PROGRAM REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE

PROGRAM REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE 14 grudnia 2013 r., Mysłowice 1

Wstęp Program Rewitalizacji Społecznej dla miasta Mysłowice powstał z inicjatywy obywatelskiej w ramach projektu Aktywowani edukacja obywatelska organizacji pozarządowych w zakresie rozwoju aktywności na rzecz rewitalizacji społecznej, współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Centrum Inicjatyw Społecznych Mysłowice w partnerstwie z miastem Mysłowice. Równocześnie w związku z przystąpieniem przez miasto Mysłowice do aktualizacji lokalnego programu rewitalizacji, pojawiła się potrzeba włączenia lokalnej społeczności w jego tworzenie. W czerwcu 2012 r. na posiedzeniu zespołu ds. rewitalizacji i strategii rozwoju miasta odbyła się również dyskusja nad wstępnymi założeniami do mającego powstać pierwszego programu rewitalizacji społecznej. W swoim założeniu utworzony program rewitalizacji społecznej stanowi uzupełnienie prac nad aktualizacją Miejskiego programu rewitalizacji dla miasta Mysłowice. Koncentruje się on na społecznym aspekcie rewitalizacji, udziale organizacji pozarządowych w procesie planowania oraz budowaniu partnerskich relacji między podmiotami trzech sektorów: samorządem lokalnym, organizacjami pozarządowymi oraz biznesem. Program wypracowany został z myślą, aby zaangażowani mieszkańcy i organizacje pozarządowe miały szanse stać się w przyszłości realizatorami wdrażającymi zaproponowane przez siebie rozwiązania. Stwarza to realne możliwości na spójne i trwałe podwaliny do samoorganizowania się społeczności lokalnych. Jedną z głównych myśli, która przyświeca niniejszemu programowi, jest zasada społecznie odpowiedzialnego terytorium. Ma ona kluczowe znaczenie ponieważ angażuje wszystkie podmioty działające na danym obszarze i zakłada, że najważniejszy potencjał i bogactwo danego terytorium stanowią jego mieszkańcy. Powiązanie danego obszaru z jego mieszkańcami to jeden z podstawowych warunków dla zmiany oraz postępu naszego miasta. Oznacza to, że na terytorium miasta Mysłowice działania samorządu, przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych nie stanowią odrębnych, prywatnych inicjatyw, ale są siecią powiązań, która tworzy specyficzną, tylko dla tego obszaru unikatową wartość kulturową. To właśnie od zaangażowania i współpracy pomiędzy różnymi aktorami społecznymi działającymi na obszarze Mysłowic, zależy budowanie i wdrażanie programów, strategii etc. w sposób spójny, przekrojowy, uwzględniający równowagę ekonomiczną, społeczną, kulturalną i środowiskową. 2

1. Charakterystyka obszaru rewitalizacji miejskiej Mysłowice są gminą miejską, a od 1999 r. miasto jest powiatem grodzkim, wchodzącym w skład woj. śląskiego. Miasto usytuowane jest w południowo-wschodniej części policentrycznego obszaru zurbanizowanego (konurbacji) określanego jako Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) lub zamiennie - aglomeracja katowicka. Na obszarze miasta znajduje się 14 osiedli. Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008-2013 został przyjęty Uchwałą nr XXV/538/08 Rady Miasta Mysłowice dnia 29 maja 2008r. Obszar wymagający interwencji, wskazany w Miejskim Programie Rewitalizacji dla miasta Mysłowice 2008-2013, obejmuje obszar osiedla Centrum, Stare Miasto i Piasek. Celem głównym Programu jest: przywrócenie ładu przestrzeni publicznej oraz podnoszenie wartości substancji miejskiej poprzez nadawanie i przywracanie jej funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, kulturalnych rekreacyjnych i społecznych z jednoczesnym nadaniem jej wysokich parametrów jakościowych i estetycznych. 1.1 Komplementarność niniejszego Programu z LPR 2008-2013 Niniejszy Program rewitalizacji społecznej jest spójny z Miejskim Programem Rewitalizacji dla miasta Mysłowice: Priorytet F. Wsparcie aktywności i integracji lokalnych społeczności. W odniesieniu do przedmiotu programu rewitalizacji społecznej wskazano, że aktywizacja obszarów podlegających rewitalizacji, znajdujących się w najgorszej sytuacji społeczno-ekonomicznej wymaga aktywnej współpracy partnerów lokalnych: organizacji i związków społecznych, gospodarczych, organizacji pozarządowych przy rozwiązywaniu problemów rozwojowych. F.1 Podniesienie standardu kształcenia dzieci i młodzieży (podnoszenie świadomości społecznej, kształcenie postaw społecznych i tolerancji). F.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji. Grupa działań zw. z przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu obejmuje projekty dotyczące modernizacji, poprawy stanu wyposażenia i rozwoju infrastruktury pomocy społecznej na terenach rewitalizowanych. Do działań tych należą m.in.: poprawa warunków i poszerzenie możliwości edukacji pozaszkolnej, rozwoju zainteresowań kulturalnych i artystycznych, organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych patologiami społecznymi (modernizacja świetlic środowiskowych, domów kultury, zapewnienie dostępu do internetu - przeciwdziałanie, tzw. wykluczeniu cyfrowemu); organizacja klubów i ośrodków dziennego pobytu dla osób z grup zagrożonych marginalizacją iwykluczeniem społecznym: uzależnionych od narkotyków i alkoholu, bezrobotnych, dzieci i młodzieży wychowujących się poza rodziną i pochodzących ze środowisk zaniedbanych, ofiar patologii życia rodzinnego, niepełnosprawnych i długotrwale chorych, osób z chorobami psychicznymi, starszych osób samotnych. W rozdziale III Miejskiego Programu Rewitalizacji dla miasta Mysłowice w latach 2008-2013 wskazany został podział na projekty i zadania inwestycyjne planowane do realizacji w latach 2008 2013 na obszarach rewitalizowanych. Wśród wymienionych zadań, zrealizowany został projekt Rewitalizacja Parku Zamkowego (zadanie B.1), który otrzymał dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2007-2013, Priorytet VI Zrównoważony rozwój miast, Poddziałanie 6.2.1. Rewitalizacja - duże miasta. Program określa, iż oczekiwanym rezultatem realizacji inwestycji jest: poprawa jakości życia mieszkańców poprzez zwiększenie dostępności do terenów zieleni i obiektów rekreacyjnych, wzrost integracji społecznej mieszkańców, pozytywnie zmieniające środowisko zamieszkania, poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego. Projekt wymaga podjęcia działań wspomagających o charakterze społecznym. W drugiej połowie 2013 r. oddano do użytku Park Zamkowy i dzięki wsparciu Programu Rewitalizacji Społecznej będzie miejscem, w którym animatorzy społeczności lokalnej będą w 2014 r. podejmowali akcje animacyjne z dziećmi i młodzieżą zagrożonych wykluczeniem społecznym. Celem projektu Rewitalizacja Parku Zamkowego w Mysłowicach było ożywienie społeczne oraz gospodarcze Mysłowic porzez rewitalizację zdegradowanej przestrzeni Parku Zamkowego i przywrócenie mu funkcji zorganizowanej przestrzeni miejskiej atrakcyjnej dla wszystkich mieszkańców, a tym samym wykreowanie 3

miejsca interesującego do zamieszkania i spędzenia wolnego czasu oraz stworzenie mechanizmu zachęt do inwestowania w nowe i istniejące obiekty w okolicach obszaru rewitalizowanego. Zabytkowy Park, który został zrewitalizowany w ramach EFRR wymaga teraz podjęcia uzupełniających działań społecznych, które będą służyły większej aktywności mieszkańców obszaru śródmieścia. Całkowita wartość projektów miasta Mysłowice zrealizowanych z EFRR w obecnym okresie programowania wynosi ponad 692 265,81 PLN. Obszar rewitalizacji wyznaczony w Miejskim programie rewitalizacji dla miasta Mysłowice na lata 2007-2013 4

