P R A C E O R Y G I N A L N E Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 Dojrzałość histologiczna raka błony śluzowej trzonu macicy. Analiza kliniczna i patomorfologiczna Histological grading of endometrial carcinoma. Clinical and patomorphological analysis Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska Streszczenie Cel pracy: Retrospektywna analiza kliniczno-patomorfologiczna pacjentek operowanych z powodu raka błony śluzowej trzonu macicy. Badanie dojrzałości histologicznej raka błony śluzowej trzonu macicy wobec wybranych parametrów wyników badań histopatologicznych. Materiał i metody: Analizę statystyczną przeprowadzono na podstawie wyników badań histopatologicznych w grupie 353 pacjentek operowanych z powodu raka endometrium w latach 2003-2013 w Oddziale Klinicznym Ginekologii Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zbadano zależności zróżnicowania histologicznego nowotworu z jego stopniem zaawansowania klinicznego, głębokością naciekania błony mięśniowej macicy, naciekaniem przymacicz, obecnością przerzutów do biodrowo zasłonowych węzłów chłonnych. Wyniki: Wśród nowotworów niskozróżnicowanych G3 naciek błony mięśniowej ponad połowę grubości stwierdzono w 67,44% przypadków, podczas gdy wśród G2 w 60,82% przypadków, a wśród G1 w 39,33% przypadków. Naciek na przymacicza obecny był wśród nowotworów G3 w 24,39% przypadków tj. 4,23 razy więcej niż wśród G2 (5,76%) i 10,65 razy więcej niż wśród G1(2,29%). Przerzuty do węzłów chłonnych wśród nowotworów niskozróżnicowanych występowały w 27,50% przypadków, wśród nowotworów średniozróżnicowanych w 10,86% przypadków, podczas gdy wśród wysokozróżnicowanych niewiele mniej, bo w 8,11% przypadków. Natomiast naciek na przydatki wśród nowotworów G3 dotyczył 23,25% przypadków tj. 3,45 razy więcej niż wśród G2 (6,73%) i 6,82 razy więcej niż wśród G1 (3,41%) Wnioski: Stopień zaawansowania klinicznego nowotworu w chwili rozpoznania jest zależny od jego zróżnicowania komórkowego. Nie wykazano związku między wiekiem pacjentek operowanych a dojrzałością histologiczną nowotworu ani stopniem zaawansowania. Ryzyko zajęcia układu chłonnego w nowotworach wysokozróżnicowanych jest porównywalne z ryzykiem nowotworów średniozróżnicowanych i powinno stanowić wskazanie do limfadenektomii również w tej grupie chorych. Słowa kluczowe: rak endometrium / / zaawansowania / / Adres do korespondencji: Sylwia Roguz 91-465 Łódź, Murarska 5a m 12 tel.: +48 792 080 805 e-mail: roguz.sylwia@gmail.com Otrzymano: 06.07.2014 Zaakceptowano do druku: 14.12.2014 340 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Nr 5/2015
Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 P R A C E O R Y G I N A L N E Abstract Objective: Retrospective clinical and pathomorphological analysis of patients undergoing surgery due to endometrial carcinoma; analysis of the correlation between histological grading of endometrial cancer and selected pathomorphological results. Material and methods: Statistical analysis was based on the pathomorphological results in a group of 353 patients operated because of endometrial carcinoma at the Clinical Department of Gynecologic Oncology, Medical University of Lodz, between 2003 and 2013. A possible correlation between histological grading, clinical staging, myometrial infiltration, parametrial invasion and nodal metastases to ilio-obturator lymph nodes was investigated. Results: Among poorly differentiated carcinomas G3, myometrial infiltration above half of its thickness was observed in 67.44% of the cases, whereas in the G2 and G1 groups it was detected in 60.82% and 39.33% of the affected individuals, respectively. Parametrial invasion was found in 24.39% of G3 cases, i.e. 4.23 times more often than in G2 (5.76%) and 10.65 times more often than in G1 (2.29%). Nodal metastases to ilio-obturator lymph nodes were present in 27.50% of poorly, 10.86% of moderately, and 8.11% of well-differentiated carcinomas. Uterine appendages were infiltrated in 23.25% of G3 cases 3.45 times more than in G2 (6.73%) and 6.82 times more than in G1 (3.41%). Conclusions: Histologic grading for carcinoma at the time of diagnosis is significantly related to clinical staging. No correlation between patient age and carcinoma grading or its clinical staging was observed. Risk of lymph node invasion for well-differentiated carcinomas is similar to the risk for moderately differentiated carcinomas, and should also be an indication for lymphadenectomy in that group of patients Key words: endometrial carcinoma / grading / clinical staging / nodal metastases / Wstęp Cel pracy Materiał i metody Wyniki Tabela I. Charakterystyka stopni dojrzałości raka endometrium [4]. Charakterystyka Nr 5/2015 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne 341
