KRAJOWY PROGRAM ZWALCZANIA NIEKTÓRYCH SEROTYPÓW SALMONELLI W STADACH BROJLERÓW GATUNKU KURA (GALLUS GALLUS) NA ROK 2010

KRAJOWY PROGRAM ZWALCZANIA NIEKTÓRYCH SEROTYPÓW SALMONELLI W STADACH BROJLERÓW GATUNKU KURA (GALLUS GALLUS) NA ROK 2010 Cz A a) Cel krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonelli w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) Stosownie do art. 5 ust. 1 rozporz dzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie zwalczania salmonelli i innych okre lonych odzwierz cych czynników chorobotwórczych przenoszonych przez ywno (Dz. Urz. UE L 325 z 12.12.2003, str. 1, z pó n. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 41, str. 328, z pó n. zm.), zwanego dalej rozporz dzeniem nr 2160/2003, zadaniem narodowego programu zwalczania choroby odzwierz cej i odzwierz cego czynnika chorobotwórczego jest osi gni cie odpowiedniego celu wspólnotowego ograniczenia rozprzestrzeniania chorób odzwierz cych i odzwierz cych czynników chorobotwórczych wymienionych w kolumnie 1, w populacjach zwierz t wymienionych w kolumnie 2 za cznika I do rozporz dzenia nr 2160/2003. Za o eniem programu jest osi gni cie celu wspólnotowego, który zosta okre lony w art. 1 rozporz dzenia Komisji (WE) nr 646/2007 z dnia 12 czerwca 2007 r. wykonuj cego rozporz dzenie (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wspólnotowego celu ograniczenia cz sto ci wyst powania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium u brojlerów i uchylaj cego rozporz dzenie (WE) nr 1091/2005 (Dz. Urz. UE. L 151 z 13.06.2007, str. 21), zwanego dalej rozporz dzeniem nr 646/2007. Cel wspólnotowy zostanie osi gni ty w odniesieniu do stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w przypadku ograniczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej maksymalnej warto ci procentowej stad brojlerów z wynikiem dodatnim badania na obecno Salmonella Enteritidis i Salmonella Typhimurium do 1% lub poni ej tej warto ci. Cel powinien zosta osi gni ty do dnia 31 grudnia 2011 r. 1

b) Zgodno programu z minimalnymi wymaganiami w zakresie pobierania próbek okre lonymi w cz ci B za cznika II do rozporz dzenia nr 2160/2003 Pobierania próbek b dzie si odbywa o na zasadach okre lonych w ust. 1 za cznika do rozporz dzenia nr 646/2007, co jest zgodne z minimalnymi wymaganiami w zakresie pobierania próbek opisanych w cz ci B za cznika II do rozporz dzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie zwalczania salmonelli i innych okre lonych odzwierz cych czynników chorobotwórczych przenoszonych przez ywno (Dz. Urz. UE L 325 z 12.12.2003, str. 1, z pó n. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 41, str. 328, z pó n. zm.) c) Zgodno programu ze szczególnymi wymaganiami okre lonymi w cz ci C, D i E za cznika II do rozporz dzenia (WE) nr 2160/2003 Zgodnie z za cznikiem II rozdzia E ust. 1 rozporz dzenia nr 2160/2003, od dnia 1 stycznia 2011 r. w przypadku nie spe nienia kryterium brak pa eczek Salmonella w 25 g, wie e mi so drobiowe pozyskane z drobiu wymienionego w za czniku I do rozporz dzenia nie mo e by wprowadzone do obrotu w celu spo ycia przez ludzi. 1. Wymagania ogólne 1.1. Wyst powanie serotypów Salmonelli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej W okresie od 1 pa dziernika 2005 r. do 30 wrze nia 2006 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzono badania podstawowe dotycz ce wyst powania pa eczek Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), zgodnie z decyzj Komisji nr 2005/636/WE z dnia 1 wrze nia 2005 r. sprawie wk adu finansowego Wspólnoty na rzecz badania podstawowego dotycz cego wyst powania bakterii Salmonella spp. w stadach brojlerów gatunku Gallus gallus prowadzonego w Pa stwach Cz onkowskich Dz. Urz. L 228 z 03/09/2005 s. 14 Do badania pobrano próbki w 383 gospodarstwach utrzymuj cych powy ej 5000 brojlerów. Odsetek stad brojlerów zaka onych pa eczkami Salmonella wyniós 2

58,7% i waha si w poszczególnych województwach od 37,5% (woj. podlaskie) do 77,3% (woj. lubelskie). Tab.1. Cz stotliwo wyst powania zaka e pa eczkami w stadach brojlerów Salmonella w poszczególnych województwach Polska zachodniopomorskie warmi sko-mazurskie wielkopolskie wi tokrzyskie l skie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie ma opolskie ódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolno l skie 58,7% 52,6% 58,3% 51,9% 57,1% 58,1% 51,5% 37,5% 53,3% 56,3% 50,0% 43,8% % zaka onych gospodarstw 75,0% 69,1% 69,2% 77,3% 73,7% Wy szy odsetek zaka e odnotowano w gospodarstwach o du ej obsadzie brojlerów, co przedstawia poni sza tabela. Tab. 2. Obsada gospodarstwa Liczba gospodarstw % gospodarstw zaka onych 3

zbadanych 5000-9999 27 29,6% 10000-49999 238 55,5% 50000-99999 55 80% >100000 63 65,1% We wszystkich przebadanych gospodarstwach drób by utrzymywany w budynkach, na ció ce s omiastej lub trocinach, dlatego nie by o mo liwo ci porównania wyst powania pa eczek Salmonella w zale no ci od sposobu chowu. Najcz ciej notowanymi serotypami Salmonelli u brojlerów by y: S.Enteritidis (55,6%), S.Infantis (14,4%) i S.Hadar (8,8%), natomiast S.Typhimurium stwierdzono w 4,7% badanych próbek. W roku 2008 w ramach bada pobranych próbek z inicjatywy w a ciciela przebadano 18 156 stad. Stwierdzono wyniki dodatnie w 977 przypadkach, co stanowi 5,4 % zaka onych stad, w tym: odsetek stad zaka onych S.Enteritidis wyniós 2,9%, S.Typhimurium 0,2 %, a zaka enie innymi serotypami Salmonella 2,3 %. Najcz ciej stwierdzanymi serotypami Salmonelli u brojlerów by y: S. Enteritidis 2,9%, S.Seftenberg 0,9%, S.Infantis 0,69%. 1.2. Struktura i organizacja organów Inspekcji Weterynaryjnej Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w a ciw w adz wykonawcz w zakresie realizacji programów, o których mowa w art. 5 ust. 1 rozporz dzenia nr 2160/2003, s organy Inspekcji Weterynaryjnej. Organami Inspekcji Weterynaryjnej s : 1) G ówny Lekarz Weterynarii; 2) wojewódzki lekarz weterynarii; 3) powiatowy lekarz weterynarii; 4) graniczny lekarz weterynarii. Rys. 1. Schemat organizacji Inspekcji Weterynaryjnej w Polsce 4

