PARLAMENT EUROPEJSKI

PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 ««««««««««««2009 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 18 listopada 2004 r. DOKUMENT ROBOCZY w sprawie europejskiej strategii zwalczania terroryzmu (10586/2004-2004/2114 (INI)) Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Sprawozdawca: Rosa Díez González DT\547811.doc PE 350.051

I. WPROWADZENIE - WSPÓŁCZESNY TERRORYZM Po tragicznych wydarzeniach 11 września 2001 r. w Nowym Jorku i Waszyngtonie, 12 października 2002 r. na Bali, 8 maja 2002 r. w Karaczi, 11 marca 2004 r. w Madrycie, oraz po dramatycznym zamachu w Federacji Rosyjskiej, każdy polityk i myśliciel stwierdzi bez wątpienia, że jednym z największych wyzwań, przed którymi stoi ludzkość w XXI wieku, jest walka z terroryzmem. Jako Europejczycy możemy stwierdzić, że bezpieczeństwo jest jednym z naszych najważniejszych wyzwań, a terroryzm największym niebezpieczeństwem. Terroryzm nie jest nowym zjawiskiem w UE, gdyż kilka państw członkowskich od lat boryka się z tym problemem, który zagraża demokracji, prawom człowieka i rozwojowi gospodarczemu i społecznemu. Oprócz tego lokalnego terroryzmu mamy teraz do czynienia z nowym terroryzmem, islamskim terroryzmem fundamentalistycznym. Jest to terroryzm, z którym nie wiemy jak walczyć, i który europejski koordynator ds. walki z terroryzmem, Jijs de VRIES, nazwał terroryzmem masowego rażenia, z powodu strategii stosowanej przez niego w zamachach. II. TERRORYZM, PRAWA CZŁOWIEKA I DEMOKRACJA Prawa człowieka dają wyraz różnorodności osobistych aspiracji i zainteresowań bez definiowania ich konkretnego kształtu. Ich powszechność związana jest z minimum prawnego obiektywizmu, którego pierwszym zadaniem jest rozwiązywanie konfliktów bez potrzeby niszczenia przeciwnika. Terroryzm, wręcz przeciwnie, atakuje podstawowe prawa, a jego celem jest zniszczenie, przy użyciu przemocy, demokracji jako takiej, tworząc atmosferę, w której ludność traci prawo do życia bez strachu. Ataki terrorystyczne, bez względu na ich charakter, są w swej istocie bezpośrednim atakiem na prawa i wolności obywatelskie (w tym na podstawowe prawo człowieka, jaki jest prawo do życia), na demokrację i państwo prawa. Działalność terrorystyczna jest zagrożeniem dla bezpieczeństwa państw, ma na celu destabilizację demokratycznie wybranych rządów, zachwianie podstawami społeczeństwa obywatelskiego i pluralistycznego i ma negatywny wpływ na rozwój różnorodności. Dlatego te ataki, metody i praktyki terrorystyczne we wszystkich swych formach i przejawach i wszędzie i przez kogokolwiek nie byłyby dokonywane, niezależnie od uzasadnień ani powodów jakie przywołują, nie mogą spotkać się z najmniejszym choćby usprawiedliwieniem politycznym ani moralnym i powinny zostać stanowczo potępione. Tak samo godnym potępienia jest wspieranie lub usprawiedliwianie, obiektywnie lub subiektywnie, świadomie lub nie, jakiejkolwiek organizacji lub osoby, która broni lub zachęca do przemocy jako metody rozwiązywania konfliktów politycznych, gospodarczych, społecznych lub innych. PE 350.051 2/2 DT\547811.doc

