Zasady. projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.

Zasady projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Warszawa, styczeń 2015 r.

Spis treści 1. Wymagania ogólne.... 3 2. Wymagania szczegółowe.... 6 Wydanie 1 Wersja 1 Strona 2 z 26

1. Wymagania ogólne. 1.1. Projekt należy opracować zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 poz.1409. z późn. zm.). 1.2. Projekt powinien spełniać wymagania określone w procedurze SESP P.02.O.12. Ponadto powinien zawierać wymagane uzgodnienia oraz decyzje administracyjne w tym w szczególności niezbędne uzgodnienia UDT. 1.3. Dokumentację projektową należy dostarczyć w formie papierowej i elektronicznej oraz uzgodnić z GAZ- SYSTEM S.A. 1.4. Projekt budowlany stacji gazowej powinien zawierać: 1.4.1. Część opisową, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, sposób wpięcia stacji gazowej do istniejących gazociągów, obliczenia stref zagrożenia wybuchem, wymagania Inwestora, notatki służbowe, ustalenia, mapę ewidencji gruntów, wypis z rejestru gruntów, wypis z księgi wieczystej, uzgodnienia z właścicielami i użytkownikami gruntów i sieci, informację o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia, uwzględniającą specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, wytyczne dotyczące demontażu istniejących obiektów, opis do projektu zagospodarowania terenu, decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 1.4.2. Część rysunkową, w tym między innymi: mapę zasadniczą do celów projektowych, mapę zbiorczą, ze wszystkimi projektowanymi obiektami oraz pełnym uzbrojeniem projekt zagospodarowania terenu sporządzony na aktualnej mapie do celów projektowych. 1.5. Projekt wykonawczy stacji gazowej powinien zawierać: 1.5.1. Część opisową z podziałem na poszczególne branże, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, dobór urządzeń wraz z obliczeniami, obliczenia wytrzymałościowe, opis zastosowanych rozwiązań technicznych, opis prób szczelności i wytrzymałości, sposób wpięcia stacji gazowej do istniejących gazociągów, wytyczne dotyczące demontażu istniejących obiektów. szczegółowe warunki techniczne do projektowania; Wydanie 1 Wersja 1 Strona 3 z 26

opis rozwiązań zapewniających ciągłość dopływu paliwa gazowego do istniejących odbiorców w czasie projektowanej modernizacji lub remontu stacji zestawienie urządzeń i materiałów dla poszczególnych branż. 1.5.2. Część rysunkową, w tym między innymi: projekt zagospodarowania terenu sporządzony na aktualnej mapie do celów projektowych, rysunki zasięgu stref zagrożonych wybuchem, schematy technologiczne, schemat prób ciśnieniowych, rysunki konstrukcyjne i montażowe, rysunki sposobu wpięć do czynnych gazociągów Schematy ideowe połączeń urządzeń AKPiA, telemetrii i elektryki. 1.6. Wymagania w zakresie ochrony środowiska, które powinny być ujęte i opisane w dokumentacji projektowej: 1.6.1. Wykaz wymagań prawnych z zakresu ochrony środowiska mających zastosowanie w trakcie realizacji zadania oraz wynikające z nich wymagania, które powinien spełnić wykonawca włącznie z wykazem niezbędnych do uzyskania decyzji administracyjnych wymaganych w związku z realizacją inwestycji oraz w związku z eksploatacją. 1.6.2. Uzyskanie wszelkich niezbędnych uzgodnień, decyzji i pozwoleń w zakresie ochrony środowiska wymaganych przez obowiązujące ustawodawstwo zgodnie z przewidywanym zakresem prac, dotyczące etapu realizacji inwestycji. 1.6.3. W przypadku, gdy dla planowanego zadania (inwestycji, remontu) nie jest wymagana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, a wymagane jest pozwolenie na budowę, przeprowadzenie przez projektanta identyfikacji aspektów środowiskowych i ocenę ich wpływu na środowisko. Możliwe jest stosowanie do identyfikacji i oceny aspektów środowiskowych formularza, którego wzór stanowi załącznik nr 1 do Procedury PE-EE-P01 Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. 1.6.4. Wykaz zawierający rodzaje i ilości odpadów wraz z podaniem ich kodów (wg Rozporządzenia z dnia 9 grudnia 2014r. w sprawie katalogu odpadów, Dz. U. z 2014r., poz. 1923) wytwarzanych podczas realizacji zadania wraz z określeniem sposobu postępowania z wytworzonymi odpadami stosownie do Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r. (Dz. U. z 2013r., poz. 21 z późn. zm.). 1.6.5. Wielkość zapotrzebowania na wodę, źródło poboru wody. 1.6.6. Wykaz zawierający, ilość, rodzaj, źródło wytwarzania i sposób odprowadzania ścieków. W przypadku wykonywania prób hydraulicznych należy, oprócz określenia sposobu zagospodarowania wytworzonego ścieku dołączyć do dokumentacji uzgodnienie z odbiorcą ścieku w zależności od zaproponowanego rozwiązania. 1.6.7. Rodzaj i wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych, pyłowych i płynnych, z podaniem zasięgu ich rozprzestrzeniania się. 1.6.8. Właściwości akustyczne oraz emisja drgań, a także emisja promieniowania, w szczególności jonizującego, pola elektromagnetycznego i innych zakłóceń, z Wydanie 1 Wersja 1 Strona 4 z 26

podaniem odpowiednich parametrów tych czynników i zasięgu ich rozprzestrzeniania się. 1.6.9. Wpływ obiektu budowlanego na istniejący drzewostan, powierzchnię ziemi, w tym glebę, wody powierzchniowe i podziemne. 1.6.10. Ilość drzew i krzewów przeznaczonych do wycięcia z inwentaryzacją na mapie jeżeli występują na terenie planowanej Inwestycji (operat dendrologiczny). 1.6.11. Wykaz rzeczowy i ilościowy składników majątku, które stanowić będą złom. 1.6.12. Określenie maksymalnego poziomu natężenia hałasu w granicy działki Inwestora, jaki może być emitowany podczas eksploatacji obiektu, przy założeniu maksymalnego projektowanego ciśnienia i natężenia przepływu gazu oraz porównanie wartości obliczonych z dopuszczalnymi określonymi w obowiązkowych przepisach prawa w tym również przepisach prawa lokalnego. 1.7. Strefy zagrożone wybuchem dla stacji gazowej należy wyznaczyć w oparciu o PK- KD-W02. Poszczególne elementy stacji gazowej należy tak zaprojektować aby strefy zagrożenia wybuchem znajdowały się w obszarze objętym ogrodzeniem obiektu. Powyższe wymaganie nie dotyczy stref od upustów powstających przy nadzorowanych pracach eksploatacyjnych. 1.8. Obliczenia wytrzymałościowe elementów rurowych należy wykonywać zgodnie z obowiązującą normą PN-EN 1594 Infrastruktura gazowa Rurociągi o maksymalnym ciśnieniu powyżej 16 bar Wymagania funkcjonalne z uwzględnieniem następujących wymagań: 1.9. Wymagania materiałowe ogólne: 1.9.1. Dopuszczone do stosowania przy remontach i budowie sieci gazowej są wyłącznie wyroby spełniające warunki zawarte w art.10 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013r., poz. 1409 z późn. zm.) oraz art. 5, 8 i 10 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o wyrobach budowlanych Dz.U.2004 nr 92 poz.881. Wyroby muszą być oznakowane znakiem CE, atestem ATEX (o ile jest wymagany) lub znakiem budowlanym, przy czym producent musi wydać deklarację zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną. 1.9.2. Wyrób budowlany nieobjęty zakresem przedmiotowym zharmonizowanych specyfikacji technicznych, może być udostępniony na rynku krajowym, jeżeli został legalnie wprowadzony do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. 1.9.3. W dokumentach odniesienia (normach, aprobatach technicznych, europejskich uznaniach materiałów) musi być zaznaczone, że są to wyroby dopuszczone do zastosowania w sieciach gazowych, w zakresie ciśnień i temperatur (również minimalnych) występujących w projekcie. 1.9.4. Dla wyrobów należy przedstawić przynajmniej: dokument jakościowy (świadectwo odbioru) wg PN-EN 10204, wg wymagań określonych w normie wyrobu, projekcie. deklarację zgodności. 1.9.5. W przypadku wyrobów wykonanych zgodnie z aprobatą techniczną wymagane przedstawienie tej aprobaty. 1.9.6. Wszystkie materiały obciążone ciśnieniem sieci gazowej wysokiego ciśnienia (MOP powyżej 16bar) powinny spełniać wymagania pkt.8 normy PN-EN 1594:2014 dotyczy nowobudowanych i modernizowanych obiektów. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 5 z 26