Struktura oraz kompetencje organów Inspekcji Weterynaryjnej zosta y okre lone w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 842, z pó n. zm.). Zgodnie z art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej urz dowe badania laboratoryjne wykonywane s przez: 1) zak ady higieny weterynaryjnej wchodz ce w sk ad wojewódzkich inspektoratów weterynarii, które s regionalnymi laboratoriami weterynaryjnymi w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej; 2) laboratoria weterynaryjne wchodz ce w sk ad innych ni wymienione w pkt 1 jednostek organizacyjnych Inspekcji; 3) krajowe laboratoria referencyjne w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej. Dodatkowo, zgodnie z art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, w uzasadnionych przypadkach badania laboratoryjne mog przeprowadza zatwierdzone laboratoria inne, ni wy ej wymienione. Aktualnie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej istnieje 16 zak adów higieny weterynaryjnej, oraz 16 pracowni terenowych. Ich status zale y od wewn trznych przepisów reguluj cych funkcjonowanie poszczególnych wojewódzkich inspektoratów weterynarii. Laboratorium weterynaryjnym wchodz cym w sk ad innych jednostek organizacyjnych Inspekcji Weterynaryjnej jest Laboratorium Badania Mleka Surowego dzia aj ce jako gospodarstwo pomocnicze przy Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Skierniewicach. Zadania laboratoriów referencyjnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wykonuj : 1) Pa stwowy Instytut Weterynaryjny-Pa stwowy Instytut Badawczy w Pu awach; 5

2) Krajowe Laboratorium Pasz nale ce do struktur organizacyjnych Instytutu Zootechniki - Pa stwowego Instytutu Badawczego w Balicach k. Krakowa; 3) Instytut Ochrony Ro lin Laboratorium Zak adu Badania Pozosta o ci rodków Ochrony Ro lin. Nadzór nad dzia alno ci Inspekcji Weterynaryjnej oraz laboratoriów referencyjnych sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który jest naczelnym organem administracji rz dowej, w a ciwym w dziedzinie weterynarii. Kompetencje ministra w a ciwego do spraw rolnictwa w tym zakresie wynikaj z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 4 wrze nia 1997 r. o dzia ach administracji rz dowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, z pó n. zm.). 1.3. Zatwierdzone laboratoria, w których dokonuje si analizy próbek zgromadzonych w ramach programu Laboratoriami zatwierdzonymi, w których przeprowadza si badania próbek zgromadzonych w ramach programu s : 1) Zak ad Higieny Weterynaryjnej we Wroc awiu - dla województwa dolno l skiego; 2) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Bydgoszczy i Oddzia Terenowy Zak adu Higieny Weterynaryjnej w Toruniu - dla województwa kujawsko pomorskiego; 3) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Lublinie - dla województwa lubelskiego; 4) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Bia ymstoku dla województwa podlaskiego; 5) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Gorzowie Wielkopolskim - dla województwa lubuskiego; 6) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w odzi - dla województwa ódzkiego; 7) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Krakowie - dla województwa ma opolskiego; 8) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Warszawie - dla województwa mazowieckiego; 9) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Opolu - dla województwa opolskiego; 10) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Kro nie - dla województwa podkarpackiego; 11) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Gda sku - dla województwa pomorskiego; 12) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Olsztynie - dla województwa warmi skomazurskiego; 13) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Katowicach - dla województwa l skiego; 6

14) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Kielcach - dla województwa wi tokrzyskiego; 15) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Poznaniu - dla województwa wielkopolskiego; 16) Zak ad Higieny Weterynaryjnej w Szczecinie i Oddzia Zak adu Higieny Weterynaryjnej w Koszalinie - dla województwa zachodniopomorskiego. W przypadkach uzasadnionych ekonomicznie lub logistycznie, próbki pobrane w ramach programu mog by przes ane do zak adu higieny weterynaryjnej znajduj cego si w innym województwie. W takiej sytuacji w przypadku próbek urz dowych, powiatowy lekarz weterynarii powiadamia wojewódzkiego lekarza weterynarii o zamiarze przes ania próbek do zak adu higieny weterynaryjnej po o onego w innym województwie. Wojewódzki lekarz weterynarii w a ciwy dla powiatu, gdzie s pobierane próbki powiadamia wojewódzkiego lekarza weterynarii w a ciwego ze wzgl du na po o enie zak adu higieny weterynaryjnej o zamiarze przes ania próbek. Próbki pobrane z inicjatywy hodowcy, mog zosta przes ane do laboratoriów innych, ni wy ej wymienione, które: 1) s akredytowane w kierunku metody badawczej opisanej w za czniku D do normy ISO 6579:2002; 2) zosta y zatwierdzone przez G ównego Lekarza Weterynarii oraz 3) regularnie uczestnicz w badaniach bieg o ci organizowanych przez Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. salmonellozy (w aspekcie chorób odzwierz cych) Laboratoria te po uzyskaniu dodatniego wyniku bada próbek pobranych z inicjatywy hodowcy niezw ocznie informuje w a ciwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii o wykryciu serotypów salmonella obj tych programem lub stwierdzeniu efektu hamuj cego wzrost bakterii.. Laboratorium przeprowadza ka dorazowo badania efektu hamuj cego wzrost bakterii. W przypadku wykrycia serotypów pa eczek Salmonella innych ni obj tych programem, nale y w miar mo liwo ci okre li serotyp i poda jego nazw. Z wykonanych bada laboratoryjnych sporz dza si sprawozdanie z bada. W sprawozdaniu nale y umie ci jeden z poni szych zapisów: 7

