DOBRE PRAKTYKI WOLONTARIATU Wolontariusz to lokalny bohater: Stowarzyszenie Wiosna
Wstęp: dlaczego dobra praktyka? Stowarzyszenie Wiosna to ogólnopolska organizacja pożytku publicznego która od kilku lat realizuje dwa programy pomocowe - Akademia Przyszłości i Szlachetna Paczka. W obydwu tych programach kluczowym aspektem jest udział wolontariuszy, którzy są nie tylko pośrednikami, ale także wykonawcami ważnych działań będących treścią programu. Programy Szlachetnej Paczki dają wolontariuszom możliwość stania się lokalnymi liderami. Poprzez swoje działania wolontariusze mogą odegrać ważną rolę w swojej społeczności, przyczynić się do jej rozwoju nie tylko przez pomoc konkretnym, wyznaczonym z góry osobom, ale także poprzez samodzielne dotarcie do potrzebujących oraz pokierowanie zespołem wolontariuszy (w przypadku liderów Szlachetnej Paczki). Drugim ciekawym aspektem podejścia Stowarzyszenia do wolontariatu jest to, że Wiosna przy szlachetnym celu swojego działania posługuje się bardzo odważnym, innowacyjnym językiem promocji. Uciekając od tradycyjnych skojarzeń z wolontariatem, które często są negatywne, udaje im się przyciągnąć dużą liczbę młodych ludzi, którzy chcą wykonywać zadania często wymagające dużego poświęcenia, odpowiedzialności i nakładu czasu. Stowarzyszenie stara się w niestandardowy sposób stworzyć modę na wolontariat, pokazać go jako zajęcia atrakcyjne, co jest posunięciem odważnym i ryzykownym, ale jak pokazuje doświadczenie Szlachetnej Paczki mogącym przynieść sukces. W przypadku Stowarzyszenia Wiosna warto więc zwrócić uwagę na: Strategię wizerunkową wolontariatu, szczególnię tę obecną w kampanii promocyjnej z 2010 roku. Kampania była prowadzona pod hasłem Super W, a podstawowym modelem komunikacji było porównanie wolontariusza do superbohatera. Kampania była prowadzona w internecie, z użyciem różnego rodzaju innowacji i przy udziale znanych postaci świata mediów, kultury i sportu. Charakter wolontariatu, czyniący z wolontariuszy lokalnych liderów: pozwalający wolontariuszom na samodzielność, dający im dużą odpowiedzialność, wykorzystujący ich znajomość środowiska lokalnego i dający im możliwość rozwoju i brania na siebie coraz bardziej odpowiedzialnych zadań w kolejnych latach. Jedna mała śniegowa kulka, tocząc się po zboczu, może stać się ogromną kulą. Mały impuls może dać wielki efekt. Tak właśnie wyobrażamy gażowanie społeczne. Ze strony Stowarzyszenia Wiosna
Krótki opis organizacji Stowarzyszenie Wiosna to organizacja pożytku publicznego istniejąca od 2004 roku. Jej podstawowymi programami, realizowanymi od kilku lat (z udziałem wolontariuszy), są Akademia Przyszłości i Szlachetna Paczka. Akademia Przyszłości to program indywidualnych spotkań edukacyjnych dla dzieci, które wychowują się w trudnych warunkach i mają przez to kłopoty w szkole. W nauce wspierają je osobiści tutorzy wolontariusze Stowarzyszenia WIOSNA. Tutor pomaga dziecku rozwiązać konkretny szkolny problem - np. z ułamkami czy ortografią. Zmienia też jego myślenie o sobie, pokazując, że wbrew wcześniejszym porażkom jest ważne i wyjątkowe! Akademia w 2010 roku działała w 14 miastach w Polsce. Tylko w tym roku szkolnym w ramach 40 000 godzin indywidualnych, cotygodniowych zajęć Wiosna pomogła w ten sposób 1095 uczniom. Szlachetna Paczka to ogólnopolski program bożonarodzeniowej pomocy dla rodzin dotkniętych biedą. Od dziesięciu lat Stowarzyszeniu przyświeca idea mądrej pomocy: bezpośredniej, celowej i przygotowanej z myślą o konkretnym człowieku. Jak działa SZLACHETNA PACZKA? Najpierw