III. TERRORYZM I JEGO OFIARY Niezależnie od formy, jaką przybiera terroryzm, jego ofiary są identyczne. Niezależnie od kraju, sytuacji politycznej lub społecznej, od argumentów używanych przez terrorystów przy wyborze celu ataku, ofiary są nimi dlatego, że stanowią przeszkodę w osiągnięciu totalitarystycznych celów terrorystów. Niewinne osoby są ofiarami morderstw, porwań, tortur, wymuszeń, szantażu lub gróźb. Mimo, że należy rozróżnić między ofiarami bezpośrednimi i pośrednimi, to one właśnie doświadczają terroryzmu najbardziej, tracąc życie i cierpiąc bezpośrednio lub z powodu ofiar wśród członków rodziny. Ofiarami są rodzice, dzieci, rodziny i przyjaciele osób, w które wymierzone są zamachy terrorystyczne, i które dzielą ból i cierpią z powodu utraty bliskich. Ofiarami są wsie, miasta i społeczności, których współistnienie zakłócają ataki terrorystyczne. Ofiarą jest także całe społeczeństwo zagrożone ryzykiem zamachów terrorystycznych. IV. TZW. MIĘDZYNARODOWY TERRORYZM Terroryzm istnieje zarówno poza Europą, jak to jest w przypadku terroryzmu islamskiego, jak i wewnątrz niej. Między nimi mogą istnieć powiązania, ale najważniejsze jest to, że powodują tyle samo cierpienia wśród swych ofiar oraz że atakują wartości, na których opiera się Unia i są zagrożeniem dla wszystkich Europejczyków. Każdy terroryzm ma podłoże ideologiczne. Jeśli używamy wyrażenia międzynarodowy terroryzm jako ogólnego opisu zagrożenia, pomijamy cele polityczne i podstawy ideologiczne, na których te cele się opierają i którym służą. Nie jest to właściwe miejsce, aby dokonać historycznego przeglądu ideologii, które służyły za podstawę organizacji terrorystycznych. Najważniejsze jest stwierdzenie, że żadna z tych ideologii nie prowadzi w sposób nieunikniony do terroryzmu. Dwie podstawowe ideologie, jakie powinny nas przede wszystkim zajmować, to nacjonalizm i islamizm. Należy zwalczać terroryzm ideologicznie, nie popełniając jednocześnie błędu polegającego na powszechnym dyskredytowaniu osób i organizacji politycznych, które w sposób legalny je praktykują. V. MORALNE POTĘPIENIE TERRORYZMU I JEGO USPRAWIEDLIWIEŃ Najniebezpieczniejszą bronią terroryzmu jest poparcie społeczne, świadome lub nieświadome, dla jego działań. Najlepszym sposobem jego zwalczania jest zlikwidowanie tego poparcia. Nie istnieją bardziej godne potępienia działania ludzkie niż morderstwa, masakry, tortury, prześladowania i groźby dokonywane w sposób bezwzględny przez terrorystów. Winni są również ci, którzy świadomie lub też nie, usprawiedliwiają, wspomagają, uzasadniają lub zachęcają do systematycznego łamania wszystkich praw człowieka i demokratycznych wartości. Dlatego też niesłychanie ważne jest, aby uświadomić społeczeństwu zło tkwiące w każdej działalności terrorystycznej i potrzebę potępienia, odrzucenia i społecznej izolacji, bez środków łagodzących, tych, którzy jej dokonują lub ją usprawiedliwiają. DT\547811.doc 3/2 PE 350.051

Aby skończyć z terroryzmem trzeba powiązać jego definicję z absolutnym potępieniem. Powinniśmy sprawić, że będzie zupełnie wykluczony z jakichkolwiek rozważań moralnych i politycznych uzasadnień. VI. TERRORYZM A UNIA EUROPEJSKA 1. Wprowadzenie UE ma obowiązek promowania i ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, oraz zapewnienia obywatelom Europy skutecznego wypełniania tych obowiązków, w szczególności tych, które wynikają z art. 2, akapit czwarty TUE, który stanowi, że jednym z celów Unii jest utrzymanie i rozwijanie Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości ; z art. 6 ust. 4, który stanowi, że Unia zapewnia sobie środki niezbędne do osiągnięcia swych celów i prowadzenia swych polityk, lub z art. 29, który nadaje Unii obowiązek zapewnienia obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, obowiązek powtórzony w art. 257 ust. 3 Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Bezpieczeństwo obywateli jest niepodzielne i nie można zaakceptować sytuacji, z jakimi mamy do czynienia obecnie, w których przestępcy i terroryści przemieszczają się swobodnie po terytorium Unii Europejskiej, podczas gdy nadal istnieje 25 systemów karnych i policyjnych w Państwach Członkowskich UE. 2.- Polityka zwalczania terroryzmu w UE. Rozwój i główne metody. a) Rozwój UE po raz pierwszy otrzymała uprawnienia w zakresie zwalczania terroryzmu uznane za priorytetowe we wnioskach szczytu Rady Europejskiej w Tampere w Traktacie z Maastricht w 1992 r., a potem w Traktacie z Amsterdamu w 1997 r., w sposób bardziej odważny i zdecydowany, w ramach współpracy międzyrządowej w trzecim filarze. To jednak zamachy z 11 września 2001 r. w Stanach Zjednoczonych unaoczniły w tragiczny sposób, że zjawiska terroryzmu nie można przypisać ani rozwiązać na skalę krajową lub regionalną. Konieczna stała się koordynacja działań na skalę europejską i międzynarodową, aby skutecznie zwalczać i zlikwidować zjawisko terroryzmu. Niewątpliwie ataki terrorystyczne z 11 września 2001 r. były katalizatorem przyspieszającym konkretyzację zaleceń Parlamentu Europejskiego i szczytów Rady Europejskiej w celu stawienia czoła tym odrażającym zbrodniom. Dnia 20 września 2001 r. miał miejsce specjalny szczyt Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, po którym dnia 21 września zebrało się nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej, na którym przyjęto europejski Plan Działań w zakresie zwalczania terroryzmu. b) Główne działania Po przyjęciu Planu Działań z września 2001 r. UE wykorzystała wszystkie środki dostępne w PE 350.051 4/2 DT\547811.doc