a) - w próbkach (poda rodzaj badanego materia u) pochodz cych ze stada ( poda numer/oznaczenie stada, liczb ptaków w stadzie oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny gospodarstwa, je li nadano) nie wykryto pa eczek z rodzaju Salmonella; b) - w próbkach (poda rodzaj badanego materia u) pochodz cych ze stada ( poda numer/oznaczenie stada, liczb ptaków w stadzie oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny gospodarstwa, je li nadano) wykryto S. Enteritidis lub/i S. Typhimurium; c) - w próbkach (poda rodzaj badanego materia u) pochodz cych ze stada ( poda numer/oznaczenie stada, liczb ptaków w stadzie oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny gospodarstwa, je li nadano) nie wykryto S. Enteritidis lub/i S. Typhimurium. Stwierdzono obecno Salmonella, (poda nazw, je li okre lono serotyp); d) - w próbkach (poda rodzaj badanego materia u) pochodz cych ze stada (poda numer/oznaczenie stada, liczb ptaków w stadzie oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny gospodarstwa, je li nadano) nie wykryto pa eczek z rodzaju Salmonella, natomiast wykryto efekt hamuj cy wzrost bakterii. Krajowym laboratorium referencyjnym ds. salmonellozy (w aspekcie chorób odzwierz cych), stosownie do przepisów rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 czerwca 2008 r. w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych w a ciwych dla poszczególnych rodzajów i kierunków bada (Dz. U. Nr 118, poz. 757), jest Laboratorium Zak adu Mikrobiologii Pa stwowego Instytutu Weterynaryjnego - Pa stwowego Instytutu Badawczego w Pu awach. 1.4. Metody stosowane do wykrywania serotypów Salmonelli w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) Metody stosowane do wykrywania serotypów Salmonelli w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) s okre lone w ust. 3 za cznika do rozporz dzenia nr 646/2007. Do wykrywania serotypów obj tych programem jest stosowana metoda zalecana przez Wspólnotowe Laboratorium Referencyjne w Bilthoven w Holandii. Metoda ta zosta a opisana w za czniku D do normy PN-EN ISO 6579:2003+A1:2007 Mikrobiologia ywno ci i pasz - Horyzontalna metoda wykrywania Salmonella spp. 8

(Za cznik D: Wykrywanie Salmonella w kale zwierz t i próbkach rodowiskowych z etapu produkcji pierwotnej), w której do selektywnego namna ania stosuje si pó p ynn po ywk MSRV. Serotypowaniu podlega przynajmniej jeden izolat z ka dej dodatniej próbki, zgodnie ze schematem Kaufmanna-White a. 1.5. Kontrole urz dowe w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) oraz pasz Zgodnie z ust. 1 za cznika do rozporz dzenia nr 646/2007 pobranie próbek powinno nast pi z inicjatywy hodowcy we wszystkich stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), w ci gu 3 tygodni przed planowanym przemieszczeniem brojlerów do rze ni. Zgodnie z lit. B za cznika II do rozporz dzenia nr 2160/2003 wyniki analizy próbek musz by znane przed przemieszczeniem brojlerów do rze ni. Procedura pobierania i przesy ania próbek zosta a okre lona w ust. 2 i 3 za cznika do rozporz dzenia nr 646/2007. Pobieranie próbek przed przemieszczeniem brojlerów do rze ni nast puje z inicjatywy hodowcy, który ponosi koszty ich pobrania, transportu oraz analizy w laboratorium. Hodowca jest zobowi zany do prowadzenia dokumentacji zwi zanej z pobieraniem próbek zawieraj cej co najmniej informacje dotycz ce: rodzaju próbek, daty i godziny pobrania próbek, danych osoby pobieraj cej próbki, daty i godziny wys ania próbek do laboratorium, nazwy i adresu laboratorium oraz wyników analiz próbek pobranych w ramach programu. W a ciwy miejscowo powiatowy lekarz weterynarii nadzoruje prawid owe pobieranie próbek z inicjatywy hodowcy oraz kontroluje dokumentacj prowadzon przez hodowc. Nadzór mo e odbywa si w trakcie urz dowych kontroli gospodarstw oraz w ka dym przypadku, gdy powiatowy lekarz weterynarii uzna, e zachodzi taka konieczno. W przypadku stwierdzenia w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy serotypów Salmonella obj tych programem lub efektu hamuj cego wzrost bakterii powiatowy lekarz weterynarii przeprowadza urz dowe pobranie próbek w gospodarstwie. Op aty zwi zane z badaniem laboratoryjnym próbek urz dowych w przypadku stwierdzenia efektu hamuj cego wzrost bakterii ponosi hodowca. Do op at tych dolicza si koszty 9

dojazdu zwi zanego z pobraniem próbek oraz u ytych wyrobów stosowanych w medycynie weterynaryjnej. Wysoko op at okre lono w przepisach odr bnych. Cz stotliwo i sposób pobierania próbek zosta okre lony za czniku do rozporz dzenia (WE) nr 646/2007. Kontrole urz dowe pasz przeznaczonych dla stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w zakresie wykrywania serotypów Salmonella obj tych programem zosta y przewidziane w Krajowym planie kontroli urz dowej pasz, przygotowanym i wdro onym zgodnie z postanowieniami art. 44 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. Nr 144 poz. 1045, z pó n. zm.) oraz art. 42 rozporz dzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urz dowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodno ci z prawem paszowym i ywno ciowym oraz regu ami dotycz cymi zdrowia zwierz t i dobrostanu zwierz t (Dz. Urz. UE L 165 z 30.4.2004 r., str. 1 z pó. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3 t. 45, str. 200). 1.6. rodki podj te przez w a ciwe organy w odniesieniu do zwierz t lub produktów, u których lub w których wykryto Salmonella spp., w szczególno ci te podj te w celu ochrony zdrowia publicznego, a tak e wszelkie podj te rodki zapobiegawcze, takie jak szczepienia. 1.6.1. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku bada laboratoryjnych w kierunku serotypu pa eczek Salmonella obj tego programem lub wykrycia efektu hamuj cego wzrost bakterii w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w okresie trzech tygodni przed przemieszczeniem ptaków do rze ni, stosuje si przepisy art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t. Hodowca jest obowi zany do: 1) niezw ocznego, zawiadomienia o tym fakcie powiatowego lekarza weterynarii; 2) pozostawienia ptaków w miejscu ich sta ego przebywania i nie wprowadzania tam innego drobiu; 3) uniemo liwienia osobom postronnym dost pu do kurnika lub miejsc, w których znajduj si ptaki podejrzane o zaka enie pa eczkami Salmonella obj tymi programem lub ich zw oki; 10

