NOwE TEChNOlOgiE W BraNŻy TURYstYczNeJ

NOwE TEChNOlOgiE W BraNŻy TURYstYczNeJ OpraCOwałA: Dr JOaNNa KalECiŃska AkaDeMia WyChOwaNia fizycznego w WarszawiE, WyDział Turystyki i RekreaCji redakcja NaukOwA: DziekaN WyDziału Turystyki i RekreaCji prof. Nzw. Dr hab. inż. MariaN KOwalewski WARsZAWA 2013

ABstraKt Uczestnictwo w turystyce pozwala realizować różnorodne potrzeby współczesnego człowieka. Wśród tych najistotniejszych warto wymienić te związane z potrzebą wypoczynku, regeneracji sił psychofizycznych, kontaktu z naturą, poznania i przeżycia przygody oraz kontaktów towarzyskich i integracji. Czy rozwijające się bardzo prężnie technologie informacyjne nie stanowią zagrożenia dla rozwoju turystyki? Czy nie będą one zamiennikiem dla aktywnych, pozwalających na bezpośrednie obcowanie z rzeczywistym światem form? Zadaniem niniejszej publikacji jest wykazanie, że nowoczesne rozwiązania techniczne mogą wspierać rozwój turystyki i uatrakcyjniać podejmowane przez jej uczestników formy. Jednocześnie tworzą atrakcyjny rynek pracy dla usługodawców oferujących usługi turystyczne. Wydaje się, że bez stosowania omawianych technologii uczestnictwo w turystyce nie jest możliwe. Informatyzacja i wprowadzenie nowoczesnych technologii są niewątpliwie głównymi trendami we współczesnej turystyce, zyskującymi coraz większe rzesze zwolenników zarówno wśród organizatorów turystyki jak i ich uczestników. Na potrzeby niniejszego opracowania mimo szerokiego spektrum zagadnień skupiono się przede wszystkim na technologiach informacyjnych odnoszących się do inteligentnych kanałów komunikacyjnych oraz na wzrastającym znaczeniu turystyki tematycznej. KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 1

Wstęp Współczesny świat, w tym i nasz Kraj boryka się z różnymi problemami, które generują negatywne zjawiska o charakterze społecznym. Jednym z tego rodzaju zjawisk jest bezrobocie, rozumiane jako sytuacja rynku pracy, w której część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Bezrobocie w Polsce według danych Głównego Urzędu Statystycznego w czerwcu 2013 r. osiągnęło poziom 13,2%. Wskaźnik ten jest niekorzystny zarówno w wymiarze gospodarczym jak i społecznym. Jednocześnie pracodawcy sygnalizują potrzeby związane z zatrudnieniem nowych pracowników tylko ich nie znajdują na rynku pracy. 1 Jakie są tego przyczyny? Z jednej strony mamy do czynienia z niedopasowaniem popytu i podaży na określone rodzaje pracy. Z drugiej, brak kompetencji i doświadczenia zawodowego wśród absolwentów oraz potencjalnych pracowników. Dla pracodawcy adaptacja nowozatrudnionego do stanowiska pracy zwykle jest inwestycją, której np. w warunkach wysokiego bezrobocia nie ma sensu podejmować. Korzystniej jest zatrudnić pracownika doświadczonego tylko faktem jest, to że tego rodzaju pracowników w zasobach brakuje. Jedną z głównych przyczyn tego stanu jest fakt, że zasoby rynku pracy nie nadążają z absorpcją wiedzy, umiejętności i kompetencji, których wymagają wprowadzane nowe technologie w procesie wytwarzania produktów materialnych i usług. Nowe technologie definiuje się jako wiedzę technologiczną w postaci wartości niematerialnych i prawnych, w szczególności wyniki badań i prac rozwojowych, które umożliwiają wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług i które nie są stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnich pięć lat. 2 Usługi turystyczne, które formalnie nie tworzą branży, ale organizują, w procesie ich wytwarzania trudno policzalną liczbę podmiotów gospodarczych. Wystarczy wymienić: organizatorów turystyki, hotele, pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne, restauracje, dysponentów walorów antropogenicznych i przyrodniczych przewoźników i wiele innych 3. 1 Informacja GUS, Miesięczna informacja o bezrobociu rejestrowanym w Polsce w czerwcu 2013 roku, http:// www.stat.gov.pl/gus/5840_1446_plk_html.htm), z dnia 28.07.2013 2 Co potwierdza opinia niezależnej od podatnika jednostki naukowej w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 96, poz. 615). Zaliczyć do tego trzeba wyniki badań i prac rozwojowych, dzięki którym staje się możliwe wytworzenie nowych usług i towarów. Zaliczyć do tego należy różnego typu licencje na korzystanie z technologii. 3 Walory antropogeniczne obiekty materialne, ściśle związane z działalnością człowieka i przez niego wytworzone, stanowiące przedmiot wartościowy pod względem turystycznym (przedmiot zainteresowania turystów). Walory antropogeniczne można podzielnic na grupy zawierające: obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, zamki krzyżackie, skanseny, obiekty kultu religijnego, miejsca martyrologii, muzea, obiekty sztuki inżynierskiej. Walory przyrodnicze tworzą zespół elementów przyrodniczych będących przedmiotem zainteresowania turysty, mają do odegrania szczególną rolę w realizacji wypoczynkowej funkcji czasu wolnego. Wśród walorów przyrodniczych, dających turyście pełnię satysfakcji z uprawiania turystyki, wymienia się: klimat, wody, rzeźba terenu, bogactwa naturalne występujące w obszarze recepcji turystycznej (Kruczek Z., Sacha S., Geografia atrakcji turystycznych Polski, Wyd. Proksenia, Kraków 1995) KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 3