ramach jej struktury prawnej i instytucjonalnej, aby przyjąć imponującą listę środków mających na celu stawienie czoła zjawisku terroryzmu, niezależnie od tego czy jest to terroryzm wewnętrzny czy też zewnętrzny. Działania i instrumenty odnoszą się do współpracy sądowej, policyjnej, zwalczania źródeł finansowania terroryzmu, zwiększenia kontroli na granicach lub do włączenia terroryzmu jako tematu do stosunków zewnętrznych. Ze względu na ich rewolucyjny i innowacyjny charakter należy wyróżnić następujące spośród przyjętych instrumentów prawnych: - Europejska Konwencja z 1995 r. o utworzeniu Europejskiego Urzędu Policji (Europol); - Decyzja ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu; - Decyzja ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi; - Decyzja ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych; - Decyzja Rady z dnia 28 lutego 2002 r. ustanawiająca Eurojust. c) Ocena Najjaskrawszym i najbardziej przerażającym przykładem braku skuteczności działań podjętych zgodnie z przyjętym dnia 21 września 2001 r. Planem Działań dotyczącym zwalczania terroryzmu są tragiczne zamachy w Madrycie z 11 marca 2004 r. VII. ZREWIDOWANY AN DZIAŁAŃ UE Z 2004 R. W ZAKRESIE WALKI Z TERRORYZMEM 1. Deklaracja Rady Europejskiej w sprawie zwalczania terroryzmu z dnia 25 marca 2004 r. Dnia 11 marca 2004 r., w Madrycie, miał miejsce krwawy atak terrorystyczny. Na posiedzeniu w dniach 25 i 26 marca 2004 r. Rada Europejska przyjęła deklarację w sprawie zwalczania terroryzmu, dzięki której podjęto, między innymi, następujące kroki: a) kompromis polityczny podpisany przez wszystkie Państwa Członkowskie i kraje kandydujące, mający na celu wspólne działanie na rzecz zwalczania terroryzmu w duchu klauzuli solidarności znajdującej się w art. 42 Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy; b) utworzenie stanowiska koordynatora ds. walki z terroryzmem; c) zwrócenie się do Państw Członkowskich o zastosowanie działań przyjętych przez Radę i przewidzianych w Planie Działań w zakresie walki z terroryzmem z dnia 21 września 2001 r. lub proponowanych w innego typu inicjatywach; DT\547811.doc 5/2 PE 350.051

d) ustanowienie siedmiu celów strategicznych, tak aby Rada mogła zakończyć przyjęcie zrewidowanego Planu Działań UE w zakresie walki z terroryzmem i poinformować o nim Radę Europejską w czerwcu 2004 r. 2. Zrewidowany Plan Działań UE w zakresie walki z terroryzmem Rada Europejska obradująca 16 i 17 czerwca 2004 r. zaaprobowała zrewidowany Plan Działań w zakresie walki z terroryzmem przygotowany przez Radę, ustalając siedem najważniejszych celów strategicznych, popartych liczbą ponad 200 konkretnych działań: a) wzmocnić międzynarodowy konsensus i zintensyfikować międzynarodowe wysiłki w zwalczaniu terroryzmu; b) ograniczyć dostęp terrorystów do źródeł finansowania i innych zasobów finansowych; c) maksymalnie zwiększyć zdolność wykrywania, prowadzenia dochodzeń i sądzenia terrorystów oraz zapobiegania zamachom terrorystycznym ze strony organów UE i Państw Członkowskich; d) chronić bezpieczeństwo transportu międzynarodowego i zapewnić skuteczne systemy kontroli granic; e) wzmocnić zdolność Państw Członkowskich do radzenia sobie z konsekwencjami zamachu terrorystycznego; f) przeanalizować czynniki powodujące poparcie dla terroryzmu i rekrutację członków organizacji terrorystycznych; g) skoncentrować się na działaniach, w ramach stosunków zewnętrznych UE, skierowanych do priorytetowych państw trzecich, w których należy zwiększyć zdolności zwalczania terroryzmu lub wzmocnić ich zaangażowanie w walkę z terroryzmem. Większość działań ma wyznaczony termin zakończenia, dlatego na wymienionym wcześniej czerwcowym posiedzeniu Rady Europejskiej zadecydowano, że poczynając od grudnia 2004 r. Rada Europejska będzie analizować wykonanie Planu Działań dwa razy w roku. VIII. WNIOSKI Zwalczanie terroryzmu wymaga wspólnej strategii UE, zgodnie z oczekiwaniami 85% obywateli, według wyników badań eurobarometru z kwietnia 2002 r. Wobec globalizacji terroryzmu, równoległej do globalizacji gospodarczej, działania na skalę krajową lub współpraca międzyrządowa Państw Członkowskich w ramach UE przestają wystarczać. Konieczna jest sprecyzowanie międzynarodowej strategii. Ostatnie zamachy w Madrycie wystawiły negatywną opinię polityce UE i wykazały w sposób bolesny i tragiczny bezużyteczność podejmowanych przez nią działań w zakresie zwalczania terroryzmu. Dlatego też sprawozdawca uważa, że nie negując pewnych jego zalet, obecny Plan Działań PE 350.051 6/2 DT\547811.doc