P R A C E O R Y G I N A L N E Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 Tabela II. Obraz patomorfologiczny endometrium operowanych pacjentek. Adenocarcinoma endometrioidale 288 (81,36) Adenocarcinoma endometrioidale cum metaplasia planoepitheliale 25 (7,06) Adenocarcinoma endometrioidale partim clarocellulare 12 (3,39) Adenocracinoma endometrioidale partim mucinosum/ serosum 6 (1,69) Endometrial carcinoma: clarocellulare, mucinosum, serosum, undifferentiated 15 (4,24) Mixed cell adenocarcinoma 7 (1,98) 353 (100) mixed cell adenocarcinoma Dyskusja 342 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Nr 5/2015
Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 P R A C E O R Y G I N A L N E Tabela III. Stopień zaawansowania klinicznego wg FIGO w zależności od dojrzałości histologicznej nowotworów. G1 G2 G3 I 217 (66,36) 73 (33,64) 126 (58,06) 18 (8,29) II 65 (19,88) 13 (20,00) 44 (67,69) 8 (12,31) III 39 (11,93) 3 (7,69) 22 (56,41) 14 (35,90) IV 6 (1,83) 0 (0,00) 2 (33,33) 4 (66,67) 327 (100,00) 89 (27,22) 194 (59,33) 44 (13,45) Tabela IV. Głębokość naciekania myometrium w zależności od dojrzałości histologicznej. 0 <1/2 >1/2 1 43 (48,31) 11 (12,36) 35 (39,33) 2 60 (30,93) 16 (8,25) 118 (60,82) 3 10 (23,26) 4 (9,30) 29 (67,44) 113 (34,66) 31 (9,50) 182 (55,83) Tabela V. Naciek raka endometrium na przymacicza w zależności od dojrzałości histologicznej. brak nacieku 1 85 (97,70) 1 (1,15) 1 (1,15) 2 180 (94,24) 6 (3,14) 5 (2,62) 3 31 (75,61) 6 (14,63) 4 (9,76) Tabela VI. Obecność przerzutów raka endometrium do węzłów chłonnych biodrowo-zasłonowych w zależności od dojrzałości nowotworu. 1 74 6 2 175 19 3 40 11 289 36 Tabela VII. Zależność wieku pacjentki od występowania określonych typów dojrzałości histologicznej raka endometrium. (Lata) G1 G2 G3 10 (38,46) 11 (42,31) 5 (19,23) 26 (7,74) 50-59 34 (30,91) 67 (60,91) 9 (8,18) 110 (32,74) 60-69 34 (26,36) 75 (58,14) 20 (15,50) 129 (38,39) 70-79 9 (17,31) 33 (63,46) 10 (19,23) 52 (15,48) 7 (46,84) 11 (57,89) 1 (5,26) 19 (5,65) 94 (27,98) 197 (58,63) 45 (13,39) 336 (100) Nr 5/2015 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne 343
P R A C E O R Y G I N A L N E Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 Tabela VIII. Obecność przerzutów raka endometrium do przydatków w zależności od dojrzałości histologicznej nowotworu. 1 3 (3,41) 85 (96,59) 2 13 (6,73) 180 (93,26) 3 10 (23,25) 33 (76,74) 26 (8,02) 298 (91,98) Tabela VIII. Obecność przerzutów raka endometrium do przydatków w zależności od dojrzałości histologicznej nowotworu. Jednostronnie Obustronnie 1 1 (1,14) 2 (2,27) 85 (96,59) 2 8 (4,14) 5 (2,59) 180 (93,26) 3 6 (13,95) 4 (9,30) 33 (76,74) 344 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Nr 5/2015
Ginekol Pol. 2015, 86, 340-345 P R A C E O R Y G I N A L N E Wnioski Oświadczenie autorów: 1. Sylwia Roguz opracowanie materiału badawczego, tekstu pracy, analiza statystyczna autor zgłaszający i odpowiedzialny za manuskrypt. 2. Katarzyna Wójcik-Krowiranda współpraca przy opracowaniu materiału badawczego, kolekcja materiału badawczego. 3. Tomasz Michalski współpraca przy opracowaniu materiału badawczego, kolekcja materiału badawczego. 4. Andrzej Bieńkiewicz kolekcja materiału badawczego, ostateczna weryfikacja tekstu pracy do druku. Źródło finansowania: Praca nie była finansowana przez żadną instytucję naukowo-badawczą, stowarzyszenie ani inny podmiot, autorzy nie otrzymali żadnego grantu. Konflikt interesów: Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów oraz nie otrzymali żadnego wynagrodzenia związanego z powstawaniem pracy. Piśmiennictwo 1. Bednarek M, Constantinou M, Kępczyński Ł, [et al.]