Rozwój rynku usług turystycznych stymulowany jest trzema zasadniczymi trendami: Pierwszy, związany z wzrostem popularności i znaczenia inteligentnych kanałów komunikacyjnych. Drugi, dotyczący nasilenia się znaczenia niegdyś nieistotnych destynacji w różne zakątki świata. Destynacja to w żargonie organizatorów turystyki docelowe miejsce podróży turysty, w szczególności kraj odwiedzin. Trzeci, odnosi się do wzrostu znaczenia turystyki tematycznej, jak na przykład Hollywood w Nigerii. Trend pierwszy jest wyraźnie zorientowany na nowe technologie komunikacji elektronicznej. Trend drugi i trzeci pozornie na tego rodzaju zorientowanie nie wskazuje. Jeżeli głębiej się nad tym zastanowić i przyjąć, że nad tym zastanawia się organizator turystyki, to wniosek wydaje się oczywisty. Niewielu potencjalnych klientów usług turystycznych stać na tego rodzaju zaspakajanie potrzeb poznawczych. Czy nowe technologie umożliwiają tej grupie klientów zaspokojenie ich potrzeb? Umożliwiającą formą jest turystyka wirtualna. Każdy z wymienionych trendów wymaga zupełnie innego rodzaju specjalistów, w odróżnieniu od tych, którzy obecnie poszukują pracy specjalistów od technologii informacyjnych, definiowanych w nowej grupie zawodów związanych z tak zwaną e-turystyką, która swoim zakresem obejmuje komunikację z klientem, planowanie podróży oraz jej realizację w wirtualnym świecie. SeRiA NOWE TECHNOlOGiE 4

istota, CEChy i znaczenie technologii w turystyce Technologie informacyjne w turystyce mają wszechstronne zastosowanie, ponieważ informacja jest kluczowym elementem w prowadzeniu bieżącej działalności i w jej zarządzaniu. Wśród istotnych funkcji strategicznych i operacyjnych technologii informacyjnych wykorzystywanych w turystyce warto wymienić między innymi 4 : Zwiększenie skuteczności, efektywności i jakości usług. Diagnozowanie nowych rynków i produktów, a także monitorowanie istniejących. Tworzenie i dostarczanie produktu turystycznego. Dotrzymanie kroku konkurentom. Organizowanie kosztów i budowanie kosztowej przewagi na rynku przy maksymalizacji korzyści. Usprawnienie obsługi klientów. Ustawiczne wprowadzanie nowych, innowacyjnych metod działania. Rozwijanie partnerskiej współpracy i wirtualnych korporacji. Rozpowszechnianie informacji. Ułatwienie kontaktów z dostawcami, pośrednikami i konsumentami. Organizowanie, zarządzanie i kontrolowanie działalności przedsiębiorstwa turystycznego. Dokonywanie rezerwacji, przyjmowanie klientów, wstawianie rachunków, udzielanie informacji. Obsługa księgowości, płac, zaopatrzenia, administracji. Obsługa klientów. Utrzymanie kontaktów z konsumentami i partnerami handlowymi. Wdrażanie odpowiednich procedur w sytuacjach nieprzewidzianych zdarzeń. Już niebawem, nie ruszając się z domu, można będzie poznać dowolny zakątek naszego globu. Taką właśnie wizję wirtualnej przyszłości roztoczyli już na początku XXI wieku specjaliści zajmujący się Internetem. Jak się okazało nie trzeba było długo czekać na próbę jej realizacji. 4 Buhalis D.: Technologie informatyczne i telekomunikacyjne w turystyce, w: Pender L., Sharpley R. (red.): Zarządzanie turystyką, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008 KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 5

Gwałtowny rozwój e-technologii na przestrzeni ostatnich kilku lat pozwolił na przeprowadzenie oceny jej przydatności na potrzeby rozwoju turystyki. Znajomość natężenia, z jakim zachodzą zmiany w obydwu tych branżach pozwala z kolei wyciągnąć wnioski o pożądanym kształcie rozwoju technologii na rzecz turystyki i ich praktycznym zastosowaniu. Ze względu na rosnące wymagania turystów w dobie informacji konieczny jest rozwój technologii internetowych i mobilnych na rzecz turystyki. Dlatego też możliwe jest zwiększenie świadomości turystycznej odbiorców wymienianych tu technologii. E-turystyka nie posiada oficjalnej i precyzyjnej definicji. Na stronie internetowej Światowej Organizacji Turystyki 5 nie sposób doszukać się terminu e-turystyka. Z powodu ewidentnego braku informacji pojęcie e-turystyki jest odbierane na kilka różnych sposobów. Analiza stron internetowych pokazała głównie ich różnorodność i całkowitą dowolność w interpretowaniu treści związanych z e-turystyką. Najczęściej omawiane zagadnienie postrzegane jest jako promowanie wizerunku produktu turystycznego, a także sprzedaż usług turystycznych za pośrednictwem Internetu. Inną zauważalną stroną e-turystyki jest oferta firm, które zapewniają i dostarczają rozwiązania IT (technologii informacyjnej) dla podmiotów w branży turystycznej. Wyszukiwarki ofert czy systemy rezerwacyjne są rozwiązaniami, które pomagają zwiększać produktywność oraz zmniejszyć koszty obsługi biur podróży. E-turystyka jest również postrzegana przez pryzmat programów, aplikacji i urządzeń, które w sposób znaczący ułatwiają uprawianie turystyki. Turysta już obecnie szybciej i łatwiej, niż kiedykolwiek dotąd, dociera do potrzebnych mu informacji, głównie przez fakt, że niczym nieograniczona technologia umożliwia dostęp do światowych zasobów informacji. Najnowsze osiągnięcia technologii informacyjnej (TI) w turystyce tworzą nowe wyzwania i możliwości głównie w aspekcie 6 : 1. Wpływu TI na marketing-mix; 2. TI w liniach lotniczych; 3. TI w hotelarstwie; 4. TI w biurach podróży; 5. TI w agencjach turystycznych; 6. TI w zarządzaniu obszarami turystycznymi. SeRiA NOWE TECHNOlOGiE Marketing-mix, którego istotą jest jednoczesne oddziaływanie wszystkimi narzędziami marketingowymi na gestorów rynku turystycznego do niedawna był postulatem, w założeniu słusznym, ale trudnym, często niemożliwym w procesie praktycznej realizacji. Przyczyną była konieczność uruchomiania takiej liczby kanałów komunikacyjnych, które były trudne do organizacyjnego ogarnięcia a jeżeli było to możliwe, to w rachunku ekonomicznym okazywało się zbyt kosztowne. Technologie informacyjne, te które zaprojektowano w wieku XX i twórczo rozwinięto w XXI oferują praktycznie niewyczerpane zasoby kreowania metod i form realizacji klasycznych założeń marketingu-mix. 5 http://media.unwto.org/en/content/understanding-tourism-basic-glossary 6 Na podstawie: Buhalis D.: Technologie informatyczne i telekomunikacyjne w turystyce, w: Pender L., Sharpley R. (red.): Zarządzanie turystyką, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008. 6