2004 w zakresie zwalczania terroryzmu (który jest zrewidowanym Planem Działań z 2001 r.) nie jest wystarczający, aby skutecznie walczyć z największym zagrożeniem dla naszego pokojowego współistnienia. Jeśli UE chce przyjąć na siebie odpowiedzialność i obowiązek zapewnienia poszanowania i korzystania z praw człowieka swoim obywatelom i osobom zamieszkującym jej terytorium, potrzebujemy czegoś więcej niż rezolucje i dziesiątki połowicznych działań. Dlatego też sprawozdawca proponuje następujące zalecenia ze strony PE dla Rady i Rady UE: a) zdecydować, zgodnie z duchem Konstytucji dla Europy i art. 42 TUE, że działania przewidziane w art. 29 w zakresie zwalczania terroryzmu i przestępczości transgranicznej, zostaną włączone do Tytułu IV Traktatu WE i będą podlegać procedurze współdecyzji z PE, systemowi głosowania większością kwalifikowaną w Radzie i podlegać kontroli sądowej Trybunału Sprawiedliwości; b) włączyć przestępstwo terroryzmu do kategorii zbrodni podlegających Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu; c) zinstytucjonalizować rolę ofiar. Stworzyć Europejską Fundację Ofiar Terroryzmu, w której obecni będą najważniejsi przywódcy europejscy i stowarzyszenia ofiar; d) podjąć decyzję, zgodną z duchem Konstytucji dla Europy, o przekształceniu Eurojustu w europejską Prokuraturę, której zadaniem będzie prowadzenie dochodzeń, ściganie i stawianie przed sądem autorów i wspólników poważnych przestępstw transgranicznych, a w szczególności przestępstwa terroryzmu; e) przekształcić Europol w europejską Agencję podlegającą demokratycznej kontroli PE i Rady oraz kontroli sądowej Trybunału Sprawiedliwości, a w przyszłości w prawdziwą policję federalną Unii Europejskiej; f) wzmocnić w sposób priorytetowy metody wymiany informacji prewencyjnych dostarczanych przez służby wywiadowcze między Państwami Członkowskimi i Europolem; g) podjąć decyzję o utworzeniu Trybunału Sprawiedliwości, który posiadałby kompetencje osądzania najpoważniejszych przestępstw transgranicznych, a w szczególności terroryzmu; h) zażądać od Państw Członkowskich natychmiastowego, pełnego i dokładnego zastosowania instrumentów prawnych przyjętych przez Unię w zakresie zwalczania terroryzmu; i) przeprowadzić, przed końcem 2005 r., szczegółową i publiczną ocenę wykonania zrewidowanego Planu Działań z 2004 r. w zakresie zwalczania terroryzmu; j) zażądać od środków masowego przekazu, aby dostarczały precyzyjnych informacji i dodawały przymiotnik terrorystyczny wymieniając ugrupowania, osoby i organizacje, które jako takie figurują na listach Wspólnych stanowisk Rady, które regularnie aktualizują listę ze Wspólnego stanowiska 2001/931/CFSP z dnia 27 grudnia 2001 r.; k) przygotować programy edukacyjne w mediach, które neutralizowałyby poparcie i usprawiedliwianie terroryzmu, które stanowią przyczynę rasizmu i nienawiści religijnej; DT\547811.doc 7/2 PE 350.051

programy, które kształciłyby dla pokoju, pokojowego współistnienia i poszanowania praw człowieka; l) wprowadzić nowe instrumenty prawne, które pozwolą zapobiegać zdobywaniu i dystrybucji funduszy służących finansowaniu działań terrorystycznych, co dzieje się przy wykorzystaniu legalnie działających instytucji finansowych. PE 350.051 8/2 DT\547811.doc