A. BEZPOŚREDNI 1. Poprzez działalność produkcyjną lub usługową import technologii ze spółki macierzystej i wykorzystywanie jej w procesie produkcyjnym prowadzenie działalności w branżach wysokiej techniki (zmiana struktury gospodarki) wdrażanie efektów prac powstałych w wyniku realizacji projektów B+R (w kraju lub za granicą) innowacji produktowych lub procesowych, wprowadzane innowacji organizacyjnych i marketingowych 2. Poprzez działalność badawczo-rozwojową Wielkość nakładów B+R Wielkość zatrudniania personelu technicznego i badawczego Charakter i zaawansowanie podejmowanych projektów B+R
B. POŚREDNI bezpośrednia współpraca z podmiotami lokalnymi (firmami i jednostkami badawczymi) dyfuzja wiedzy do podmiotów lokalnych poprzez mechanizmy konkurencji i demonstracji podnoszenie kompetencji pracowników, którzy potem migrują do firm lokalnych lub zakładają własne spółki
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 w mld USD MOFCOM UNCTAD SAFE 300 250 200 150 100 50 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOFCOM, UNCTAD i SAFE.
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Sektor I II Sektor rolnowydobywczy Przetwórstwo przemysłowe Produkcja i dystrybucja wody, gazu i energii 3 3 3 3 4 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 62 56 56 63 66 70 69 71 70 64 55 54 52 47 45 5 7 9 6 5 3 2 2 2 2 1 2 2 2 2 Budownictwo 3 5 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Usługi niefinansowe 27 30 29 26 24 23 24 23 24 31 41 40 42 46 49 III Usługi finansowe 0.0 0.0 0.2 0.2 0.1 0.2 0.4 0.4 0.4 0.5 0.3 0.6 0.5 1.1 1.6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego Chin.
19% 26% 31% 26% 24% Komputery, sprzęt biurowy i telekom., instr. pomiarowe Chemikalia, tworzywa sztuczne, paliwa i inne prod. mineralne Sprzęt transportowy 7% 6% 12% 16% 7% 6% 8% 12% 8% 10% 13% 8% 10% 9% 7% 8% 8% 9% 8% 7% Metale i wyroby metalowe Artykuły rolno-spożywcze Tekstylia, odzież, obuwie i akcesoria Maszyny i urządzenia elektryczne Pozostałe maszyny i urządzenia Farmaceutyki 1997 2001 2005 2008 2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego Chin. Inne
w mld CNY 10000 8000 Pozostałe przedsiębiorstwa zagraniczne Przedsiębiorstwa z Hongkongu, Tajwanu i Makao Przedsiębiorstwa chińskie 43% 6000 4000 2000 0 46% 46% 49% 20% 19% 54% 20% 21% 37% 20% 35% 42% 30% 34% 19% 27% 41% 2000 2005 2008 2009 2010 2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego Chin.
w mld CNY 140 120 100 Pozostałe przedsiębiorstwa zagraniczne Przedsiębiorstwa z Hongkongu, Tajwanu i Makao Przedsiebiorstwa chińskie 23% 80 25% 14% 60 40 20 0 24% 13% 27% 15% 14% 64% 28% 62% 14% 61% 59% 18% 11% 58% 71% 2000 2005 2008 2009 2010 2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego Chin.
PRODUKCJA 43% 46% 49% 46% 20% 19% 54% 21% 20% 42% 20% 30% 34% 35% 37% 19% 27% 41% 2000 2005 2008 2009 2010 2011 Pozostałe przedsiębiorstwa zagraniczne Przedsiębiorstwa z Hongkongu, Tajwanu i Makao Przedsiebiorstwa chińskie B+R 23% 25% 14% 24% 13% 27% 15% 14% 28% 62% 14% 59% 61% 18% 58% 71% 11% 64% 2000 2005 2008 2009 2010 2011
Grupa przedsiębiorstw 2000 2005 2008 2009 2010 2011 Krajowe 2.0% 2.3% 2.3% 2.3% 2.3% 2.4% Zagraniczne z Hongkongu, Tajwanu i Makao 0.6% 0.8% 0.8% 1.0% 0.8% 1.0% Pozostałe zagraniczne 0.5% 0.6% 0.6% 0.7% 0.7% 0.7% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego Chin.