Technologie informacyjne w liniach lotniczych, hotelarstwie i biurach podróży mają jeden wspólny mianownik, którym jest komunikacja z klientem w zakresie wszechstronnej prezentacji produktu oraz rezerwacji on- line. Technologie informacyjne stosowane przez wymienione podmioty służą przedsiębiorcom, ale w tym samym stopniu są wykorzystywane przez klientów jako narzędzie weryfikacji proponowanej oferty. Wystarczy wspomnieć portale społecznościowe, na których dokonuje się wymiana informacji o produktach turystycznych. Ponadto, osiągnięcia technologii informacyjnych są wykorzystywane w trybie wspomagania procesów zarządzania obszarami turystycznymi, zarówno w aspekcie planowania ich rozwoju jak i promocji. GeNeza NOwyCh technologii w usługach turystycznych Kiedy w 1866 roku przez Atlantyk przeprowadzono pierwszy kabel telefoniczny, umożliwiający szybkie porozumiewanie się pomiędzy kontynentami, nikt nie spodziewał się, że w kolejnym wieku rozpoczną się prace nad projektem, który zrewolucjonizuje cały świat a proces pozyskiwania informacji oraz sposób komunikacji międzyludzkiej stanie się prostszy. Bez wątpienia ogólnoświatowa sieć w pełni zasługuje na uwagę, jaką obecnie się jej poświęca 7. Początki sieci komputerowych sięgają końca lat 40-stych XX wieku. Wtedy opisano na łamach gazet prototyp maszyny, opartej na mikrofilmach, umożliwiającej łączenie związanych ze sobą informacji dla późniejszego, szybkiego wyszukiwania. W tej samej dekadzie wprowadzone zostało pojęcie bitu dla określenia binarnej jednostki informacji, które jest podstawą wszystkich teorii informacji systemów komunikacyjnych. Kolejne wydarzenie stanowiące fundament Internetu miało miejsce w 1957 r. w szczytowym okresie zimnej wojny, podczas trwającego kosmicznego wyścigu współzawodnictwa USA i ZSRR w dziedzinie podboju i eksploracji kosmosu. Rosyjscy naukowcy wystrzelili wówczas pierwszego sztucznego satelitę Ziemi Sputnika 1, wyprzedzając w tej materii Amerykanów. W odpowiedzi na radzieckie działania prezydent Eisenhower i Departament Obrony Stanów Zjednoczonych tworzą agencję rządową o nazwie Advanced Research Projects Agency (ARPA), która miała za zadanie nadzorować rozwój programów militarnych i kosmicznych oraz unowocześnić amerykańską armię. Zakładała również utworzenie nowych wydajniejszych komputerów i systemów komunikacyjnych. W 1962 r. amerykańscy naukowcy opracowali koncepcję, która w przyszłości miała objąć całą ziemię globalną siecią telekomunikacyjną. Model takiej sieci oparty był na wymianie pakietów, opisujący sposoby dzielenia wiadomości na mniejsze podczas transmisji danych, z których każdy inną drogą docierał do adresata. Jednocześnie ARPA stworzyła eksperymentalne połączenie dwóch komputerów za pomocą łącza telefonicznego, znajdujących się w Massachusetts i Kalifornii. Pod koniec lat 60-tych ARPA opracowała ARPAnet projekt utworzenia wojskowej sieci badawczej, która w ostateczności stanowiłaby pierwszą na świecie zdecentralizowaną sieć komputerową, opartej na komputerach osobistych, a nie jak dotychczas na komputerach centralnych. Do działań rządowych chętnie przyłączały się inne instytucje, a także słynne uniwersytety: Univeristy of California, Massachusetts Institute of Technology oraz Stanford i Harvard. Początek lat 70-tych to rozwój rozrastającej się sieci. Sieć ARPAnet stała się globalną, gdy sięgnęła poza Atlantyk, przyłączając University College w Londynie i Królewskie Zakłady Radarowe w Norwegii. 7 Wydawnictwo Pascal, Praktyczny przewodnik. Internet, 1999, s. 517 519 KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 7

