UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW GIMNAZJUM Z JĘZYKA POLSKIEGO Uczeń klasy I po każdym rozdziale posiada następującą wiedzę i umiejętności: I Odkryć siebie - analizuje i interpretuje teksty, - nazywa osobę mówiącą w utworach poetyckich, - przedstawia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych, - wskazuje w tekstach środki stylistyczne i określa ich funkcje, - określa i analizuje elementy świata przedstawionego, - redaguje następujące formy wypowiedzi: opis postaci, list tradycyjny, list internetowy, - streszcza tekst, - posiada wiedzę na temat czasownika (określa jego funkcje, wskazuje formy osobowe i nieosobowe, aspekt, osobę, liczbę, rodzaj, czas, stronęprzekształca konstrukcję strony czynnej na bierną, tryb czasownika), - zna wyróżniki rodzajowe: liryki, epiki, dramatu, II Mieć kogoś bliskiego - redaguje: życzenia, opis przedmiotu, opowiadanie, - streszcza tekst, - posiada wiedzę na temat rzeczownika (określa typy i odmienia rzeczownik, wskazuje jego funkcje w zdaniu) - analizuje elementy świata przedstawionego, - odmienia i stopniuje przymiotniki, - zna pojęcia: fikcja, realizm, narracja pierwszoosobowa i trzecioosobowa, - zna zapis dialogu, - odczytuje znaczenia przenośne, III Sprostać obowiązkom - wymienia i analizuje elementy świata przedstawionego, - posiada wiedzę na temat przysłówka- dokonuje stopniowania przysłówków, - zna pojęcia: kontekst historyczny - redaguje kartkę z dziennika, - zna typy liczebników i dokonuje jego odmiany, - czyta i analizuje teksty poetyckie, IV Dążyć do celu - poprawnie redaguje instrukcje, notatkę, gratulacje, charakterystykę postaci, - zna typy i odmianę zaimków, - odczytuje znaczenia przenośne, - argumentuje, uzasadnia własne stanowisko, V Odkryć piękno świata - wskazuje funkcje środków stylistycznych, - redaguje ogłoszenie, opis krajobrazu, opowiadanie, charakterystykę postaci, wymienia środki plastycznego wyrazu,
- właściwie stosuje wykrzyknik, partykułę, przyimek, spójnik, wyrażenie przyimkowe, - analizuje i interpretuje teksty poetyckie, - wymienia cechy literatury fantastycznonaukowej, - zna neologizmy i ich funkcje, VI Strzec Boga, honoru, Ojczyzny - wyszukuje środki stylistyczne i określa ich funkcje, - redaguje sprawozdanie, - wie, co to jest wypowiedzenie, zdanie, równoważnik zdania, przekształca zdania pojedyncze na złożone, - tworzy kodeks postępowania, - rozpoznaje cechy ballady jako gatunku synkretycznego, - zna zasady ortograficzne i interpunkcyjne, - zna cechy literatury fantasy, legendy, - zna części zdania: podmiot, orzeczenie, VII Być odpowiedzialnym - wyszukuje środki stylistyczne i określa ich funkcje, - charakteryzuje dramat jako rodzaj literacki, - zna cechy powieści grozy, - charakteryzuje następujące części zdania: dopełnienie, przydawka, - redaguje notatkę prasową, VIII Być dla innych - redaguje zaproszenie, - zna typy okoliczników, - analizuje i interpretuje wywiad, - dokonuje rozbioru logicznego i gramatycznego zdania pojedynczego, IX Cieszyć się życiem - zna cechy gatunkowe fraszki, - określa funkcje rytmu i przerzutni, - redaguje podziękowania, - zna pojęcia: antonim, synonim, homonim, związek frazeologiczny, - interpretuje dzieło plastyczne.
Uczeń klasy II po każdym rozdziale posiada następującą wiedzę i umiejętności: I Budować swoją tożsamość: - analizuje i interpretuje teksty kultury, - rozróżnia pojęcia: głoska i litera, samogłoska, spółgłoska, sylaba, - wykorzystuje podstawowe wiadomości z fonetyki w interpretacji głosowej wybranych utworów literackich, - zna upodobnienia głoskowe, - zna pojęcia: inwokacja, teza, akcent wyrazowy, akcent zdaniowy, intonacja zdaniowy, - poprawnie redaguje: opis przeżyć, charakterystykę bohatera, wywiad, - zna cechy gatunkowe noweli, - samodzielnie wyszukuje i selekcjonuje informacje w różnych źródłach książkowych i elektronicznych, II Szukać drogowskazów - określa funkcje powtórzenia w tekście, - zna znaczenie słowa perswazja, styl retoryczny, pytanie retoryczne, - redaguje teksty perswazyjne, - zna pojęcia z zakresu słowotwórstwa: wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza, formant, rodzina wyrazów, wyrazy pokrewne, III Nie ulegać złudzeniom - zna środki stylistyczne i potrafi określić ich funkcje, - odczytuje znaczenia symboliczne, - wymienia wyróżniki rodzajów literackich (liryki, epiki, dramatu), - tworzy skróty i skrótowce, zna zasady zapisywania skrótów, - tworzy wypowiedź argumentacyjną, - określa i wyodrębnia elementy świata przedstawionego, IV Uwierzyć w miłość - buduje i rozpoznaje zdania pojedyncze i złożone (podrzędnie i współrzędnie), - rozpoznaje zdrobnienia i zgrubienia- określa ich funkcje, - omawia cechy dramatu jako rodzaju literackiego, - zna pojęcia: tragizm, wina tragiczna, - tworzy scenopis. V Dążyć do zgody - zna rodzaje komizmu, - redaguje charakterystykę porównawczą, list otwarty, - zna pojęcia: liryka apelu, - rozpoznaje w wypowiedzeniach złożonych zdania podrzędne, - wyraża i uzasadnia swoje zdanie, VI Oceniać sprawiedliwie - określa i ocenia postawy i wartości, - - wyodrębnia elementy świata przedstawionego, - charakteryzuje bohaterów,
