WPHI Ambasady RP w Mińsku Mińsk, dnia 02.03.2017 r. Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku 1. Najnowszy przewodnik po rynku RB Doing Business In Belarus 2017 Uprzejmie informujemy, że na stronie WPHI Ambasady RP w Mińsku dostępna jest elektroniczna wersja przewodnika po rynku Białorusi Doing Business In Belarus wydana przez firmę consultingową Ernst nad Young. W przewodniku uwzględnione zostały ostatnie zmiany w białoruskim prawodawstwie dot. m.in. przepisów podatkowych i finansów wg stanu na dzień 1 stycznia 2017 r. Wydawnictwo dostępne jest w dwóch wersjach językowych: angielskiej i rosyjskiej. Bezpośredni link do przewodnika: https://belarus.trade.gov.pl/pl/abc-biznesu/przewodnik-po-rynku/233052,najnowszyprzewodnik-po-rynku-rb-2017-doing-business-in-belarus-ernst-and-young.html Zachęcamy do lektury! 2. ANALITYKA: Inflacja roczna nadal zwalnia, PKB zgodnie z prognozą Przegląd realnego sektora gospodarki RB w styczniu 2017 r. Niska baza porównawcza 2016 r. i twarda polityka pieniężno-kredytowa przyczyniły się do powstania pozytywnych tendencji w realnym sektorze gospodarki, mimo negatywnych wyników poszczególnych gałęzi przemysłu (głównie z powodu ograniczeń dostaw rosyjskiej ropy). Tabela. Główne prognozowane wskaźniki makroekonomiczne RB Wskaźnik Rzeczywisty za luty 2017 r., mld BYN Styczeń 2017 / Styczeń 2016, % Oficjalna prognoza 2017, % PKB 7,804 minus 0,5% +1,7% (w tym minus 0,4% w I kwartale) Produkcja przemysłowa 6,819 +5,9% Brak prognozy Inwestycje w środki trwałe 0,938 minus 9,7% Brak prognozy Inflacja, % 0,9 9,5* 9% (w tym nie więcej niż 4,8% w I kwartale) Saldo HZ towarami i usługami Rzeczywiste pieniężne dochody ludności, % w stosunku do minus 49,8** +117,6*** Brak prognozy w ujęciu naturalnym (minus 0,4-0,2% do PKB)** minus 7,3** minus 5,6*** +0,5** 1
odpowiedniego okresu poprzedniego roku *styczeń 2017 r do stycznia 2016 г ** styczeń-grudzień 2016 г *** styczeń-grudzień 2015 г SPADEK PKB ZWOLNIŁ Produkt krajowy brutto (PKB) na Białorusi w styczniu 2017 r. nie wyszedł ze strefy negatywnej, jednak wykazał pewną pozytywną dynamikę. Według Narodowego Komitetu Statystycznego Białorusi (Belstat), PKB kraju zmniejszył się w styczniu 2017 r. o 0,5% w porównaniu z analogicznym okresem 2016 r. do 7,804 mld BYN w cenach bieżących. Wskaźnik PKB w styczniu był najwyższym w ciągu ostatnich 24 miesięcy. Wzrost PKB w 2017 r. według prognoz władz powinien wynieść 1,7%, w tym w pierwszym kwartale - minus 0,4%. Poprawa dynamiki PKB na początku br. powiązana jest z niską bazą porównawczą początku ubiegłego roku. Według zweryfikowanych danych Belstatu, spadek PKB w styczniu 2016 roku wyniósł 4,4%, co było swoistym antyrekordem białoruskiej gospodarki. Pewien pozytywny wpływ na PKB w styczniu wywrzeć mogło dalsze łagodzenie polityki pieniężo-kredytowej, oraz dewaluacja białoruskiego rubla wobec rosyjskiego. Według Belstatu wielkość produkcji przemysłowej (w cenach porównywalnych) w styczniu wzrosła o 5,9% do 6,819 mld BYN. Dodatni przyrost tego wskaźnika odnotowano po raz pierwszy od stycznia 2015 r. Największe tempo wzrostu wielkości produkcji w styczniu odnotowano w produkcji wyrobów chemicznych (+31% do poziomu stycznia 2016 roku) oraz w produkcji wyrobów z drewna i korka z wyłączeniem mebli (+30,3%). Stabilny pozytywny wkład do PKB nadal wnosi rolnictwo. Wolumen produkcji rolnej gospodarstw wszystkich kategorii, według