W latach 70-tych opracowano kolejne innowacje, będące zalążkiem Internetu. W tym czasie został opracowany algorytm na podstawie którego powstał program,, umożliwiający wyświetlanie listy wiadomości i pisanie odpowiedzi. Tak narodził się pierwszy klient poczty elektronicznej Wprowadzony znak @ stał się coraz popularniejszy i od tej chwili użycie popularnej małpy w adresach pocztowych było powszechne. Jednocześnie został opublikowany nowy sposób zarządzania przesyłaniem pakietów poprzez sieci Transmission Control Protocol (TCP). Od tego momentu po raz pierwszy użyto słowa Internet. Protokół TCP podzielono na dwie części, tworząc nowy protokół Internet Protocol (IP). Wraz z tym protokołem powstał system Domain Name System (DNS), który pozwolił przekształcić numeryczne adresy na nazwy zrozumiałe dla zwykłego użytkownika. Sieci używające tych protokołów zwane są intersieciami stąd, z angielskiego Internet. Lata 80-te to dalszy i coraz szybszy rozwój Internetu. W 1981 r. firma IBM wprowadziła na rynek pierwszy komputer osobisty Personal Computer (PC), który był wyposażony w system operacyjny Disk Operating System (DOS), źródło pierwszych zysków Microsoftu, dopiero raczkującej firmy dzisiejszego multimiliardera Billa Gatesa. Do 1988 roku liczba komputerów podłączonych do Sieci wzrosła do ponad 60 000. W następnych latach do Sieci podłączyły się kolejne kraje, ruch w sieci World Wide Web (WWW) wzrósł o 300 000%, liczba hostów przekroczyła milion. Dzięki temu Internet ogarnął cały świat. Obecnie Internet jest najchętniej używaną technologią w dziejach ludzkości. W ciągu 20 lat Internet urósł do rangi najbardziej zasobnego źródła bezpłatnych informacji. Cyfrowa rewolucja przeniknęła do wielu dziedzin życia. Ma niebanalny wpływ na nasze zachowania i na gospodarkę. Korzyści płynące z bezpłatnego dostępu do informacji wszędzie tam gdzie dostępne jest łącze internetowe są olbrzymie. Codziennie debiutujące firmy oferują nowe produkty i usługi. Gdzie zatem Internet będzie za 10, 25 czy 50 lat? Czy Internet pozostanie niepokonanym źródłem dostępu do informacji? Internet w Polsce jest już dostępny od ponad 20 lat8. Jego początki datuje się na 1991 r., kiedy w Centrum Komputerowym Uniwersytetu Kopenhaskiego, zarejestrowano polską domenę najwyższego poziomu pl. Niedługo po tym przeprowadzono pierwszą bezpośrednią próbę połączenia internetowego Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego z ww. Centrum w Kopenhadze. Wymiana poczty elektronicznej pomiędzy miastami za pomocą Internetu zakończyła się powodzeniem. To symboliczne wydarzenie uznaje się za początek Internetu w Polsce. SeRiA NOWE TECHNOlOGiE Jak Internet zmienił Polskę? Początkowo Internet był wyłącznie siecią akademicką, niedostępną dla wielu. Jedynym operatorem pozostawała Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK). Dopiero w połowie lat 90-tych pojawiły się pierwsze komercyjne firmy oferujące dostęp do Internetu (nadal zależne od monopolisty NASK-u), który stał się możliwy dla osób prywatnych. Jednak użytkowników Internetu w owym czasie było niewielu, ze względu na fakt wysokich opłat za dostęp oraz braku polskich serwisów informacyjnych. Nikt wówczas nie dostrzegał potrzeby publikacji informacji w sieci. Korzystanie z Internetu sprowadzało się głównie do pisania / odbierania e-maili oraz uczestnictwa w listach dyskusyjnych. Niewiele osób wiedziało też czym jest Internet. Laboratoria akademickie, które na co dzień prowadziły próby i badania nad rozwojem Internetu, nadal pozostawały jego głównym odbiorcą. Pierwszym źródłem wiedzy o Internecie i jednocześnie materiałem prasowym stał się dodatek do Gazety Wyborczej Komputery i Biuro, w którym regularnie od 1994 zaczęły się ukazywać artykuły o Internecie oraz szansach jego wykorzystania w życiu codziennym. Również odbyły się pierwsze konferencje, mające na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na rosnące możliwości Internetu. 8 Rafa J., Internet w Polsce historia, stan obecny i perspektywy rozwoju, materiały z konferencji Obywatele Internetu, Trzebinia 1999 8

Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego z badania pt. Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele) komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r. 9 można stwierdzić wiele prawidłowości, które kształtują obraz nowoczesnych Polaków oraz ich postawę wobec Internetu. Liczba użytkowników Internetu w Polsce stale rośnie. W kwietniu 2010 r. w Polsce znajdowało się 12 592 288 gospodarstw domowych, w których zamieszkiwało 28 952 909 osób w wieku 16 74 lata. W ciągu ostatnich trzech miesięcy blisko dwie trzecie Polaków korzystało z Internetu. 63,4 % gospodarstw było wyposażonych w komputer z dostępem do Internetu. Mieszkańcy miast powyżej 100 tysięcy mieszkańców znacznie częściej korzystają z Internetu, niż osoby z miast poniżej 100 tysięcy oraz wsi. Dostęp i użytkowanie Internetu deklaruje 73% mieszkańców dużych miast. Nieco mniejszy poziom odnotowuje się w populacjach miast poniżej 100 tysięcy 67%. Mieszkańcy terenów wiejskich rzadziej mają dostęp do Internetu i korzystają z niego najmniej spośród innych grup. Zatem, miejsce zamieszkania ma duże znaczenie przy zróżnicowaniu użytkowników Internetu w Polsce. Wykorzystanie Internetu jest silnie związane z wiekiem. Im starsza osoba tym mniejsza szansa, że korzysta z zasobów światowej sieci lub że ma do niej dostęp. Grupa wiekowa, która najczęściej korzysta z Internetu to osoby młode w wieku 16-24 lata. Pośród nich zdecydowana większość posługuje się Internetem (98,3%). Generacje, które dopiero co wchodzą w dorosłość, różnią się od poprzednich tak bardzo jak nigdy wcześniej. Wiele z tych osób urodziło się już za czasów wynalezienia dostępu do globalnej sieci Internet. Pokolenie to reprezentują ludzie, którzy są mobilni, ciekawi nowości i nie wyobrażają sobie życia bez Internetu czy telefonu komórkowego Naturalnym stało się, że nauka obsługi urządzeń technicznych i Internetu jest dla nich łatwiejsza, niż dla osób z pokolenia ich rodziców i dziadków. Według Margaret Mead, znanej i cenionej antropolog kultury, taką sytuacje nazywa się kulturą prefiguratywną 10. W teorii tej młodsze pokolenie edukuje pokolenie starsze, przekazując im wartości i zgromadzoną wiedzę techniczną. Lepiej obyte z technologią stają się nieocenionymi i doskonałymi przewodnikami w gąszczu know-how. Wysoki odsetek korzystających z Internetu w tym wieku pozytywnie rokuje na przyszłość. Zdobyta wiedza podczas użytkowania globalnej sieci nie zostanie zapomniana, co więcej będzie wykorzystywana w przyszłych karierach zawodowych. Nieco rzadziej, lecz wciąż często, z Internetu korzystają osoby w wieku 25 54 lata (76,2%). Jednak jest to wartość uśredniona dla całej grupy wiekowej. Nieco inaczej sytuacja wygląda gdy wprowadzi się podział na kilka grup wiekowych w ramach wyżej wspomnianej populacji. Najczęściej, bo 90,8%, Internetu używają osoby w wieku 25 34 lata. Nieco rzadziej, 79,5%, korzystanie z informacji ze światowych sieci komputerowych deklaruje pokolenie 35 44-latków. Osoby w wieku 45 54 lata pozostają na końcu pośród tej grupy wiekowej 57,9%. Internet w najmniejszym stopniu jest wykorzystywany przez osoby starsze. Dla całej grupy w wieku 55 74 lata średnia wartość wynosi 27,1%. Ponad średnią lokują się osoby w wieku 55 64 lata (35,2%). Osobami praktycznie nie korzystającymi z Internetu, w codziennym życiu, pozostają osoby w wieku 65 74 lata (13%). Jednocześnie ta grupa charakteryzuje się największym odsetkiem spośród osób, które nigdy nie korzystały z Internetu. 9 Główny Urząd Statystyczny: Wykorzystanie technologii informacyjno (tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r. 10 Margaret Mead, Kultura i tożsamość, Warszawa 2000, s. 96 KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 9