- redaguje rozprawkę, - tworzy opis obrazu, - zna pojęcia: liryka zwrotu do adresata, apel, - zna cechy stylu naukowego. VII Cenić wolność - poprawnie redaguje opis sytuacji, - analizuje i interpretuje powieść o charakterze reportażowym, - rozpoznaje imiesłowy, określa ich funkcje w tekście, stosuje poprawnie formy imiesłowów, - rozpoznaje i prawidłowo używa imiesłowowego równoważnika zdania, - zna cechy języka potocznego, - wie, co to kolokwializm, - zna cechy pamiętnika, VIII Nie tracić nadziei - zna cechy gatunkowe trenu, - odczytuje znaczenia przenośne i symboliczne, - charakteryzuje elementy świata przedstawionego, IX Rozwinąć skrzydła - redaguje ogłoszenie, - wie, co to dygresja, - zna cechy gatunkowe opowiadania, - odróżnia treść od zakresu wyrazu, - redaguje sprawozdanie z lektury, - zna zasady ortograficzne i interpunkcyjne, - określa problematykę utworów, nazywa postawy i wartości.
Uczeń klasy III po każdym rozdziale posiada następującą wiedzę i umiejętności: I Szukać odpowiedzi - zna cechy stylu biblijnego, rolę powtórzeń składniowych, zwroty i wyrażenia biblijne, - zna zasady ortograficzne i interpunkcyjne, i właściwie wykorzystuje je w praktyce, - określa symbolikę tekstu biblijnego, - interpretuje dzieła literackie, - analizuje i interpretuje teksty poetyckie, - zna zasady cytowania, sposoby zapisywania i wprowadzania cytatów, - wyjaśnia sensy przenośne, - określa konteksty literackie i historyczne, - rozpoznaje środki stylistyczne w tekstach poetyckich- określa ich funkcje, - rozróżnia fakty od opinii, - zna zasady użycia mowy zależnej i niezależnej; zamienia mowę zależną na niezależną i odwrotnie, - stosuje związki frazeologiczne w wypowiedzi, - zna cechy gatunkowe powieści detektywistycznej, mitu, II Poszukiwać wzoru - zna i definiuje pojęcia: przestrzeń literacka, wątek, akacja, fabuła, bohater pozytywny i negatywny, bohater zbiorowy, bohater dynamiczny, postacie i zdarzenia fikcyjne i historyczne, prawda historyczna a fikcja literacka, powieść historyczna, - rozpoznaje archaizmy - rozróżnia rodzaje zdań złożonych, wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych, - formułuje opinie, - pisze mowę okolicznościową, - zna środki stylistyczne i określa ich funkcje, - poprawnie redaguje opis przeżyć, rozprawkę, III Mieć czas na refleksje - wymienia cechy gatunkowe bajki, - redaguje opis przeżyć wewnętrznych, - rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczenia, - interpretuje dzieło plastyczne, - analizuje i interpretuje teksty staropolskie, - podaje wyrazy wieloznaczne, - zna pojęcia: sytuacja liryczna, nadawca i adresat wypowiedzi, liryka zwrotu do adresata, apostrofa, powtórzenia, - zna cechy stylu podniosłego, IV Iść za głosem serca i słuchać rozumu - redaguje opis, opowiadanie z dialogiem, dziennik z podróży, - zna pojęcia: retrospekcja, przestrzeń literacka, - wymienia cechy ballady,
- wymienia środki stylistyczne tworzące nastrój, wpływające na muzyczność utworu, - właściwie odmienia nazwy miejscowości, - zna cechy gatunkowe hymnu, opowiadania, - rozpoznaje i nazywa wartości, odczytuje znaki kulturowe, - rozróżnia perswazję od manipulacji, - zna cechy gatunkowe reportażu, V Bronić ideałów i godności własnej - rozpoznaje wyrazy gwarowe w tekstach kultury, - rozróżnia język ogólny od gwary, - określa kręgi tematyczne utworów, - wyodrębnia i nazywa elementy świata przedstawionego, - zna wyróżniki rodzajowe liryki, epiki i dramatu, VI Wyjść zwycięsko z najcięższych prób - odczytuje sensy metaforyczne, - określa funkcje środków stylistycznych w wypowiedziach o różnym charakterze, - zna pojęcie: kontekst historyczny, wiersz wolny, film dokumentalny, liryka refleksyjna, reportaż fotograficzny, - redaguje opis przeżyć wewnętrznych, - określa i nazywa postawy i wartości, VII Znaleźć swoje miejsce - określa i nazywa postawy i wartości, - zna pojęcia: utopia i antyutopia, groteska, - pisze podanie, życiorys, list motywacyjny, - wymienia cechy powieści obyczajowej, - charakteryzuje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy, - interpretuje dzieło plastyczne, wymienia środki plastycznego wyrazu.