1.9.7. Wymagane dokumenty jakościowe zgodnie z p.8.1.5normy PN-EN 1594:2014. Zaleca się świadectwo odbioru 3.2 wg PN-EN 10204 dla rur o średnicy równej lub większej od DN500 i armatury równej lub większej od DN200. 1.10. Rury. Na stacjach gazowych należy stosować rury zgodnie z wymaganiami określonymi w Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. 1.11. Kształtki. Na stacjach gazowych należy stosować kształtki zgodnie z wymaganiami określonymi w Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. 1.12. Armatura odcinająca. Na stacjach gazowych należy stosować armaturę zgodnie z wymaganiami określonymi w Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. 1.13. Kołnierze. Kołnierze należy wykonać z odkuwek wg PN-EN10222 tej samej klasy wytrzymałościowej co rura, z którą będzie łączony kołnierz. Zaleca się zastosowania kołnierzy z przylgami płaskimi RF wg PN-EN 1759 w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się B2 wg PN-EN1092-1. Kołnierze należy dodatkowo oznakować rodzajem przylgi. 1.14. Uszczelki. Zaleca się zastosowanie uszczelek spiralnych (np. wg PN-EN1514-2) lub wg PN-EN 12560-2, albo uszczelek metalowych rowkowanych z nakładkami (np. wg PN- EN1514-6) lub PN-EN 12560-6. Wymiary uszczelek oraz śrub powinny być dostosowane do rodzaju połączeń kołnierzowych. Wszelkie śruby, szpilki, nakrętki powinny być trwale oznaczone w sposób umożliwiający ich powiązanie z odpowiednim certyfikatem materiałowym. 1.15. Spawalnictwo. Na stacjach gazowych należy stosować wymagania w zakresie spawalnictwa określone w Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. 1.16. Zabezpieczenie przed korozją. Na stacjach gazowych należy stosować wymagania w zakresie zabezpieczenia przed korozją określone w Zasadach projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. 2. Wymagania szczegółowe. 2.1. Parametry wyjściowe do zaprojektowania stacji gazowej. W celu przeprowadzenia obliczeń i doboru poszczególnych urządzeń stacji, GAZ- SYSTEM S.A. określi następujące parametry: projektowaną przepustowość stacji gazowej QDmax i QDmin, maksymalne ciśnienie robocze wejściowe MOPwej, maksymalne ciśnienie wejściowe stacji Pwejmax, minimalne ciśnienie wejściowe stacji Pwejmin, maksymalne ciśnienie robocze wyjściowe MOPwyj, maksymalne ciśnienie wyjściowe stacji Pwyjmax, minimalne ciśnienie wyjściowe stacji Pwyjmin, rodzaj gazu wg PN-C-04750, wymaganą temperaturę gazu po redukcji, zakres regulacji stężenia THT w gazie. 2.2. W dokumentacji należy zamieścić łączny schemat stacji gazowej zawierający wszystkie elementy. Armaturę i urządzenia na schemacie należy oznaczyć Wydanie 1 Wersja 1 Strona 6 z 26

symbolami zgodnie z poniższym kluczem (oznaczenie literowe, po którym następuje cyfra nadana wg kierunku przepływu gazu): złącze izolujące: ZI zespół zaporowo upustowy wejściowy: ZZUwej zespół zaporowo upustowy wyjściowy: ZZUwyj zespół przewodu awaryjnego: ZPA zespół odwadniacza: ZO zespół filtroseparatorów: ZFS zespół filtrów: ZF nawanialnia: N filtr: F filtroseparator: FS podgrzewacz: PG filtropodgrzewacz: FP reduktor: R reduktor monitor aktywny: RMA reduktor monitor pasywny: RMP zawór szybko zamykający: ZSZ reduktor z zaworem szybko zamykającym: RZSZ wydmuchowy zawór upustowy: WZU zawór regulacyjny: ZR gazomierz turbinowy: GT gazomierz rotorowy: GR gazomierz ultradźwiękowy: GU gazomierz zwężkowy: GZ gazomierz miechowy: GM kocioł: K pompa: P armatura odcinająca: AO zasuwa: Z zawór zwrotny: ZZ manometr: M manometr rejestrujący: Mr termometr: T termometr rejestrujący: Tr rejestrator wielopunktowy: Rw pomiar ciśnienia (zdalny): PT pomiar ciśnienia (lokalny): PI pomiar temperatury (zdalny): TT pomiar temperatury (lokalny): TI sygnalizacje na kurkach: GA sygnalizacja na filtrach: PDS Wydanie 1 Wersja 1 Strona 7 z 26