Chiny stały się drugim po USA inwestorem w B+R, ale Chiny przodują w liczbie zgłaszanych patentów, ale. Dynamicznie rośnie liczba zagranicznych centrów B+R, ale nakłady wyniki struktura nakładów B+R (dominacja wydatków o charakterze rozwojowym, małe inwestycje w badania podstawowe) radykalne innowacje made in China rzadkością, przeważają innowacje imitacyjne większość z nich ma niewielki potencjał komercyjny, a Chiny nadal są uzależnione od transferu technologii z zagranicy (duży deficyt w handlu prawami własności intelekt.) Niska intensywność wydatków firm zagranicznych i małe przychody ze sprzedaży technologii wskazują na przyczynkarski i adaptacyjny charakter prowadzonej działalności.
Wzrost roli sektora wysokiej techniki w produkcji przemysłowej, ale Spektakularny wzrost znaczenia produktów wysokiej techniki w handlu (największy światowy eksporter), ale Funkcjonuje wielu krajowo-zagranicznych spółek joint-venture, ale udział branż przemysłu niskiej techniki jest duży i generują one ok. 60% nadwyżki w handlu lwia część działalności inwestorów odbywa się w branżach niskiej lub średnio-niskiej techniki Czy dominacja w aspekcie ilościowym przekłada się na silną pozycję pod względem wytwarzanej w tym sektorze wartości dodanej? Import = dobra pośrednie Eksport = dobra finalne (głównie komputery osobiste i telefony komórkowe) Elektronika zdominowała handel w obu kierunkach (96% łącznego eksportu wysokiej techniki) Przez długi czas była to współpraca wymuszona, a korzyści z niej były często asymetryczne. Przyczyn tego można szukać po obu stronach (chińskie firmy cechują niskie zdolności absorpcyjne, a firmy zagraniczne strach przed utratą kontroli nad technologią)
Chiny osiągnęły duży postęp technologiczny w ciągu ostatnich dwóch dekad Choć firmy zagraniczne nadal dominują w eksporcie produktów wysokiej techniki, można zaobserwować wyraźne wzmocnienie się przedsiębiorstw krajowych po 2004 r. (zmniejszenie się dysproporcji między udziałem firm chińskich w wielkości produkcji i zatrudnienia w sektorze wysokiej techniki z 28 pp. w 2000 r. do 4 pp. w 2011 r.) Czy wzrost produktywności, jak i świadomości firm lokalnych w zakresie konieczności podejmowania prac B+R to właśnie zasługa rosnących inwestycji zagranicznych (efekty spillover)? Wyraźnie rośnie rola Chin na innowacyjnej mapie świata: 1. Jako miejsca lokalizacji zagranicznych projektów B+R nastawionych na prowadzenia badań, a nie tylko na prace rozwojowe. 2. Jako twórcy i dostawcy innowacji (rośnie liczba przedsiębiorstw z Chin w światowych rankingach innowacyjności)
Sygnalizowana przez rząd zmiana polityki wobec BIZ z proilościowej na projakościową i dążenie do oparcia dalszego wzrostu na popycie wewnętrznym sugerują, iż następować będzie stopniowe zmniejszanie roli kapitału zagranicznego w rozwoju chińskiej gospodarki. Spowoduje to prawdopodobnie również zmiany w sektorze wysokiej techniki, który cechuje się dużym udziałem kapitału zagranicznego i silną orientacją proeksportową. Można spodziewać się m.in. stopniowego przechodzenia do projektów o wyższej wartości dodanej. W miarę podnoszenia jakości edukacji i kwalifikacji absolwentów i jednocześnie nasilającej się walki o talenty w skali globalnej można oczekiwać też rosnącego udziału Chin w napływie zaawansowanych projektów B+R. Aby nastąpiło zmniejszenie uzależnienia technologicznego od zagranicy konieczne są rozwój własnych technologii i inwestycje w kapitał ludzki. Jest to jedyna droga uniknięcia tzw. pułapki średniego dochodu (middle income trap) i przejście od gospodarki napędzanej inwestycjami do gospodarki ciągnionej innowacjami.