VERIFONE.PL STOSUNEK POLAKÓW DO KART PŁATNICZYCH: ZWYCZAJE, PRZESZKODY I OCZEKIWANIA

VERIFONE.PL STOSUNEK POLAKÓW DO KART PŁATNICZYCH: ZWYCZAJE, PRZESZKODY I OCZEKIWANIA

PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIA OMNIBUSOWEGO VERIFONE P.T. KORZYSTANIE Z KART PŁATNICZYCH Już ponad 30% Polaków regularnie korzysta z kart płatniczych, zaś chęć płacenia wyłącznie kartą deklaruje prawie połowa społeczeństwa. Płatności elektroniczne są przy tym uważane za wygodne i bezpieczne. Niestety zbyt mała dostępność terminali, szczególnie w małych sklepach, punktach usługowych i urzędach, znacząco ogranicza możliwość rozwoju tej formy płatności. Takie wnioski płyną z trzeciej edycji projektu p.t. Korzystanie z kart płatniczych, realizowanego cyklicznie przez firmę Verifone we współpracy z ośrodkiem badawczym PBS. WSTĘP Rynek płatności elektronicznych w Polsce kluczowe zjawiska i perspektywy rozwoju Na tle Europy Polska jest nadal postrzegana jako jeden z najbardziej perspektywicznych rynków dla rozwoju płatności elektronicznych. Taka opinia wynika między innymi z nowoczesnego i szybko rozwijającego się systemu bankowego oraz z otwartości Polaków na nowinki technologiczne w płatnościach. Zgodnie z danymi Narodowego Banku Polskiego na koniec IV kwartału 2015 roku w posiadaniu 38 mln Polaków było 35,2 mln kart płatniczych. Pomimo nieznacznego spadku ich liczby w stosunku do 36,1 mln kart, które posiadali Polacy w analogicznym okresie roku 2014, zainteresowanie elektronicznymi instrumentami płatniczymi jest w Polsce niezmiennie wysokie. Wskazuje na to między innymi systematyczny wzrost liczby i wartości transakcji elektronicznych w Polsce. Dane NBP za grudzień 2015 roku podają, że w ostatnich trzech miesiącach 2015 roku Polacy dokonali za pomocą kart 893,6 mln transakcji na łączną kwotę 135,7 mld zł, co oznacza wzrost o blisko 21% w stosunku do analogicznego okresu roku 2014. 1 Jednocześnie według danych emitentów kart płatniczych Polska jest krajem o największej liczbie i wartości płatności zbliżeniowych dokonywanych kartami i czwartym pod względem ilości terminali płatniczych z funkcją zbliżeniową. 2 Jest to wynikiem rosnącego zainteresowania Polaków tą formą dokonywania transakcji: zgodnie z danymi Narodowego Banku Polskiego, na koniec 2015 roku już 79,8% kart płatniczych w portfelach rodaków posiadało funkcję zbliżeniową. 3 Rozwojowi rynku płatności elektronicznych w Polsce sprzyjają także zmiany legislacyjne, rozpoczęte w roku 2014 i ugruntowane ostatecznie na początku 2015 roku, związane z ustawową obniżką maksymalnego poziomu opłaty Interchange. Jej koszt spadł z początkowego poziomu 1,3 1,5% do 0,2 0,3% wartości transakcji. W listopadzie Prezydent podpisał także projektu ustawy wprowadzającej wyjątek od tych przepisów, przygotowany z myślą o operatorach kartowych, których udział w rynku nie przekracza 3%. Eksperci prognozowali, że obniżka opłaty interchange dla wielu przedsiębiorców może być impulsem do zainstalowania terminali płatniczych w swoich punktach handlowo-usługowych. Rzeczywiście, liczba terminali w Polsce rośnie. Według danych Na- 1 Źródło: NBP, Informacja o kartach płatniczych IV kwartał 2015 r., http://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_04_2015.pdf; 2 Polska na 4. miejscu w Europie pod względem liczby terminali zbliżeniowych, http://www.cashless.pl/karty/422-polska-na-4-miejscu-w-europie-pod-wzgledem-liczby-terminali-zblizeniowych, Lipiec 2015; 3 Źródło: NBP, Informacja o kartach płatniczych IV kwartał 2015 r., http://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_04_2015.pdf;