korekcja: FQiR pomiar częstotliwości : FV pomiar składu gazu: QX sterowanie elektryczne: PVC sterowanie elektrohydrauliczne: HVS pomiar pkt rosy: MIR 2.3. Projektując stację gazową należy przyjąć następującą kolorystykę oznakowań: gazociągi kolor żółty, rurociągi czynnika grzewczego kolor czerwony zasilanie i kolor niebieski powrót, pokrętła armatury kolor czerwony, kierunki przepływu kolor czarny, gazociągi o ciśnieniu powyżej 1,6MPa cztery paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu od 0,5MPa do 1,6MPa włącznie na obwodzie trzy paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu od 10kPa do 0,5MPa włącznie dwa paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu do 10 kpa włącznie jeden pasek czerwony, rury wydmuchowe i upustowe z urządzeń odpowietrzających i zabezpieczających kolor żółty, armatura i pozostałe urządzenia kolor żółty lub kolor dostawcy, oznakowanie uziomów kolor żółto-zielony, oznakowanie progów i stopni kolor żółto-czarny. 2.4. Zagospodarowanie terenu stacji gazowej. 2.4.1. Stację gazową w zależności od pełnionej funkcji należy wyposażyć w: złącza izolujące na wlocie i wylocie stacji przed zespołem zaporowo upustowym wejściowym i za zespołem zaporowo upustowym wyjściowym, zespół zaporowo upustowy wejściowy, zespół filtroseparatorów lub filtrów, przewód wejściowy, układ redukcyjny, układ regulacyjny, układ pomiarowy, system transmisji danych, przewód wyjściowy, zespół zaporowo upustowy wyjściowy. 2.4.2. GAZ- SYSTEM S.A. każdorazowo określi potrzebę dodatkowego wyposażenia w: zespół przewodu awaryjnego, zespół odwadniacza, kotłownię oraz podgrzewacze lub filtropodgrzewacze, urządzenia do nawaniania gazu, układ poboru próbki do pomiaru stężenia THT w gazie, Wydanie 1 Wersja 1 Strona 8 z 26

układ poboru próbki do pomiarów jakości gazu, system ochrony obiektu. 2.5. Część architektoniczno budowlana. 2.5.1. Wszystkie elementy stacji gazowej należy tak zaprojektować, aby znajdowały się na ogrodzonym terenie. 2.5.2. Należy zapewnić dojazd do obiektu. 2.5.3. Elementy stacji gazowej rozmieścić w sposób zapewniający swobodny dojazd i dojście do stacji zgodnie z obowiązującymi przepisami. 2.5.4. Należy zapewnić drogi i chodniki do wszystkich elementów technologicznych stacji, ze szczególnym uwzględnieniem urządzeń, które wymagają okresowej wymiany, opróżniania, napełniania czy dojazdu ciężkiego sprzętu serwisowego. Place technologiczne oraz drogi i ciągi komunikacyjne stacji gazowej wyłożyć kostką betonową lub kamienną, natomiast pozostałą część terenu kamieniem układanym na folii paro przepuszczalnej lub geowłókninie. 2.5.5. Właściwe utwardzenie terenu potwierdzić protokołem z pomiaru zagęszczenia gruntu (0,95). 2.5.6. Należy tak zaprojektować spadki terenu, aby zapewnić naturalne odprowadzenie wody opadowej od kontenerów stacji gazowej. 2.5.7. Należy stosować kontenery prefabrykowane: żelbetowe lub stalowe. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się lokalizowanie stacji gazowych w budynkach. 2.5.8. Pomieszczenia przeznaczone na układy redukcyjne, pomiarowe i nawanialnie powinny spełniać wymagania określone dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem. 2.5.9. Pomieszczenia powinny umożliwiać swobodną obsługę urządzeń oraz prowadzenie prac serwisowych. 2.5.10. Wentylację pomieszczeń kontenera należy wyznaczyć w oparciu o PK-KD-W02 Wytyczne siec przesyłowa gazu ziemnego - Strefy zagrożone wybuchem - Urządzenia, systemy ochronne i pracownicy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. 2.5.11. Ściany działowe pomiędzy pomieszczeniami zagrożonymi a niezagrożonymi wybuchem powinny być wykonane jako gazoszczelne. Ściana gazoszczelna powinna być odporna na parcie poziome o wartości co najmniej 15 kn/m 2. Dopuszcza się przejścia przez ściany gazoszczelne za pomocą przepustów gazoszczelnych. W przypadku kontenerowej zabudowy stacji zaleca się stosowanie oddzielnych obudów z zachowaniem wolnej przestrzeni między nimi. 2.5.12. Drzwi i otworów wentylacyjnych pomieszczeń zagrożonych i niezagrożonych wybuchem nie należy lokalizować po tej samej stronie. 2.5.13. Masa przykrycia dachu nad pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem, liczona bez obciążeń pochodzących od konstrukcji nośnej dachu, takich jak podciągi, wiązary i belki, nie może przekraczać 75 kg/m 2 rzutu poziomego. 2.5.14. Stację gazową należy oznakować tablicami informacyjnymi umieszczonymi w widocznym miejscu na ogrodzeniu obiektu od strony wejścia. Wzornictwo oraz treść tych tablic informacyjnych określono w obowiązującym w Spółce Systemie Identyfikacji Wizualnej. 2.5.15. Tablice ostrzegawcze umieszczone z każdej strony obiektu powinny informować o: Wydanie 1 Wersja 1 Strona 9 z 26

2.6. Złącza izolujące. zagrożeniu wybuchem, zakazie palenia tytoniu i używania otwartego ognia, zakazie używania urządzeń mogących powodować zapłon w strefach zagrożenia wybuchem, zakazie wstępu osób niepowołanych. 2.6.1. W przypadku gazociągów na wejściu i wyjściu stacji gazowej wykonanych ze stali, należy stosować monobloki zgodnie z wymaganiami określonymi w Zasadach projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 2.6.2. Zaleca się lokalizację monobloku pod ziemią, w odległości co najmniej 7xDN od armatury bądź elementów kształtowych. 2.7. Zespoły zaporowo upustowe. 2.7.1. Armatura ZZUwej. Główną armaturę odcinającą zastosować zgodnie z wymaganiami określonymi w Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A.. 2.7.2. Armatura ZZUwyj. Główną armaturę odcinającą zastosować zgodnie z wymaganiami określonymi Zasadach projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A.. 2.7.3. Zespoły zaporowo upustowe zabudować jako podziemne. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie w wykonaniu nadziemnym. 2.7.4. Nie należy stosować średnic armatury głównej odcinającej mniejszej niż DN80. 2.7.5. Zespoły zaporowo upustowe należy lokalizować w odległości minimum 5m od obudów elementów technologicznych stacji gazowych. 2.7.6. Kolumny należy wyprowadzić na wysokość 1,6m (z możliwością przedłużenia do 3m na czas upustu) ponad poziom terenu i zakończyć kołnierzem zaślepiającym z korkiem do odpowietrzania. 2.7.7. Średnicę wylotu kolumny upustowej należy dobierać wg wzoru: d 0.05 D 2 [ mm] gdzie: d średnica armatury odpowietrzającej i kolumny upustowej w [mm], D średnica przewodu odprężanego w [mm]. Wynik należy zaokrąglić do szeregu średnicy nominalnej w górę. Średnica rury upustowej nie może być mniejsza niż DN50. 2.7.8. Zespoły zaporowo upustowe zaleca się lokalizować w pobliżu głównego wejścia na teren stacji. W wyjątkowych sytuacjach kiedy warunki terenowe nie pozwalają na takie rozwiązanie zespoły można lokalizować w innych miejscach jednak powinny być one widoczne z głównego wejścia na teren stacji. 2.8. Zespół odwadniacza. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w zespół odwadniacza. 2.9. Zespół przewodu awaryjnego. 2.9.1. Każdy przewód awaryjny powinien być wyposażony w: Wydanie 1 Wersja 1 Strona 10 z 26

armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu, zawór lub przepustnica regulująca, zawór szybko zamykający, manometr przed i za zaworem regulującym, przewód upustowy za zaworem odcinającym, element okular zaślepka zamontowany za wlotowym zaworem odcinającym, opcjonalnie na wyjściu przed armaturą odcinającą króciec z zaworem do montażu nawanialni tymczasowej. 2.9.2. Przepustowość przewodu awaryjnego powinna być równa przepustowości projektowej stacji gazowej. Urządzenia zainstalowane w przewodzie awaryjnym do końcowej armatury włącznie powinny spełniać wymagania wytrzymałościowe dostosowane do MOPwej gazociągu zasilającego stację. 2.9.3. Wszystkie urządzenia zainstalowane na przewodzie awaryjnym powinny być dostosowane do pracy na wolnym powietrzu w temperaturze otoczenia (od -29 C do +60 C. 2.9.4. Do ręcznej regulacji ciśnienia należy stosować zawory lub przepustnice regulujące, przeznaczone do gazu ziemnego. 2.9.5. Wymagania dla zaworu szybko zamykającego zostały określone w punkcie 2.13. 2.9.6. Dopuszcza się stosowanie zaworów szybko zamykających zintegrowanych z zaworem regulującym, przy zachowaniu funkcjonalnej niezależności urządzeń. 2.9.7. Wymagania dla wydmuchowego zaworu upustowego zostały określone w punkcie 2.13. 2.9.8. Wymagania dla armatury odcinającej zostały określone w punkcie 2.13. 2.10. Zespół filtroseparatorów. Przewód awaryjny. Przykładowy schemat. 2.10.1. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w zespół filtroseparatorów. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 11 z 26

2.10.2. Dobór filtroseparatorów przeprowadzić z uwzględnieniem kryteriów: prędkości przepływu gazu w króćcu wlotowym, a także skuteczności filtrowania. 2.10.3. Każdy filtroseparator powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka. 2.10.4. Filtroseparator należy wyposażyć w manometr różnicowy (ze stykiem kontaktowym włączonym w system transmisji danych), do pomiaru różnicy ciśnień pomiędzy króćcem wejściowym a wyjściowym. Armatura odcinająca na wejściu dla danego filtroseparatora powinna być wyposażona w obejście umożliwiające wyrównanie ciśnienia pomiędzy gazociągiem zasilającym a przestrzenią filtracyjną urządzenia. 2.10.5. Umożliwić upust gazu z przestrzeni poszczególnych filtroseparatorów. 2.10.6. W razie konieczności zabudować podest do obsługi filtroseparatorów. 2.10.7. W dolnej części filtroseparatora stosować króciec z kołnierzem umożliwiającym podłączenie przewodu do usuwania zanieczyszczeń. Konstrukcja filtroseparatora powinna zabezpieczać przed wpływem niskich temperatur na zbiornik kondensatu (zanieczyszczeń). 2.11. Filtry gazu. Zespół filtroseparatorów. Przykładowy schemat. 2.11.1. Dobór filtrów przeprowadzić z uwzględnieniem kryterium prędkości przepływu gazu w króćcu wlotowym. Prędkość ta powinna być nie większa niż 20m/s. 2.11.2. Każdy filtr powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka. 2.11.3. Filtr wyposażyć w manometr różnicowy (ze stykiem kontaktowym włączonym w system transmisji danych), do pomiaru różnicy ciśnień pomiędzy króćcem wejściowym a wyjściowym. Armatura odcinająca na wejściu dla danego filtroseparatora powinna być wyposażona w obejście umożliwiające wyrównanie ciśnienia pomiędzy gazociągiem zasilającym a przestrzenią filtracyjną urządzenia. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 12 z 26

2.11.4. Zapewnić odprowadzenie gazu poza obudowę stacji z przestrzeni filtra. 2.11.5. W dolnej części filtra stosować króciec z kołnierzem umożliwiającym podłączenie przewodu do usuwania zanieczyszczeń. Konstrukcja filtra powinna zabezpieczać przed wpływem niskich temperatur na zbiornik kondensatu (zanieczyszczeń). 2.12. Podgrzewacze. 2.12.1. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w podgrzewacze gazu. 2.12.2. Każdy podgrzewacz powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka. 2.12.3. Zapewnić odprowadzenie gazu poza obudowę stacji z przestrzeni podgrzewacza. 2.12.4. Podgrzewacze pracujące w układzie zamkniętym wyposażyć w głowice z płytkami bezpieczeństwa, zabezpieczające przed przedostaniem się gazu do części wodnej. Dopuszcza się inne rozwiązania tych zabezpieczeń o ile są uznawane przez UDT. 2.12.5. Za podgrzewaczami zabudować armaturę odcinającą, umożliwiającą zamienną pracę pojedynczego podgrzewacza dla każdego z ciągów redukcyjnych. W trakcie normalnej pracy układy te powinny być rozdzielone. Podgrzewacze. Przykładowy schemat. 2.13. Układ redukcyjny. 2.13.1. Każdy ciąg redukcyjny powinien być wyposażony w: Wydanie 1 Wersja 1 Strona 13 z 26

armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu z elementami okular zaślepka zamontowanymi od strony odcinanego układu, Uwaga: reduktor podstawowy, zawór szybko zamykający, wydmuchowy zawór upustowy, drugi zawór szybko zamykający albo drugi reduktor pełniący rolę monitora, aparaturę kontrolno pomiarową, przewód upustowy tłumik hałasu. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się układy redukcyjne bez wydmuchowych zaworów upustowych (stacja pracująca w pierścieniu, rozległa sieć dystrybucyjna itp. W przypadku braku kotłowni lub dla stacji charakteryzujących się dużą sezonową zmiennością przepływu, które przy mniejszych przepływach pracują bez podgrzewu strugi gazu należy wyposażyć w urządzenia do podgrzewu pilotów sterujących pracą reduktorów podstawowych oraz reduktorów monitorujących. 2.13.2. System redukcji ciśnienia oraz ciśnieniowego bezpieczeństwa. System redukcji ciśnienia powinien zagwarantować poziom emisji hałasu zgodny z wymogami przepisów ochrony środowiska. System sterowania ciśnieniem powinien utrzymywać jego wartość po redukcji w wymaganym zakresie i powinien zapewniać, że nie przekroczy dopuszczalnego poziomu. Zawory szybko zamykające, wydmuchowe zawory upustowe oraz reduktory powinny mieć taką szybkość działania i powinny być tak nastawione, aby ciśnienie wyjściowe po redukcji nie wzrosło ponad wartość maksymalnego ciśnienia przypadkowego MIP. Maksymalne ciśnienie przypadkowe MIP na wyjściu ze stacji gazowej powinno być mniejsze od ciśnienia próby wytrzymałości sieci gazowej zasilanej ze stacji. Zależność między maksymalnym ciśnieniem roboczym MOPwyj, górnym poziomem ciśnienia roboczego OPwyj, tymczasowym ciśnieniem roboczym TOP i maksymalnym ciśnieniem przypadkowym MIP na wyjściu ze stacji przedstawiono w poniższej tabeli: MOPwyj OPwyj TOP MIP MOPwyj > 4,0 1,025 MOPwyj 1,10 MOPwyj 1,15 MOPwyj 1,6 < MOPwyj 4,0 1,025 MOPwyj 1,10 MOPwyj 1,15 MOPwyj 0,5 < MOPwyj 1,6 1,050 MOPwyj 1,20 MOPwyj 1,30 MOPwyj 0,2 < MOPwyj 0,5 1,075 MOPwyj 1,30 MOPwyj 1,40 MOPwyj 0,01 < MOPwyj 0,2 1,125 MOPwyj 1,50 MOPwyj 1,75 MOPwyj MOPwyj 0,01 1,125 MOPwyj 1,50 MOPwyj 2,50 MOPwyj Uwaga: podane wartości MOPwyj w MPa, podane wartości współczynników dotyczą górnego poziomu OPwyj, TOP i MIP w zależności od MOPwyj. Dolną wartość współczynników określa Inwestor, Wydanie 1 Wersja 1 Strona 14 z 26