Belstatu, wzrósł w styczniu 2017 r. o 1,9% w porównaniu do stycznia 2016 roku do 735,4 mln BYN. Z kolei wartość robót budowlano-montażowych zmniejszyła się w styczniu o 9,7% do 544,9 mln BYN, hurtowy obrót towarowy 7,5% do 5,146 mld BYN, detaliczny obrót towarowy o 4,6% do 2,664 mld BYN. Ujemna dynamika trzech wymienionych wskaźników jest bezpośrednio połączona z twardą polityką pieniężno-kredytowej i spadkiem poziomu dochodów ludności. ZADŁUŻENIE GOSPODARKI W ROKU 2016 WZROSŁO Ogólne pogorszenie sytuacji finansowej większości białoruskich firm, niski popyt oraz wysoka wartość pieniądza - przyczyniły się do zachowania niekorzystnej sytuacji zadłużenia, która nieco się poprawiła pod koniec roku. Według oficjalnych statystyk, całkowite zadłużenie przedsiębiorstw za 2016 r. zwiększyło się o 7,4% do 98,921 mld BYN na 1 stycznia 2017 r. W tym przeterminowane zadłużenie wzrosło w 2016 r. o 30,4% do 9,491 mld BYN. INFLACJA ZWOLNIŁA Podniesienie od stycznia opłat za usługi komunalne powinno wpłynąć na poziom lutowej inflacji. Według Belstatu, w ujęciu rocznym (miesiąc br. do analogicznego miesiąca ubiegłego) 2
inflacja konsumencka w styczniu wyniosła 9,5% wobec 10,6% w grudniu i 11,4% w listopadzie 2016 r. W lutym-marcu, według prognoz regulatora, roczna inflacja wyniesie ok. 9%, czyli na poziomie prognozy na 2017 r. W styczniu br. inflacja wyniosła 0,9% wobec 0,5% w grudniu. Ceny na artykuły spożywcze w styczniu wzrosły o 1,2% w porównaniu do grudnia 2016, inne produkty wzrosły o 0,8%, opłaty za usługi wzrosły o 0,3%. Inflacja bazowa na Białorusi, nie obejmująca zmian cen na poszczególne towary i usługi, regulowane przez państwo, a także na towary sezonowe, - w styczniu 2017 roku wyniosła 0,7% wobec 0,1% miesiąc wcześniej. Dla porównania, w Rosji wzrost cen konsumpcyjnych w styczniu 2017 roku wyniósł 0,6% (o 0,4% w grudniu), w Kazachstanie o 0,8% (o 0,9%). UJEMNE SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO Grudniowe ujemne saldo handlu zagranicznego było nie tylko rekordowym dla 2016 r., ale doprowadziło też do powstania ujemnego salda handlu zagranicznego towarami i usługami za rok. Według danych Narodowego Banku Białorusi w grudniu ujemne saldo handlu zagranicznego wyniosło 213,9 mln USD wobec salda ujemnego w wysokości 119,1 mln USD miesiąc wcześniej. W okresie styczeń-grudzień 2016 roku ujemne saldo wyniosło minus 49,8 mln USD wobec +117,6 mln USD w okresie styczeń-grudzień 2015 r. Eksport towarów i usług za 2016 r. wyniósł 29,758 mld USD, co stanowi spadek w porównaniu z rokiem poprzednim o 9,3%, import 29,808 mld USD, spadek o 8,8%. Według danych Narodowego Banku Białorusi za 2016 roku ujemne saldo handlu towarami wyniosło 2,592 mld USD, tj. o 21% więcej niż w 2015 r. Dodatnie saldo handlu zagranicznego usługami wyniosło 2,543 mld USD, o 12,5% więcej niż rok wcześniej. Najbardziej znaczący wpływ na handel zagraniczny Białorusi w 2016 roku wywarło zmniejszenie dostaw rosyjskiej ropy naftowej. W 2016 r. Białoruś importowała z Rosji 18,1 mln ton ropy naftowej, co jest wynikiem o 21% niższym analogicznego wskaźnika w 2015 r. (na kwotę 1,71 mld USD, minus 30,2% do 2015 r.). Spadek wolumenu dostaw ropy naftowej doprowadził do zmniejszenia eksportu przez Białoruś produktów naftowych. Na podstawie danych Belstatu, w styczniu-grudniu 2016 r. na eksport przeznaczono około 13 mln ton produktów ropopochodnych, co stanowi wielkość o 22,7% niższą wolumenu 2015 r. W sumie udział produktów energetycznych w całości eksportu towarów zmniejszył się w 2016 r. do 19,7% wobec 28,2% rok wcześniej. Jak widać napięcie w stosunkach z Rosją nadal odbija się na gospodarce Białorusi. 