rodowego Banku Polskiego, na koniec grudnia 2015 roku na polskim rynku funkcjonowało łącznie 465 tys. terminali POS, z czego 83,4% przystosowanych do akceptowania transakcji kartami zbliżeniowymi. Po zestawieniu tych danych z analogicznym okresem roku 2014 okazuje się, że liczba terminali POS na polskim rynku wzrosła o 16,8%. Zwiększyła się także liczba unikalnych akceptantów płatności elektronicznych, która pod koniec 2015 roku wyniosła 197 tys. punktów handlowych i usługowych. 4 Ważnym elementem tego procesu jest upadanie kolejnych bastionów gotówki w Polsce. Zjawisko to widoczne jest zarówno w branży handlu detalicznego (wprowadzenie terminali płatniczych do Biedronki), jak i instytucjach publicznych (przetarg na instalację terminali płatniczych na Poczcie Polskiej). Mimo iż wskaźniki dotyczące rozwoju płatności elektronicznych ulegają systematycznej poprawie, Polska wciąż pozostaje krajem o relatywnie niskim poziomie ubankowienia. Projekty związane z obowiązkiem oferowania przez instytucje finansowe bezpłatnego podstawowego rachunku płatniczego są cenne, ale wydaje się, że podstawowym problemem jest nadal niedostateczna świadomość ekonomiczna wśród Polaków oraz przywiązanie do gotówki, widoczne szczególnie w mniejszych miastach. Zgodnie z ostatnim raportem Narodowego Banku Polskiego, uwzględniającym poziom ubankowienia Polaków i opublikowanym w połowie 2013 roku, około 77% rodaków posiadało konto w banku. Wynik ten uplasował wtedy Polskę na końcu zestawienia ubankowienia wśród krajów Unii Europejskiej (dalsze miejsca zajęły tylko Rumunia i Bułgaria). 5 Wprawdzie analitycy międzynarodowej firmy Deloitte w raporcie The Banking Sector in Central Europe - Performance Overview prognozują, że w 2025 roku z produktów bankowych będzie korzystało około 82% obywateli, 6 ale do tego czasu przywiązanie Polaków do gotówki i niska wiedza dotycząca zalet płatności elektronicznych będą jednymi z czynników hamujących rozwój elektronicznych instrumentów finansowych w Polsce. Obserwując systematyczny rozwój płatności elektronicznych w Polsce, widoczny zarówno w coraz większej liczbie transakcji kartami, jak i w rosnącym zainteresowaniu przedsiębiorców instalacją terminali płatniczych, firma Verifone zleciła przeprowadzenie kolejnej edycji badania omnibusowego. Projekt miał na celu zbadanie odczuć Polaków wobec płatniczej rewolucji, ogłaszanej od kilkunastu lat przez ekspertów i środki masowego przekazu, oraz zmiany ich podejścia do płatności elektronicznych. BADANIA OMNIBUSOWE 2015 Stosunek Polaków do płatności elektronicznych Verifone od trzech lat bada zmiany w podejściu Polaków do używania kart płatniczych i perspektywy dla rozwoju płatności elektronicznych. Uzyskane dane pozwalają nie tylko na analizę obecnej sytuacji w obszarze transakcji kartowych, ale także opracowanie ogólnych prognoz dotyczących rozwoju branży na przestrzeni następnego roku. Najnowsza edycja badania omnibusowego pt. Badanie korzystania z kart płatniczych zostało przeprowadzone przez PBS w dniach 31.07 02.08.2015 roku oraz 14.08 16.08.2015 roku na reprezentatywnej grupie 2000 osób, użytkowników kart płatniczych z całej Polski. Na początku badania uczestnicy zostali poproszeni o sprecyzowanie, jak często korzystają z karty płatniczej. 12,5% respondentów wskazało, że karta jest dla nich narzędziem regulowania codziennych należności, co oznacza dwukrotny wzrost w stosunku do roku 2014. 19,9% badanych zadeklarowało, że z karty korzysta regularnie, 4-6 razy w tygodniu. 29,8% ankietowanych sięga po karty 2-3 razy w tygodniu, zaś 15,3% raz w tygodniu. 9,7% respondentów reguluje rachunki za pomocą karty 2-3 razy w miesiącu, zaś kolejne 2,9% sięga po elektroniczne instrumenty płatnicze raz w miesiącu. Jednocześnie tylko 9,9% respondentów zadeklarowało, że korzysta z karty bardzo sporadycznie. W zeszłym roku taką odpowiedź wskazało aż 41% badanych, przede wszystkim osób starszych i bezrobotnych, z wykształceniem podstawowym i niskimi dochodami. Tak dynamiczny wzrost liczby użytkowników kart płatniczych na przestrzeni zaledwie jednego roku sugeruje zarówno wzrost świadomości Polaków co do zalet płatności elektronicznych, jak i większą elastyczność przedsiębiorców, sprzyjającą regulowaniu należności za pomocą kart. JAK CZĘSTO POLACY PŁACĄ KARTĄ? 