Przecinek w zdaniach pojedynczych 1: Przecinkiem rozdzielasz jednakowe i równorzędne części zdania (podmioty lub określenia). 1. Tomek, Anka i Magda słuchają płyt. 2. Wrócił do szkoły zdrowy, wypoczęty, pełen sił i ochoty do nauki. 3. Wczoraj byliśmy w pracy, potem w kinie i na koniec zjedliśmy świetną kolację. 4. Kupiłam dzisiaj, makaron, chleb, ziemniaki i koperek. Zapamiętaj prostą zasadę: czasowniki w zdaniu muszą być oddzielone albo spójnikiem, albo przecinkiem, np. Mama ugotowała wczoraj zupę, ulepiła pierogi i upiekła ciasto. Przecinkiem rozdzielasz części zdania połączone: spójnikami przeciwstawnymi a, ale, lecz Zawodnicy byli zmęczeni, ale szczęśliwi z odniesionego zwycięstwa. Dobro zawsze zwycięża, a nie zło. i synonimicznymi zatem, jednak, więc, toteż, które występują w funkcji przeciwstawnej lub wynikowej. Marek pilnie się uczył, toteż egzamin zdał doskonale. Starał się, jednak nie udało mu się zakwalifikować do finału. Przecinkiem nie rozdzielasz równorzędnych części zdania pojedynczego, jeżeli są one połączone spójnikami i, oraz, albo, lub, czy, bądź, ani, ni, tudzież lub spójnikiem a, który występuje w funkcji łącznej. Wrócił do pracy zdrowy i wypoczęty. Chciałbym się uczyć biologii lub chemii. Przecinkiem rozdzielasz wyrazy, które znajdują się poza zdaniem (wykrzykniki, wołacze, wyrażenia wtrącone). Hej, Aniu, wpadnij do mnie jutro. Matematyka jest, moim zdaniem, jednym z najciekawszych przedmiotów. Przecinek w zdaniach złożonych współrzędnie 2 Przecinkiem rozdzielasz poszczególne zdania składowe, które wchodzą w skład zdania złożonego. Przecinkiem rozdzielasz poszczególne zdania składowe wtedy, kiedy są one połączone spójnikami: a, ale, lecz, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego. Ja mówię jedno, a ona coś zupełnie innego. Już mieli zaczynać, lecz ktoś im przeszkodził. Ja się starałem, natomiast Marek nie. Przecinkiem nie rozdzielasz zdań składowych, jeśli są połączone spójnikami i, oraz, tudzież, albo, lub, czy, bądż, ani, ni. Ewa jest bardzo uzdolniona i sporo się uczy. Rozpocznę w tym roku studia bądź pójdę do pracy.
Wieczorem wybiorę się na spacer albo będę oglądał telewizję. Przecinek stawiasz wówczas, kiedy spójnik powtarza się. Przecinek stawiasz wówczas przed drugim i następnym spójnikiem. Nie lubię ani cukierków, ani wafelków. Ani nie mam czasu, ani ochoty. Albo pójdę do Olki na urodziny, albo pojadę z Agą na lodowisko. Przecinkiem rozdzielasz wypowiedzenia współrzędnie złożone połączone bezspójnikowo. Czuł się nie najlepiej, jechał coraz wolniej. Zawodnik biegł, wszyscy patrzyli na niego z podziwem. Przecinek pomiędzy zdaniami podrzędnymi i nadrzędnymi 3 Przecinkiem rozdzielasz zdanie podrzędne od zdania nadrzędnego: bez względu na kolejność tych zdań; bez względu na to, czy zdanie podrzędne jest połączone z nadrzędnym za pomocą spójnika, czy zaimka względnego. Kiedy deszcz przestał padać, na niebie pojawiła się tęcza. Robert biegł tak szybko, że nie mogłem go dogonić. Zachwyciły mnie Bieszczady, w które wybrałem się w zeszłym roku. Przecinek a wyrażenia wtrącone Przecinkiem rozdzielasz obustronnie zdanie podrzędne wtrącone w zdanie nadrzędne. Książka, którą mi pożyczyłeś, zrobiła na mnie spore wrażenie. Nauczyciel, który uczy mnie geografii, prowadzi także kółko naukowe. Przecinek możesz postawić w wyrażeniach złożonych przed spójnikami i, oraz, tudzież, albo, lub, czy, bądź, ani, ni wtedy, kiedy występują one po zdaniu wtrąconym (tj. ujętym w dwa znaki interpunkcyjne). Ojciec wybiera się na wakacje, o których tak marzył, i będzie sobie mógł wreszcie wypocząć. Przecinek a równoważniki zdań Przecinek w wypowiedzeniach złożonych, w których jednym ze składników jest równoważnik zdania, stawiasz w taki sposób, jak w wypowiedzeniach, które składają się z dwóch zdań. Zawsze go fascynowało to, co odległe i tajemnicze. To świetnie, że wakacje zaczynają się już za miesiąc. Przecinkiem oddzielamy imiesłowowy równoważnik zdania od zdania. Przejrzawszy pobieżnie podręcznik, postanowił go kupić. Wracając z treningu, spotkał kolegę. Zapamiętaj Przed jakimi spójnikami zawsze w zdaniu postawisz przecinek? Przed: że, który, czyli, bo, by, aby, żeby, ale, lecz, zaś, więc,