Kolejnym istotnym czynnikiem, który różnicuje wykorzystanie Internetu jest poziom wykształcenia. Poziom użytkowania rośnie wraz ze zdobytym wykształceniem im respondent lepiej wykształcony tym częściej korzysta z Internetu lub ma do niego dostęp. Mniej niż połowa osób z niższym wykształceniem ma kontakt z Internetem. Osoby legitymujące się średnim wykształceniem korzystają z niego w ponad 60%. Najlepiej wykształceni użytkują Internet przez większość czasu niemal 93%. Większość użytkowników wykorzystuje Internet w domu. Osoby pobierające naukę wykorzystują możliwość użytkowania Internetu jaką dają szkoły i uczelnie 68%. Osoby aktywne zawodowo łączą się z siecią również w miejscu swojej pracy. Zgodnie z danymi, Polacy najczęściej posługują się Internetem w następujących lokalizacjach: w domu, w miejscu pracy (innym niż dom), w mieszkaniach innych osób, w miejscu pobierania nauki, w innych miejscach publicznych, w tym biblioteki, kawiarenki internetowe, hotspoty, urzędy. Polacy używają następujących urządzeń w celu połączenia się z Internetem: komputer stacjonarny, urządzenia przenośne, w tym: komputer przenośny (laptop), telefon komórkowy, komputer podręczny (palmtop, organizer), konsolę do gier komputerowych, odbiornik TV z urządzeniem umożliwiającym dostęp do Internetu. W jakim celu korzysta się z Internetu? Komunikowanie się: wysyłanie, odbieranie poczty elektronicznej, SeRiA NOWE TECHNOlOGiE korzystanie z serwisów społecznościowych, komunikatorów internetowych, blogów, udział w czatach, telefonowanie przez Internet, odbywanie wideo konferencji. Wyszukiwania informacji oraz korzystania z serwisów on-line: wyszukiwanie informacji o towarach lub usługach, wyszukiwanie informacji dotyczących zdrowia, słuchanie radia, oglądanie TV przez Internet, 10

granie w gry komputerowe, pobieranie plików z grami, muzyką, filmami, grafiką, korzystanie z serwisów dotyczących usług związanych z podróżowaniem i zakwaterowaniem, czytanie on-line, pobieranie plików z gazetami lub czasopismami, pobieranie programów komputerowych, szukanie pracy, wysyłanie ofert dotyczących zatrudnienia, publikowanie w Internecie stworzonych przez siebie tekstów, zdjęć, filmów. Korzystania z usług bankowych, sprzedaży towarów oraz usług Szkolenia i kształcenia korzystanie z Internetu w celu uzupełnienia wiedzy, poszukiwanie informacji dotyczących edukacji lub ofert szkoleniowych, uczestniczenie w szkoleniu on-line. Korzystania z usług administracji publicznej wyszukiwanie informacji na stronach administracji publicznej, pobieranie formularzy urzędowych, wysyłanie wypełnionych formularzy, Systemy technologii informacyjnych są wszechstronnie przydatne i wpływają niewątpliwie na funkcjonowanie branży turystycznej w całości. Szczególne ułatwienia w komunikacji i współpracy wśród użytkowników technik komputerowych wprowadził system www (World Wide Web). Internet dzięki temu pozwolił na szybkie przeglądanie i upowszechnianie informacji turystycznych. Współczesne strony internetowe w znaczący sposób różnią się od tych z końca poprzedniego wieku, dając nowe możliwości wykorzystania w branży turystycznej. W treści ryciny nr 1 przedstawiono zmieniający się zakres usług internetowych z punktu widzenia użytkownika i programisty. KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 11

Ryc. 1. Rozwój technologii i usług Internetu TEChNOlOgiE Internet z punktu widzenia programisty Usługi Internet z punktu widzenia użytkownika grafika na stronach WWW Mosaic pierwsza graficzna przeglądarka Yahoo! pierwsza współczesna wyszukiwarka CMS (systemy zarządzania treścią); transmisja strumieniowa dźwięku ; WWB 2.0 idea generowania treści przez użytkowników, Youtube; Panoramio; Google Maps SeRiA NOWE TECHNOlOGiE 2010 Źródło: Bartoszewski A.: Najnowsze osiągnięcia technologii informacyjnej a turystyka nowe wyzwania i możliwości 12