29,8% 19,9% 15,3% 12,8 12,5% 9,7% 2-3 RAZY W TYGODNIU 4-6 RAZY W TYGODNIU RAZ W TYGODNIU RAZ W MIESIĄCU CODZIENNIE 2-3 RAZY W MIESIĄCU 4 Źródło: NBP, Informacja o kartach płatniczych IV kwartał 2015 r., http://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_04_2015.pdf; 5 Źródło: Narodowy Bank Polski, Zwyczaje płatnicze Polaków, Maj 2013; 6 Źródło: Deloitte, The Banking Sector in Central Europe - Performance Overview, 2012 rok;

Wśród największych zalet płatności elektronicznych respondenci wskazali przede wszystkim brak konieczności posiadania przy sobie gotówki. Taką odpowiedź wybrało 52,2% uczestników badania. 20,1% osób korzysta z kart ze względu na wygodę, zaś 15,4% ceni przede wszystkim szybkość realizacji transakcji. 6,4% respondentów wybiera karty, ponieważ umożliwiają zapłacenie dowolnej kwoty. 2,6% jako największą zaletę wskazało gwarancję bezpieczeństwa transakcji, zaś 1,3% sięga po kartę, kiedy ma możliwość uzyskania dodatkowych korzyści rabatów, ofert promocyjnych, punktów lojalnościowych. NAJWIĘKSZE ZALETY PŁATNOŚCI KARTĄ TO: Płatność kartą to gwarancja bezpieczeństwa To łatwy i szybki sposób Z KARTĄ GŁÓWNIE PO CODZIENNE SPRAWUNKI W tym roku uczestnicy badania po raz drugi odpowiadali na pytania związane z miejscami, w których najczęściej korzystają z kart płatniczych. Podobnie jak w roku 2014, najwięcej respondentów wskazało na sklepy: 55,3%. Liczba ta wzrosła o 8,3% w stosunku do ubiegłego roku, a z kart w sklepach korzystają w równym stopniu kobiety i mężczyźni. Na drugim miejscu ponownie znalazły się stacje benzynowe, wskazane przez 25% badanych, w tym głównie mężczyzn (29% mężczyzn, 21,3% kobiet). W tym przypadku nastąpił znaczący wzrost liczby płatności kartowych, w zeszłym roku stacje benzynowe wskazało bowiem tylko 9% respondentów. Zdecydowany wzrost zainteresowania płatnościami elektronicznymi pojawił się także w przypadku restauracji - 14,8% w roku 2015 w stosunku do 1% w roku 2014. 1,8% badanych stwierdziło, że kartą reguluje należności za przyjazdy taksówkami, zaś 1,5% korzysta z tego instrumentu płatniczego także w urzędach. Badanie firmy Verifone pokazało także wzrost zaufania Polaków do płatności kartą w Internecie: 4,4% Polaków przyznało, że korzysta z karty podczas zakupów w sieci, co stanowi wzrost o 4% w stosunku do roku 2014. Równocześnie w odpowiedzi na to samo pytanie 9,5% badanych przyznało, że wprawdzie ma kartę, ale z reguły posługuje się gotówką. Oznacza to prawie dwukrotny spadek liczby osób, które nie korzystają z kart płatniczych, ponieważ tę samą odpowiedź w 2014 roku wybrało aż 14% badanych. Wyniki te pokrywają się z pytaniem dotyczącym częstotliwości korzystania z kart płatniczych. GDZIE POLACY NAJCZĘŚCIEJ PŁACĄ KARTĄ? 55,3% 25% 14,8% 4,4% w sklepach na stacjach benzynowych w restauracjach w internecie

Wśród lokalizacji, w których uczestnicy badania chcieliby regulować rachunki za pomocą karty, ponownie znalazły się przede wszystkim miejsca związane z codziennymi zakupami i załatwianiem sprawunków. W każdej z wymienionych kategorii nastąpił natomiast znaczący wzrost liczby transakcji kartowych w stosunku do roku 2014. W odpowiedzi na to pytanie respondenci wskazali więc sklepy (56,7% w 2015 roku w stosunku do 41% w 2014 roku), małe punkty usługowe (40,7% w 2015 roku w stosunku do 26% w 2014 roku), kioski (33,4% w 2015 roku w stosunku do 23% w 2014 roku), urzędy (31% w 2015 roku w stosunku do 20% w 2014 roku) i bazary (25,2% w 2015 roku w stosunku do 16% w 2014 roku). 