wartości współczynników są zależne od precyzji działania urządzeń redukcyjnych i zabezpieczających stacji gazowej. W przypadku zastosowania bardziej precyzyjnych urządzeń redukcyjnych i zabezpieczających, wartości tych współczynników mogą być mniejsze. System ciśnieniowego bezpieczeństwa powinien pracować w taki sposób, aby w razie uszkodzenia systemu redukcji ciśnienia nie dopuścić na wyjściu po redukcji do przekroczenia dopuszczalnych poziomów ciśnienia, uwzględniając tolerancję nastawy. W stacjach gazowych należy stosować system redukcji ciśnienia oraz system ciśnieniowego bezpieczeństwa jeżeli są zasilane z rurociągów wysokiego ciśnienia o MOP > 1,6 MPa oraz w których jest spełniony warunek MOPwej - MOPwyj > 1,6 MPa wg poniższego schematu: 2.13.3. Reduktory ciśnienia. Reduktory ciśnienia powinny spełniać wymagania PN-EN 334. Reduktory należy dobierać wg charakterystyk deklarowanych przez ich producentów tak, aby zapewnić po redukcji wymagany strumień objętości gazu przy minimalnym ciśnieniu roboczym wejściowym i określonym przez Inwestora ciśnieniu roboczym wyjściowym. Reduktory powinny spełniać wymagania dotyczące klasy dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Klasa dokładności Dopuszczalna dodatnia i ujemna zmiana wartości nastawionego ciśnienia AC 1 ± 1 % *) AC 2,5 ± 2,5 % *) AC 5 ± 5 % *) AC 10 ± 10 % *) AC 20 ± 20 % **) AC 30 ± 30 % **) Wydanie 1 Wersja 1 Strona 15 z 26

*) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Dla podanych w powyższej tabeli dopuszczalnej dodatniej i ujemnej zmiany wartości nastawionego ciśnienia, amplituda wszystkich wahań zachodzących w warunkach ustalonych nie może przekraczać 20% klasy dokładności AC, przy czym nie może być większa niż 0,1kPa. Reduktory powinny spełniać wymagania dotyczące klasy ciśnienia w stanie zamknięcia zgodnie z tablicą: Klasa ciśnienia w Dopuszczalna dodatnia zmiana wielkości stanie zamknięcia regulowanej w granicach strefy ciśnienia zamknięcia SG 2,5 2,5 % *) SG 5 5 % *) SG 10 10 % SG 20 20 % SG 30 30 % SG 50 50 % *) lecz nie niższa niż ± 0.1 kpa 2.13.4. Zawory szybko zamykające. Zawory szybko zamykające powinny być montowane przed reduktorami lub jako zespolone z reduktorem monitorem. Zawory szybko zamykające powinny spełniać wymagania PN-EN 14382. Zawory szybko zamykające należy dobrać wg charakterystyki deklarowanej przez producenta. Zawory szybko zamykające powinny spełniać zadeklarowane wymagania klas dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Klasa dokładności Dopuszczalne odchylenie AG 1 ± 1 % *) AG 2,5 ± 2,5 % *) AG 5 ± 5 % *) AG 10 ± 10 % *) AG 20 ± 20 % **) AG 30 ± 30 % **) *) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Zawory szybko zamykające powinny umożliwiać ręczne otwarcie oraz być wyposażone wskaźnik (sygnalizator) jego położenia wpięty w system telemetrii. Dopuszcza się stosowanie zaworów szybko zamykających zintegrowanych z reduktorem, przy zachowaniu funkcjonalnej niezależności urządzeń. 2.13.5. Wydmuchowe zawory upustowe. Wydmuchowe zawory upustowe należy dobrać wg charakterystyki deklarowanej przez producenta tak, aby miały przepustowość do 2% przepustowości maksymalnej ciągów redukcyjnych, na których są zamontowane. Wydmuchowe zawory upustowe powinny spełniać zadeklarowane wymagania klas dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Wydanie 1 Wersja 1 Strona 16 z 26

Klasa dokładności Dopuszczalna dodatnia i ujemna zmiana wielkości regulowanej AG 1 ± 1 % *) AG 2,5 ± 2,5 % *) AG 5 ± 5 % *) AG 10 ± 10 % *) AG 20 ± 20 % **) AG 30 ± 30 % **) *) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Wyprowadzone na zewnątrz stacji wyloty rur wydmuchowych umożliwiające wyrzut gazu do góry, należy zabezpieczyć przed wpływem opadów atmosferycznych. Dopuszcza się by zawory upustowe były wyposażone w urządzenie kontroli zadziałania ze stykiem kontrolnym stanu położenia podłączonym do nadrzędnego systemu telemetrii. 2.14. Układ pomiaru ilości paliwa gazowego. Poniższe wytyczne należy stosować przy projektowaniu nowych oraz modernizacji istniejących układów pomiarowych. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się odstępstwa od zawartych poniżej wymagań, jednakże każdorazowo powinny być one uzgodnione z Pionem Eksploatacji. 2.14.1. Układy pomiarowe powinny być zgodne z podziałem na rodzaje: U1, U2, U3 określonym w IRiESP. 2.14.2. W układach pomiarowych należy stosować następujące typy gazomierzy: zwężkowe, turbinowe, rotorowe, ultradźwiękowe, masowe, miechowe, dla których wymagania konstrukcyjne oraz instalacyjne przedstawiono w następujących normach i ich uaktualnieniach: PN-EN 12261 Gazomierze - Gazomierze turbinowe, PN-EN 12480 Gazomierze - Gazomierze rotorowe, PN-ISO 17089-1 Pomiar przepływu płynu w przewodach zamkniętych -- Gazomierze ultradźwiękowe -- Część 1: Gazomierze do pomiarów rozliczeniowych i bilansowych, PN-EN ISO 5167-1 Pomiary strumienia płynu za pomocą zwężek pomiarowych wbudowanych w całkowicie wypełnione rurociągi o przekroju kołowym -- Część 1: Zasady i wymagania ogólne, PN-EN ISO 5167-2 Pomiary strumienia płynu za pomocą zwężek pomiarowych wbudowanych w całkowicie wypełnione rurociągi o przekroju kołowym. Część 2: Kryzy, AGA Report No. 11 API MPMS Chapter 14.9 Measurement of Natural Gas by Coriolis Meter, Wydanie 1 Wersja 1 Strona 17 z 26

