SPIS TREŚCI Słowo wstępne 11 I. POJĘCIE EUROPY ORAZ PERIODYZACJA JEJ DZIEJÓW 13 1. Etymologia słowa Europa" 13 2. Europa jako pojęcie geograficzne 14 3. Europa jako pojęcie historyczne i kulturowe 15 4. Periodyzacja dziejów Europy 16 4.1. Europa średniowieczna 17 4.2. Europa nowożytna 19 4.3. Europa od rewolucji francuskiej po I wojnę światową 20 4.4. Europa XX wieku 21 II. TRADYCJA EUROPEJSKA I NARODZINY EUROPY 23 1. Dziedzictwo imperium rzymskiego 23 2. Państwo karolińskie 27 3. Chrystianizacja 29 4. Narodziny feudalnych państw narodowych 33 4.1. Narodziny Francji 33 4.2. Narodziny Niemiec 34 4.3. Narodziny Włoch 34 4.4. Narodziny Hiszpanii 35 4.5. Narodziny Anglii 35
4.6. Narodziny państw skandynawskich 36 4.7. Narodziny państw słowiańskich 37 4.8. Narodziny Polski 37 4.9. Narodziny Czech 38 4.10. Narodziny Rusi 38 4.11. Narodziny Węgier 39 4.12. Narodziny Bułgarii i pozostałych państw bałkańskich 40 5. Pierwsza Rzesza Niemiecka jako próba utworzenia monarchii uniwersalnej.. 41 6. Konflikt dwóch uniwersalizmowi cesarstwo i papiestwo 42 III. EUROPA PODZIELONA I DYNASTYCZNA XVI-XVIII WIEKU 45 1. Konflikty religijne XVI w 45 2. Konflikty polityczne XVI-XVIII w 49 3. Narodziny monarchii absolutnych 53 4. Mieszane formy rządów 57 IV. STOSUNKI SPOŁECZNE W EUROPIE OD ŚREDNIOWIECZA PO EPOKĘ REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ I PRZEMIANY KAPITALISTYCZNE PRZEŁOMU XVII1/XIX WIEKU 59 1. Feudalizm w znaczeniu politycznym 59 2. Feudalizm w znaczeniu społecznym 60 3. Dzieje wsi europejskiej do XIV wieku 62 4. Kryzys agrarny i powstanie dwóch ustrojów rolnych w Europie 64 5. Przejście do intensywnej gospodarki rolnej i rewolucja agrarna 66 6. Początki miast średniowiecznych i rewolucja urbanizacyjna XI w 68 7. Mieszkańcy miast i związki miast 69 8. Rozwój handlu, rzemiosła i banków w XII-XIII w 70 9. Organizacja miast włoskich 71 10. Typy miast francuskich 72 11. Samorząd miast angielskich 73 12. Miasta niemieckie i znaczenie osadnictwa niemieckiego dla urbanizacji Europy Środkowo-Wschodniej 73 13. Miasta polskie 74 14. Europa na drodze przemian kapitalistycznych 76
14.1. Organizacja produkcji w XVIII wieku 76 14.2. Francuska polityka merkantylna 77 14.3. Wielka Brytania jako prekursor rewolucji przemysłowej 78 14.3.1. Stosunki gospodarcze i społeczne na wsi angielskiej 78 14.3.2. Angielska polityka merkantylna 79 14.3.3. Rewolucja przemysłowa w Anglii 80 V. EPOKA OŚWIECENIA 83 1. Ogólna charakterystyka epoki i jej najwybitniejsi przedstawiciele 83 2. Oświeceniowa wizja człowieka, społeczeństwa i państwa 85 3. Oświeceniowe postulaty pedagogiczne i reforma oświaty 87 4. Liberalizm gospodarczy 89 5. Reformy oświeconego absolutyzmu 90 VI. REWOLUCJA FRANCUSKA I EPOKA NAPOLEOŃSKA 93 1. Geneza i wybuch rewolucji 93 2. System konstytucyjny 1791 r 95 3. Dyktatura jakobinów 97 4. Rządy Dyrektoriatu 98 5. Epoka konsulatu i I Cesarstwa 99 6. Reformy napoleońskie 100 7. Europa napoleońska 103 8. Upadek systemu napoleońskiego 105 VII. PROBLEMY NARODOWE I POLITYCZNE XIX WIEKU 107 1. Ład Kongresu Wiedeńskiego (1814-1815)... 107 2. Kryzys systemu wiedeńskiego 109 3. Wiosna Ludów i narodziny nowożytnych nacjonalizmów w Europie... 111 3.1. Wiosna Ludów we Francji 112 3.2. Wiosna Ludów na ziemiach niemieckich 112