19,6% osób partycypujących w badaniu stwierdziło także, że płatność kartą powinna być powszechnie akceptowana w taksówkach. GDZIE JESZCZE POLACY CHCĄ PŁACIĆ KARTĄ? Taksówki Małe punkty usługowe Kioski Urzędy Bazary ZWYCZAJE PŁATNICZE POLAKÓW W roku 2015 badanie Verifone Korzystanie z kart płatniczych zostało rozszerzone o dodatkowe zagadnienia, związane przede wszystkim ze zwyczajami płatniczymi Polaków. Respondenci zostali zapytani o sposób płacenia za drobne wydatki oraz o czynniki, które sprzyjają wybieraniu karty zamiast gotówki. Okazało się, że karty płatnicze są postrzegane jako wygodniejsze i szybsze rozwiązanie płatnicze: 54% respondentów stwierdziło, że sięga po kartę przede wszystkim w sytuacji, gdy nie posiada przy sobie odpowiedniej ilości gotówki, zaś 28,5% głównie w sytuacjach, gdy dysponuje zbyt małą ilością czasu i zależy im na sprawnym przeprowadzeniu transakcji. 16,5% decyduje się na skorzystanie z płatności elektronicznych w przypadku, gdy obsługa sklepu nie ma możliwości wydania reszty, natomiast 14,2% przyznało, że sięga po kartę w miejscach, które oferują dodatkowe korzyści za ten rodzaj płatności rabaty, promocje lub punkty lojalnościowe. Jednocześnie 55,4% badanych wskazało, że w przypadku drobnych wydatków częściej sięga po gotówkę, 33,3% - że równie często małe kwoty reguluje za pomocą karty, jak i gotówki, zaś 10,7% w takich sytuacjach wybiera kartę płatniczą. CO SPRAWIA, ŻE POLACY CHĘTNIEJ SIĘGAJĄ PO PŁATNOŚĆ KARTĄ, A NIE GOTÓWKĄ: Brak odpowiedniej kwoty w portfelu w gotówce Pośpiech Sklepikarz nie ma wydać reszty Dodatkowe rabaty, promocje za płatność kartą

TERMINALE PŁATNICZE KLUCZOWYM CZYNNIKIEM ROZWOJU PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNYCH W POLSCE Jednym z celów projektu było także zidentyfikowanie czynników, które mogą stymulować rozwój płatności elektronicznych w Polsce oraz elementów, które obecnie stanowią barierę w popularyzacji płatności kartą. Respondenci zapytani o największe przeszkody w korzystaniu z kart płatniczych wskazali przede wszystkim problem z bieżącą kontrolą stanu konta (34,1%), zbyt małą dostępność terminali płatniczych (30%), limity płatności kartą ustalane przez sklepy (20,7%) oraz brak możliwości płacenia kartą w maszynach samoobsługowych, takich jak biletomaty i parkomaty (9,7%). Jednocześnie prawie 9,5% badanych stwierdziło, że mimo chęci zapłacenia kartą często spotykają się z brakiem terminala płatniczego, zaś aż 55,2% przyznało, że taka sytuacja przydarzyła im się kilkukrotnie. 43,5% respondentów stwierdziło, że ilość terminali płatniczych w kraju jest niewystarczająca. NAJWIĘKSZE PRZESZKODY W PŁACENIU KARTĄ: ZA MAŁO TERMINALI PŁATNICZYCH LIMITY DLA PŁATNOŚCI KARTĄ USTALONE PRZEZ SKLEPY BRAK MOŻLIWOŚCI PŁACENIA KARTĄ W MASZYNACH SAMOOBSŁUGOWYCH BRAK BIEŻĄCEJ KONTROLI NAD STANEM KONTA Wyniki badania firmy Verifone potwierdzają obserwacje innych uczestników rynku, wskazujące małą dostępność terminali płatniczych jako jeden z głównych czynników spowalniających rozwój płatności elektronicznych w Polsce. Tym bardziej, że zarówno wiedza Polaków dotycząca kart płatniczych, jak i coraz bardziej pozytywne nastawienie do tego rodzaju płatności sprzyjają ich popularyzacji. 49,6% uczestników tegorocznego badania zadeklarowało, że w przypadku powszechnego dostępu do terminali płatniczych zdecydowałoby się regulować swoje należności tylko za pomocą karty. W roku 2014 podobnej odpowiedzi udzieliło 35% respondentów. Zmniejszyła się także liczba przeciwników tego rozwiązania: 10,9% badanych stwierdziło, że nie zdecydowałoby się na korzystanie tylko z karty płatniczej. Takie zdanie wyraziły przede wszystkim osoby w przedziale wiekowym 40-59 lat oraz powyżej 59 roku życia, o wykształceniu podstawowym lub zawodowym, osoby bezrobotne oraz posiadające niskie dochody. Ta grupa społeczna charakteryzuje się także zamieszkaniem w małych miastach z ograniczonym dostępem do terminali płatniczych. Rok wcześniej podobnej odpowiedzi udzieliło 21,9% respondentów.