PN-EN 1359 Gazomierze -- Gazomierze miechowe. 2.14.3. Zastosowany typ gazomierzy powinien być adekwatny do projektowanego miejsca jego instalacji, a sposób instalacji spełniać wymagania producenta gazomierzy. 2.14.4. Minimalne wymagania konstrukcyjne dla zabudowy poszczególnych typów gazomierzy w układach pomiarowych typu U1oraz U2. 2.14.4.1. Gazomierze turbinowe. Przed gazomierzem turbinowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 7 DN wraz z prostownica Sprenkla. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 5DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). 2.14.4.2. Gazomierze rotorowe. Przed gazomierzem rotorowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 4 DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 2DN. 2.14.4.3. Gazomierze ultradźwiękowe. Przed gazomierzem ultradźwiękowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 10 DN poprzedzony prostownicą oraz dodatkowym odcinkiem prostym o długości minimum 3DN. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 3DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). 2.14.4.4. Pozostałe typy gazomierzy. Należy stosować odcinki dopływowe i odpływowe zgodne z wymaganiami zawartymi w normach oraz zgodne z wymaganiami producentów gazomierzy. Wymagania te powinny określać minimalne długości odcinków dla projektowanej klasy pomiarowej oraz powinny wynikać z przeprowadzonych i udokumentowanych badań laboratoryjnych lub polowych. 2.14.5. Minimalne wymagania konstrukcyjne dla zabudowy poszczególnych konfiguracji gazomierzy w układach pomiarowych typu U3. 2.14.5.1. Szeregowa instalacji gazomierza ultradźwiękowego i turbinowego. Przed gazomierzem ultradźwiękowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 10 DN poprzedzony prostownicą oraz dodatkowym odcinkiem prostym o długości minimum 3DN. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 3DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). Przed gazomierzem turbinowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 5 DN. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 5DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). 2.14.5.2. Szeregowa instalacji dwóch gazomierzy ultradźwiękowych. Przed pierwszym gazomierzem ultradźwiękowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 10 DN poprzedzony prostownicą oraz dodatkowym odcinkiem prostym o długości minimum 3DN. Za nim należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 3DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). Przed drugim gazomierzem ultradźwiękowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 10 DN. Za gazomierzem należy zabudować prosty Wydanie 1 Wersja 1 Strona 18 z 26

wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 3DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). 2.14.5.3. Szeregowa instalacji dwóch gazomierzy turbinowych. Przed pierwszym gazomierzem turbinowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 7 DN wraz z prostownica Sprenkla. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 5DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). Przed drugim gazomierzem turbinowym należy zabudować prosty dolotowy odcinek rurowy o długości minimum 7 DN wraz z prostownicą Sprenkla. Za gazomierzem należy zabudować prosty wylotowy odcinek rurowy o długości minimum 5DN, w którym należy zabudować tuleje do pomiaru temperatury (roboczą i kontrolną). 2.14.6. W przypadku zaprojektowania pozostałych typów gazomierzy należy stosować odcinki dopływowe i odpływowe zgodne z wymaganiami zawartymi w normach oraz zgodne z wymaganiami producentów gazomierzy. Wymagania te powinny określać minimalne długości odcinków dla projektowanej klasy pomiarowej ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń generowanych przez konfigurację orurowania dolotowego. Długości odcinków powinny wynikać z przeprowadzonych i udokumentowanych przez producenta badań laboratoryjnych lub środowiskowych. 2.14.7. W układzie pomiarowym typu U-1 z jednym ciągiem pomiarowym, należy stosować obejście ciągu pomiarowego z zamknięciem zapewniającym szczelność oraz możliwość wstawienia elementu okular-zaślepka. 2.14.8. W odcinkach pomiarowych nie dopuszcza się montażu elementów innych niż gniazda termometryczne (pomiarowe, kontrolne). 2.14.9. Parametry odcinków dolotowych i wylotowych takie jak: średnica, geometria oraz sposób wykonania powierzchni wewnętrznych powinny być zgodne z odpowiednimi normami przedmiotowymi oraz wymaganiami producenta gazomierzy. 2.14.10. W układach pomiarowych służących do wewnętrznych celów technologicznych lub bilansowych dopuszcza się stosowanie układu typu U-1, bez względu na wielkość strumienia gazu. Dla tego typu układów nie jest również konieczne stosowanie długości odcinków opisanych w 2.14.4. jednak w przypadku zmniejszenia ich długości należy przedstawić szczegółowe uzasadnienie. 2.14.11. Należy przewidzieć montaż podpór zapewniających stabilność orurowania układu pomiarowego oraz bezpieczny demontaż gazomierzy. 2.14.12. Układ pomiarowy należy wyposażyć w przeliczniki objętości o zasilaniu sieciowym, posiadające minimum 4 porty COM typu RS, komunikujące się protokołami transmisji Gaz-Modem 1 i Gaz-Modem 2 (lub nowszym) oraz Modbus. Z obsługą menu w j. polskim, z mechanicznym zabezpieczeniem przed dokonywaniem zmian konfiguracyjnych, z możliwością założenia plomby zabezpieczającej. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie przeliczników objętości o zasilaniu bateryjnym. Przeliczniki należy podłączyć do systemu transmisji danych. 2.14.13. Wartości mierzonego strumienia objętości lub masy z gazomierza powinna być przesyłana do przelicznika poprzez minimum 2 niezależne łącza impulsowe lub cyfrowe. W przeliczniku powinno następować porównanie i weryfikacja poprawności danych otrzymywanych poprzez te łącza. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 19 z 26

