Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Stan prawny na dzień 01.11.2011 r. Warszawa 2011 1
Anna Fogel Wydawca: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa 03-728 Warszawa, ul. Targowa 45 Sekretarz Redakcji: (22) 619 19 03, goslicka@igpim.pl Kolportaż wydawnictw: (22) 619 04 62, j.witkowska@igpim.pl www.igpim.pl igpim@igpim.pl ISBN 83-86309-56-3 Druk: BEL Studio Sp. z o.o. 01-355 Warszawa, ul. Powstańców Śląskich 67 B 2
Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym SPIS TREŚCI Wykaz skrótów...7 Rozdział I Zagadnienia wprowadzające 1. Wstęp......9 2. Uzasadnienie wyboru tematyki badań...10 3. Metoda badań...12 4. Określenie zakresu badań oraz założeń terminologicznych...13 4.1. Uzasadnienie przypisania badań do materii prawa administracyjnego...13 4.2. Pojęcia podstawowe: system planowania przestrzennego na poziomie lokalnym, gminne akty planowania przestrzennego, przestrzenne formy ochrony przyrody...15 4.3. Określenie zakresu pojęć prawnych: ochrona przyrody a ochrona środowiska...22 Rozdział II Ewolucja prawnej ochrony przyrody w planowaniu przestrzennym 1. Regulacje prawne dotyczące ochrony przyrody do 1945 r....31 2. Regulacje prawne dotyczące planowania i zagospodarowania przestrzennego do 1945 r....33 3. Regulacje prawne po 1945 r....35 Rozdział III Aksjologiczne uwarunkowania ochrony przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym 1. Znaczenie regulacji prawnych dotyczących ochrony przyrody w planowaniu przestrzennym....47 2. Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym jako przejaw realizacji interesu publicznego...47 2.1. Doktrynalne ujęcia interesu publicznego...50 3
Anna Fogel 2.2. Konflikt wartości a określanie treści interesu publicznego...59 2.3. Ochrona przyrody a wyważanie interesów w lokalnym planowaniu przestrzennym...62 Rozdział IV Ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym a zasady prawa 1. Zasada zrównoważonego rozwoju...72 2. Zasada demokratycznego państwa prawnego....87 3. Pozostałe zasady ochrony środowiska...88 4. Zasady planowania przestrzennego...93 4.1. Zasada ładu przestrzennego...93 4.2. Zasada ochrony innych wartości wysoko cenionych...97 Rozdział V Prawne uwarunkowania ograniczania praw i wolności jednostki z uwagi na ochronę przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym 1. Konstytucyjna zasada proporcjonalności...101 1.1. Zasada proporcjonalności a wyważanie interesów w procesie stanowienia i stosowania prawa...101 1.2. Konstytucyjne przesłanki ograniczania praw i wolności jednostki a ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym...105 1.2.1 Ochrona przyrody jako przesłanka materialna...105 1.2.2 Ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym wobec wymogu ustawowego ograniczania praw i wolności jednostki...107 1.2.3. Przesłanka konieczności wprowadzania ograniczeń...118 1.2.4. Zakaz naruszania istoty praw i wolności...120 2. Ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym a ochrona własności...121 2.1. Doktrynalne ujęcia prawa własności i dopuszczalnego zakresu jej ograniczania...121 2.2. Zagadnienia prawa do zabudowy a ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym...135 2.2.1. Prawo do zabudowy w planowaniu przestrzennym a istota prawa własności nieruchomości...135 4
Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym 2.2.2. Prawne uwarunkowania ograniczania zabudowy lub zakazu zabudowy w lokalnym planowaniu przestrzennym z uwagi na ochronę przyrody...145 2.2.3. Aspekty odszkodowawcze ograniczania prawa własności w planowaniu przestrzennym z uwagi na ochronę przyrody...149 Rozdział VI Ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym a działania administracji publicznej 1. Zakres działania organów gminy w planowaniu przestrzennym...153 2. Materialnoprawne uwarunkowania uwzględniania wymogów ochrony przyrody przy wykonywaniu władztwa planistycznego gmin...159 3. Proceduralne uwarunkowania uwzględniania wymogów ochrony przyrody przy wykonywaniu władztwa planistycznego gmin...168 3.1. Współdziałanie oraz nadzór właściwych organów a uwzględnianie wymogów ochrony przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym...169 3.2. Procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko...174 Rozdział VII Lokalny system planowania przestrzennego a obszarowe instrumenty ochrony przyrody 1. Doktrynalne ujęcia form ochrony przyrody dotyczących przestrzeni...185 2. Rodzaje przestrzennych form ochrony przyrody...189 3. Wpływ ustanowienia przestrzennych form ochrony przyrody na lokalne planowanie przestrzenne...196 4. Funkcja i charakter prawny planów ochrony obszarów chronionych...202 5. Prawna skuteczność wprowadzania przestrzennych form ochrony przyrody...212 Rozdział VIII Zakończenie...215 BIBLIOGRAFIA... WYKAZ ŹRÓDEŁ PRAWA... WYKAZ ORZECZNICTWA... 5
Anna Fogel 6
Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym Wykaz skrótów Dz. U. Dziennik Ustaw Dz. Urz. WE Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości IUCN Światowa Unia Ochrony Przyrody k.c. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) k.p.a. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) K.P.P. Kwartalnik Prawa Publicznego M. P. Monitor Polski NP. Nowe Prawo NSA Naczelny Sąd Administracyjny OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PiP Państwo i Prawo P.o.ś. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz.150 ze zm.) SN Sąd Najwyższy ST Samorząd Terytorialny u.g.n. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst. jedn.: Dz. U. z 2004 r., Nr 261, poz. 2603 ze zm.) u.o.p. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 88 ze zm.) u.s.g. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591) 7
Anna Fogel u.z.p. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415 ze zm.) u.p.z.p Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.) u.d.i.o.ś Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny w. wiek tekst jedn. tekst jednolity T.K. Trybunał Konstytucyjny 8