1.2 Spójność Programu z obowiązującymi dokumentami strategicznymi miasta Program rewitalizacji społecznej, spójny jest ze Strategią Zrównoważonego Rozwoju dla miasta Mysłowice do 2020 r., przyjętą Uchwałą Rady Miasta Mysłowice Nr XXXVI/373/04 z dnia 28 października 2004 r., w której zgodnie z celem G: Sprzyjające warunki rozwoju społecznego miasta i jego mieszkańców oraz eliminacja obszarów marginalizacji i wykluczenia społecznego. Głównym celem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla miasta Mysłowice do roku 2020 przyjętej Uchwałą Rady Miasta Mysłowice Nr LXXX/1173/10 z dnia 28 października 2010 r. jest: Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi społecznemu miasta i jego mieszkańców oraz ograniczanie obszarów marginalizacji i wykluczenia społecznego. Strategia ta wymienia następujące priorytety, które są zbieżne z celem G strategii rozwoju i zakresem niniejszego programu rewitalizacji społecznej. Te priorytety to: A. Sprawny, efektywny, zintegrowany system pomocy społecznej dostosowany do potrzeb wynikających z rozeznanych problemów B. Tworzenie warunków sprzyjających umacnianiu instytucji rodziny C. Tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu D. Tworzenie godnych warunków zamieszkania E. Tworzenie warunków sprzyjających aktywizacji osób bezrobotnych oraz zagrożonych utratą zatrudnienia F. Tworzenie warunków rozwoju aktywności i samoorganizacji społeczności lokalnej. 5

2. Wyznaczanie obszarów rewitalizacji społecznej Wyboru obszaru wsparcia do rewitalizacji społecznej dokonał zespół planistyczny utworzony w ramach projektu Aktywowani. W skład zespołu wchodzili przedstawiciele organizacji pozarządowych, szczególnie należących do Porozumienia Mysłowickich Organizacji Pozarządowych, jak również przedstawiciele rad osiedli, lokalnego samorządu i biznesu oraz niezrzeszeni mieszkańcy. Praca zespołu planistycznego odbywała się w 3 etapach: 1. Wyznaczanie proponowanych obszarów rewitalizacji społecznej przez zespół planistyczny. 2. Weryfikacja zaproponowanych obszarów pod względem spełniania kryteriów wyboru terenów rewitalizowanych przez miasto Mysłowice. 3. Wybór obszarów wymagających wsparcia w ramach Programu Rewitalizacji Społecznej przez zespół planistyczny. 2.1 Wyznaczanie proponowanych obszarów rewitalizacji społecznej 13 lipca 2013 r. uczestnicy zespołu planistycznego wskazali te obszary na mapie Mysłowic, które na ich zdaniem spełniają co najmniej 3 warunki wyboru terenów rewitalizowanych, określonych przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej w dokumencie Wytyczne w zakresie konstruowania Lokalnych Programów Rewitalizacji Społecznej. W efekcie zespół planistyczny, w ramach pracy warsztatowej, zaproponował 14 obszarów problemowych znajdujących się na terenie 9 osiedli z całego miasta. Poniżej znajduje się lista proponowanych obszarów problemowych. Lista proponowanych obszarów wsparcia, 13.07.13 r. Lp. Obszar Osiedle Ulica Grupy budynków 1 A Piasek Świerczyny Całość 2 A Piasek Gwarków Całość 3 A Piasek Stawowa 2 A Piasek Słowackiego Całość 4 A Piasek Boliny nr parzyste i nieparzyste do 14 5 B Stare Miasto Bytomska nr nieparzyste tylko od 13 do 43 6 B Stare Miasto Towarowa 7, 8, 10, 12, 14 16 7 B Stare Miasto Jagiellońska numery parzyste 8 B Stare Miasto Juliusza Słowackiego Całość 9 B Stare Miasto Zamkowa Całość 10 B Stare Miasto Dąbrowskiego Całość 11 C Stare Miasto Starokościelna Całość 12 C Stare Miasto Jana Matejki Całość 13 C Stare Miasto Wałowa Całość 14 C Stare Miasto Żwirki i Wigury Całość 15 C Stare Miasto Jagiellońska numery nieparzyste 16 C Stare Miasto Bytomska 1, 3, 5, 7, 9,11 17 C Stare Miasto Towarowa 1, 3, 5 18 D Stare Miasto Bytomska 10, 12, 14,16, 18 19 D Stare Miasto Wierzbowa Całość 20 D Stare Miasto Kołłątaja 2, 7, 7A 21 D Stare Miasto Plac Mieroszewskich Całość 22 D Stare Miasto Piastowska 14, 16, 18 23 D Stare Miasto Przemszy Całość 24 E Stare Miasto Karola Szymanowskiego Całość 6

25 E Stare Miasto Plac Wolności Całość 26 E Stare Miasto Rynek Całość 27 E Stare Miasto Grunwaldzka Całość 28 E Stare Miasto Krakowska 3,4,5,7,8,10 29 E Stare Miasto Bytomska 2,4,6,8 30 F Stare Miasto Powstańców Całość 31 F Stare Miasto Strażacka Całość 32 G Centrum Oświęcimska 14, 16, 18, 20 33 G Centrum Jana Wysockiego 9, 9A, 9B, 11B 34 G Centrum Karola Miarki 35 G Centrum Słupecka 36 G Centrum Górnicza 37 G Centrum Robotnicza 38 H Centrum Górnicza 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27 39 H Centrum Słupecka 1, 1A, 1B, 3, 5, 7, 9, 11 40 H Centrum Oświęcimska 16, 18, 20, 24, 26 3, 4, 5, 6, 7, 7A, 8, 9, 10, 11, 11A, 11B, 11C, 12, 14, 16A, 16B, 16C 2, 4, 4A, 4B, 4C, 4D, 4E, 13, 15, 17, 17A, 19, 21, 23, 25, 25A 11, 11A, 12, 12A, 12B, 12C, 13, 15, 16, 16A, 17, 20A, 20B 1, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 18, 20, 21, 23, 23A, 23B, 23C 41 H Centrum Robotnicza 1 42 I Szopena - Wielka Wielka Skotnica 41 Skotnica 43 J Centrum Katowicka 1, 1A, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 9A, 11, 11A 44 J Centrum Stanisława Wyspiańskiego 45 J Centrum Wojska Polskiego 2, 2A, 8, 8A, 10, 10A 46 J Centrum Józefa Lompy 1, 2, 3, 4, 5, 5A, 5B, 6, 7, 47 J Centrum Oświęcimska 2, 4 1, 2, 3, 4, 4A, 5, 7, 8, 8A, 8B, 10, 10A, 11, 13, 15, 17, 17A, 17B 48 J Centrum Mikołowska 2 49 K Brzęczkowice Skośna Słupna Całość 50 K Brzęczkowice Gwardii Ludowej Słupna Całość 51 K Brzęczkowice Oświęcimska Słupna 21, 23, 25, 27 52 K Brzęczkowice Portowa Słupna Całość 53 K Brzęczkowice Głowackiego Słupna Całość 54 L Larysz - Hajdowizna Laryska 97, 107-111, 114 55 Ł Brzezinka Kościelna numery parzyste tylko od 2 do 12 56 Ł Brzezinka Chrzanowska numery parzyste tylko od 2 do 8 57 Ł Brzezinka Brzezińska 28 7