4) wstrzymania si od wywo enia, wynoszenia i zbywania mi sa, zw ok ptaków, paszy, odchodów i ció ki pochodz cej od drobiu oraz innych przedmiotów znajduj cych si w miejscu utrzymywania ptaków; 5) udost pnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej ptaków do bada i zabiegów weterynaryjnych a tak e udzielania pomocy przy wykonywaniu tych bada i zabiegów; 6) udzielania powiatowemu lekarzowi weterynarii wyja nie i informacji, które mog mie znaczenie dla wykrycia choroby i róde zaka enia lub zapobiegania jej szerzeniu. 1.6.2. W przypadku, o którym mowa w pkt 1.6.1., powiatowy lekarz weterynarii: 1) przeprowadza dochodzenie epizootyczne, zgodnie z art. 42 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t; 2) pobiera próbki do bada diagnostycznych we wszystkich stadach w gospodarstwie, zgodnie z ust. 2 za cznika do rozporz dzenia nr 646/2007; 3) w celu ustalenia ród a zaka enia stada pa eczkami Salmonella, przeprowadza badania: a) paszy, b) wody; 4) nakazuje w drodze decyzji administracyjnej: a) odosobnienie drobiu znajduj cego si w gospodarstwie, w poszczególnych kurnikach lub w innych miejscach, w których jest on utrzymywany, b) zastosowanie w a ciwych produktów biobójczych przed wej ciami i wyj ciami z kurników, jak równie wjazdami i wyjazdami z terenu gospodarstwa. 5) zakazuje w drodze decyzji administracyjnej: a) stosowania produktów biobójczych, produktów leczniczych weterynaryjnych i innych rodków utrudniaj cych izolacj pa eczek Salmonella w stadzie przed pobraniem próbek urz dowych; b) wywo enia z gospodarstwa mi sa, zw ok ptaków, paszy, odchodów i ció ki pochodz cej od drobiu oraz innych przedmiotów znajduj cych si w miejscu utrzymywania ptaków, bez jego zgody; c) przemieszczania drobiu z gospodarstwa i do gospodarstwa, chyba e drób przed zako czeniem tuczu, na wniosek hodowcy, zostanie przemieszczony do 11

rze ni. W przypadku przemieszczania brojlerów do uboju w rze ni drobiu, w wiadectwie zdrowia nale y zaznaczy fakt ich pochodzenia ze stada, w którym w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy uzyskano dodatni wynik w kierunku S.Enteritidis lub S.Typhimurium lub w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy wykryto efekt hamuj cy wzrost bakterii. Post powanie w czasie uboju i ocen poubojow nale y przeprowadzi zgodnie z odr bnymi przepisami obowi zuj cymi w odniesieniu do rze ni drobiu. 1.6.3. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku bada laboratoryjnych urz dowo pobranych próbek w kierunku serotypów pa eczek Salmonella Enteritidis lub Salmonella Typhimurium (innych, ni szczepy szczepionkowe) lub w przypadku wykrycia w urz dowo pobranych próbkach efektu hamuj cego wzrost bakterii, powiatowy lekarz weterynarii w drodze decyzji administracyjnej: 1) nakazuje: a) zniszczenie zw ok wszystkich sztuk drobiu pad ego, zgodnie z przepisami rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1774/2002 z dnia 3 pa dziernika 2002 r. ustanawiaj cego przepisy sanitarne dotycz ce produktów ubocznych pochodzenia zwierz cego nieprzeznaczonych do spo ycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 273 z 10.10.2002, str. 1, z pó n. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 37, str. 92), b) przetworzenie lub zniszczenie mi sa znajduj cego si w gospodarstwie i pozyskanego z tych brojlerów, c) zniszczenie pasz lub ich zagospodarowanie, po obróbce gwarantuj cej zabicie pa eczek Salmonella, w przypadku gdy wyniki badania próbek paszy w kierunku obecno ci Salmonelli da y wynik dodatni, d) zniszczenie lub zagospodarowanie ció ki, odchodów i innych przedmiotów, które mog y ulec ska eniu, w sposób, który wyklucza zanieczyszczenie pa eczkami Salmonella, zgodnie z przepisami rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1774/2002 z dnia 3 pa dziernika 2002 r. ustanawiaj cego przepisy sanitarne dotycz ce produktów ubocznych pochodzenia zwierz cego nieprzeznaczonych do spo ycia przez ludzi, e) dok adne oczyszczenie i odka enie kurników, w których by przetrzymywany drób ze stada zaka onego w odniesieniu do celu wspólnotowego, otoczenie budynków, rodków transportu oraz pozosta ych przedmiotów, które mog y 12

ulec ska eniu, pod nadzorem powiatowego lekarza weterynarii, po wykonaniu czynno ci, o których mowa w lit. a-d, f) podj cie innych dzia a maj cych na celu popraw warunków zoohigienicznych; 2) zakazuje: a) przemieszczania drobiu z gospodarstwa i do gospodarstwa za wyj tkiem sytuacji, gdy drób przed zako czeniem tuczu, na wniosek hodowcy, zostanie przemieszczony bezpo rednio do rze ni celem uboju. Przy przemieszczaniu zaka onych brojlerów do rze ni, w wiadectwie zdrowia nale y zaznaczy fakt pochodzenia ptaków z zaka onego stada. Wzór wiadectwa zdrowia okre la rozporz dzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 854/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj ce szczególne przepisy dotycz ce organizacji urz dowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierz cego przeznaczonych do spo ycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 139 z 30.4.2004, str. 206; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 75) - za cznik I, sekcja IV, rozdz. X, cz A. Zgodnie z art. 44 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t powiatowy lekarz weterynarii mo e nakaza przetworzenie mi sa pozyskanego z brojlerów pochodz cych ze stada zaka onego pa eczkami Salmonella obj tymi programem z zastosowaniem okre lonej technologii. W przypadku konieczno ci transportu tuszek do innego zak adu przetwórstwa, powiatowy lekarz weterynarii okre la warunki takiego transportu, bior c pod uwag odleg o zak adu przetwórstwa. Post powanie w trakcie uboju, ocen poubojow oraz sposób post powania z produktami otrzymanymi z tych ptaków reguluj przepisy rozporz dzenia (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj ce szczególne przepisy dotycz ce higieny w odniesieniu do ywno ci pochodzenia zwierz cego (Dz.U. L 139 z 30.4.2004, str. 55 205 Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str.14-74 ) za cznik III, sekcja II, rozdzia IV i V. Zaleca si podj cie dzia ania maj cego na celu popraw : 1) warunków zoohigienicznych w gospodarstwie (odpowiednia temperatura, wilgotno, wymiana powietrza, odpowiednie ywienie, zachowanie prawid owej obsady kurnika itp.) oraz 13

2) bezpiecze stwa epizootycznego gospodarstwa (rewizja planu zabezpieczenia gospodarstwa przeciwko gryzoniom, zakaz wst pu do budynków inwentarskich osobom postronnym, zabezpieczenie paszy przed dost pem gryzoni i dzikich ptaków, wy o enie mat dezynfekcyjnych, zaopatrzenie osób zatrudnionych w odzie ochronn itp.). Powiatowy lekarz weterynarii przeprowadza urz dowe pobranie próbek skuteczno ci wykonanego oczyszczania i odka ania przed ponownym umieszczeniem kur w kurniku. Ponowne umieszczenie kur w kurniku mo e odby si tylko po uzyskaniu ujemnych wyników bada urz dowo pobranych próbek. W odniesieniu do osób pracuj cych w gospodarstwie zaleca si przeprowadzenie badania na nosicielstwo pa eczek Salmonella. 1.6.4. Powiatowy lekarz weterynarii powiadamia niezw ocznie pa stwowego powiatowego inspektora sanitarnego o uzyskaniu dodatniego wyniku bada laboratoryjnych próbek pobranych w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), w kierunku serotypu pa eczek S.Enteritidis lub S.Typhimurium, zgodnie z art. 51 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t. 1.6.5. Zasady stosowania rodków zwalczaj cych drobnoustroje oraz prowadzenia szczepie okre laj przepisy rozporz dzenia Komisji (WE) nr 1177/2006 z dnia 1 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonania rozporz dzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotycz cych stosowania szczególnych metod kontroli w ramach krajowych programów na rzecz zwalczania salmonelli (Dz. U. UE L 212 z 2.08.2006). 1.7. Ustawodawstwo krajowe odnosz ce si do wdra ania programu, w tym wszelkiego rodzaju przepisy krajowe dotycz ce dzia alno ci okre lonej w programie 1) ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007r Nr 121, poz. 842 z pó n.zm.); 2) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342); 14

3) ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. Nr 144, poz. 1045, z pó n. zm.); 4) ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierz cego(dz. U. z 2006 r., Nr 171, poz. 1225 z pó n. zm.); 5) ustawa z dnia 6 wrze nia 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 Nr 45 poz. 271); 6) ustawa z dnia 4 wrze nia 1997 r. o dzia ach administracji rz dowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437); 7)ustawa z dnia 6 wrze nia 2001 r. o chorobach zaka nych i zaka eniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384 z pó n. zm.); 8)ustawa z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U. Nr 165, poz. 1590 z pó n. zm.) 9) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie wykazu laboratoriów upowa nionych do prowadzenia bada pasz oraz pasz leczniczych w ramach urz dowej kontroli (Dz. U. Nr 98, poz. 653); 10) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 czerwca 2008 r. w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych w a ciwych dla poszczególnych rodzajów i kierunków bada (Dz. U. Nr 118, poz. 757); 11) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 wrze nia 2004 r. w sprawie szczegó owych wymaga weterynaryjnych maj cych zastosowanie do drobiu i jaj wyl gowych (Dz. U. Nr 219, poz. 2225, z pó n. zm.); 12) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2007 r. w sprawie trybu powo ywania i odwo ywania rzeczoznawców, ich kwalifikacji i wysoko ci przys uguj cego im wynagrodzenia oraz dokonywania przez nich szacowania (Dz. U. Nr 89, poz. 591); 13) rozporz dzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie wspó dzia ania mi dzy organami Pa stwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej oraz Inspekcji Ochrony rodowiska w zakresie zwalczania chorób zaka nych (Dz. U. Nr 73, poz. 516); 14) rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wspó pracy organów Inspekcji Weterynaryjnej, Pa stwowej Inspekcji Sanitarnej, Pa stwowej Inspekcji Farmaceutycznej, Inspekcji Handlowej, Inspekcji Transportu Drogowego, Inspekcji Jako ci Handlowej Artyku ów Rolno- 15

Spo ywczych oraz jednostek samorz du terytorialnego przy zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t, w tym chorób odzwierz cych (Dz. U. Nr 83, poz. 575); 15) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej (Dz. U. Nr 100, poz. 1022); 16) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 pa dziernika 2008 r. w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi i wzoru tej dokumentacji (Dz. U. Nr 200, poz. 1236); 17) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymaga weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierz cego przeznaczonych do sprzeda y bezpo redniej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38.); 18) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu ustalania i wysoko ci op at za czynno ci wykonywane przez Inspekcj Weterynaryjn, sposobu i miejsc pobierania tych op at oraz sposobu przekazywania informacji w tym zakresie Komisji Europejskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 2, poz. 15) 19) rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 wrze nia 2003 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierz t gospodarskich (Dz. U Nr 167, poz. 1629 z pó n. zm.) 1.8 Pomoc finansowa udzielana przedsi biorstwom spo ywczym i paszowym w ramach programu Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, koszty wykonywania zada Inspekcji Weterynaryjnej s pokrywane z bud etu pa stwa, chyba e co innego wynika z programu. Odszkodowanie ze rodków bud etu pa stwa przys uguje za zniszczone z nakazu organu Inspekcji Weterynaryjnej, zwi zanego z realizacj programu, produkty pochodzenia zwierz cego, pasze oraz sprz t, który nie mo e by poddany odka eniu. Warto odszkodowania okre la si na podstawie redniej z trzech kwot oszacowania przyj tych przez powiatowego lekarza weterynarii oraz dwóch rzeczoznawców wyznaczonych przez tego lekarza z listy przez niego prowadzonej. Szczegó owy sposób powo ywania i odwo ywania rzeczoznawców oraz szacowania 16

zosta y okre lone w rozporz dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2007 r. w sprawie trybu powo ywania i odwo ywania rzeczoznawców, ich kwalifikacji i wysoko ci przys uguj cego im wynagrodzenia oraz dokonywania przez nich szacowania (Dz. U. Nr 89, poz. 591). Odszkodowanie nie przys uguje podmiotom prowadz cym dzia alno w zakresie zarobkowego przewozu zwierz t lub przewozu zwierz t, wykonywanego w zwi zku z prowadzeniem innej dzia alno ci gospodarczej, organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów zwierz t, obrotu zwierz tami, po rednictwa w tym obrocie, skupu zwierz t, obrotu paszami, uboju zwierz t rze nych lub produkcji mi sa oraz zbierania, transportowania, przechowywania, operowania, przetwarzania oraz wykorzystywania lub usuwania ubocznych produktów zwierz cych. Podmioty te we w asnym zakresie ponosz ryzyko prowadzenia dzia alno ci gospodarczej zwi zanej ze zwierz tami i produktami pochodzenia zwierz cego. O przyznaniu lub odmowie przyznania odszkodowania rozstrzyga powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej. Decyzja przyznaj ca odszkodowanie jest ostateczna (nie przys uguje od niej odwo anie do wojewódzkiego lekarza weterynarii). Strona niezadowolona z wysoko ci odszkodowania mo e jednak, w terminie miesi ca od dnia dor czenia decyzji, wnie powództwo do s du rejonowego. 2. Wymagania dotycz ce przedsi biorstw spo ywczych i paszowych obj tych programem 2.1. Struktura produkcji brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz produktów pozyskanych od tego gatunku Tab. 3 Lp. Województwo Liczba gospodarstw utrzymuj cych >5000 brojlerów gatunku kura 1. Dolno l skie 169 10815 2. Kujawsko-pomorskie 130 19800 3. Lubelskie 179 16600 4. Lubuskie 100 20640 5. ódzkie 397 23697 rednia liczebno stad brojlerów gatunku kura 17