4, 5, 6, 7, 8. 9. 3.3. Wiosna Ludów na ziemiach polskich pod zaborami 114 3.4. Bilans Wiosny Ludów 115 Zjednoczenie Włoch 116 Reorganizacja monarchii Habsburgów 118 Zjednoczenie Niemiec 120 Narodziny III Republiki we Francji 122 Niepodległość Grecji i państw bałkańskich 125 Bilans drugiej połowy XIX w. (do 1871 r.) 128 VIII. 1. 2. 3. 4. 5. 6. PROBLEMY SPOŁECZNE XIX WIEKU 131 Ruch robotniczy 131 Robotnicze organizacje międzynarodowe 134 Związki zawodowe 135 Ustawodawstwo społeczne 137 Narodziny nowoczesnych partii politycznych 138 5.1. Geneza i klasyfikacja 138 5.2. Partie polityczne we Francji 140 5.3. Partie polityczne w Niemczech 141 5.4. Partie polityczne w Wielkiej Brytanii 142 5.5. II Międzynarodówka 143 Emancypacja społeczna klas nieuprzywilejowanych a przemiany prawa wyborczego 144 IX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. I WOJNA ŚWIATOWA ORAZ JEJ KONSEKWENCJE SPOŁECZNE I POLITYCZNE 147 Europa w przededniu I wojny światowej 147 Przyczyny wybuchu wojny 148 Przebieg wojny na froncie zachodnim 149 Przebieg wojny na froncie wschodnim 150 Rewolucja lutowa i październikowa oraz dyktatura bolszewików w Rosji. 151 Rewolucja listopadowa na ziemiach niemieckich 153 Traktat wersalski 154 Bilans I wojny światowej 155 Destabilizacja społeczeństw i gospodarek 156
10. Radykalizacja i demokratyzacja opinii publicznej 157 11. Emancypacja kobiet 158 12. Ład powersalski 159 13. Narodziny demokratycznej Europy 161 14. Narodziny masowych ruchów ideologicznych 163 15. Faszyzm 164 16. Nazizm 165 17. Komunizm 166 X. DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE I KRYZYSY GOSPODARKI ORAZ DEMOKRACJI PARLAMENTARNEJ 169 1. Rewolucja faszystowska we Włoszech 169 2. Rewolucja obyczajowa 171 3. Światowy kryzys gospodarczy 1929-33 i jego skutki 172 4. Dyktatury totalitarne i reżimy autorytarne 174 4.1. Systemy autorytarne 174 4.2. Ustrój komunistyczny w Rosji 178 4.3. Upadek demokracji weimarskiej w Niemczech 180 5. Liga Narodów i jej kryzys wobec sukcesów reżimów totalitarnych 183 6. Wojna domowa w Hiszpanii 184 XI. II WOJNA ŚWIATOWA I JEJ BEZPOŚREDNIE SKUTKI 187 1. Geneza II wojny światowej 187 2. Przebieg wydarzeń w latach 1939-41 188 3. Wielka koalicja i rozgromienie Niemiec (1942-45) 191 4. Holokaust, ludobójstwo i zbrodnie wojenne 193 5. Przesiedlenia ludności 195 6. Straty demograficzne, materialne i moralne II wojny światowej 197 7. Porządek jałtański 198 XII. EUROPA PRZEDZIELONA ŻELAZNĄ KURTYNĄ (1945-89) 201 1. Ekspansja ZSRR i wybuch zimnej wojny 201
2. Podział Europy na Zachodnią i Wschodnią 204 3. Losy Niemiec bezpośrednio po II wojnie światowej 207 4. Republika Federalna Niemiec 208 5. Niemiecka Republika Demokratyczna 209 6. Radziecka strefa wpływów system demokracji ludowych 211 6.1. Litwa, Łotwa i Estonia jako republiki sowieckie 212 6.2. Polska Rzeczpospolita Ludowa 212 6.3. Czechosłowacka Republika Socjalistyczna 215 6.4. Węgierska Republika Ludowa 216 6.5. Socjalistyczna Republika Rumuni 217 6.6. Bułgarska Republika Ludowa 218 6.7. Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii 219 6.8. Albańska Republika Ludowa 220 7. Rozwój demokracji zachodnich 221 7.1. Wielka Brytania 222 7.2. Francja 223 7.3. Włochy 224 7.4. Hiszpania i Portugalia 225 7.5. Grecja 227 8. Budowa zjednoczonej Europy 227 XIII. KRYZYS SYSTEMU KOMUNISTYCZNEGO, JESIEŃ LUDÓW I PRZEMIANY PO 1989 ROKU 231 1. Pierestrojka w Związku Radzieckim 231 2. Solidarność" w Polsce 233 3. Jesień Ludów w Europie Środkowo-Wschodniej 236 4. Zjednoczenie Niemiec 239 5. Upadek ZSRR i jego państwa sukcesyjne 240 6. Transformacje ustrojowe w Europie Środkowo-Wschodniej 242 7. Rozpad Jugosławii 244 8. Podział Czechosłowacji 246 9. Dalsza integracja Wspólnej Europy 246 Słowniczek 249 Podstawowa bibliografia 255