wolontariusze w swoim środowisku docierają do rodzin w najtrudniejszej sytuacji materialnej, przeprowadzają wywiad środowiskowy i pytają o ich potrzeby. Następnie opis każdej rodziny wraz z listą potrzeb trafia do anonimowej bazy danych na stronie www.szlachetnapaczka.pl Darczyńca wybiera konkretną rodzinę, aby wraz z grupą znajomych przygotować dla niej świąteczną PACZKĘ według listy potrzeb. Szczegóły uzgadnia z wolontariuszem poprzez kontakt mailowy lub telefoniczny Wreszcie: darczyńcy przygotowują pomoc, a gotową PACZKĘ dostarczają do jednego z 400 magazynów, działających w całej Polsce. Stamtąd nasi wolontariusze dostarczają ją do domów potrzebujących. W 2009 roku Szlachetna Paczka przekazała potrzebującym pomoc o łącznej wartości blisko 6,5 mln PLN. Paczki trafiły do 8 tysięcy rodzin, a w pomoc zaangażowało się 5 tysięcy wolontariuszy i 112 tysięcy darczyńców. Nasze akcje opierają się na mechanizmie pośredniczenia. Sami nie udzielamy pomocy, jedynie tworzymy struktury i narzędzia, dzięki którym darczyńcy oraz wolontariusze mogą dzielić się z potrzebującymi. Poprzez to chcemy tworzyć nowe modele zachowań społecznych. Ks. Jacek WIOSNA Stryczek, założyciel Stowarzyszenia Wiosna
Dołącz do teamu superbohaterów - strategia wizerunkowa stowarzyszenia wiosna, czyli jak sprawić, żeby wolontariat był fajny? W 2010 roku Stowarzyszenie Wiosna uruchomiło kampanię promującą wolontariat przy programach Szlachetna Paczka i Akademia Przyszłości. Hasłem kampanii było Super W. czas prawdziwych bohaterów, a podstawowym medium strona internetowa www.superw.pl. Po wejściu na stronę nie dowiadujemy się od razu, jaka jest treść akcji, jesteśmy za to witani grafiką z dużą dłonią z wyciągniętym palcem, wskazującym prosto na nas, i hasłem Dołącz do teamu superbohaterów. Obok znajduje się okienko z filmem, z którego uśmiecha się do nas twarz znanego prezentera telewizyjnego, a do obejrzenia filmu zachęca hasło zobacz siebie w roli Super W. Film używa wykorzystanej już w kilku kampaniach techniki, która pozwala na przesłanie własnego zdjęcia z dysku naszego komputera lub z kamery internetowej. Zdjęcie zostaje następnie automatycznie wmontowane do filmu, który jest stylizowany na wiadomości telewizyjne informujące o pojawieniu się nowego superbohatera. Dopiero gdy dokładniej przyjrzymy się stronie, możemy znaleźć informację o tym, że służy ona do zgłoszenia się jako wolontariusz w programach Szlachetna Paczka i Akademia Przyszłości. Na stronie widnieją podstrony poświęcone tym programom, zawierające skrótowe informacje, odnośniki do stron opisujących programy oraz linki do formularzy zgłoszeniowych na wolontariusza. Dlaczego to dobra praktyka? Taki sposób promocji wolontariatu można uznać za dobrą praktykę, ponieważ wychodzi on poza utarte schematy mówienia o wolontariacie, które składają się na jego jednoznaczny wizerunek jako aktywności wymagającej poświęcenia, poczucia misji, a często po prostu... nudnej. W kampanii promocyjnej Stowarzyszenie stara się odbiorców zaintrygować, pokazać im że chodzi o coś fajnego i żywego dopiero potem przekazuje informacje o charakterze pracy i najzupełniej poważnej misji, jaką wolontariusz ma spełniać. Wbrew pozorom nie jest to żadne oszustwo, czy też naginanie rzeczywistości, ale przemyślana strategia promocyjna (stowarzyszenie korzystało z pomocy agencji reklamowej). My nie epatujemy biedą i cierpieniem, ale pomagamy ludziom w biedzie i cierpieniu. Tworzymy atmosferę pozytywnej energii wokól naszego działania. Koordynatorka programu Akademia Przyszłości