PONAD 80% POLAKÓW UFA KARTOM PŁATNICZYM Tegoroczna edycja badania firmy Verifone pokazała także wzrost zaufania Polaków do płatności kartą. Na pytanie, czy płatności kartą są bezpieczne, 83,1% uczestników projektu odpowiedziało, że taka forma regulowania należności daje gwarancję bezpieczeństwa. Oznacza to prawie 20% wzrost w stosunku do roku 2014, kiedy podobnej odpowiedzi udzieliło 64% respondentów. Jednocześnie tylko 2,4% badanych wskazało, że płacenie kartą uważają za zdecydowanie niebezpieczne, co oznacza spadek w stosunku do ubiegłego roku o 7,6%. Odpowiedzi takiej udzieliły głównie osoby, które kartami płatniczymi posługują się sporadycznie mieszkańcy małych miast i wsi o wykształceniu podstawowym lub zawodowym i niskich dochodach. 83% 19% Ponad 83% Polaków uważa płatności kartą za bezpieczne Przekonanie o bezpieczeństwie płatności kartą w ciągu roku wzrosło o 19% PODSUMOWANIE Trzecia edycja badania omnibusowego firmy Verifone p.t. Korzystanie z kart płatniczych pokazała, że Polacy nie tylko coraz przychylniej podchodzą do kart płatniczych, ale także posiadają coraz większą wiedzę dotycząca zalet płatności elektronicznych. To wpływa z kolei na coraz częstsze wykorzystywanie kart do regulowania codziennych należności, a nawet szukania możliwości skorzystania z płatności elektronicznych podczas codziennych sprawunków. Podstawowe wnioski płynące z badania są następujące: :: Coraz więcej Polaków uważa, że płatności kartą są bezpieczne. Aspekt ten jest o tyle ważny, że brak zaufania do instrumentów finansowych stanowi silną blokadę przed ich wykorzystywaniem. Pozytywne nastawienie do korzystania z kart pozwala zaś dostrzec liczne zalety tej formy płatności. :: Płatności kartą stają się coraz bardziej popularne: konsumenci chcą korzystać z możliwości bezgotówkowego regulowania należności także w miejscach tradycyjnie kojarzonych z gotówką, a dodatkowo sami szukają możliwości skorzystania z karty szczególnie, gdy jest to związane z dodatkowymi profitami (punkty lojalnościowe, promocje itp.). :: Wskazanie sklepów jako miejsc, w których konsumenci najczęściej płacą kartą pozwala sądzić, że największy potencjał do rozwoju płatności elektronicznych w Polsce tkwi obecnie w sektorze MSP, a dokładnie: w małych punktach handlowo-usługowych. Wniosek ten potwierdzają także opinie respondentów wskazujące zbyt mały dostęp do terminali płatniczych jako jeden z kluczowych czynników wpływających na wybór gotówki zamiast karty. W przypadku powszechnego dostępu do terminali płatniczych w punktach handlowych związanych z załatwianiem codziennych sprawunków (sklepy, stacje benzynowe, bazary), prawie 50% Polaków jest skłonnych zrezygnować z gotówki na rzecz kart płatniczych.