3. ANALITYKA: NB RB obniża stopy procentowe, ludność sprzedaje mniej waluty, ale zwiększa jej depozyty Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego Białorusi Narodowy Bank Republiki Białoruś (NB RB) na początku 2017 r. pod presją niskiej inflacji, a także lobby przemysłowego i rolniczego został zmuszony do obniżenia stopy redyskontowej. 3
Pozostając na rozdrożu, NB RB kontynuuje realizację dotychczasowej polityki pieniężnokredytowej opartej na ograniczeniu podaży pieniądza i jednocześnie dającej pozytywne rezultaty w postaci zwolnienia tempa inflacji, zatrzymania odpływu depozytów, płynnego obniżenia stóp do bardziej rozsądnego poziomu, względnej stabilizacji kursu waluty krajowej na tle stopniowego wzrostu rezerw złotowo-walutowych kraju. Wraz z tym, coraz większe znaczenie zyskuje problem znajdowania źródeł uzupełniania rezerw złotowo-walutowych i obsługi zadłużenia zagranicznego na tle trwającego zmniejszenia sprzedaży walut przez osoby fizyczne i spadku obrotów dewizowych. Wysokim pozostaje poziom aktywów problemowych banków, brak zaufania ludności do waluty krajowej, a w konsekwencji wysoka dolaryzacja gospodarki. Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2017 Fakt na dzień 1 lutego 2017 r. Oficjalna prognoza na dzień 1 stycznia 2018 r. Średni kurs dolara USD wobec rubla białoruskiego 1,9356 2,2114* BYN, rubli za dolara Stopa redyskontowa, w % rocznie 16** 14-16 Inflacja, w % od początku roku (główny cel polityki 0,9 9 monetarnej) Międzynarodowe aktywa rezerwowe na 4,985 5,427 (+0,5 mld USD za rok) Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD Przyrost masy pieniężnej od początku roku, % 0,3 (styczeń 2017 r. do stycznia 2016 r) 12-16 (grudzień 2017 r do grudnia 2016 г) * zatwierdzony w Średnioterminowym programie finansowym budżetu republikańskiego na lata 2017-2019; ** obniżona o 1 punkt procentowy od 15 lutego 2017 r. OBNIŻENIE STOPY REDYSKONTOWEJ Stosunkowo niska inflacja, stabilna sytuacja na rynku depozytów, nadmiar płynności w systemie bankowym, oraz lobby przemysłowe i rolnicze zmuszają NB RB do prowadzenia polityki obniżania stóp procentowych. Przy tym, jeśli średnia stopa dla nowych depozytów rublowych już od ponad pół roku jest zbliżona do poziomu inflacji, koszt nowych kredytów nadal pozostaje zbyt wysoki dla większości przedsiębiorstw realnego sektora gospodarki. W związku z tym, głównym celem staje się obniżenie ich oprocentowania. Kolejnym potwierdzeniem prowadzonej polityki jest decyzja o drugim w 2017 r. obniżeniu stopy redyskontowej, zmniejszając ją o 1 p. p. do 16% rocznie od 15 lutego. Na tle spowolnienia inflacji w styczniu do 9,5% w ujęciu rocznym (styczeń 2017 r. do stycznia 2016 r.), a także kosztów zasobów na międzybankowym rynku kredytowym (średnia stopa za jednodniowy kredyt w styczniu wyniosła 11,4% rocznie), decyzja NB RB wydaje się logiczną i uzasadnioną. Według regulatora, od lipca 2016 r. średnia stopa dla nowych terminowych depozytów bankowych w BYN jest ustalona poniżej poziomu inflacji. W styczniu wyniosła ona 8,1% w skali roku wobec 9,2% miesiąc wcześniej i 26,4% w styczniu 2016 r. Jeszcze w czerwcu średnia stopa wynosiła 12,7%. Średnie oprocentowanie nowych kredytów bankowych (bez MBK, ale z uwzględnieniem kredytów preferencyjnych) w styczniu br. wyniosło 19,7% wobec 20,5% miesiąc wcześniej i 33,5% w styczniu 2016 r. 4