58 Ł Brzezinka Laryska 2, 4, 6 59 Ł Brzezinka Boczna 4 60 Ł Brzezinka Starowiejska 2, 4, 6 61 Ł Brzezinka Topolowa Całość 62 M Wesoła Romualda Traugutta 2, 4, 6 63 M Wesoła Aleja Spacerowa 1, 3, 5, 7 64 M Wesoła Adama Asnyka Całość 65 M Wesoła Wiosny ludów 12 66 M Wesoła Cypriana Kamila Norwida 2 67 M Wesoła Pocztowa 6, 8 68 M Wesoła Księdza Jana Dzierżonia 3, 5 2.2 Weryfikacja zaproponowanych obszarów pod względem spełniania kryteriów wyboru terenów rewitalizowanych przez miasto Mysłowice. Aby szczegółowo rozpoznać i trafnie zdefiniować potrzeby społeczne obszarów zdegradowanych, zaproponowane obszary wsparcia w ramach rewitalizacji społecznej zostały poddane weryfikacji przez miasto Mysłowice pod względem spełniania określonych kryteriów i wskaźników. Przeprowadzona została szczegółowa diagnoza społeczna i badania i ilościowe, a uzyskane dane opracowano w skali miasta, osiedla i obszarów problemowych (tj. fragmentów ulic). Poniżej znajdują się wyniki przeprowadzonych badań. 2.2.1 Starzenie się społeczeństwa - wartość wskaźnika: 18,7 A. Starzenie się społeczeństwa tj. odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w osiedlach Lp. Nazwa osiedla Ilość mieszkańców Ilość osób w wieku poprodukcyjnym Wskaźnik 1 Brzęczkowice Słupna 9675 1017 10,5 2 Centrum 9607 2029 21,1 3 Janów Miejski Ćmok 8758 1665 19,0 4 Wesoła 7836 1139 14,5 Szopena-Wielka 5 Skotnica 6184 1716 27,8 6 Bończyk Tuwima 5999 1010 16,8 7 Brzezinka 4942 908 18,4 8 Piasek 3834 615 16,0 9 Stare Miasto 3668 583 15,9 10 Kosztowy 3459 719 20,8 11 Krasowy 2893 466 16,1 12 Morgi 2185 364 16,7 13 Larysz-Hajdowizna 1535 209 13,6 14 Dziećkowice 1376 271 19,7 71951 12710 18,7 Źródło: Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Mysłowice, stan na dzień 16.08.2013 r. B. Starzenie się społeczeństwa tj. odsetek osób w wieku poprodukcyjnym - w obszarach problemowych Obszary Ilość Ilość osób w wieku Lp. Osiedle Problemowe mieszkańców Poprodukcyjnym Wskaźnik 1 Piasek A. Osiedle robotnicze 3394 Brak danych - 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego 719 94 13 8

3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki 379 39 10 4 Stare Miasto D. Kołłątaja-Pl. Mieroszewskich 216 23 11 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek 750 63 8 6 Stare Miasto F. Powstańców Strażacka 507 66 13 7 Centrum G. Miarki Słupecka 2353 271 12 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza 534 123 23 9 Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica 76 4 5 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy 1234 173 14 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna 415 50 12 12 Larysz-Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna 168 25 15 13 Brzezinka Ł. Brzezinka 406 41 10 14 Wesoła M. Wesoła 395 61 15 11546 1033 19 Źródło: Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Mysłowice, stan na dzień 16.08.2013 r. 2.2.2 Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia - wartość wskaźnika: 2,6 A. Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia w osiedlach Ilość osób długotrwale Bezrobotnych Wskaźnik Nazwa Ilość Ilość mieszkańców Lp. osiedla Mieszkańców W wieku produkcyjnym Brzęczkowice 1 Słupna 9675 7611 169 2,2 2 Centrum 9607 5979 253 4,2 3 Janów Miejski Ćmok 8758 5363 115 2,1 4 Wesoła 7836 5864 65 1,1 Szopena-Wielka Skotnica 6184 2702 123 4,6 5 6 Bończyk Tuwima 5999 4312 65 1,5 7 Brzezinka 4942 3192 75 2,3 8 Piasek 3834 2647 77 2,9 9 Stare Miasto 3668 2314 145 6,3 10 Kosztowy 3459 2120 29 1,4 11 Krasowy 2893 1786 25 1,4 12 Morgi 2185 1094 18 1,6 Larysz- 13 Hajdowizna 1535 827 19 2,3 14 Dziećkowice 1376 877 19 2,2 71951 46688 1197 2,6 Źródło: PUP, stan na 30 sierpnia 2013 r. B. Wysoki poziom długotrwałego bezrobocia w obszarach problemowych Lp. Osiedle Obszary problemowe Ilość mieszkańców Liczba bezrobotnych dlugotrwale Wskaźnik (% w skali miasta) 1 Piasek A. Osiedle robotnicze 3394 63 5,3 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego 719 45 3,8 9

3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki 379 21 1,8 D. Kołłątaja-Pl. 4 Stare Miasto Mieroszewskich 216 9 0,8 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek 750 21 1,8 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka 507 35 2,9 7 Centrum G. Miarki - Słupecka 2353 92 7,7 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza 534 23 1,9 9 Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica 76 7 0,6 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy 1234 50 4,2 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna 415 19 1,6 Larysz- 12 Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna 168 6 0,5 13 Brzezinka Ł. Brzezinka 406 7 0,6 14 Wesoła M. Wesoła 395 6 0,5 11546 404 2,6 Źródło: PUP, stan na 30 sierpnia 2013 r. 2.2.3 Niski poziom aktywności gospodarczej - wartość wskaźnika: 4,7 A. Niski poziom aktywności gospodarczej w osiedlach Lp. Nazwa osiedla Ilość Mieszkańców ilość firm Wskaźnik na 100 Mieszkańców 1 Brzęczkowice Słupna 9675 445 4,6 2 Centrum 9607 408 4,2 3 Janów Miejski Ćmok 8758 393 4,5 4 Wesoła 7836 307 3,9 5 Szopena-Wielka Skotnica 6184 190 3,1 6 Bończyk Tuwima 5999 377 6,3 7 Brzezinka 4942 265 5,4 8 Piasek 3834 152 4,0 9 Stare Miasto 3668 309 8,4 10 Kosztowy 3459 167 4,8 11 Krasowy 2893 102 3,5 12 Morgi 2185 113 5,2 13 Larysz-Hajdowizna 1535 88 5,7 14 Dziećkowice 1376 52 3,8 71951 3368 4,7 Źródło: opracowanie własne, CIDG, stan na sierpień 2013 r. B. Niski poziom aktywności gospodarczej w obszarach problemowych Obszary Ilość ilość Wskaźnik na 100 Lp. Osiedle problemowe mieszkańców firm Mieszkańców 1 Piasek A. Osiedle robotnicze 3394 29 0,9 2 Stare Miasto B. Słowackiego-Dąbrowskiego 719 24 3,3 3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki 379 46 12,1 4 Stare Miasto D. Kołłątaja-Pl. Mieroszewskich 216 17 7,9 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek 750 107 14,3 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka 507 42 8,3 7 Centrum G. Miarki Słupecka 2353 47 2,0 10

