Warszawa, 2017 r. Ubezpieczenia społeczne na tle innych form zabezpieczenia społecznego Natalia Jungrav Wydział Komunikacji Społecznej ZUS Doktorantka WNPiSM UW Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria. Kurt Lewin
Bezpieczeństwo socjalne w świetle definicji i jako kategoria nauki o polityce społecznej
3 Czym jest bezpieczeństwo? Słownik języka polskiego PWN Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego Słownik synonimów synonimy.pl
4 Czym jest bezpieczeństwo socjalne? Wybrane definicje Stan wolności od zagrożeń, których skutkiem jest brak lub niedostatek środków utrzymania. M. Księżopolski Kategoria polityki społecznej, która wyraża socjalne potrzeby społeczeństwa; gwarancja uzyskania pomocy zewnętrznej (pozarodzinnej) w przypadkach zdarzeń losowych i innych sytuacjach. A. Rajkiewicz Bezpieczeństwo socjalne w drugiej poło wie XX w. zajęło czołową pozycję wśród wartości i potrzeb współczesnego obywa tela cywilizowanego świata, na trwałe w pisując się w katalog podstawowych pra w obywatelskich ustrojów demokratyczn ych. L. Dziewięcka-Bokun
Ryzyko socjalne Czym są ryzyka socjalne, jakie wyróżniamy i czy można ich uniknąć?
6 Ryzyko socjalne czyli zdarzenia, które powodują utratę lub zmniejszenie możliwości zdobywania pieniędzy własną pracą, czy skutkują niedostosowaniem wysokości dochodów do potrzeb. Ryzyka socjalne wg Konwencji 102 MOP Ryzyka socjalne w Konstytucji RP choroba bezrobocie starość wypadki przy pracy, choroby zawodowe macierzyństwo koszty utrzymania dzieci niepełnosprawność śmierć żywiciela rodziny
7 Ryzyka socjalne czy one nas dotyczą? Choroba: "(...) częściej niż u co drugiego mieszkańca Polski (52%) wystąpiły długotrwałe problemy zdrowotne lub choroby przewlekłe, trwające co najmniej 6 miesięcy." GUS, Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r. Bezrobocie: W końcu sierpnia 2016 r. liczba bezrobotnych wyniosła 1 346,9 tys. osób. ( ) Najbardziej liczną zbiorowość tworzą dłu gotrwale bezrobotni (760,7 tys. osób), tj. 56,5% ogółu zarejestrowanych, ( ). MRPiPS, Bezrobocie rejestrowane w Polsce, sierpień 2016 Starość: W końcu 2014 r. liczba ludności Polski wynosiła 38,5 mln, w tym ponad 8,5 mln stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej (pon ad 22%). GUS, Ludność w wieku 60+. Struktura demograficzna i zdrowie Wypadki przy pracy/choroby zawodowe: W 2014 roku zarejestrowano 88 641 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, w ty m 263 osoby w wypadkach ze skutkiem śmiertelnym i 530 osób z ciężkimi obrażeniami ciała. GUS, Wypadki przy pracy w 2014 r.; 2214 pr zypadków chorób zawodowych w 2013 r. (CIOP) Macierzyństwo: 374 311 urodzeń w 2014 roku (MSW) Koszty utrzymania dzieci: ( ) w 2015 r. ze świadczeń rodzinnych korzystało 1 809,7 tys. rodzin, ( ), MRPiPS, Informacja o realizacji świa dczeń rodzinnych w 2015 r. [świadczenia rodzinne -> świadczenia pieniężne skierowane do ubogich rodzin z dziećmi na utrzymaniu] Niepełnosprawność: ( ) liczba osób niepełnosprawnych ogółem wynosiła na koniec marca 2011 r. około 4,7 mln (dokładnie 4 697,0 tys.). Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Śmierć żywiciela rodziny: 1 346 088 osób uprawnionych do renty rodzinnej (stan na grudzień 2015, ZUS) [renta rodzinna -> świadczenie pieni ężne skierowane do członków rodziny po śmierci osoby ubezpieczonej w ZUS]
8 Aby chronić się przed czyhającymi na nas ryzykami socjalnymi wspólnie tworzymy ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE
Zabezpieczenie społeczne - w teorii i praktyce Definicje, metody, system
10 Czym jest zabezpieczenie społeczne? Dwie grupy definicji - pierwsza charakteryzuje się położeniem akcentu na wyodrębnienie komponentów/działań, które są podejmowane, aby zagwarantować pożądany pozom życia obywatelom danego kraju. Druga grupa podkreśla wartości, względem których zaprojektowane są określone działania, tak aby stan pożądany odpowiadał tym wartościom. Przykład pierwszego rodzaju definicji Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych społeczne uznanych za ważne, potrzeb. J. Piotrowski Przykład drugiego rodzaju definicji Zabezpieczenie społeczne to rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych, mających na celu ochronę ludności (lub jej dużych grup) przed niedostatkiem środków materialnych, który w razie braku takich przedsięwzięć, mógłby być spowodowany utratą dochodów w razie choroby, bezrobocia, inwalidztwa, starości lub zgonu, oraz przedsięwzięć zapewniających dostęp do opieki zdrowotnej w razie potrzeby i pomagających rodzinom wychowującym małe dzieci. MOP
11 Zabezpieczenie społeczne w Polsce Kto korzysta z tych form z. s.? Jak są finansowane? Gdzie należałoby przyporządkować progr am Rodzina 500 plus? Która forma i metoda z. s. zabezpiecza przed ry zykami socjalnymi z Konwencji 102 MOP? POMOC SPOŁECZNA OCHRONA ZDROWIA WSPARCIE DLA RO DZIN Z DZIEĆMI POMOC DLA BEZROBOTNYCH Metody zabezpieczenia społecznego: 1. ubezpieczeniowa 2. zaopatrzeniowa 3. opiekuńcza UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE choroba, bezrobocie, starość, wypadki przy pracy/choroby zawodowe, macierzyństwo, koszty utrzymania dzieci, niepełnosprawność, śmierć żywiciela rodziny
12 Świadczenia istota zabezpieczenia społecznego Świadczenia ubezpieczenia społecznego Świadczenia pomocy społecznej Świadczenia rodzinne Świadczenia dla os. bezrobotnych 1. Emerytura 2. Emerytura pomostowa 3. Renta z tytułu niezdolności do pracy (okresowa lub stała) 4. Renta szkoleniowa 5. Renta rodzinna 6. Renta socjalna * 7. Rehabilitacja lecznicza 8. Świadczenie przedemerytalne 9. Zasiłek chorobowy 10. Świadczenie rehabilitacyjne 11. Zasiłek wyrównawczy 12. Zasiłek macierzyński 13. Zasiłek opiekuńczy 14. Dodatek pielęgnacyjny 15. Dodatek dla sierot zupełnych 16. Zasiłek pogrzebowy 17. Jednorazowe odszkodowanie z tyt. wypadku przy pracy + świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego 1. Zasiłek stały 2. Zasiłek okresowy 3. Zasiłek celowy 4. Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie 5. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie lub kontynuowanie nauki 6. Praca socjalna 7. Poradnictwo specjalistyczne 8. Interwencja kryzysowa 9. Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży 10. Sprawianie pogrzebu 11. Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze 12. Ośrodki wsparcia i DPS 1. Zasiłek rodzinny 2. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka 3. Świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy) 4. Zasiłek dla opiekuna 5. Świadczenie rodzicielskie Dodatki do zasiłku rodzinnego: 1. z tytułu urodzenia dziecka 2. z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 3. z tytułu samotnego wychowywania dziecka 4. z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej 5. z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego 6. z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania 7. z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 1. Zasiłek dla bezrobotnych 2. Opłacanie składki za ubezpieczenie zdrowotnej 3. Dodatek aktywizacyjny 4. Środki na podjęcie działalności gospodarczej 5. Środki przyznawane jednorazowo na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych 6. Finansowanie ze środków Funduszu Pracy opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne - dotyczy spółdzielni socjalnych 7. Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do 6 roku życia lub dzieckiem niepełnosprawnym do 18 roku życia 8. Zwrot kosztów przejazdów, zakwaterowania 9. Stypendium z tytułu podjęcia nauki, studiów dyplomowych 10. Pożyczka szkoleniowa * świadczenie nieubezpieczeniowe
Ubezpieczenia społeczne w Polsce Definicja, zasady, system
14 Wywodzą się z ubezpieczeń gospodarczych, ale nie są zorientowane na osiąganie zysku - są wzajemne i przymusowe. Są oparte o zasadę solidarności społecznej, czyli redystrybucję horyzontalną (np. zdrowymi a chorymi) albo wertykalną (między zamożnymi a uboższymi). Posiadają stałe elementy: składki, fundusz ubezpieczeniowy, wspólnotę ubezpieczonych, wyodrębnione ryzyka losowe, szkody i pokrycie szkody. W umowie ubezpieczenia są zawsze 2 strony: ubezpieczyciel i ubezpieczony. Jeśli ubezpieczenie jest zawarte na rzecz osoby trzeciej, to zawierającego nazywamy ubezpieczającym. Ubezpieczenia społeczne Ubezpieczenia społeczne to ustawowo uregulowany system świadczeń, wypłacanych ubezpieczonym przez zobowiązane do tego instytucje. Są sposobem rozłożenia kosztów następstw określonych zdarzeń i obejmują na ogół znaczną część osób zagrożonych wystąpieniem takich zdarzeń.
15 Zasady ubezpieczeń społecznych 1. Istnieje wspólnota ubezpieczonych osób, które mogą doświadczyć podobnych zdarzeń; dzielą wspólnie ryzyko. 2. Obejmuje się ubezpieczeniem określoną kategorię osób, np. pracowników. 3. Przymus obowiązek objęcia ubezpieczeniem daje podstawę do utworzenia stabilnej finansowo wspólnoty i przede wszystkim zapobiega skutkom braku indywidualnej przezorności ubezpieczonych i zaniedbaniom pracodawcy. 4. Realizacja powierzona specjalnie powołanym instytucjom publicznym państwowym/pod nadzorem państwowym, o określonym stopniu autonomii, nienastawionym na zysk. 5. Podmiotowy charakter prawa do świadczeń w razie wystąpienia ryzyka socjalnego, jeśli spełnione są warunki, najczęściej ustawowe, tzn. przysługuje odwołanie sądowne. 6. Założenie, że ubezpieczenie ma pokryć szkodę majątkową, tj. jego wysokość i składka na ubezpieczenie powinna być ustalana w zależności od wysokości zarobków. 7. Element socjalny wymiar świadczeń ma też służyć celom ogólnospołecznym w przypadku osób o niskim zarobkach (odstępstwo od zasady wzajemności składki i świadczenia). 8. Powstaje fundusz ubezpieczeniowy ze składek, przy zachowaniu zasady wzajemności składki i świadczenia (otrzymuje się świadczenia za opłacanie składek).
16 Ubezpieczenia Rodzaje ubezpieczeń społecznych w Polsce Ubezpieczenie emerytalne społeczne w Polsce Zasady polskiego systemu ubezpieczeń społecznych Ubezpieczenia rentowe równość Ubezpieczenie chorobowe Ubezpieczenie wypadkowe powszechność państwowa gwarancja wypłacalności
17 Pytania do dyskusji Jak wyglądałby świat bez ochrony przed ryzykami socjalnymi? Zabezpieczenie społeczne dlaczego istnieje, po co ludzie to robią?
18 WSPÓLNOTA UBEZPIECZENIOWA
Dziękuję za uwagę