6. Ma opolskie 128 17000 7. Mazowieckie 426 18500 8. Opolskie 123 20000 9. Podkarpackie 146 13500 10. Podlaskie 152 23000 11. Pomorskie 225 37450 12. l skie 201 20000 13. wi tokrzyskie 128 23000 14. Warmi skomazurskie 90 3500 15. Wielkopolskie 470 30000 16. Zachodniopomorskie 136 30000 Wed ug danych Inspekcji Weterynaryjnej, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w grudniu 2007 r. znajdowa o si 3200 gospodarstw utrzymuj cych > 5000 brojlerów gatunku kura (Gallus gallus). 2.2. Struktura produkcji pasz Produkcja pasz przemys owych w Rzeczypospolitej Polskiej w roku 2008 wynios a 7, 40 mln ton ogó em, co w porównaniu do roku 2007 stanowi spadek o 130 tys. ton. Natomiast roku 2006 produkcja wynosi a 5,56 mln ton pasz przemys owych. Produkcja pasz dla drobiu w roku 2008 wynios a 4,38 mln ton, co stanowi oko o 60 % ogólnej produkcji pasz przemys owych w Polsce. O popycie na pasze decyduje przede wszystkim sytuacja na rynku drobiu. Produkcja pasz przemys owych w Rzeczypospolitej Polskiej wed ug prognozy na 2009 r. ma wynie 7,70 mln ton. Ze wzgl du na krótki cykl produkcyjny w hodowli drobiu, trudno jest przewidzie szacowan produkcj pasz dla tego gatunku zwierz t, jednak od kilku lat notuje si sta y wzrost produkcji w tym segmencie, który wynika ze wzrostu konsumpcji mi sa drobiowego w Polsce. 2.3. Odpowiednie wytyczne dotycz ce dobrych praktyk produkcji zwierz cej lub inne wytyczne w zakresie bezpiecze stwa biologicznego. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduj zastosowanie wytyczne opracowane przez Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów 18

Wiejskich Oddzia w Poznaniu, w zakresie dostosowania gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej produkcja drobiu i jaj. Stosowanie wytycznych nie jest obligatoryjne. Dodatkowo, dost pny jest szereg publikacji dotycz cych dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz dobrej praktyki higienicznej (GHP), które maj zastosowanie równie w gospodarstwach utrzymuj cych brojlery. 2.4. Rutynowy nadzór weterynaryjny nad gospodarstwami rolnymi W zakresie rodków profilaktyki weterynaryjnej podejmowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podstawowe znaczenie ma ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t. Ustawa ta ustanawia nadzór organów administracji publicznej nad prowadzeniem dzia alno ci zwi zanej z utrzymywaniem drobiu, okre la warunki zapewniaj ce odpowiedni poziom bezpiecze stwa epizootycznego dla prowadzenia tego rodzaju dzia alno ci oraz okre la katalog rodków nadzoru. Katalog ten obejmuje kompetencje organów administracji weterynaryjnej do wydawania aktów administracyjnych (decyzji administracyjnych) oraz prowadzenia dzia a faktycznych o charakterze materialnotechnicznym. Podj cie dzia alno ci nadzorowanej w zakresie przewozu drobiu i obrotu nim, prowadzenia stacji kwarantanny albo zak adu drobiu jest dozwolone po stwierdzeniu spe niania wymaga weterynaryjnych okre lonych dla danego rodzaju dzia alno ci, w drodze decyzji powiatowego lekarza weterynarii. Powiatowy lekarz weterynarii, po otrzymaniu wniosku zainteresowanego podmiotu, wszczyna w tym wzgl dzie post powanie administracyjne. Powiatowy lekarz weterynarii wydaj c decyzj o spe nieniu wymaga weterynaryjnych, nadaje weterynaryjny numer identyfikacyjny, b d na ca o prowadzonej dzia alno ci b d poszczególnym obiektom budowlanym lub miejscom, w których ta dzia alno ma by prowadzona lub osobom wykonuj cym okre lone czynno ci w ramach tej dzia alno ci. Dzia alno polegaj ca na organizowaniu targów, wystaw, pokazów drobiu oraz utrzymywaniu drobiu w celu umieszczenia go lub pochodz cych z niego produktów na rynku, nie wymaga decyzji powiatowego lekarza o spe nianiu warunków weterynaryjnych. Do prowadzenia wy ej wymienionych dzia alno ci konieczne jest jedynie zg oszenie w formie pisemnej zamiaru jej prowadzenia, które to zg oszenie 19

powinno spe nia identyczne wymagania, jak w przypadku wniosku sk adanego przed rozpocz ciem dzia alno ci podlegaj cej zatwierdzeniu. Podmioty prowadz ce dzia alno nadzorowan zobowi zane zosta y tak e do poinformowania powiatowego lekarza weterynarii o zaprzestaniu prowadzenia okre lonego rodzaju dzia alno ci nadzorowanej, a tak e o ka dej zmianie stanu prawnego lub faktycznego zwi zanego z prowadzeniem tej dzia alno ci, w zakresie dotycz cym wymaga weterynaryjnych. Informacja taka powinna zosta przekazana w formie pisemnej w terminie siedmiu dni od dnia zaistnienia zdarzenia. Dodatkowo, podmioty prowadz ce dzia alno nadzorowan w zakresie zarobkowego przewozu zwierz t lub przewozu zwierz t wykonywanego w zwi zku z prowadzeniem innej dzia alno ci gospodarczej, organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów zwierz t, obrotu zwierz tami, po rednictwa w tym obrocie lub skupu zwierz t, obowi zane s zawiadomi w a ciwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii o ka dym za adunku i wy adunku drobiu, co najmniej na 24 godziny przed planowanym terminem dokonania tych czynno ci oraz o czasie i miejscu organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów, co najmniej na 30 dni przed planowanym terminem ich zorganizowania. Podmioty prowadz ce dzia alno podlegaj c nadzorowi organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie wymaga weterynaryjnych obowi zane s zapewni wymagania lokalizacyjne zdrowotne, higieniczne, sanitarne, organizacyjne, techniczne lub technologiczne zabezpieczaj ce przed zagro eniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniaj ce w a ciw jako produktów. Wymagania te w sposób szczegó owy s okre lone w rozporz dzeniach wydanych przez ministra w a ciwego do spraw rolnictwa. Szczegó owe regulacje obejmuj, mi dzy innymi, kwestie: 1) stanu zdrowia zwierz t b d cych przedmiotem dzia alno ci nadzorowanej; 2) lokalizacji i wyposa enia gospodarstw oraz miejsc gromadzenia drobiu, jak równie innych miejsc przetrzymywania drobiu; 3) pochodzenia zwierz t b d cych przedmiotem dzia alno ci nadzorowanej, w tym sposób prowadzenia rejestrów tych zwierz t; 4) kwalifikacji osób wykonuj cych okre lone czynno ci w ramach prowadzonej dzia alno ci nadzorowanej oraz zakresu tych czynno ci; 5) sposobu post powania z niejadalnymi produktami pochodzenia zwierz cego wytwarzanymi w ramach prowadzonej dzia alno ci nadzorowanej; 20