Olka powiedziała, że nie podobał jej się Władca Pierścieni. Podoba mi się obraz, który namalowałeś. ŚREDNIK (;) Średnik jest czymś pomiędzy kropką a przecinkiem, jest silniejszy od przecinka oddziela tylko równorzędne w sensie logiczno-składniowym człony. Średnikiem oddzielasz w miarę samodzielne i jednorodne części wypowiedzenia (zarówno pojedynczych, jak i złożonych). Paweł i Gaweł w jednym stali domu, Paweł na górze, a Gaweł na dole; Paweł spokojny, nie wadził nikomu. Najczęściej w rozbudowanych zdaniach albo w wyliczeniach, np. Oto niektóre frazeologizmy pochodzące z mitologii: syzyfowa praca praca niekończąca się, z góry skazana na niepowodzenie; nić Ariadny nieoczekiwana pomoc albo dobra rada. Magda kupiła warzywa: seler, pietruszkę, ogórki; owoce: jabłka i pomarańcze; mięso: schab i żeberka; słodycze: ciastka i cukierki. WIELOKROPEK ( ) Wielokropkiem zaznaczasz, że tok mówienia został przerwany (np. z powodu emocji). Mama już niejednokrotnie prosiła Igę o posprzątanie pokoju Bez skutku. Wielokropkiem umieszczonym w nawiasie oznaczasz opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu. Litwo, ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie: ( ) Panno Święta, co Jasnej bronisz Częstochowy ( ) (A. Mickiewicz) Gdy chcesz wprowadzić element zaskoczenia czytelnika, np. Wczoraj w ciągu dwudziestu minut zjadłem cztery pączki, pół czekolady, dwa wafelki, osiem cukierków i trzy kanapki z kiełbasą. Przydaje się do zastąpienia słów brzydkich. Wielokropek zawiesza intonację zdania pozostawia w domyśle dalszą część wypowiedzi. Jeśli wypadł w środku zdania, dalszą część zdania piszemy małą literą. Jeśli jest na końcu zdania, pełni funkcję kropki nie należy jej wówczas dostawiać!
PYTAJNIK (znak zapytania) (?) Znaku zapytania użyj po prostu, gdy chcesz zadać pytanie, np. O której przychodzisz jutro ze szkoły? Idziesz w środę na basen? Pytajnik stawiasz po wypowiedzeniach złożonych podrzędnie, jeżeli zdanie nadrzędne jest pytające. Czy nie wiesz przypadkiem, która teraz jest godzina? Znak zapytania możesz łączyć z wykrzyknikiem. Kiedy? Wtedy, gdy chcesz podkreślić emocje, np. Ile razy mówiłam, żebyście nie gadali na lekcji?! WYKRZYKNIK (znak wykrzyknienia) (!) Wykrzyknikiem zaznaczasz emocjonalne zabarwienie wypowiedzi. Naprawdę, nie mogłem nic na to poradzić! Wykrzyknik zastosuj w zdaniach rozkazujących. Proszę o ciszę! Wykrzyknik możesz też napisać po wszelkich wykrzyknieniach: ach! o! hej! hopla! hejże! MYŚLNIK (pauza) ( ) Możesz też nazywać ten znak interpunkcyjny pauzą. Przed zdaniem uogólniającym to, co zostało już napisane, np. Historia, matematyka, język polski i angielski te wszystkie przedmioty Aga bardzo lubiła. Gdy chcesz uniknąć powtórzeń, np. W tym roku pojedziemy na Mazury, w przyszłym w Bieszczady. (pojedziemy) W zdaniach, w których wtrącasz jakiś wyraz lub kilka wyrazów: w tym przypadku myślnik pełni taką funkcję jak przecinek, np. Twoje wypracowanie szczerze mówiąc jest naprawdę bardzo słabe. Myślnik stawiasz między liczebnikami, które oznaczają wartości przybliżone. Przyjdę za 3 4 godziny. Myślnik stawiasz między wyrazami o znaczeniu przeciwstawnym. Wyrazy: dobry zły, szybki wolny są antonimami.