2.14.14. Gazomierze posiadające wbudowane funkcje diagnostyczne powinny być wyposażone dodatkowo w jedno wyjście cyfrowe umożliwiające zdalną komunikację i diagnostykę gazomierzy poprzez projektowane kanały transmisyjne (preferowany interfejs Ethernet). 2.14.15. Nie jest zalecane wykorzystywanie dodatkowych wyjść/wejść przelicznika do realizacji sygnalizacji alarmów/stanów niezwiązanych bezpośrednio z układem pomiarowo-rozliczeniowym. 2.14.16. W układach pomiarowo-rozliczeniowych jeden przelicznik może współpracować wyłącznie z jednym gazomierzem. 2.14.17. Dla projektowanych rozliczeniowych układów typu U-3 należy przewidzieć wzorcowanie gazomierzy przy ciśnieniu zbliżonym do roboczego, w komplecie z odcinkami dolotowym, wylotowym wraz z tulejami termometrycznymi oraz prostownicą strumienia (jeśli została przewidziana). Liczba punktów oraz ciśnienie wzorcowania powinny za każdym razem zostać określone przez użytkownika. 2.14.18. Przetworniki ciśnienia w układach pomiarowych powinny być wyposażone w zawory trójdrogowe lub zblocza wraz z odpowiednimi króćcami, umożliwiające wzorcowanie przetworników zewnętrznym wzorcem ciśnienia bez konieczności ich demontażu z instalacji. 2.14.19. Wszystkie przetworniki powinny być wyposażony w zworę umożliwiającą blokowanie funkcji konfiguracyjnych przetwornika. 2.14.20. Sposób montażu urządzeń pomiarowych powinien zapewniać łatwość dostępu oraz ergonomię pracy służb eksploatacyjnych. 2.14.21. Układ pomiarowy należy zabezpieczyć przed przepływem wstecznym. Odstąpienie od zabezpieczenia przed takim przepływem powinno być rozważone w przypadku, gdy w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanego układu pomiarowego znajduje się układ redukcyjny. 2.14.22. Należy minimalizować wpływ warunków zewnętrznych na wskazania urządzeń pomiarowych. Warunki pracy wszystkich urządzeń powinny zawierać się w zakresie ich specyfikacji technicznych. 2.14.23. Układ pomiarowy należy zabudować w kontenerze. 2.14.24. Układ pomiarowy gazu na potrzeby własne zaleca się zlokalizować przed głównym układem pomiarowo - rozliczeniowym oraz wyposażyć go w rejestrację przyrostów objętości i włączyć w system transmisji danych. 2.14.25. Na czas rozruchu układu pomiarowego (około 2 miesiące) przed gazomierzami turbinowymi oraz rotorowymi należy przewidzieć montaż filtrów stożkowych. 2.14.26. W przypadku zastosowania w układzie pomiarowym gazomierzy masowych należy zaprojektować sposób i częstotliwość uaktualniania składu gazu w przeliczniku na potrzeby wyznaczenia strumienia objętości w warunkach bazowych. Skład gazu może być wynikiem pomiaru realizowanego lokalnie na obiekcie lub być przypisywany na podstawie danych z systemu nadrzędnego. 2.14.27. W przypadku zastosowania gazomierzy masowych do pomiarów przy ciśnieniach powyżej 2MPa, układ pomiarowy strumienia masy powinien realizować korekcję wskazań gazomierza wynikającą z rzeczywistego ciśnienia roboczego w układzie pomiarowym. 2.15. Układ pomiaru jakości paliwa gazowego. 2.15.1. Każdorazowo przed zastosowaniem nowego typu urządzeń producent/dostawca urządzeń powinien przedstawić wyniki badań Wydanie 1 Wersja 1 Strona 20 z 26

środowiskowych potwierdzające właściwości metrologiczne urządzeń w warunkach zbliżonych do występujących w projektowanym miejscu instalacji. Badania takie powinny zostać przeprowadzone przez laboratorium badawcze posiadające akredytację w odnośnym zakresie. 2.15.2. Dopuszcza się zastosowanie innych niż chromatografy procesowe urządzeń do pomiaru parametrów fizykochemicznych gazu, np. urządzenia korelacyjne. Chromatograf procesowy. 2.15.3. Projektując instalację chromatografu procesowego należy wypełnić zalecenia Standardu Technicznego ST-IGG-0205:2011 Ocena jakości gazów ziemnych. Część 1: Chromatografy gazowe procesowe do analizy składu gazu ziemnego ze szczególnym uwzględnieniem wymagań opisanych w punktach: pkt 4.7 Zalecenia instalacyjne pkt 4.3 Zakres analityczny chromatografów gazowych pkt.4.4 Wzorcowanie procesowych chromatografów gazowych 2.15.4. Na podstawie analizy składu gazu procesowy chromatograf gazowy powinien wyliczać następujące parametry zgodnie z PN-EN ISO 6976:2005: ciepło spalania, wartość opałowa, gęstość normalna, gęstość względna, dolna liczba Wobbego, górna liczba Wobbego, 2.15.5. Butle z gazami wzorcowymi powinny być wykonywane metodą grawimetryczną. 2.15.6. Przed instalacją na obiekcie skład mieszanin wzorcowych do chromatografów należy poddać weryfikacji w niezależnym laboratorium badawczym, akredytowanym w odnośnym zakresie. 2.15.7. W miejscach gdzie zachodzi konieczność analizy zawartości związków siarki należy przewidzieć montaż procesowych chromatografów gazowych wyposażonych w detektory specyficzne dla związków siarki takie jak: detektor płomieniowo-fotometryczny (FPD), detektor elektrochemiczny (ED), pulsacyjny detektor płomieniowo-fotometryczny(pfpd) lub detektor chemiluminescencyjny (SCD). Chromatograf do analizy związków siarki powinien wyznaczać stężenie dla następujących komponentów: siarkowodór H2S, siarka merkaptanowa oraz siarka całkowita. 2.15.8. Całość instalacji chromatografu, wraz z instalacjami pomocniczymi powinny być skompletowane przez producenta chromatografu i stanowić jednolite rozwiązanie techniczne. 2.15.9. Na etapie specyfikacji zamówienia oraz po uruchomieniu chromatografu autoryzowany serwis producenta powinien potwierdzić kompletność i poprawność wykonania instalacji. 2.15.10. Po uruchomieniu chromatografu należy przeprowadzić sprawdzenie jego właściwości metrologicznych. Sprawdzenie powinno być wykonane przez laboratorium akredytowane w odnośnych zakresie. Pomiar temperatury punktu rosy. 2.15.11. Projektowane urządzenia pomiarowe powinny pozwolić na pomiar temperatury punktu rosy wody i/lub punktu rosy węglowodorów. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 21 z 26

2.15.12. Higrometry należy zaprojektować w pobliżu miejsca poboru próbek. 2.15.13. Układ pomiarowy temperatury punktu rosy powinien posiadać zintegrowany pomiar ciśnienia próbki gazu w warunkach roboczych i umożliwiać wskazania temperatury punktu rosy przy ciśnieniu rzeczywistym jak również przy ciśnieniu, które odpowiada warunkom kontraktowym (np.5,5 MPa). 2.15.14. W celu uniknięcia przestojów w pomiarach projektowane rozwiązanie techniczne powinno posiadać program wymiany rekalibracyjnej, umożliwiający zachowanie kalibracji fabrycznej urządzenia bez konieczności jego demontażu i wysyłki do producenta. 2.15.15. Zmiany temperatury zewnętrznej w zależności od pory dnia (dzień/noc) nie powinny mieć znaczącego wpływu na dokładność pomiaru. 2.15.16. Dokładność wskazań higrometrów, uwzględniająca wpływ temperatury otoczenia, powinna być lepsza niż +/- 3 C. 2.16. Układ regulacyjny. 2.16.1. Na etapie wydawania szczegółowych warunków do projektowania GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w układ regulacji sterowania strumieniem lub ciśnieniem. 2.16.2. Układ regulacyjny powinien posiadać możliwość miejscowego (z poziomu napędu) i lokalnego (z poziomu obiektu) sterowania w trybie ręcznym i automatycznym. Konieczność sterowania zdalnego (np. poprzez system SCADA), GAZ-SYSTEM S.A. określi na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania. 2.16.3. W układzie regulacji należy montować armaturę odcinającą, z sygnalizacją położenia. 2.16.4. Dla układu regulacji należy montować obejście. W przypadkach, gdy istnieje potrzeba zapewnienia wysokiego bezpieczeństwa zasilania, należy zaprojektować bypass układu regulacji wyposażony w zawór ze zdalnie sterowanym napędem. 2.17. AKPiA. 2.17.1. Obwody zasilające urządzeń powinny posiadać zabezpieczenia przepięciowe. Konfiguracja i rodzaj zabezpieczeń oraz podział obwodów zabezpieczanych powinny uwzględniać sposób współpracy urządzeń i ich funkcję (np. redundancję). 2.17.2. Na potrzeby urządzeń AKP oraz układu transmisji danych należy opcjonalnie przewidzieć układ podtrzymania zasilania, pozwalający na pracę urządzeń po zaniku zasilania sieciowego przez czas nie krótszy niż 4 godzin. 2.17.3. W projekcie wykonawczym należy przedstawić odpowiednie obliczenia uwzględniające rzeczywistą pojemność akumulatorów i pobór prądu zaprojektowanych urządzeń. 2.17.4. W układach podtrzymania zasilania należy przewidzieć zdalny monitoring stanu i sygnalizacje uszkodzenia/zużycia akumulatorów. Preferowane jest stosowanie akumulatorów bezobsługowych. 2.17.5. W przypadku braku możliwości doprowadzenia przyłącza sieciowego do obiektu należy zaprojektować system zasilania oparty na innych alternatywnych źródłach, np. ogniwach słonecznych. 2.17.6. Urządzenia AKPiA oraz transmisji danych należy zamontować w kontenerze ogrzewanym i wentylowanym. Załączanie grzejnika elektrycznego powinno odbywać się poprzez niezależny termostat. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 22 z 26