. Ocena niezrównoważenia genomu w przypadkach rozrostu oraz raka endometrium. Ginekol Pol. 2014, 85, 828-832 2. Wojciechowska U, Didkowska J. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa. http://85.128.14.124/krn/ 3. Bidziński M, Dańska-Bidzińska A. Nowotwory endometrium. W:Praktyczna Ginekologia Onkologiczna. Red. Spaczyński M, Nowak-Markwitz E, Kędzia W. Poznań: Wielkopolskie Towarzystwo Onkologii Ginekologicznej. 2012, 110-117. 4. Hendrickson MR, Kempson RL. Ciliated carcinoma, a variant of endometrial adenocarcinoma: a report of 10 cases. Int J Gynecol Pathol. 1983, 2, 1-12. 5. Zaino RJ, Kurman RJ, Diana KL, Morrow CP. Pathological models to predict outcome of women with endometrial adenocarcinoma: The importance of distinction between surgical stage and clinical stage. A Gynecologic Oncology Group study. Cancer. 1996, 77, 1115-1121. 6. Prat J. Prognostic parameters of endometrial carcinoma. Hum Pathol. 2004, 35, 649. 7. Coppleson M. Gynecologic Oncology. Churchill Livingstone, 1992, 1, 32. 8. Sorosky JT. Endomerial cancer. Obstet Gynecol. 2008, 111, 436-447. 9. Ries LAG, Young JL, Keel GE, [et al.]. U.S. SEER Survival Monograph :Cancer Survival Among Adults: U.S. SEER Program, 1998-2001, Patient and Tumor Characteristics. National Cancer Institute, SEER Program, NIH Pub. No 07-6215 Bethesda, MD, 2007. Available from URL: http://seer.cancer.gov/archive/publications/survival/seer_survival_mono_lowres.pdf 10. Sagae S, Saito T, Satoh M, [et al.]. The reproducibility of a binary tumor grading system for uterine endometrial endometrioid carcinoma, compared with FIGO system and nuclear grading. Oncology. 2004, 67 (5-6), 344-350. 11. Mariani A, Webb MJ, Keeney GL, [et al.]. Predictors of lymphatic failure in endometrial cancer. Gynecol Oncol. 2002, 84 (3), 437-442. 12. Zając A, Pertyński T. MDM2 gene polymorphism and endometrial cancer risk. Przegląd Menopauzalny. 2009, 5, 269-272. 13. Ignat FL, Irimie A, Costin N, [et al.]. Predictors of lymph node metastasis in endometrial cancer. Clujul Medical. 2013, 86 (4), 362-366. 14. Gabryś MSt, Jędryka M. Czynniki prognostyczne w raku błony śluzowej trzonu macicy. Tom 2. W: Ginekologia Onkologiczna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban& Partner, 2006, 726-734. 15. Kumar S, Mariani A, Bakkum-Gamez JN, [et al.]. Risk factors that mitigate the role of paraaortic lymphadenectomy in uterine endometrioid cancer. Gynecol Oncol. 2013, 130, 441-445. 16. Morrow CP, Bundy BN, Kurman RJ, [et al.]. Relationship between surgical pathological risk factors and outcome in clinical stage I and II carcinoma of endometrium. A Gynecology Oncology Group Study. Gynecol Oncol. 1991, 40, 55-65. 17. Briet JM, Hollema H, Reesink N, [et al.]. Lymphovascular space involvement: an independent prognostic factor in endometrial cancer. Gynecol Oncol. 2005, 96, 799-804. 18. Erdem O, Erdem M, Dursun A, [et al.]. Angiogenesis, p53, and bcl-2 expression as prognostic indicators in endometrial cancer: comparison with traditional clinicopathological variables. Int J Gynecol Pathol. 2003, 22, 254-260. 19. Zaino RJ, Kurman R, Herbold D, [et al.]. The significance of squamous differentiation in endometrial carcinoma. Data from a Gynecologic Oncology Group study. Cancer. 1991, 68 (10), 2293-2302. 20. Cho H, Kim YT, Kim JH. Accuracy of preoperative tests in clinical stage I endometrial cancer: the importance of lymphadenectomy. Acta Obstet Gynecol Scand. 2010, 89, 175 181. 21. Donoghue JF, Lederman FL, Susil BJ, Rogers PAW. Lymphangiogenesis of normal endometrium and endometrial adenocarcinoma. Hum Reprod. 2007, 22, 1705-1713. 22. Kawamura L, Carvalho FM, Alves BGL, [et al.]. Association between intratumoral lymphatic microvessel density (LMVD) and clinicopathologic features in endometrial cancer: a retrospective cohort study. World J Surg Oncol. 2010, 8, 89. 23. Tamussino KF, Reich O, Gucer F, [et al.]. Parametrial spread in patients with endometrial carcinoma undergoing radical hysterectomy. Int J Gynecol Cancer. 2000, 10, 313 317. Nr 5/2015 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne 345