WspÓłCzesNE technologie w E-turystyCE Opisując współczesne technologie w turystyce w opracowaniu skupiono się na: I. Technologiach opartych na Internecie: Street View Google Earth Google Art Project Multimedialne prezentacje sferyczne panoramy wysokiej jakości (wirtualne wycieczki) II. Programach urządzeń mobilnych: Telefon komórkowy Geotagowana relacja z podróży Aplikacje oparte na lokalizacji Google Googles Przewodniki 3D Tłumacze podróżne Word Traveler asystent podróży Trip it III. Programach rozszerzonej rzeczywistości (augmented reality) street View Street View jest funkcją firmy Google bazującą na programach Google Maps i Google Earth, która pozwala wirtualnie podróżować po świecie oglądając wybrane przez siebie lokalizacje na wykonanych wcześniej panoramicznych zdjęciach. Street View jest nie tylko praktycznym narzędziem internetowym, które pomoże trafić do celu, ale także przyszłością wirtualnej turystyki. Używając Street View można wirtualnie chodzić po ulicy, rozglądać się wokół z perspektywy przechodnia, nie odrywając wzroku od monitora. Popularne niegdyś stwierdzenie zwiedzać palcem po mapie prawdopodobnie stanie się niedługo nieaktualne na rzecz powiedzenia zwiedzać ze Street View KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 13

Można w ten sposób, o czym świadczy zapewnienie firmy Google, oglądać restauracje, które chcemy odwiedzić, wyszukiwać ciekawe miejsca na wakacje albo zobaczyć nową okolicę, gdy planujemy przeprowadzkę 11. Wszystkie te czynności odbywają się jedynie przy pomocy monitora, klawiatury i myszy, aby zmienić kierunek i kąt widzenia. Na świecie jest około 102 mln km utwardzonych dróg 12, które kwalifikowałyby się do sfotografowania i umieszczenia w Street View. Początkowo firma Google planowała zrobienie zdjęć i umieszczenie w sieci każdego kilometra tych tras. Praktyka jednak szybko zrewidowała ten ambitny plan. Usługa Street View stale się rozrasta ale nie jest jeszcze dostępna na całym świecie (Ekran 1). Obecnie liczba udostępnionych lokalizacji przekracza kilkaset obszarów metropolitalnych w ponad 30 krajach na siedmiu kontynentach oraz wiele innych miejsc, gdzie brak jest dróg asfaltowych. Zdjęcia wykonano jedynie na drogach publicznych. W niektórych przypadkach Google współpracowało również z prywatnymi firmami, na przykład z parkiem rozrywki Disneyland w Paryżu, aby zaplanować wykonanie zdjęć na zamkniętym terenie. Ekran 1. Dostępność funkcji Street View na świecie na dzień 01.06.2012 finland NORWAY russia CANADA UNiTeD KiNGDOM POlAND germany UNiTeD states spain india MeXiCO BRASiL AUsTRAliA SOUTH AfRiCA Źródło: http://maps.google.pl/intl/pl/help/maps/streetview/learn/where-is-street-view.html SeRiA NOWE TECHNOlOGiE Street View jest wynikiem pracy związanej ze zbieraniem i obróbką danych. Zbieranie danych odbywa się za pomocą samochodów z zamontowanymi na dachach statywami z aparatami, które poruszają się po ulicach miast i co sekundę wykonują jedno zdjęcie panoramiczne. Google wykorzystuje również trójkołowe rowery a nawet skutery śnieżne (Ekran 2). Pojazdy te fotografują atrakcyjne miejsca, do których nie mogą wjeżdżać samochody, np. popularne deptaki, zabytkowe dzielnice zamknięte w wielu państwach dla ruchu samochodowego czy też naturalne środowiska, niedostępne ze względu na brak utwardzanych dróg. 11 http://maps.google.pl/intl/pl/help/maps/streetview/learn/using-street-view.html [20.11.2011]. 12 Zgodnie z CIA Factbook (https://www.cia.gov/library/publications/the-world factbook/geos/xx.html) [20.11.2011] 14

Ekran 2. Pojazdy wykorzystywane przez Google do fotografowania miejsc Źródło: http://maps.google.pl/intl/pl/help/maps/streetview/technology/cars-trikes.html Zbudowana konstrukcja składa się z dziewięciu aparatów fotograficznych wyposażonych w szerokokątne obiektywy wykonujące zdjęcia o rozdzielczości 5 MPix (milionów pikseli). Osiem z nich jest zainstalowanych poziomo, jeden jest skierowany pionowo ku górze. Obiektywy rejestrują obraz ze wszystkich stron samochodu. Łącznie strefa utrwalona na zdjęciach ma 360 stopni w poziomie i 270 stopni w pionie. Tak zapisane zdjęcia pozwalają na rozglądanie się na wszystkie strony, a także zbliżanie i oddalenie widoku. Dzięki temu można przyjrzeć się detalom budynków. Za pomocą tej konstrukcji sfotografowano pierwsze miasta. Trafiły one do publicznej wersji Street View w maju 2007 roku. Pierwsze sfotografowane lokalizacje to przede wszystkim tereny największych amerykańskich metropolii, między innymi Nowego Jorku, Chicago i Los Angeles. W dokładnym określeniu miejsca wykonania zdjęcia pomagają urządzenia Global Positioning System (GPS) oraz monitory rejestrujące prędkość i kierunek poruszania się samochodu. Każde zdjęcie musi zawierać przypisaną sobie wartość GPS które po przetworzeniu wykorzystywane są do budowy wirtualnych obrazów miast w Google Maps, tak by idealnie pasowały do wybranych miejsc w rzeczywistości (Ekran 3). Innymi słowy, aby umieścić zdjęcie w późniejszym czasie na mapie, niezbędne jest zapisanie informacji, w którym dokładnie miejscu zdjęcie zostało wykonane. Ten problem został szerzej przedstawiony w części dotyczącej geotagowaniu. Po zgromadzeniu wszystkich zdjęć, materiał wysyłany jest do centrów inżynieryjnych i przetwarzania danych na całym świecie. Tam następuje szereg procesów związanych z obróbką zdjęć, między innymi: usuwanie zniekształceń, wynikających z wad optycznych obiektywu, korekcja koloru i jasności, tworzenie wspólnej panoramy sąsiadujących zdjęć, anonimizacja proces rozmazywania wrażliwych obszarów, takich jak twarze, wizerunki przechodniów, tablice rejestracyjne w celu zapewnienia ochrony prywatności, umieszczenie zdjęć w Internecie, w zintegrowanym programie Google Maps 13. 13 Mrożewski B., Jak powstaje Google StreetView, NEXT 7/2009, http://www.nextmag.pl/index.php/artykul/aid/1151/t/ google-fotografuje-polakw-jak-powstaje-google-streetview [15.06.2011] KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 15