2.17.7. Stację gazową należy wyposażyć co najmniej w dodatkowe pomiary zdalne: nadciśnienia gazu na wlocie, z rejestracją, nadciśnienia gazu na wylocie i po każdym stopniu redukcji, z rejestracją, temperatury gazu po układzie redukcji lub regulacji, potencjału ochrony katodowej gazociągu/gazociągów wejściowych w/c. Uwaga. W przypadku stacji gazowych, na których jest zainstalowana stacja ochrony katodowej (SOK), należy zapewnić możliwość zdalnego sterowania SOK oraz transmisję jej parametrów wyjściowych tj. potencjału, prądu i napięcia poprzez modemy stacji gazowej. 2.17.8. Przetworniki ciśnienia powinny być wyposażone w zawory trójdrogowe lub zblocza wraz z odpowiednimi króćcami, umożliwiające wzorcowanie przetworników zewnętrznym wzorcem ciśnienia bez konieczności ich demontażu z instalacji. 2.17.9. Instalacja impulsowa do przetworników ciśnienia powinna być wykonana ze stali nierdzewnej z zachowaniem odpowiedniego spadku lub syfonów. 2.17.10. Stację gazową należy wyposażyć w zależności od jej przeznaczenia, co najmniej w sygnalizacje: otwarcia drzwi poszczególnych pomieszczeń stacji, zaniku napięcia zasilającego, awarii zbiorczej z kotłów, przekroczenia dopuszczalnego spadku ciśnienia na filtroseparatorze oraz filtrze, zadziałania zaworów szybko zamykających, przekroczenia stanów alarmowych stężenia gazu w wybranych pomieszczeniach stacji. 2.17.11. Wszystkie urządzenia oraz kable i przewody oznakować tabliczką identyfikacyjną zawierającą numer projektowy. Oznaczenia powinny być odporne na warunki atmosferyczne i przymocowane do urządzenia w sposób trwały. 2.17.12. W przypadku zastosowania urządzeń podlegających indywidualnemu zaprogramowaniu (np. sterowniki PLC), wraz z dokumentacją odbiorową, należy dostarczyć kody źródłowe (programy wykonawcze) dla tych urządzeń w wersjach umożliwiających pełną edycję oraz interfejsy służące do komunikacji z urządzeniem. 2.17.13. Na nowoprojektowanych lub gruntownie modernizowanych stacjach gazowych zaleca się zaprojektowanie system sygnalizacji włamania i napadu i powiązanego z nim system kontroli dostępu (SKD). 2.17.14. W przypadku obiektów o szczególnym znaczeniu należy dodatkowo przewidzieć zastosowanie Telewizyjnych systemów dozorowych (CCTV). 2.18. Kotłownia. 2.18.1. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w kotłownię. 2.18.2. Należy stosować kotłownie, pracujące w układzie zamkniętym. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowania kotłowni pracujących w układzie otwartym. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 23 z 26

2.18.3. Pomieszczenie kotłowni oraz instalację gazową zasilającą kotłownię należy projektować z uwzględnieniem wymogów zawartych w normie PN-B-02431-1 Ogrzewnictwo - Kotłownie wbudowane na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1. 2.18.4. Zasilanie gazowe kotłowni należy wpiąć przed układem pomiarowym stacji gazowej. 2.18.5. Praca kotłów sterowana temperaturą gazu po redukcji w zakresie od 0 C do 15 C. 2.18.6. Instalacja gazowa do kotłowni powinna być wyposażona w: armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu, reduktor, zawór szybko zamykający, gazomierz z obejściem, gazomierza, automatyczny zawór odcinający dopływ gazu do kotłowni. 2.18.7. Wydajność maksymalna reduktora i gazomierza musi być co najmniej równa sumie maksymalnego poboru gazu przez wszystkie zainstalowane kotły. 2.18.8. Należy stosować przewody instalacji gazowej o średnicy nie mniejszej niż średnica podłączenia gazomierza. W uzasadnionych przypadkach należy przewidzieć montaż zbiornika buforowego gazu. Dla kotłowni należy dobrać średnice przewodów instalacji gazowej poprzez wykonanie obliczeń z uwzględnieniem akumulacji gazu w instalacji. 2.18.9. Stosować płyny niezamarzające do instalacji grzewczych stalowych. 2.18.10. Stosować kominy ze stali kwasoodpornej, izolowane na całej długości, wykonane z typowych elementów systemów kominowych, zakończone daszkiem. Komin należy wynieść co najmniej 1m ponad dach. 2.18.11. Powierzchnia czynna wentylacji nawiewnej min. 5cm2 na 1 kw, ale nie mniej niż 200 cm2. Wentylację wywiewną realizować przez izolowane kominy zakończone daszkiem. 2.18.12. Instalacje i urządzenia kotłowni należy izolować termicznie. 2.18.13. W obliczeniach na zapotrzebowanie mocy cieplnej kotłowni zaleca się przyjąć następujące parametry: temperatura gazu po redukcji 0 C, współczynnik Joule a Thomsona 0,5 C/0,1MPa, minimalna sprawność podgrzewacza 0,9. 2.18.14. Indywidualne wymagania w zakresie kotłowni pozostaną określone w szczegółowych warunkach technicznych do projektowania stacji gazowej. 2.19. Nawanialnia. 2.19.1. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, GAZ- SYSTEM S.A. rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w nawanialnię. 2.19.2. Należy stosować nawanialnie automatyczne, umożliwiające precyzyjną regulację dawki THT sterowaną na podstawie objętości przepływającego gazu. 2.19.3. Zbiorniki z nawaniaczem, armatura i instalacja powinny być wykonane ze stali kwasoodpornej. Wydanie 1 Wersja 1 Strona 24 z 26