REKRUTACJA I PRZYGOTOWANIE WOLONTARIUSZY Strategia, jaką przyjęło Stowarzyszenie Wiosna w 2010 roku przy promocji swoich programów wolontariackich, pokazuje, że o wolontariacie można myśleć nie tylko jako o ciężkiej, niewynagradzanej pracy dla innych, ale także jako o fajnym zajęciu pozwalającym na samorealizację. Co więcej, sukces kampanii (ponad 5000 wolontariuszy w programie Szlachetna Paczka w 2010 roku) pokazuje, że taki właśnie sposób mówienia o wolontariacie jest atrakcyjny dla potencjalnych wolontariuszy, zwłaszcza dla ludzi młodych. Nietypowy, nieco żartobliwy sposób promocji nie stoi wcale w sprzeczności z poważnym celem wolontariatu. Jeśli stać nas na odwagę, aby nasz wolontariat promować nie tylko przez poważne hasła i przez pokazywanie ambitnych celów, jakie przed nami stoją, ale także przez formy bardziej lekkie, możemy spróbować stworzyć modę na wolontariat i dzięki temu pozyskać do niego osoby, które w innych okolicznościach zapewne by się na niego nie zdecydowały. Prowadzi to nie tylko do zwiększenia zainteresowania samym wolontariatem i do tego, że możemy po prostu operować większą liczbą wolontariuszy, ale także do tego, że nasz wolontariat zaczyna pełnić rolę wychowawczą czy też formacyjną. W oryginalny sposób zachęcając do działania osoby, które niekoniecznie mają poczucie misji i są pełni chęci do pomagania innym, ale szukają po prostu fajnego zajęcia w wolnym czasie albo czegoś, czym będą mogli się pochwalić przed innymi, docieramy do osób które możemy zarazić pasją do działania i angazowania się na rzecz wspólnoty. To znacznie zwiększa zasięg naszego wolontariatu i rozszerza jego misję wolontariusze nie są już tylko środkiem do realizacji celu, ale formacja wolontariusza staje się też celem samym w sobie.
Wolontariusz lokalny lider. Jak sprawić, że wolontariusz pomnaża dobro, a nie tylko je daje? Jeśli komuś coś damy, wcześniej czy później zostanie to zużyte lub zniszczone. I znów wraca konieczność dawania. Zupełnie inaczej jest wtedy, gdy dostrzegamy w kimś dobro, potencjał, możliwości. Jeśli zaczniemy się nimi zajmować, jeśli uda się to dobro pomnożyć, pozostaje coś trwałego. Ktoś stał się kimś. Powstaje wartość dodana. To, co zostało przekazane, pomnaża się zamiast zużywać. Filozofia Stowarzyszenia Wiosna (ze strony www.wiosna.org.pl) Schemat działania organizacji: Każdy Projekt ma swojego koordynatora głównego on jest przełożonym na koordynatorów wojewódzkich czy regionalnych. Ci mają pod sobą liderów pod nimi zaś są zespoły wolontariuszy. Lokalni liderzy także są wolontariuszami. Mają pod sobą grupę 15 (Akademia) lub maksymalnie 8 (Paczka) wolontariuszy. Sposób rekrutacji: Pierwszy krok to zgłoszenie chęci (najczęściej odbywa się przez formularz zgłoszeniowy na stronach www Stowarzyszenia, w tym stronie www.superw.pl. Potem trzeba się umówić na spotkanie. Na spotkaniu otrzymuje się ankietę, którą należy wypełnić. Kolejny krok to wywiad z lokalnym liderem wolontariuszy. Potem jest obowiązkowe szkolenie wstępne, potem wejście do akcji (pod okiem lidera). Ewaluacja wolontariatu: Paczka i Akademia co roku prowadzą ewaluację. W Paczce jest ankieta zwrotna dla darczyńców dostają oni informację od rodziny, dotyczącą tego, jak się paczka podobała. W Akademii jest ankieta dla nauczycieli i uczniów. Zakończenie wolontariatu: Na koniec roku w Akademii jest organizowany duży event w każdym z 14 miast: Gala Sukcesu. Dzieci dostają tam swoje dyplomy sukcesu. Paczka ma swój duży, ogólnopolski finał. Lokalnie lider spotyka się ze swoimi wolontariuszami i zespołem.