Ekran 3. Jak powstają panoramy Street View dostępne w Google Maps? Źródło: http://www.nextmag.pl/g/a/uploads/1151/t5_300.jpg Znaczenie dla turystyki Uruchomienie serwisu przyniosło wiele korzyści przede wszystkim internautom, ale również i miastom, ze względów marketingowych. Coraz większa popularność serwisu sprawia, że rozwój turystyki będzie nadal postępował. Ministerstwa Kultury lub Ministerstwa Turystyki krajów Unii Europejskiej pokładają w tym projekcie wiele nadziei. Liczą, że zachęceni widokiem w Internecie turyści będą licznie przybywali, aby zweryfikować wcześniej zaprezentowane w Internecie obrazy. Już dziś znane są przypadki wpływu usługi Street View na wzrost ilości przybywających turystów. Odkąd Włoskie Pompeje zostały umieszczone w usłudze Street View ruch turystyczny zwiększył się tam o około 25 procent 14,15 Funkcja Street View cieszy się również zainteresowaniem także w Polsce. Poparcia dla usługi Google udzieliło Ministerstwo Sportu i Turystyki, obejmując patronat honorowy nad zorganizowanym plebiscycie internetowym pt. Patrzcie Polska. Wybieramy polską wizytówkę na Street View 16. Internauci mieli za zadanie zdecydować, które miejsce stanie się flagową wizytówką Polski w usłudze Street View. Google przedstawił listę 15 finalistów, wybranych spośród kilku tysięcy propozycji 17. Dzięki temu przedstawione zostały atrakcje najpiękniejszych miast w Polsce. Co z tego wynika? Przede wszystkim płynące korzyści z promocji, zarówno finansowe jak i wizerunkowe. Polskie miasta staną się rozpoznawalne nie tylko w krajach sąsiadujących, ale również na całym świecie. W jednej chwili internauci z najdalszych krańców świata będą mogli zweryfikować swoje wyobrażenia na temat Polski i co więcej, pozbyć się stereotypów. Prezes Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego Jacek Kowalczyk tak skomentował ten plebiscyt: Mam nadzieję, że plebiscyt wypromuje właśnie te mniej znane miejsca. Dzięki takim narzędziom jak Street View, i w ogóle możliwościom, jakie daje Internet, pojawia się szansa dotarcia z ofertą turystyczną do milionów ludzi z całego świata 18 SeRiA NOWE TECHNOlOGiE Również Mistrzostwa Europy w 2012 r. w piłce nożnej, które odbyły się na terenie Polski i Ukrainy stały się wielką szansą dla turystyki. Spółka PL2012, koordynująca przygotowania mistrzostw w Polsce, 14 http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8394384.stm, [28.10.2012] 15 Marta Jóźwiak, cyt. za Nieśpiał T., Walka o wizytówkę Street View, Rzeczpospolita, 12 lipca 2011 16 http://msport.gov.pl/fs/paragraph_download/download_file/811/wykaz_2011.06.28_minister.pdf, [29.10.2011] 17 http://www.google.com/intl/pl/help/maps/streetview/poll.html, [29.10.2011] 18 Nieśpiał T.: Walka o wizytówkę Street View, Rzeczpospolita, 12 lipca 2011 16