8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza 534 6 1,1 Wielka 9 Skotnica I. Wielka Skotnica 76 3 3,9 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy 1234 38 3,1 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna 415 16 3,9 Larysz- 12 Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna 168 3 1,8 13 Brzezinka Ł. Brzezinka 406 11 2,7 14 Wesoła M. Wesoła 395 5 1,3 11546 394 4,7 Źródło: opracowanie własne, CIDG, stan na sierpień 2013 r. 2.2.4 Wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa - Wartość wskaźnika: 5,6 A. Ilość przestępstw, bez zdarzeń drogowych i przestępstw gospodarczych Ilość Ilość Łącza ilość Nazwa Ilość przestępstw przestępstw przestępstw Lp. osiedla mieszkańców 2011 2012 2011-13 Wskaźnik (na 100 Mieszkańców) Brzęczkowice 1 Słupna 9675 188 188 470 4,9 2 Centrum 9607 277 274 688 7,2 Janów Miejski 3 Ćmok 8758 137 135 340 3,9 4 Wesoła 7836 128 126 317 4,0 5 Szopena- Wielka Skotnica 6184 130 130 325 5,3 Bończyk Tuwima 5999 119 118 296 4,9 6 7 Brzezinka 4942 73 73 183 3,7 8 Piasek 3834 167 165 415 10,8 9 Stare Miasto 3668 253 253 633 17,2 10 Kosztowy 3459 23 23 58 1,7 11 Krasowy 2893 44 44 110 3,8 12 Morgi 2185 25 25 63 2,9 Larysz 13 Hajdowizna 1535 35 35 88 5,7 14 Dziećkowice 1376 24 24 60 4,4 71951 1623 1613 4043 5,6 Źródło: Miejska Komenda Policji, stan na sierpień 2013 r. 2.2.5 Niski poziom edukacji, znaczące braki w umiejętnościach - wartość wskaźnika: 19,8 A. Struktura niskiego wykształcenia osób bezrobotnych w osiedlach Ilość os. bezrobotnych Ilość Lp. Nazwa osiedla mieszkańców z wykształceniem podstawowym Ilość osób bezrobotnych Wskaźnik Brzęczkowice 1 Słupna 9675 41 386 10,6 2 Centrum 9607 140 581 24,1 Janów Miejski 3 Ćmok 8758 35 291 12,0 11

4 Wesoła 7836 40 225 17,8 Szopena-Wielka 5 Skotnica 6184 61 237 25,7 6 Bończyk Tuwima 5999 16 137 11,7 7 Brzezinka 4942 46 189 24,3 8 Piasek 3834 59 188 31,4 9 Stare Miasto 3668 95 403 23,6 10 Kosztowy 3459 10 56 17,9 11 Krasowy 2893 11 63 17,5 12 Morgi 2185 5 44 11,4 13 Larysz-Hajdowizna 1535 7 62 11,3 14 Dziećkowice 1376 6 34 17,6 71951 572 2896 19,8 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, stan na 30 sierpnia 2013 r. B. Struktura niskiego wykształcenia osób bezrobotnych w obszarach problemowych L. osób bezrobotnych z wykształceniem Osiedle Obszary Problemowe Ilość osób bezrobotnych Wskaźnik Lp. podstawowym 1 Piasek A. Osiedle robotnicze 45 172 26,2 B. Słowackiego- 2 Stare Miasto Dąbrowskiego 31 86 36,0 3 Stare Miasto C. Wałowa-Matejki 21 55 38,2 4 Stare Miasto D. Kołłątaja-Pl. Mieroszewskich 4 19 21,1 5 Stare Miasto E. Krakowska-Rynek 12 51 23,5 6 Stare Miasto F. Powstańców - Strażacka 20 61 32,8 7 Centrum G. Miarki - Słupecka 56 200 28,0 8 Centrum H. Górnicza-Robotnicza 10 38 26,3 9 Wielka Skotnica I. Wielka Skotnica 5 13 38,5 10 Centrum J. Wyspiańskiego-Lompy 21 92 22,8 Brzęczkowice 11 Słupna K. Brzęczkowice Słupna 4 35 11,4 12 Larysz-Hajdowizna L. Larysz-Hajdowizna 2 12 16,7 13 Brzezinka Ł. Brzezinka 7 28 25,0 14 Wesoła M. Wesoła 2 16 12,5 240 878 19,8 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, stan na 30 sierpnia 2013 r. 12

2.2.6 Zasoby miejskie A. Ilość budynków administrowanych przez MZGK w osiedlach B. Ilość budynków administrowanych przez MZGK w obszarach problemowych 13

2.3 Podsumowanie badań ilościowych w skali osiedli OSIEDLA Lp. Nazwa osiedla Niska działalność Starzenie Bezrobocie gospodarcza Niskie wykształcenie os. bezrobotnych Przestępczość Brzęczkowice 1 Słupna 10,5 2,2 4,6 10,6 4,9 2 Centrum 21,1 4,2 4,2 24,1 7,2 3 Janów Miejski Ćmok 19,0 2,1 4,5 12 3,9 4 Wesoła 14,5 1,1 3,9 17,8 4 Szopena-Wielka 5 Skotnica 27,8 4,6 3,1 25,7 5,3 6 Bończyk Tuwima 16,8 1,5 6,3 11,7 4,9 7 Brzezinka 18,4 2,3 5,4 24,3 3,7 8 Piasek 16,0 2,9 4 31,4 10,8 9 Stare Miasto 15,9 6,3 8,4 23,6 17,2 10 Kosztowy 20,8 1,4 4,8 17,9 1,7 11 Krasowy 16,1 1,4 3,5 17,5 3,8 12 Morgi 16,7 1,6 5,2 11,4 2,9 13 Larysz-Hajdowizna 13,6 2,3 5,7 11,3 5,7 14 Dziećkowice 19,7 2,2 3,8 17,6 4,4 WSKAŹNIKI 18,7 2,6 4,7 19,8 5,6 2.3.1 Osiedle Piasek Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: patologia społeczna, dziedziczone ubóstwo, niechęć do jakichkolwiek zmian. Problemy szczegółowe: bezrobocie (szara strefa), alkoholizm, przestępczość, aspołeczność. Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich obszar osiedla charakteryzuje się najniższym (po osiedlu Szopena) w Mysłowicach poziomem aktywności gospodarczej (wskaźnik 1) oraz wysokim poziomem długotrwałego bezrobocia, który przekracza średni poziom dla miasta Mysłowice (wskaźnik 2). Należy podkreślić, że struktura wykształcenia osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP pokazuje, że to właśnie na osiedlu Piasek wśród bezrobotnych występuje najniższy poziom edukacji (wykształcenie podstawowe) i znaczące braki w umiejętnościach (wskaźnik 3). Piasek cechuje się również wysokim poziomem przestępczości i naruszeń prawa, gdzie w przeliczeniu na 100 mieszkańców przekracza średni poziom dla miasta (wskaźnik 4). Wg danych MOPS na osiedlu Piasek zamieszkuje duży odsetek rodzin objętych pomocą społeczną, zgłaszających problem nie tylko bezrobocia ale również długotrwałej lub ciężkiej choroby oraz problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej W osiedlu koncentruje się 8% zasobów miejskich tj. 17 budynków. Hipoteza: niski % zasobów miejskich na tym obszarze, zawężać może możliwości działania dla samorządu lokalnego. 2.3.2 Osiedle Stare Miasto Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: bieda i bezrobocie Problemy szczegółowe: niskie wykształcenie, minimalizacja potrzeb, agresja, brak poszanowania własności, alkohol, brak programów socjalnych integrujących mieszkańców, brak opieki nad dziećmi oraz społeczeństwo bardzo hermetyczne nie lubiące zmian. Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich obszar osiedla Stare miasto charakteryzuje się najwyższym poziomem przestępczości i naruszeń prawa w Mysłowicach (wskaźnik 1) oraz 14