WALUTOWE DEPOZYTY LUDNOŚCI PRZESTAŁY SIĘ KURCZYĆ Na podstawie wyników stycznia 2017 r. odnotowano skromny przyrost depozytów osób fizycznych w walutach obcych. Według NB RB, całkowita ilość depozytów walutowych osób fizycznych na 1 lutego 2017 r. wyniosła 7,447 mld USD, co oznacza wzrost w ciągu miesiąca o 0,2%, lub o 16,1 mln USD w ekwiwalencie. Przypomnijmy, że przez cały ubiegły rok walutowe depozyty ludności spadły o 9,5%, lub 0 782,1 mln USD. Wartość depozytów terminowych osób fizycznych na dzień 1 lutego 2017 roku wyniosła 7,008 mld BYN, wzrost za styczeń wyniósł 0,1%. Depozyty osób fizycznych na żądanie wzrosły o 1,7% do 439,1 mln USD. W odniesieniu do osób prawnych, - wkłady na ich rachunkach walutowych w styczniu zmniejszyły się o 0,6% do 3,193 mld USD na 1 lutego br. W tym, zasoby na rachunkach bieżących przedsiębiorstw na początek lutego wyniosły 1,259 mld USD, co oznacza wzrost w styczniu bieżącego roku o 1,5%; zasoby na rachunkach terminowych na 1 lutego 2017 r. wyniosły 1,934 mld USD, spadek w ciągu miesiąca o 1,9%. Zasoby na rachunkach rublowych zmniejszyły się o 22,8% na 1 lutego br. do 1,517 mld BYN. Jest to związane z terminem uiszczania podatków. Terminowe depozyty osób prawnych na 1 lutego wyniosły 2,281 mld BYN, spadek o 3,5%. OSOBY FIZYCZNE SPRZEDAJĄ WALUTĘ PRZEZ CAŁY ROK W styczniu 2017 r., wg regulatora, osoby fizyczne sprzedały walutę obcą netto w formie gotówkowej i bezgotówkowej na kwotę 131,3 mln USD wobec 98,6 mln USD miesiąc wcześniej i 159,3 mln USD w listopadzie 2016 r. Sprzedaż waluty netto w styczniu nieco wzrosła w porównaniu z poprzednim miesiącem, jednak jeśli przeanalizować długoterminowy okres, można zauważyć, że ludność nadal zmniejsza sprzedaż netto waluty obcej. Wg NB RB całkowita wielkość sprzedaży waluty obcej w styczniu 2017 r. przez ludność wyniosła 564,4 mln USD, co stanowi spadek w porównaniu z grudniem o 12,4%, gdy sprzedaż waluty wzrosła o 5,5%. Natomiast ilość zakupionej waluty w styczniu zmniejszyła się o 20,6% do 433,1 mln USD po wzroście o 20,8% w grudniu. Ludność nadal zachowuje brak zaufania do rubla białoruskiego. Popyt netto na walutę obcą ze strony osób prawnych (rezydentów) wyniósł w tym okresie 13,1 mln USD wobec 252,5 mln USD miesiąc wcześniej. Sumarycznie w styczniu 2017 r. osoby fizyczne, a także firmy rezydenci i nierezydenci sprzedały walutę na kwotę o 142,9 mln USD większą, niż kupiły. REZERWY ZŁOTOWO-WALUTOWE ROSŁY 12 MIESIĘCY Z RZĘDU W dużej mierze dzięki ludności rezerwy złotowo-walutowe Białorusi rosną 12-ty miesiąc z rzędu. Według NB RB na dzień 1 lutego 2017 r. międzynarodowe aktywa rezerwowe Białorusi w definicji SSRD MFW wzrosły za pierwszy miesiąc 2017 r. o 1,2%, lub o 57,9 mln USD do 4,985 mld USD. Przypomnijmy, że władze oczekują wzrostu rezerw złotowo-walutowych za 2017 r. na poziomie 500 mln USD. Jeśli weźmiemy pod uwagę rezerwy w przekroju ich elementów, to aktywa rezerwowe w walucie obcej na 1 lutego 2017 r. wyniosły 2,306 mld USD, co oznacza spadek o 4,7% lub o 113,7 mln USD; ilość złota monetarnego zmniejszyła się o 7,8% lub o 134 mln USD do 1,586 mld USD; pozostałe aktywa wzrosły prawie 2-krotnie do 587,1 mln USD. 5