NAWIAS ( ) W nawiasie napiszesz wyrazy, które uzupełniają lub objaśniają główną myśl zdania, np. Olka była nieodpowiedzialna (tak mówiła o niej pani od polskiego) i nie lubiła się uczyć. W nawiasie napiszesz również te wyrazy, które przynoszą dodatkowe wyjaśnienia. Największe jeziora w Polsce (np. Śniardwy) są na Mazurach. W nawiasie możesz też pisać wtrącone przykłady, np. Agnieszka chętnie czytała polskie książki ( W pustyni i w puszczy, Katarynka, Sachem ), lubiła też zagranicznych autorów. CUDZYSŁÓW ( ) Użyj go, gdy chcesz wyodrębnić w tekście przytoczone cudze słowa. Jest to znak interpunkcyjny oddzielający wypowiedź przytoczoną od naszego wywodu. Marcin tłumaczył się mamie: Byłem u Bartka i tak się zagadaliśmy, że nie zauważyłem, kiedy zrobiło się aż tak późno. Zastosuj cudzysłów, gdy chcesz użyć jakiegoś słowa, ale w innym kontekście niż znaczenie podstawowe, np. Ola nie chciała pożyczyć mi książki. Ale z niej dobra koleżanka! Jeśli piszesz tytuł jakiejś książki, możesz napisać np. Czytałem wczoraj Tajemniczy ogród. Agacie nie podobała się Ania z Zielonego Wzgórza Lucy Maud Montgomery. Cudzysłów apostrofowy, którego najczęściej używamy, wygląda tak:, Cudzysłów ostrokątny tak:» «. Ten ostatni stosujemy, by w cytacie wyodrębnić drugi cytat, np.: Muszę na jutro napisać pracę na temat: Na czym polega dylemat Hamleta»być albo nie być?«. W całej pracy należy stosować konsekwentnie ten sam cudzysłów, doradzamy apostrofowy (przecinkowy). Pamiętaj! W CUDZYSŁÓW ujmujesz cytaty. Wielkieś mi uczynila pustki w domu moim, Moja droga Orszulo, tym zniknieniem Twoim (J. Kochanowski) W CUDZYSŁÓW ujmujesz mowę niezależną. Trener powiedział: Musimy ten mecz wygrać.
W CUDZYSŁÓW ujmujesz tytuły. Kończę właśnie czytać Pana Wołodyjowskiego. W CUDZYSŁÓW ujmujesz wyrazy użyte przenośnie. Takie świetne rozwiązania to wszyscy już dobrze znamy. DWUKROPEK (:) Dwukropka użyjesz przed przytoczeniem cudzych lub własnych słów, np. Mama Darka powiedziała nam przed wyjściem: Proszę was tylko, chłopcy, nie wracajcie zbyt późno. Wówczas w zdenerwowaniu krzynąłem: Dość tego!. Dwukropka użyjesz przy wyliczeniu, np. Do odmiennych części mowy należą: rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, liczebniki i zaimki. W plecaku noszę: zeszyty, książki, długopisy, kanapki i inne rzeczy. Dwukropka nie stawiasz, jeżeli wymieniasz jedynie dwa wyrazy lub wyrażenia, które są połączone spójnikiem i. Ulubionymi dyscyplinami sportowymi Michała są piłka nożna i koszykówka.