najwyższym poziomem długotrwałego bezrobocia (wskaźnik 2) spośród pozostałych osiedli. Na obszarze tym odnotowano również, że bardzo niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, tzn. osiedle przekracza średni poziom dla gminy (wskaźnik 3). Wg danych MOPS na osiedlu stare miasto zamieszkuje wysoki odsetek rodzin korzystających z pomocy społecznej. Do najczęściej wskazywanych problemów przez omawiane rodziny są: bezrobocie, długotrwała lub ciężkiej choroba, problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej, niepełnosprawność, wielodzietność, alkoholizm i narkomania. W osiedlu koncentruje się 35% zasobów miejskich tj. 73 budynków. Hipoteza: problemy społeczne w osiedlu mogą koncentrować się w zasobach miejskich 2.3.3 Osiedle Centrum Diagnoza jakościowa wypracowana przez uczestników projektu Problem główny: bezrobocie Problemy szczegółowe: niekorzystne trendy demograficzne, niskie wykształcenie, przestępczość, wandalizm, degradacja techniczna, brak integracji społecznej, alkoholizm, wielodzietność Porównanie z diagnozą ilościową: Wg danych ilościowych nadesłanych z jednostek miejskich, na obszarze osiedla Centrum następuje kumulacja wielu problemów społecznych. Osiedle przekracza w szczególności średni w skali miasta Mysłowice wskaźnik niekorzystnych trendów demograficznych (wysoki wskaźnik starzenia się społeczeństwa tj. osób w wieku poprodukcyjnym). Ponadto w osiedlu Centrum występuje wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa i długotrwałego bezrobocia oraz bardzo niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, jak również niski poziom aktywności gospodarczej (5 wskaźników) Do najczęściej wskazywanych problemów przez mieszkające tam rodziny, korzystające z pomocy społecznej należą: bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba, problem bezradności opiekuńczej i wychowawczej, niepełnosprawność, wielodzietność. W osiedlu koncentruje się 27% zasobów miejskich tj. 56 budynków. Hipoteza: problemy społeczne w osiedlu mogą koncentrować się w zasobach miejskich. 2.3.4 Wielka Skotnica Na obszarze osiedla możemy zaobserwować wzrost negatywnych zjawisk społecznych. Dotychczas osiedle to nie było brane pod uwagę przy działaniach rewitalizacyjnych, należy jednak podkreślić, że brak interwencji na tych terenach może doprowadzić do rozwoju degradacji społecznej. Osiedle to charakteryzuje się najbardziej niekorzystnymi w mieście trendami demograficznymi. Jest to osiedle o najwyższym wskaźniku starzenia się społeczeństwa tj. osób w wieku poprodukcyjnym (wskaźnik 1). Ponadto osiedle to cechuje najniższa aktywność gospodarcza spośród pozostałych osiedli w Mysłowicach (wskaźnik 2). Osiedle przekracza średni w skali miasta Mysłowice wskaźnik dot. poziomu długotrwałego bezrobocia (wskaźnik 3) oraz niskiego poziomu wykształcenia osób bezrobotnych (wskaźnik 4). Do najczęściej wskazywanych problemów przez mieszkające tam rodziny, korzystające z pomocy społecznej należą: bezrobocie, niepełnosprawność, wielodzietność, alkoholizm i narkomania. W osiedlu koncentruje się 4% zasobów miejskich tj. 9 budynków. Hipoteza: niski % zasobów miejskich na tym obszarze, zawężać może możliwości działania dla samorządu lokalnego. 15

2.4 Podsumowanie badań ilościowych w obszarach problemowych Źródło: opracowanie własne OBSZARY PROBLEMOWE Lp. Osiedle Obszary problemowe Starzenie Bezrobocie 2.5. Wybór obszarów wymagający wsparcia w ramach Programu Rewitalizacji Społecznej przez zespół planistyczny W ostatnim etapie zespół planistyczny poddał analizie wyniki badań opracowane przez miasto Mysłowice. Wśród spełnionych kryteriów na wybranych obszarach znalazły się m.in.: niekorzystne trendy demograficzne (starzenie się społeczeństwa), wysokość poziomu długotrwałego bezrobocia, niski poziom wykształcenia i aktywności gospodarczej w danej dzielnicy oraz wysoki wskaźnik przestępczości. Kierując się zaleceniami Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Wytycznych zespół planistyczny dokonał następującego wyboru obszarów do programu rewitalizacji społecznej. W skali osiedli jest to: Stare Miasto, Centrum i Piasek natomiast osiedle Szopena Wielka Skotnica zarekomendowało do obserwacji negatywnych tendencji. Natomiast w skali obszarów problemowych (tj. fragmentów ulic) z zaproponowanych 14 wybrano 5. Poniższa lista obrazuje obszary problemowe zakwalifikowane do programu rewitalizacji społecznej. Lista obszarów problemowych spełniających wskaźniki wyboru terenów do rewitalizacji Obszar Lp. Osiedle Ulica Grupy budynków problemowy 1 A Piasek Świerczyny Całość 2 A Piasek Gwarków Całość 3 A Piasek Stawowa 2 4 A Piasek Słowackiego Całość Niska działalność gospodarcza Niskie wykształcenie 1 Piasek A - Osiedle robotnicze - 5,3 0,9 26,2 B - Słowackiego 2 Stare Miasto Dąbrowskiego 13,1 3,8 3,3 36 3 Stare Miasto C - Wałowa Matejki 10,3 1,8 12,1 38,2 D - Kołłąttaja - Pl. 4 Stare Miasto Mieroszewskich 10,6 0,8 7,9 21,1 5 Stare Miasto E - Krakowska-Rynek 8,4 1,8 14,3 23,5 F - Powstańców 6 Stare Miasto Strażacka 13,0 2,9 8,3 32,8 7 Centrum G - Miarki Słupecka 11,5 7,7 2 28 8 Centrum H - Górnicza - Robotnicza 23,0 1,9 1,1 26,3 Wielka 9 Skotnica I - Wielka Skotnica 5,3 0,6 3,9 38,5 10 Centrum J - Wyspiańskiego Lompy 14,0 4,2 3,1 22,8 Brzęczkowice 11 Słupna K - Brzęczkowice Słupna 12,0 1,6 3,9 11,4 Larysz- 12 Hajdowizna L - Larysz Hajdowizna 14,9 0,5 1,8 16,7 13 Brzezinka Ł Brzezinka 10,1 0,6 2,7 25 14 Wesoła M Wesoła 15,4 0,5 1,3 12,5 WSKAŹNIKI 18,7 2,6 4,7 19,8 5 A Piasek Boliny nr parzyste i nieparzyste do 14 6 B Stare Miasto Bytomska nr nieparzyste tylko od 13 do 43 16

7 B Stare Miasto Towarowa 7, 8, 10, 12, 14 16 8 B Stare Miasto Jagiellońska numery parzyste 9 B Stare Miasto Juliusza Słowackiego Całość 10 B Stare Miasto Zamkowa Całość 11 B Stare Miasto Dąbrowskiego Całość 12 G Centrum Jana Wysockiego 9, 9A, 9B, 11B 13 G Centrum Karola Miarki 14 G Centrum Słupecka 15 G Centrum Górnicza 16 G Centrum Robotnicza 3, 4, 5, 6, 7, 7A, 8, 9, 10, 11, 11A, 11B, 11C, 12, 14, 16A, 16B, 16C 2, 4, 4A, 4B, 4C, 4D, 4E, 13, 15, 17, 17A, 19, 21, 23, 25, 25A 11, 11A, 12, 12A, 12B, 12C, 13, 15, 16, 16A, 17, 20A, 20B 1, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 18, 20, 21, 23, 23A, 23B, 23C 17 H Centrum Górnicza 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27 18 H Centrum Słupecka 1, 1A, 1B, 3, 5, 7, 9, 11 19 H Centrum Oświęcimska 16, 18, 20, 24, 26 20 H Centrum Robotnicza 1 21 J Centrum Katowicka 1, 1A, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 9A, 11, 11A 22 J Centrum Stanisława Wyspiańskiego 23 J Centrum Wojska Polskiego 2, 2A, 8, 8A, 10, 10A 1, 2, 3, 4, 4A, 5, 7, 8, 8A, 8B, 10, 10A, 11, 13, 15, 17, 17A, 17B 24 J Centrum Józefa Lompy 1, 2, 3, 4, 5, 5A, 5B, 6, 7, 25 J Centrum Oświęcimska 2, 4 26 J Centrum Mikołowska 2 17

