Patrycja Kurowska-Kowalczyk
Tło demograficzne zjawiska rozwodu Demograficzne dane statystyczne pokazują w ostatnich latach utrzymanie liczby rozwodów w Polsce na poziomie około 60 66 tysięcy: 2007 rok 66 500 2008 rok 65 400 2009 rok 65 300 2010 rok 61 300 2011 rok 64 600 2012 rok 64 400 2013 rok 66 100
W toku procesu rozwodowego u dziecka zachodzą procesy psychiczne oraz mechanizmy psychologiczne, będące konsekwencją rozpadu związku rodziców.
Zdarza się, w kontekście rozwodu rodziców, iż dziecko jest angażowane w deprecjonowanie i krytykowanie jednego z rodziców, przy czym tego typu oczernianie jest nieuzasadnione i/lub przesadzone. Takie działania rodzica, zależnie od nasilenia procesu rodzicielskiego programowania oraz indoktrynacji, dokonywanym przez jednego z rodziców w stosunku do dziecka, powodują specyficzne objawy w zachowaniu dziecka.
Metody, jakie stosuje alienujący rodzic: Drastyczne formy nastawiania dziecka przeciwko byłemu partnerowi komunikaty bezpośrednie (szantaż emocjonalny i/lub materialny, wymierzanie kar) Subtelne formy nacisku komunikaty pośrednie (niechęć i brak akceptacji wobec relacji dziecka z drugim rodzicem)
Zjawisko to może mieć różny stopień nasilenia. Może występować pewien niewielki element rodzicielskiego programowania, dziecko wtedy dość dobrze radzi sobie z trudnościami wynikającymi z sytuacji rozstania rodziców, a same kontakty z rodzicem drugoplanowym przebiegają bez większych zakłóceń. Więź emocjonalna dziecka z głównym opiekunem jest względnie zdrowa. Dziecko uczestniczy w procesie oczerniania drugiego rodzica, ale robi to głównie w celu zachowania dobrych relacji z pierwszoplanowym opiekunem. Niechęć dziecka do drugoplanowego rodzica nie znajduje odzwierciedlenia w zachowaniach względem niego.
Gdy jeden z rodziców prezentuje skrajnie negatywną postawę wobec drugiego, zdarza się, iż dziecko odczuwa fanatyczną wręcz nienawiść do odrzuconego rodzica, zdecydowanie odmawia wizyt u niego oraz może grozić samobójstwem w przypadku nakłaniania go do kontaktów z nim. Dziecko powtarza zasłyszane zarzuty pod jego adresem oraz samo tworzy fałszywe oskarżenia. Dziecko jest całkowicie podporządkowane głównemu opiekunowi, bezkrytyczne względem niego, a drugiego rodzica postrzega jako wroga.
Pozytywne uczucia oraz wspomnienia dziecka względem drugiego rodzica zostają wyparte. Istnieje patologiczna więź emocjonalna dziecka z rodzicem pierwszoplanowym, często oparta na fantazjach paranoidalnych, dotyczących odrzuconego rodzica. Kontakty dziecka z drugim rodzicem zwykle nie odbywają się już od dłuższego czasu, ponieważ nie jest to możliwe wobec silnego oporu dziecka
Cechy charakterystyczne rodzica alienującego: rodzic w sposób obsesyjny dąży do zniszczenia relacji dziecka z drugim rodzicem nie oddziela przekonań i uczuć dziecka od własnych, a nawet osoby dziecka od samego siebie przekonania na temat byłego partnera są irracjonalne i nabierają charakteru urojeniowego rodzic jest w stanie permanentnej złości w stosunku do byłego partnera, ponieważ jest
przekonany o krzywdzie, jakiej wraz z dzieckiem doznał ze strony byłego partnera i rodzica dziecka wiara w to, że jego działania są usprawiedliwione i służą ochronie dziecka przed drugim rodzicem oczekiwanie od Sądu ukarania byłego partnera poprzez wydanie postanowienia sądowego o ograniczeniu bądź zablokowaniu jego kontaktów z dzieckiem Sąd nie stanowi dla rodzica autorytetu
Fałszywe podejrzenie wykorzystania seksualnego w konflikcie okołorozwodowym: Przy silnym konflikcie między rodzicami zdarzają się fałszywe oskarżenia o wykorzystywanie seksualne dziecka przez drugiego rodzica do Prokuratury i Sądu Rodzinnego. Występuje ono w procesie rozwodowym przy bardzo wysokim stopniu skonfliktowania stron.
Podejrzenie wykorzystania seksualnego dziecka przez jednego z rodziców, zgłaszane przez drugiego rodzica wiąże się z charakterystycznymi cechami osobowości rodziców takimi jak: narcystyczna podatność na zranienie potrzeba kontroli i dominacji podatność na uraz, związany z separacją i stratą potrzeba ukrycia deficytów rodzicielskich chęć zemsty tendencje urojeniowe
Typologia psychologiczna rodziców, stosujących programowanie rodzicielskie oraz składających fałszywe oskarżenia o nadużycie seksualne dziecka przez byłego partnera Profile psychologiczne matek: Przestraszona Ofiara (manipulacja przy pomocy wizerunku społecznego, związanego z maltretowaniem dziecka lub przemocą małżeńską) Sprawiedliwy Obrońca (prezentacja pozornego intelektualnego zorganizowania i planu oraz poczucie wyższości moralnej) Typ o cechach w pewnym stopniu psychotycznych (zaburzony kontakt z rzeczywistością)
Profil psychologiczny ojców, przedstawiających fałszywe oskarżenia, dotyczące nadużywania seksualnego dziecka przez matkę lub jej nowego partnera albo krewnych z jej rodziny (np. dziadka czy wujka dziecka): sztywność intelektualna silna potrzeba udowodnienia swojej racji nadmierny krytycyzm wobec byłej partnerki masywnie przeżywane uczucie zazdrości o nowego partnera byłej żony oraz chęć zemsty
Cechy osobowości rodzica, znajdującego się w konflikcie okołorozwodowym i jego profil psychologiczny prowadzą do rozpoznania zaburzeń osobowości o typie: mieszanym niespecyficznym histrionicznym z pogranicza (borderline) bierno-agresywnym paranoidalnym
Statystyki Komitetu Ochrony Praw Dziecka w Warszawie W około 70% zgłaszanych do KOPD spraw (podejrzeń nadużyć seksualnych) stwierdzono występowanie fałszywych oskarżeń w konflikcie okołorozwodowym.