REKRUTACJA Wolontariusz I PRZYGOTOWANIE lokalny lider. WOLONTARIUSZY Zadania wolontariusza: W akcji Szlachetna Paczka wolontariusze pełnią funkcję managerów pomocy idącej od darczyńców. Oznacza to, że ich zadaniem nie jest w bezpośredni sposób pomaganie, ale rozdystrybuowanie pomocy i przede wszystkim docieranie do samych potrzebujących. Do ich zadań należy odnaleziene osób potrzebujących, przeprowadzenie ankiety dotyczącej potrzeb (dane te znajdują się później na stronie akcji, gdzie każdy darczyńca może dowiedzieć się czegoś o rodzinie, której chce pomóc). Do zadań wolontariusza należy też zorganizowanie transportu oraz przeprowadzenie ewaluacji pomocy. Oznacza to, że wolontariusze nie zajmują się jedynie prostymi czynnościami, ale ich zadaniem jest przede wszystkim zarządzanie pomocą, która napływa od innych. Muszą przy tym wykorzystać swoje umiejętności, kontakty i znajomość lokalnego środowiska. Stają się nie, jak to często bywa, trybikami w machinie, ale ogniwem, bez którego maszyna nie mogłaby funkcjonować. Mówiąc metaforycznie ich zadaniem nie jest tylko pakowanie paczek, ale zadbanie o to, aby dotarły one we właściwe miejsce. Dlaczego to ważne? Pełnienie takiej funkcji pozwala sprawdzić się w roli lokalnego lidera, co jest niezmiernie ważnym doświadczeniem, które znacznie zwiększa znaczenie i atrakcyjność odbytego wolontariatu. Wolontariusz zwykle przychodzi z prostą myślą, że chce coś zrobić, komuś pomóc. Ja mu daję wyższą poprzeczkę, mówię, że jeżeli chce mądrze pomóc, to musi za to wziąć większą odpowiedzialność. Bo pomoc to nie jest rzecz błaha. Koordynatorka Akademii Przyszłości
PODSUMOWANIE Korzyści z wolontariatu dla instytucji: Wychodząc poza schemat w promocji naszego programu wolontariackiego i nie bojąc się nowych rozwiązań i pomysłów, mamy szansę przyciągnąć znacznie większą ilość wolontariuszy do naszej akcji czy programu. Czyniąc z wolontariuszy lokalnych liderów możemy skutecznie docierać do potrzebujących, wykorzystując fakt, że wolontariusze to często osoby świetnie zorientowane w swoim lokalnym środowisku. Poszerzając zasięg wolontariatu, poszerzamy też jego misję wolontariat staje się celem samym w sobie i metodą wychowawczą Korzyści z wolontariatu dla wolontariusza: Doświadczenie bycia lokalnym liderem jest znacznie cenniejsze niż sam wolontariat i może być ważnym doświadczeniem formacyjnym, pokazującym, jakie możliwości kryje w sobie każda społeczność lokalna atrakcyjny sposób promocji wolontariatu jako po prostu fajnego sposobu spędzania czasu może przekonać największych niedowiarków do tego, że warto się angażować dla dobra wspólnoty Co warto zapamiętać: Wolontariat to także swego rodzaju produkt, więc nie bójmy się stosowania różnych metod także tych kojarzonych zwykle z rynkiem i produktami komercyjnymi - aby ludzi do niego przekonać obecność celebrytów często pomaga w promocji wolontariatu, a nie jest wcale tak trudno ich namówić od udziału, jeżeli cel jest szczytny wolontariusz to nie tylko pomocnik, ale potencjalnie także lokalny lider, którego znajomość własnego środowiska warto wykorzystać.
Opisy dobrych praktyk zostały przygotowane w ramach projektu Kurs na Wolontariat badania, analizy, rekomendacje współfinansowanego ze środków PO Fundusz Inicjatyw Obywatelskich