Mapa 1. Wyznaczone tereny do rewitalizacji społecznej Legenda: żółty kolor obszar osiedla, czerwony kolor obszary problemowe, brązowy kolor proponowane obszary pilotażowe, pogrubione linie granice osiedli. 18

3. Potencjał lokalny Woj. śląskie jest regionem pragmatycznego uczestnictwa gdzie typ aktywności obywatelskiej cechuje się zwiększonym dążeniem mieszkańców do instytucjonalizacji działalności społecznej. (źródło: J. Wendt, Wymiar przestrzenny struktur i aktywności społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, PAN IGiPZ, Warszawa 2007, s. 44.). Mysłowice potwierdzają tą tendencję, gdyż aktywność społeczna zwykle ujawnia się tutaj poprzez tworzenie przez mieszkańców sformalizowanych struktur w postaci stowarzyszeń. Dane z bazy ngo prowadzonej przez UM Mysłowice, pokazują iż dzięki tworzeniu od połowy 2011 r. minimalnych, choć niestabilnych warunków do rozwoju organizacji pozarządowych, już do października roku 2013 powstało w mieście Mysłowice 10 organizacji pozarządowych gdzie w ciągu ostatnich 5 lat powstawały ok. 4 organizacje rocznie (stan na 14.10.13 r.). W Mysłowicach obecnie nie funkcjonują struktury wzajemnościowe (np. centrum wolontariatu). Fundacja Choice To Choose prowadziła działania na rzecz rozwoju idei wolontariatu, jednak ze względu na brak wystarczających warunków technicznych, w roku 2011 zawiesiła swoją działalność. Nie prowadzono w ciągu ostatnich 3 lat działań promujących wartości wolontariatu. Jak wynika z badań dot. kwestii wolontariatu, przeprowadzonych w drugiej połowie 2011r. w ramach projektu POMYSŁowice (PO FIO) istnieje duże zainteresowanie młodzieży pracą wolontarystyczną (47% badanych uczniów wyraziło zainteresowanie) jednak organizacje pozarządowe i instytucje lokalne, mimo że również wyrażają zainteresowanie współpracą z wolontariuszami (65%) to nie są one przygotowane do przyjęcia wolontariuszy i nie posiadają dla nich oferty. Powyższe dane świadczą o istnieniu dużego, choć niewykorzystanego (uśpionego) potencjału tkwiącego wspołecznościach lokalnych miasta Mysłowice. Informacje te wskazują również na potrzebę zapewnienia stałego i kompleksowego wsparcia rozwoju aktywności mieszkańców na rzecz odnalezienia, uruchomienia, wykorzystania i stałego wzmacniania lokalnego potencjału pomocowego. Uczestnicy warsztatów wskazali następujące potencjały lokalne możliwe do wykorzystania na rzecz rewitalizacji społecznej obszarów zdegradowanych miasta Mysłowice: A. Osiedle Centrum 1. Towarzystwo Przyjacioł Dzieci - Ośrodek Szansa 2. Gimnazjum nr 2 3. Poradnia weterynaryjna 4. LECHIA 06 5. Mysłowicki Ośrodek Kultury 6. Powiatowy Urząd Pracy 7. ZHP 8. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 9. Poradnia 10. Biblioteka 11. LECHIA 06, Śląski Związek Jujitsu może prowadzić w partnerstwie zintegrowane działania sportowe 12. ZHP, MOK, TPD, Gimnazjum nr 2, Liceum nr 1,2, szpital mogą prowadzić w partnerstwie zintegrowane działania edukacyjne i wychowawcze, wzbogacić ofertę zajęć pozalekcyjnych. B. Osiedle Stare Miasto 1. Mysłowicki Ośrodek Kultury 2. Rada Osiedla Stare Miasto 3. Kościół 4. Stowarzyszenie Placek 5. Miejska Komenda Policji, 6. Straż Miejska 7. Państwowa Straż Pożarna 8. Szkoły licealne i technikum 9. Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. K. A. Hlonda 10. Urząd Miasta Mysłowice 19

11. Biblioteka miejska 12. Szkoła podstawowa nr 2 13. Lechia 06 14. Górnik 09 15. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 16. Świetlica młodzieżowa 17. Ośrodek wsparcia AA 18. Ośrodek Wsparcia dla organizacji pozarządowych 19. Porozumienie Mysłowickich Organizacji Pozarządowych (PMOP) nieformalna, partnerska sieć współpracy, która obecnie zrzesza 20 NGO. C. Osiedle Piasek: 1. Zespół Szkół Sportowych, Stowarzyszenie Wsparcie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Mysłowicki Ośrodek Kultury, Muzeum Miasta Mysłowice mogą podejmować wspólne działania na rzecz przeciwdziałania bezrobociu, alkoholizmu, przestępczości, aspołeczności. 2. Zakład Doskonalenia Zawodowego, Szkoła Języków Obcych Wieża Babel 3. Klub Olimpijczyka, KS Górnik 09, Świetlica parafialna św. Faustyny, Przedszkole Nr 8, Rada Osiedla Piasek, Wspólnoty Mieszkaniowe, Diagro Test, Basen przy KWK można wykorzystać potencjał tych instytucji do zmniejszania przestępczości i aspołeczności. 4. Stawy Hubertus Ponadto, wg zespołu planistycznego projektu na omawianych trzech osiedlach występują również słabości, które mogą również być lokalnym potencjałem, ale jeśli będą nadal niewykorzystane staną się problemem, są to m.in.: 1. rzeka Przemsza i tereny nadrzeczne, 2. tereny poprzemysłowe, 3. dostępność komunikacyjna dworzec PKP, tramwaj, system transportu zbiorowego, 4. strefa kulturalna. 20