potraktowała usługę Street View jako świetną promocję największych polskich miast za granicą. Funkcja Street View stała się nieodzownym narzędziem dla osób podróżujących specjalnie na tę imprezę, dając możliwość sprawdzenia okolicy zarezerwowanego hotelu. Pierwszą rzeczą, jaką zrobi kibic lub turysta odwiedzający Warszawę, będzie sprawdzenie, jak wygląda jego hotel czy dojazd do stadionu 19. GOOglE earth Google Earth to zaawansowany technicznie program dostępny dla każdego użytkownika turysty, bez żadnych opłat. Aplikacja kartograficzna umożliwia przeniesienie się do dowolnego miejsca na ziemi na ekranie monitora. Program jest połączeniem przeglądarki map, która przypisuje długości i szerokości geograficznej zdjęcia satelitarne, lotnicze, rzeźbę terenu oraz modele miast w trójwymiarze. Efektem działania programu jest stworzenie doskonałego wirtualnego globusa, oddającego obraz całego świata. Użytkownik widzi wyświetlane informacje na trójwymiarowym modelu kuli ziemskiej i, niejako, odbywa podróż z lotu ptaka (Ekran 4). Dlatego też osoba siedząca przed ekranem monitora odbiera świat wirtualny jak rzeczywisty, jak gdyby naprawdę się tam znajdowała. Co więcej, program oferuje zobaczenie powierzchni Marsa i Księżyca, a także daje możliwość zanurkowania w głąb oceanów w celu oglądania wraków zatopionych statków. Obserwator, udający się na wirtualną wycieczkę dookoła świata, nie widzi go jednak w czasie rzeczywistym, bowiem zdjęcia zostały wykonane o wiele wcześniej (większość od roku do trzech lat). Mapy są co pewien czas aktualizowane, więc warto wrócić do wcześniej wybranych lokalizacji, aby zobaczyć czy coś się w międzyczasie zmieniło. Według danych firmy Google więcej niż jedna czwarta powierzchni lądu, zamieszkana przez ponad 60% ludności świata, została sfotografowana w wysokiej rozdzielczości, w której jeden piksel obejmuje obszar mniejszy niż metr kwadratowy, co pozwala rozróżniać obiekty wielkości przedniej szyby samochodu 20. Znaczenie dla turystyki Za każdym razem, gdy wirtualny turysta znajdzie interesujące go miejsce (budynek, zabytek, obiekt sportowy, pomnik przyrody) może go oznaczyć specjalnym znacznikiem. Będzie to nie tylko wskazówka dla niego, że tu był, lecz również ułatwienie i rekomendacja dla całej społeczności używających Google Earth. Oznaczone miejsca można ze sobą łączyć, tworząc oddzielne wycieczki, szlaki tematyczne, np. szlak Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO zawierający ok. 900 obiektów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Każde z oznaczeń można uzupełniać w dowolny sposób, poprzez dodanie interesujących informacji czy własnych zdjęć, a nawet filmów pochodzących z kamer przemysłowych czy telefonów komórkowych. Dlatego, program stał się wartościowym elementem planowania podróży. W ten sposób postępują już niektóre biura podróży. Oznaczają hotele ze swojej oferty, tak aby klienci mieli wgląd w miejsce, w którym się on znajduje. Dany hotel i jego okolice przestają być anonimowym, pięknym zdjęciem w katalogu. W tradycyjnych ofertach często również pomija się najważniejsze informacje istotne dla turystów, mianowicie czy hotel jest usytuowany przy ruchliwej ulicy lub jak daleko oddalony jest od plaży. Podróżni maja możliwość zweryfikowania rzeczywistości z tym, czym kusi ich biuro podróży w treści biuletynu, ulotek i plakatów. Turyści mają pewność, że złota piaszczysta plaża z palmami, niebieskie baseny z leżakami naprawdę okażą się prawdziwe i znajdują się w miejscu wskazanym przez touroperatora. 19 Warszawa w oku Google, Gazeta Wyborcza, 3 sierpnia 2011 20 http://www.google.com/intl/pl/earth/media/features.html, [03.08.2011] KOORDYNACjA 3.0 NOwE technologie w BraNŻy turystycznej 17

Google Earth odgrywa niezmiernie ważną rolę w promocji przedsiębiorstw. Stanowią dla nich komercyjną powierzchnię reklamową. Prywatne firmy mogą oznaczyć się w wirtualnej przestrzeni i przypisać swoją nazwę miejscu gdzie się znajduje. Taka informacja może zawierać np. link (odsyłacz internetowy), który skieruje użytkownika na właściwą stronę internetową. Książka telefoniczna powoli stanie się reliktem przeszłości, a usługi będzie można wyszukiwać właśnie w ten sposób. Program w swoim działaniu przewiduje jeszcze kilka innych funkcji oraz możliwości ich zastosowania na własny użytek. Niektóre z wybranych funkcji, niezbędnych do eksplorowania świata, przedstawiają się następująco 21 : Funkcja Modele 3D w jednej chwili można porównać swoje wyobrażenia na temat Wielkiego Kanionu Kolorado, Wieży Eiffla w Paryżu czy też Krakowskiego Wawelu. Trójwymiarowe modele są tworzone przez użytkowników z całego świata i mogą być urzeczywistnieniem budynków, pomników, wież, stadionów, krajobrazów i wielu innych obiektów. Funkcja Lotu na Księżyc i Marsa wspomniana wcześniej opcja jest możliwa dzięki zebraniu przez Google zdjęć agencji kosmicznej NASA i zestawieniu ich w wirtualnym modelu 3D. Wybranie się na interaktywną wycieczkę po powierzchni tych ciał niebieskich, dotychczas dostępną w rzeczywistości tylko dla wybrańców, dziś staje się realne dla wszystkich użytkowników. Podążając śladami pojazdów kosmicznych i obserwując 360 stopniowe zdjęcia panoramiczne Marsa i Księżyca użytkownik może poczuć się przez chwilę kosmonautą i lewitować w przestrzeni kosmicznej. Funkcja Zdjęcia historyczne opcja daje możliwość przeniesienia się w przeszłość. Obejrzenie swojego miasta i innych znajomych okolic jest dostępne z perspektywy zdjęć historycznych, dzięki którym można dowiedzieć się jak dane miejsce zmieniało się wraz z upływem czasu. Funkcja Ocean dzięki niej można podróżować w podwodnych głębinach. Nurkowanie pozwala zgłębić wiedzę na temat nowych lokalizacji, np. miejsc do uprawiania sportów wodnych (surfing), miejsc do uprawiania turystyki podwodnej (odkrywanie wraków zatopionych statków) czy też zdobyć informacje o zmianach klimatu i zagrożonych gatunkach zwierząt. Funkcja Zmiany klimatu program oferuje wyświetlanie scenariuszy zmian klimatu w dowolnym miejscu na ziemi. Specjalnie wbudowane tryby pozwalają na prognozę zmian klimatu. Dzięki Google Earth można również odbyć wycieczkę w celu zaobserwowania zmian jakie niesie za sobą zanikanie lasów. SeRiA NOWE TECHNOlOGiE Funkcja Symulator lotu za każdym razem użytkownik staje przed możliwością wyboru czym będzie poruszać się w przestrzeni powietrznej nad powierzchnią Ziemi. Do dyspozycji użytkowników autorzy programu oddali myśliwiec odrzutowy, śmigłowiec oraz helikopter. Pozornie widzenia można by to uznać za element czysto humorystyczny, jednak możliwość wirtualnego lotu np. nad Alpami wydaje się być kusząca i z pewnością skutecznie zachęca do odwiedzenia danego miejsca. 21 http://www.google.com/intl/pl/earth/explore/showcase/ [08.07.2012] 18