PROTESTUJACYM: 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 80% 78% 74% 63% 65% 60% 65% 45% rolnikom pielegniarkom nauczycielom górnikom pozytywnie oceniajacy dzialalnosc rzadu negatywnie oceniajacy dzialalnosc rzadu 4 W tabeli pominieto odpowiedzi trudno powiedziec, sa one jednak wliczone do podstawy procentowania. 8
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. Polacy o protestach spolecznych, sondaz z 4-6.09.1999 r. * * * W sondazu OBOP zapytal równiez o wplyw protestów róznych grup zawodowych na zycie codzienne ludzi: czy sa one dla nich uciazliwe, czy tez nie. Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa stwierdzila, ze akcje protestacyjne nie sa uciazliwe - ani te organizowane przez górników (75%) czy nauczycieli (73%), ani protesty rolników (64%), czy pielegniarek (63%). Przeciwnego zdania ze protesty sa szkodliwe jest od jednej piatej (19% w przypadku akcji górników) do jednej trzeciej (33% pod wzgledem protestów pielegniarek) Polaków. Czy dla ludzi takich jak Pan(i) protesty górników, pielegniarek, nauczycieli i rolników sa szkodliwe, uciazliwe, czy tez nie? zdecydowanie sa uciazliwe 5 górników pielegniarek nauczycieli rolników raczej sa uciazliwe 15 27 18 22 raczej nie sa uciazliwe 39 zdecydowanie nie sa uciazliwe 36 28 34 30 trudno powiedziec 6 4 5 5 19 75 6 35 33 63 4 39 22 73 9 34 31 64 (dane w %) O uciazliwosci protestów organizowanych przez grupy zawodowe czesciej niz inni mówia mieszkancy Polski centralnej. Za relatywnie bardziej uciazliwe uwazaja oni protesty pielegniarek (39%) i rolników (38%) niz akcje organizowane przez nauczycieli (33%) i górników (26%). 9