4. Diagnoza obszaru rewitalizacji społecznej Mysłowice są gminą miejską, a od 1999 r. miasto jest powiatem grodzkim, wchodzącym w skład woj. śląskiego. Miasto usytuowane jest w południowo-wschodniej części policentrycznego obszaru zurbanizowanego (konurbacji) określanego jako Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) lub zamiennie - aglomeracja katowicka. Na obszarze miasta znajduje się 14 osiedli. W niniejszym programie rewitalizacji społecznej wskazane zostały 3 osiedla gdzie występuje kumulacja problemów społecznych, jest to osiedle Centrum, Stare Miasto, Piasek. Miasto Mysłowice liczy 71 951 mieszkańców. Osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowią 19% społeczeństwa, w wieku produkcyjnym 62%, a w wieku poprodukcyjnym 19%. W skali osiedli wyznaczonych do rewitalizacji społecznej liczba mieszkańców wynosi 17 798 osób (24,31%), gdzie kobiet jest 9 113 (51%) a mężczyzn 8 685 (49%). Osób w wieku przedprodukcyjnym jest 19,73% (3 512 osób), w wieku produkcyjnym 61,47% (10 940 osób) w wieku poprodukcyjnym 18,80% (3 346 osób). W skali proponowanych obszarów problemowych (tj. fragmentów ulic) wyznaczonych do rewitalizacji liczba mieszkańców wynosi 8 234 osób (11%). Liczba bezrobotnych w Mysłowicach zarejestrowanych w PUP, w połowie 2013 r. wynosiła 2896 co stanowi 9,7% przy czym 41% (1 197 osób) tej liczby stanowią osoby długotrwale bezrobotne (odpowiednie wskaźniki wynosiły: kraj 13%, woj. śląskie 11%, dane: październik 2013, GUS). Z danych ilościowych PUP wynika, iż w 2013 r. na obszarze wybranych osiedli odnotowano koncentrację bezrobocia, które osiąga poziom 40,5% (1172 os.) bezrobotnych z całego miasta, z czego 39,7% (475 os.) stanowią długotrwale bezrobotni. Najwyższą stopą bezrobocia na obszarze rewitalizowanym charakteryzuje się osiedle Stare Miasto 17,4%. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP pokazuje, że w tej części miasta wśród bezrobotnych występuje najniższy poziom edukacji - wykształcenie podstawowe posiada 51,4% osób (294 os.) z czego 20,5% (60 os.) stanowią osoby w wieku 18-24 lat. Wg danych MOPS z pieniężnych form pomocy społecznej w Mysłowicach w 2012 r. skorzystało 1 490 rodzin. Na obszarze objętym rewitalizacją zamieszkuje 53,2% rodzin objętych pomocą społeczną, zgłaszających problem nie tylko bezrobocia ale również długotrwałej lub ciężkiej choroby i bezradności opiekuńczej i wychowawczej. Jak wynika z bazy CEIDG (sierpień 2013 r.) obszar rewitalizowany, choć stanowi ścisłe centrum miasta, cechuje się również niskim poziomem aktywności gospodarczej, koncentruje się tu tylko 20% firm (692 podmiotów). Z informacji uzyskanych z Miejskiej Komendy Policji, osiedla te cechują się również wysokim poziomem przestępczości i naruszeń prawa. Procentowo przestępczość występująca na tym niewielkim obszarze to 49,2% (692 wykroczeń) w skali całego miasta. Podobne dane uzyskano ze Straży Miejskiej które wskazują, że w ciągu ostatnich 3 lat 56,3% osób (tj. 9708 os) legitymowano właśnie na terenie omawianych osiedli. Na terenie miasta Mysłowice znajduje się 210 budynków administrowanych przez Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej, z tego 73% znajduje się na terenie omawianych osiedli. Badania jakościowe przeprowadzone w sierpniu 2013 r. w ramach projektu "Aktywowani wykazały, że problemem głównym występującym na terenie w/w osiedli jest patologia społeczna, dziedziczone ubóstwo, niechęć do jakichkolwiek zmian w społeczności lokalnej. Zespół planistyczny projektu "Aktywowani" potwierdza, że na tym terenie występują następujące problemy szczegółowe: bezrobocie (szara strefa), niskie wykształcenie, alkoholizm, przestępczość, aspołeczność, co potwierdzają wyniki badań ilościowych. Powyższe dane obrazują bardzo niepokojącą sytuację społeczną tego obszaru - kumulację najwyższych wskaźników w Mysłowicach. Obszar ścisłego centrum miasta zamieszkuje najwięcej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Istnieje potrzeba realizacji Programu Rewitalizacji Społecznej, ponieważ spirala degradacji osiedli: Piasek, Stare Miasto i Centrum rozszerza swój zasięg i oddziałuje negatywnie na pozostałych 11 osiedli w mieście. Inicjatywę na rzecz podziału administracyjnego Mysłowic podjęło 8 osiedli (Dziennik Zachodni Mysłowice: znowu secesja? 14-15 kwietnia 2012 r.), natomiast bezpośrednio przyległe do obszaru LPR osiedle Szopena - Wielka Skotnica, zostało obecnie poddane obserwacji ze względu na pojawienie się takich negatywnych zjawisk jak: najwyższy w mieście wskaźnik osób w wieku poprodukcyjnym (dane z WSO UM) i najniższy wskaźnik aktywności gospodarczej (baza CEIDG). 21

5. Założenia programu rewitalizacji społecznej Definicja rewitalizacji Przez rewitalizację miast polskich rozumiemy skoordynowany proces, prowadzony wspólnie przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników, będący elementem polityki rozwoju i mający na celu przeciwdziałanie degradacji przestrzeni zurbanizowanej, zjawiskom kryzysowym, pobudzanie rozwoju i zmian jakościowych, poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, poprawę środowiska zamieszkania oraz ochronę dziedzictwa narodowego, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. (IRM) Cel główny programu rewitalizacji społecznej Celem głównym Programu jest dążenie do włączenia społecznego osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i zmarginalizowanych zamieszkujących obszar obszar rewitalizowany osiedla Stare Miasto, Centrum i Piasek, poprzez wzmacnianie lokalnego potencjału pomocowego i realizację kompleksowych programów integrujących i wspierających samoorganizowanie się społeczności lokalnych. Cele strategiczne: 1. Poprawa bezpieczeństwa i przeciwdziałanie patologiom społecznym. 2. Włączenie mieszkańców w nurt życia społecznego i kulturalnego. 3. Ożywienie gospodarcze, zwiększenie oferty miejsc pracy i minimalizacja bezrobocia. 4. Integracja międzypokoleniowa i włączenie seniorów w działania na rzecz w społeczności lokalnej obszarów zdegradowanych 5. Wzrost poczucia identyfikacji z miejscem zamieszkania oraz kształtowanie wśród mieszkańców obszarów rewitalizowanych a w szczególności dzieci i młodzieży postaw prospołecznych i obywatelskich. 6. Podnoszenie kwalifikacji, kompetencji społecznych i psychologicznych oraz rozwój umiejętności mieszkańców rewitalizowanych obszarów. 7. Tworzenie infrastruktury wsparcia i sieci współpracy podmiotów lokalnych. 5.1 Cele dla osiedla Centrum wskazane przez zespół planistyczny Cel strategiczny: przeciwdziałanie degradacji społecznej Cele operacyjne: 1. Integracja nieformalnych grup społecznych 2. Zwiększanie umiejętności i kwalifikacji zawodowych 3. Identyfikacja z miejscem zamieszkania 4. Zmiana struktury demograficznej 5. Minimalizowanie problemu alkoholizmu 6. Zwiększanie standardu zasobu mieszkaniowego 5.2 Cele dla osiedla Stare Miasto wskazane przez zespół planistyczny Cel strategiczny: przeciwdziałanie bezrobociu Cele operacyjne: 1. zwiększanie bezpieczeństwa 2. zaangażowanie mieszkańców w życie społeczne i kulturalne 3. zwiększenie poczucia odpowiedzialności za otoczenie, szacunku do otaczającej infrastruktury 4. zachęcanie przedsiębiorców do zainwestowania na Starym Mieście- Rynku 5. stworzenie miejsc spędzania wolnego czasu 6. integracja mieszkańców poprzez programy społeczne 7. zaangażowanie służb socjalnych w uświadomienie rodzinom możliwości i konieczności powrotu do społeczeństwa podniesienie poziomu wykształcenia i podjęcia zatrudnienia 22

5.3 Cele dla osiedla Piasek wskazane przez zespół planistyczny Cel strategiczny: przeciwdziałanie patologii społecznej i dziedziczeniu ubóstwa Cele operacyjne: 1. Aktywizowanie osób bezrobotnych i pracujących w szarej strefie. Aktywizowanie na rzecz podjęcia zatrudnienia. 2. Przeciwdziałanie alkoholizmowi. 3. Zwiększanie bezpieczeństwa w dzielnicy. 4. Integracja społeczności lokalnej i wzrost zaangażowania w życie społeczne dzielnicy poprzez wzrost tożsamości i poczucia przynależności. 23