6) wiadectw zdrowia lub innych dokumentów, w które zaopatruje si zwierz ta b d ce przedmiotem dzia alno ci nadzorowanej lub niejadalne produkty pochodzenia zwierz cego wytwarzane przy prowadzeniu tej dzia alno ci; 7) sposobu i zakresu prowadzenia dokumentacji oraz okresu jej przechowywania; 8) rodków transportu i warunków transportu zwierz t lub niejadalnych produktów pochodzenia zwierz cego, b d cych przedmiotem dzia alno ci nadzorowanej lub wykorzystywanych do jej prowadzenia; 9) pozyskiwania mi sa drobiowego. W ramach nadzoru sprawowanego przez organy Inspekcji Weterynaryjnej nad dzia alno ci zwi zan z drobiem pracownikom Inspekcji, jak równie osobom wyznaczonym do wykonywania okre lonych zada w imieniu Inspekcji, przys uguje prawo przeprowadzenia w ka dym czasie kontroli w zakresie spe nienia przez podmioty nadzorowane wymaga weterynaryjnych. Prerogatywy kontrolne, oprócz prawa wst pu na teren podmiotów prowadz cych dzia alno nadzorowan, obejmuj, stosownie do art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, uprawnienia nieodp atnego pobierania próbek do bada oraz dania pisemnych lub ustnych informacji w zakresie obj tym przedmiotem kontroli, w tym dania okazywania i udost pniania dokumentów lub danych informatycznych. Je eli w wyniku kontroli zostan stwierdzone uchybienia w spe nieniu wymaga weterynaryjnych przez podmioty nadzorowane, organom Inspekcji Weterynaryjnej przys uguj kompetencje daj ce mo liwo doprowadzenia wadliwego stanu faktycznego do stanu nakazanego w przepisach prawa weterynaryjnego. Inspekcja Weterynaryjna dzia a w tym zakresie cz c realizacj funkcji kontrolnych z zadaniami i kompetencjami w a ciwymi dla innych organów administracji publicznej, a w szczególno ci z uprawnieniami w adczymi daj cymi mo liwo wydawania decyzji administracyjnych, w tym ró nego rodzaju nakazów i zakazów. W przypadku stwierdzenia, e przy prowadzeniu dzia alno ci nadzorowanej naruszone s wymagania weterynaryjne powiatowy lekarz weterynarii, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, ma kompetencje do wydania jednej z nast puj cych decyzji administracyjnych: 1) nakazuj cej usuni cie uchybie w okre lonym terminie; 2) nakazuj cej wstrzymanie dzia alno ci do czasu usuni cia uchybie ; 21

3) zakazuj cej umieszczania na rynku zwierz t lub handlu zwierz tami b d cymi przedmiotem dzia alno ci albo zakazuj cej produkcji, umieszczania na rynku lub handlu okre lonymi produktami, wytwarzanymi przy prowadzeniu tej dzia alno ci. Wybór decyzji pozostawiono uznaniu powiatowego lekarza weterynarii. Nie jest to jednak uznanie swobodne. Dokonuj c bowiem rozstrzygni cia, organ Inspekcji musi mie na wzgl dzie wynikaj ce z naruszenia prawa weterynaryjnego zagro enie dla zdrowia publicznego lub zdrowia zwierz t. W przypadku nie zastosowania si przez podmiot do nakazów lub zakazów wynikaj cych z decyzji wydanej na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t, powiatowy lekarz weterynarii ma obowi zek wydania kolejnej decyzji, w której rozstrzyga o zakazie prowadzenia dalszej dzia alno ci przez podmiot i skre la go z rejestru, z tym zastrze eniem, e decyzja ta nie mo e z mocy prawa zapa w stosunku do gospodarstw utrzymuj cych drób, z wyj tkiem zak adów drobiu (art. 9 ust. 3 przedmiotowej ustawy). Oznacza to, e brak dobrowolnego zastosowania si przez podmiot do pierwszego rozstrzygni cia powiatowego lekarza weterynarii musi skutkowa wydaniem w sprawie kolejnej bardziej restrykcyjnej decyzji administracyjnej. 2.5. Rejestracja gospodarstw Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t, powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadz cych dzia alno nadzorowan, o której mowa w ust. 2.4. programu. Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje, za po rednictwem wojewódzkiego lekarza weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii dane zawarte w rejestrze, a tak e informacje o ka dej zmianie stanu faktycznego lub prawnego ujawnionego w tym rejestrze. Ponadto, powiatowy lekarz weterynarii rejestruje podmioty prowadz cy produkcj podstawow inn, ni na u ytek w asny. Obowi zek ten wynika z rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny rodków spo ywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.4.2004 r., str. 1) oraz 22

z ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierz cego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z pó n. zm.). 2.6. Prowadzenie rejestrów w gospodarstwach Zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz o zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t, posiadacz zwierz t gospodarskich, w tym brojlerów jest obowi zany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t. Lekarz weterynarii lecz cy zwierz ta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierz t. Zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t przez posiadacza zwierz t gospodarskich, a tak e tryb dokonywania wpisów w tej ewidencji przez lekarzy weterynarii lecz cych zwierz ta reguluj przepisy rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej (Dz. U. Nr 100, poz. 1022). Zgodnie z art. 69 ust 3 ustawy z dnia 6 wrze nia 2001 r. Prawo farmaceutyczne, je eli tkanki i produkty pochodz ce od zwierz t s przeznaczone do spo ycia przez ludzi, to w a ciciele tych zwierz t lub osoby odpowiedzialne za zwierz ta s obowi zani do posiadania dokumentacji w formie ewidencji nabycia, posiadania i stosowania produktów leczniczych weterynaryjnych oraz leczenia zwierz t prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t. Szczegó owy zakres i sposób prowadzenia przez lekarzy weterynarii dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych czynno ci leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych, jak równie zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t przez posiadacza zwierz t gospodarskich, a tak e tryb dokonywania wpisów w tej ewidencji przez lekarzy weterynarii lecz cych zwierz ta zosta okre lony przepisami rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia ewidencji leczenia zwierz t i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej. Wspomniane dokumenty lekarz weterynarii oraz posiadacz zwierz cia przechowuj przez okres 3 lat od daty dokonania w nich ostatniego wpisu. Wzór dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi zosta okre lony w rozporz dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 pa dziernika 2008 r. w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji obrotu 23

detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi i wzoru tej dokumentacji (Dz. U. Nr 200, poz. 1236). 2.7. Dokumenty towarzysz ce zwierz tom w razie ich wysy ki W handlu wspólnotowym, jak równie przy przywozie z pa stw trzecich, dokumenty s wystawiane zgodnie z: 1) rozporz dzeniem Komisji (WE) 599/2004 z dnia 30 marca 2004 r. dotycz cym zharmonizowanego wzoru wiadectwa i sprawozdania z kontroli zwi zanych z wewn trzwspólnotowym handlem zwierz tami i produktami pochodzenia zwierz cego (Dz. Urz. UE L 94, z 31.03.2004, str. 44); 2) dyrektyw Rady 90/539/EWG z dnia 15 pa dziernika 1990 r. w sprawie warunków zdrowotnych zwierz t, reguluj cych handel wewn trzwspólnotowy i przywóz z pa stw trzecich drobiu i jaj wyl gowych (Dz. Urz. L 303 z 31.10.1990, str. 6, z pó n. zm.); 3) ustaw z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342) oraz 4) ustaw z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U. Nr 165, poz. 1590, z pó n. zm.). Zgodnie z art. 18 rozporz dzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiaj cego ogólne zasady i wymagania prawa ywno ciowego, powo uj cego Europejski Urz d ds. Bezpiecze stwa ywno ci oraz ustanawiaj cego procedury w zakresie bezpiecze stwa ywno ci (Dz. Urz. UE L 31 z 1.2.2002 r., str. 1), podmioty dzia aj ce na rynku powinny zapewni mo liwo monitorowania ywno ci, pasz, zwierz t hodowlanych oraz wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do ywno ci lub pasz. W tym celu podmioty te powinny utworzy systemy i procedury umo liwiaj ce przekazanie takich informacji na danie w a ciwych w adz. Zgodnie z przepisem art. 7 rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj cego szczególne przepisy dotycz ce higieny w odniesieniu do ywno ci pochodzenia zwierz cego, przesy ki produktów pochodzenia zwierz cego s zaopatrywane w wiadectwa zdrowia lub inne dokumenty okre lone w prawodawstwie wspólnotowym. 24

Wysy ka zwierz t i produktów pochodzenia zwierz cego do kraju trzeciego odbywa si zgodnie z wymaganiami uzgodnionymi z w adzami danego kraju. 25

Cz B 1. Identyfikacja programu Pa stwo Cz onkowskie: Rzeczpospolita Polska Choroba: zaka enie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) odzwierz c Salmonella spp. Populacja zwierz t obj ta programem: 6 500 stad brojlerów (Gallus gallus) Rok wdro enia: 2010 Nr referencyjny niniejszego dokumentu: Dane kontaktowe: G ówny Inspektorat Weterynarii Biuro Ochrony i Zdrowia Zwierz t Tel. +48 22 623 22 03 Fax. +48 22 623 14 08 E-mail: giw@wetgiw.gov.pl Wys ano do Komisji Europejskiej dnia: 1. 2. Dane historyczne dotycz ce rozwoju epidemiologicznego choroby salmonellozy odzwierz cej okre lonej w pkt.1 W Rzeczypospolitej Polskiej stada hodowlane i rze ne drobiu oraz stada towarowe monitorowano w kierunku gatunkowo specyficznych i niespecyficznych Salmonelli od lipca 1999 r., zgodnie z instrukcjami G ównego Lekarza Weterynarii opracowanymi na podstawie dyrektywy Rady 92/117/EWG z dnia 17 grudnia 1992 r. dotycz cej rodków ochrony przed okre lonymi chorobami odzwierz cymi i odzwierz cymi czynnikami chorobotwórczymi u zwierz t i w produktach pochodzenia zwierz cego, w celu zapobie enia zaka eniom i zatruciom przenoszonym przez ywno (Dz. Urz. WE L 62 z 15.3.1993, str. 38, z pó n. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 14, str. 40, z pó n. zm.): 1) IW.z. II D/Sal-1/99; 2) IW.z. II D/Sal-2/99; 3) IW.z. II D/Sal-3/99. Badania kontrolne prowadzono na koszt w a cicieli stad. Stada zaka one lub podejrzane o zaka enie podlega y ubojowi zgodnie z zasadami okre lonymi w dyrektywie Rady 71/118/EWG z dnia 15 lutego 1971 r. w sprawie problemów zdrowotnych wp ywaj cych na handel wie ym mi sem drobiowym (Dz. Urz. WE L 26

55 z 8.3.1971, str. 23 z pó n. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 1, str. 209, z pó n. zm.). W okresie od 1 pa dziernika 2005 r. do 30 wrze nia 2006 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzono badania podstawowe dotycz ce wyst powania pa eczek Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), zgodnie z decyzj Komisji nr 2005/636/WE z dnia 1 wrze nia 2005 r. dotycz c badania podstawowego nad wyst powaniem Salmonella w stadach brojlerów gatunku Gallus gallus (Dz. Urz. UE L z 03.09.2005, str. 14). Do badania pobrano próbki w 383 gospodarstwach utrzymuj cych powy ej 5000 brojlerów. Odsetek stad brojlerów zaka onych pa eczkami Salmonella wyniós 58,7% i waha si w poszczególnych województwach od 37,5% (woj. podlaskie) do 77,3% (woj. lubelskie). W roku 2008 w ramach bada pobranych próbek z inicjatywy w a ciciela przebadano 18156 stad. Stwierdzono wyniki dodatnie w 977 przypadkach, co stanowi 5,4 % zaka onych stad, w tym: odsetek stad zaka onych S.Enteritidis wyniós 2,9%, S.Typhimurium 0,2 %, a zaka enie innymi serotypami Salmonella 2,3 %. Wed ug Meldunków o zachorowaniach na choroby zaka ne i zatruciach w Polsce w 2008 r. opracowywanych przez Zak ad Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Pa stwowego Zak adu Higieny w Warszawie, w 2008 r. w Rzeczypospolitej Polskiej zarejestrowano 9473 zatru pokarmowych wywo ywanych przez pa eczki Salmonella. W porównaniu z ubieg ymi latami mo na zaobserwowa sta y spadek liczby zaka e jelitowych wywo ywanych przez pa eczki Salmonella w 2007 r. zarejestrowano 11566, w 2006 r. - 13214, a w 2005 r. 15821 przypadków zatru pokarmowych wywo anych przez Salmonella. Do zaka e u ludzi najcz ciej dochodzi poprzez spo ywanie ska onej ywno ci tj. mi sa i przetworów mi snych - g ównie drobiowych oraz jaj i produktów jajecznych. Wed ug danych Zak adu Bakteriologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Pa stwowego Zak adu Higieny w Warszawie z 2007 r., serotypy pa eczek Salmonella najcz ciej wykrywane u ludzi w Rzeczypospolitej Polskiej to: 1) Salmonella Enteritidis ( D) 77,6% 2) Salmonella Typhimurium (B) - 8,53%. 27