Jak zauważa regulator w swoim komunikacie prasowym na temat zmian poziomu rezerw złotowo-walutowych, są one spowodowane "przepływem środków od sprzedaży przez NB RB i Ministerstwo Finansów Białorusi obligacji nominowanych w walutach obcych, zakupem przez NB RB waluty obcej na aukcji OAO "Białoruska Giełda Papierów Wartościowych", wpływami z poboru ceł eksportowych na ropę i produkty ropopochodne", a także wzrostem wartości złota na międzynarodowym rynku metali szlachetnych. Wpływ na zmniejszenie rezerw miała spłata zewnętrznych i wewnętrznych zobowiązań w walucie obcej". WZMOCNIENIE RUBLA BIAŁORUSKIEGO WOBEC DOLARA W LUTYM, ALE SPADEK WOBEC RUBLA ROSYJSKIEGO Sytuacja na rynku ropy naftowej, a w konsekwencji, na rynku walutowym Rosji w lutym 2017 r. doprowadziła do tego, że NB RB został zmuszony do wzmocnienia kursu białoruskiego rubla w stosunku do dolara i euro w ślad za umocnieniem kursu rosyjskiego rubla na światowym rynku. Po umocnieniu kursu białoruskiego rubla do rosyjskiego w grudniu 2016 r. o 0,7% do 3,2224 BYN za 100 RUR na 1 lutego, w minionym okresie lutego NB RB pozwolił na jego spadek o 1,2% do 3,2598 BYN za 100 RUR na 23 lutego. Od początku roku spadek kursu rubla białoruskiego w stosunku do rosyjskiego wyniósł 0,5%. Oficjalny kurs BYN po 23 dniach lutego 2017 r. wzmocnił się o 3,3% do USD do 1,8723 BYN za 1 USD po wzmocnieniu o 1,2% w styczniu. Wzmocnienie w odniesieniu do EUR wyniosło w lutym 4,9% do 1,9698 BYN za 1 EUR po spadku o 1,2% w styczniu. OCZEKIWANIA: WYSOKIE RYZYKO WZNOWIENIA EMISYJNEGO KREDYTOWANIA Tak więc nadal system pieniężno-kredytowy jak i cała gospodarka białoruska, znajdują się w stanie niepewności. Pomimo pozytywnych zmian, do których doprowadziła twarda polityka pieniężno-kredytowa NB RB, lobby przemysłowe i rolnicze wymagają radykalnego obniżenia kosztów pieniędzy lub wznowienia emisyjnego kredytowania. Przy tym tanie zasoby realnego sektora niezbędne są do wznowienia działalności w dotychczasowym trybie (praca na magazyn), oraz w celu zwiększenia poziomu wynagrodzeń, podstawą do czego powinno być zwiększenie wielkości produkcji (znowu praca na magazyn). 4. Organizacje z wyłącznością na zakup wyrobów medycznych 28 lutego Prezydent RB podpisał Dekret nr 46 "O zamówieniach publicznych wyrobów medycznych, produktów leczniczych ", który reguluje zasady realizacji zamówień publicznych w zakresie dostaw wyrobów medycznych dla służby zdrowia: http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=p31700046&p1=1 Dokument wyznacza na okres najbliższych dwóch lat koordynatorów zakupu wyrobów medycznych. Zostały nimi RUP "Belmedtekhnika" i RUE "Belfarmacia" - organizacje podległe Ministerstwu Ochrony Zdrowia, oraz RUP "Białoruskie Protezowo-Ortopedyczne Centrum Regeneracyjne " podległe Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej. Szpitale oraz ośrodki zdrowia będą miały prawo do zakupu towarów od przedmiotowych koordynatorów bez przeprowadzenia procedury zamówień publicznych. "Na Białorusi organizacje opieki zdrowotnej nie przeprowadzają procedur przetargowych, a kupują produkcję od koordynatorów. Dekret ma na celu unikniecie pośrednictwa przy zawieraniu transakcji handlowych, tym samym oszczędność środków budżetowych (dzięki 6
obniżeniu cen umów) i stałych dostaw organizacjom opieki zdrowotnej wyrobów medycznych odpowiedniej jakości" - poinformowała służba prasowa prezydenta. Opracowanie WPHI Ambasady RP w Mińsku Na podstawie PRIME-TASS trzecia dekada lutego 2017 r. 7