6. Narzędzia rewitalizacji społecznej - przykłady W realizacji założeń Programu Rewitalizacji Społecznej możliwe jest zastosowanie różnorodnych rozwiązań, mających na celu rozwój społeczności lokalnych i zmniejszanie problemów społecznych na obszarach zdegradowanych. Katalog narzędzi nie jest katalogiem zamkniętym. 6.1 Narzędzie rewitalizacji społecznej - organizowanie społeczności lokalnej OSL OSL to proces wspierania ludzi w podejmowanych wspólnie działaniach na rzecz ulepszania własnego środowiska, a także metoda profesjonalnego (na ogół) działania, którego celem jest mobilizowanie społeczności do podejmowania wysiłków zmierzających do poprawy jej sytuacji. Działania kompleksowe w ramach OSL obejmują między innymi koordynację programów realizowanych przez różne podmioty sektora publicznego i niepublicznego, funkcjonujące w obrębie społeczności lokalnej, a działające na rzecz zaspokajania potrzeb społeczności, czy rozwoju społeczności lokalnej. Koordynacja działań sprzyja ich racjonalizacji, a wspólna praca wielu instytucji nad rozwiązaniem tego samego problemu lub zaspokojeniem tej samej potrzeby prowadzi do synergicznych efektów, a więc lepszego i szybszego zaspokajania potrzeb czy rozwiązywania problemów społeczności. Realizowane działania nakierowane są na funkcjonowanie instytucji, programów oraz projektów, które sprzyjają tworzeniu i rozwojowi: kapitału ludzkiego, tj. indywidualnych zdolności osób do radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych, kapitału społecznego, tj. różnych form lokalnego życia społecznego, lokalnego społeczeństwa obywatelskiego, w tym lokalnych organizacji pozarządowych, różnych form aktywności wolontarystycznej czy sieci nieformalnych kontaktów, kapitału lokalnego, tj. infrastruktury instytucjonalnej, w tym szczególnie infrastruktury lokalnego rynku ekonomicznego. 6.2 Narzędzia rewitalizacji społecznej - instrumenty aktywnej integracji Poniżej znajduje się katalog instrumentów tj. proponowanych działań/rozwiązań aktywizacyjnych których zastosowanie przyczyni się do przywrócenia osób wykluczonych na rynek pracy oraz ich integracji ze społeczeństwem. Katalog ten dzielimy na 4 grupy: 6.2.1 Instrumenty aktywizacji społecznej, np.: placówki wsparcia dziennego, świetlice i kluby, voucher (talon) na samodzielny zakup usług społecznych dokonywany przez osobę będącą stroną kontraktu socjalnego lub inną formą działań - objętą działaniami aktywnej integracji jako działanie służące usamodzielnieniu klienta pomocy społecznej, usługi wspierające osoby niepełnosprawne, w tym zatrudnienie tłumacza osoby głuchoniemej, przewodnika osoby niewidomej, asystenta osoby niepełnosprawnej, usługi wspierające animację lokalną: animator lokalny, lider klubu integracji społ., streetworking, usługi wsparcia i aktywizacji rodzin marginalizowanych, w tym: asystent rodzinny, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, konsultanci rodzinni, mediatorzy itp., pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym (w tym m.in. przeprowadzenie prac dostosowawczych/ adaptacyjnych w mieszkaniu chronionym), pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, w tym osób opuszczających pieczę zastępczą, wolontariat, grupy i kluby samopomocowe, trening kompetencji i umiejętności społecznych, poradnictwo specjalistyczne, interwencje kryzysowe, mediacje rodzinne, udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach, dla przywrócenia samodzielności życiowej i powrotu na rynek pracy, poradnictwo i wsparcie indywidualne oraz grupowe w zakresie podniesienia kompetencji życiowych i umiejętności społeczno-zawodowych umożliwiających docelowo powrót do życia społecznego, w tym powrót na rynek pracy i aktywizację zawodową. 24

6.2.2 Instrumenty aktywizacji edukacyjnej, np.: zajęcia szkolne uzupełniające wykształcenie na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym zajęcia w ramach kształcenia ustawicznego, zajęcia w ramach podnoszenia kluczowych kompetencji o charakterze zawodowym lub zdobywania nowych kompetencji i umiejętności zawodowych, umożliwiających aktywizację zawodową. usługi wspierające aktywizację edukacyjną np. broker edukacyjny. organizacja kursów zawodowych wsparcie w zdobywaniu uprawnień przydatnych na rynku pracy kursy komputerowe uzupełnianie wykształcenia ogólnego dofinansowanie edukacji wyższej kursy językowe 6.2.3 Instrumenty aktywizacji zdrowotnej, np.: terapia psychologiczna, rodzinna lub psychospołeczna dla rodzin lub osób, programy korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie, programy psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego dla osób uzależnionych od alkoholu i w zakładzie opieki zdrowotnej dla osób uzależnionych od narkotyków, środków odurzających. turnusy rehabilitacyjne, zespoły ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo lub zajęcia rehabilitacyjne, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych; 6.2.4 Instrumenty aktywizacji zawodowej, np.: Centrum Integracji Społecznej CIS Klub Integracji Społecznej KIS Spółdzielnie Socjalne- skupiają swoją działalność przede wszystkim wokół następujących obszarów: usługi remontowo-budowlane; usługi porządkowe; pielęgnacja zieleni; usługi gastronomiczne (w tym działalność cateringowa); usługi hotelarskie; działalność w obszarze pomocy społecznej, tj. opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi; działalność szkoleniowo-doradcza. Warsztaty Terapii Zajęciowej WTZ Zakłady Aktywności Zawodowej ZAZ usługi wspierające - trener pracy, doradca zawodowy staże i subsydiowane zatrudnienie u pracodawców 6.3 Narzędzie rewitalizacji - rewitalizacja społeczna poprzez współczesną sztukę teatralną W działalności (edukacji) kulturalnej, możemy odnaleźć szereg działań lokalnych inicjatyw, które są próbą zainteresowania lokalnej społeczności kulturą, sztuką oraz społecznym funkcjonowaniem. Szczególną wartość w edukacji poprzez kulturę wnosi działalność teatru Zamysł animatorów i organizatorów inicjatyw kulturalnych realizowanych dotyczy nie tylko zapoznania z ofertą kulturalną a tym samym umiejscowienia odbiorcy w roli biernego konsumenta, ale celem nadrzędnym jest wypracowanie modelu zachowań, aktywnej postawy odbiorcy i krytyka oraz kreatora współczesnej sztuki. Sztuka wprowadzi (wzmocni) wartości, wzbudzi refleksję, ukaże potrzebę reprezentowania pozytywnych (pożądanych) potrzeb społecznych. Szeroko rozumiana działalność czy edukacja kulturalna realizowana w środowiskach zdegradowanych może mieć zróżnicowany wymiar i zakres tematyczny, co jest w znacznym stopniu podyktowane przeszłością regionalnością i potrzebami osób zamieszkujących poszczególne środowiska. Każde środowisko posiada określoną ofertę w sferze kultury, kierowaną do mieszkańców. Działania prowadzone w tej sferze inicjowane są zarówno poprzez instytucje kulturalne działające w miastach jak i ngo czy inne struktury zainteresowane popularyzowaniem i edukacją kulturalną lokalnego środowiska. Działania teatrów często korespondują z aktywnością innych instytucji, ponadto realizują się w danej przestrzeni architektonicznej kreując wspólnie swoistą sieć system działań rewitalizacyjnych w środowisku. Miejsca, które stanowiły dotychczas enklawy ubóstwa, bezrobocia, bezradności życiowej mogą zostać przekształcone w przestrzenie, w których rozwija się kultura, powstają nowe instytucje edukacyjne kulturalne, 25