Spis treści Wprowadzenie................................. 15 CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I. POJĘCIE ADMINISTRACJI................... 17 1. Co to jest administracja?........................ 17 2. Czym różni się administracja publiczna od państwowej?...... 18 3. Czy administracja publiczna jest częścią władzy wykonawczej?.. 19 4. Jak można określić administrację publiczną?............. 21 5. Na czym polega definiowanie negatywne administracji publicznej?................................ 22 6. Jak można podzielić funkcje administracji publicznej?....... 23 7. Co to jest administracja ingerująca?.................. 23 8. Co to jest administracja świadcząca?................. 24 9. Co to jest administracja infrastruktury?............... 26 10. Co rozumiesz przez pojęcie zlecanie funkcji administracji publicznej?................................ 26 11. Co to jest prywatyzacja zadań administracji publicznej?...... 28 12. Jakie cechy charakteryzują administrację publiczną?........ 29 13. Co to jest dobro wspólne?........................ 30 14. Co to znaczy, że administracja publiczna działa na podstawie prawa i w jego granicach?........................ 31 15. Co to jest aparat administracyjny? Czy pojęcie to straciło swoją aktualność?................................ 32 16. Co rozumiesz przez pojęcie podmioty administrujące?...... 34 17. Co to jest organ administracji publicznej?............... 34 18. Jakie są rodzaje organów administracji publicznej?......... 35 19. Co to jest urząd i w jakim znaczeniu występuje w aktach normatywnych?................................. 38 20. Czy Sejm ma swoją administrację?.................. 39 21. Czym różni się działanie w zastępstwie organu od działania w imieniu organu?........................... 40 22. Co to znaczy, że administracja jest wszechobecna?......... 40 23. Co to znaczy, że administracja publiczna jest bezosobowa?.... 41
6 Spis treści 24. Co oznaczają pojęcia: dobra administracja i prawo do dobrej administracji?.............................. 42 25. Na czym polega europeizacja administracji publicznej?...... 44 26. Jak zmienia się administracja pod wpływem globalizacji?..... 44 Rozdział II. PRAWO ADMINISTRACYJNE................. 45 1. Co to jest prawo administracyjne?................... 45 2. Kiedy powstało prawo administracyjne?............... 45 3. Jak można podzielić prawo administracyjne?............ 46 4. Co to jest część ogólna prawa administracyjnego i czy podejmowa - no próby jej kodyfikacji?........................ 48 5. Jakie znasz konstrukcje przepisów prawa administracyjnego?... 48 6. Co to są definicje legalne?........................ 49 7. Co to jest pojęcie niedookreślone i jaką funkcję pełni w działaniach administracji publicznej?........................ 50 8. Na czym polega sądowa kontrola aktów administracyjnych opartych na konstrukcji przepisów zawierających pojęcia niedookreślone?............................. 51 9. Co to jest uznanie administracyjne?.................. 51 10. Na czym polega sądowa kontrola uznania administracyjnego?.. 52 11. Co to jest i czy istnieje obecnie swobodne uznanie?......... 54 12. Jakie jest uzasadnienie uznania administracyjnego?........ 55 13. Jakie normy możemy wyróżnić w prawie administracyjnym?... 55 14. Jakie są cechy języka prawa administracyjnego?........... 56 15. Jaki jest związek prawa konstytucyjnego z prawem administracyjnym?.................................. 57 16. Czym różni się prawo administracyjne od prawa cywilnego?... 58 17. Co to jest nauka prawa administracyjnego i czym różni się ona od nauki administracji?......................... 59 18. Jakie znaczenie miała transformacja ustrojowa dla prawa administracyjnego?............................ 60 19. Jak wpłynęła transformacja ustrojowa na naukę prawa administracyjnego?................................ 61 20. Na jakich zasadach opiera się wykładnia prawa administracyjnego?.................................. 61 21. Na czym mogą polegać luki w prawie administracyjnym?..... 63 Rozdział III. PODSTAWOWE POJĘCIA NAUKI PRAWA ADMINISTRA- CYJNEGO............................ 65 1. Co to jest stosunek administracyjnoprawny i jakie są jego elementy?................................. 65 2. Co to jest kompetencja?......................... 66 3. Co to jest właściwość?.......................... 67 www.lexisnexis.pl
Spis treści 7 4. Czy rozkład właściwości jest sztywny i czy istnieje możliwość jej uelastycznienia?............................. 69 5. Co to jest domniemanie właściwości?................. 70 6. Na czym polega ustawowe zlecanie spraw z zakresu administracji publicznej?................................ 70 7. Co oznaczają pojęcia cel i zadanie w prawie administra - cyjnym?.................................. 71 8. Jakie powiązania występują między podmiotami administrującymi?................................... 72 9. Co to jest kierownictwo?......................... 72 10. Co to jest nadzór weryfikacyjny?.................... 73 11. Co to jest kontrola?............................ 75 12. Co to jest koordynacja?......................... 75 13. Na czym polega współdziałanie w administracji publicznej?.... 76 14. Na czym polega zarządzanie wielopoziomowe?........... 76 15. Jakie konkretne elementy zarządzania wielopoziomowego w administracji możemy obecnie zdefiniować i jak następuje przejście do wspólnej przestrzeni administracyjnej?........ 77 16. Na czym polega zarządzanie rozproszone?.............. 77 17. Jakie są podstawowe cechy decentralizacji?............. 78 18. Co to jest koncentracja i dekoncentracja?............... 78 19. W jakich strukturach najwłaściwsza jest dekoncentracja?..... 79 20. Na czym polega różnica między decentralizacją a dekoncentracją?................................... 80 21. Co to jest hierarchiczne podporządkowanie?............. 81 22. Co to jest władztwo administracyjne?................. 81 23. Co to znaczy, że władztwo administracyjne jest stopniowalne?.. 82 Rozdział IV. ŹRÓDŁA PRAWA........................ 84 1. Jakie są źródła prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej?.. 84 2. Czy konstytucyjny system źródeł prawa jest naprawdę zamknięty?................................ 85 3. Jakie są źródła prawa administracyjnego?.............. 86 4. Czy prawo europejskie wpływa na polskie prawo administracyjne?................................... 87 5. Jaki wpływ na prawo administracyjne ma Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej?............................. 88 6. Czy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej można zawsze stosować bezpośrednio?.............................. 89 7. Jaki wpływ na prawo administracyjne mają umowy międzynarodowe?.................................. 90 8. Jaki jest wpływ ustawy na prawo administracyjne?......... 91 9. Co to jest rozporządzenie wykonawcze?............... 92
8 Spis treści 10. Kto stanowi rozporządzenia wykonawcze?.............. 94 11. Co to jest akt prawa miejscowego?.................. 95 12. Jakie jest uzasadnienie stanowienia aktów prawa miejscowego?. 96 13. Kto może stanowić akty prawa miejscowego?............ 97 14. Jakie akty prawa miejscowego mogą być stanowione przez organy samorządu terytorialnego?....................... 97 15. Na czym polega nadzór nad wydawaniem aktów prawa miejscowego?............................... 98 16. Gdzie ogłasza się przepisy prawa administracyjnego i kto je wydaje?................................. 99 17. Jakie są wewnętrzne źródła prawa administracyjnego?....... 102 Rozdział V. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI..... 104 1. Co to jest prawna forma działania administracji?......... 104 2. Czym różni się prawna forma działania administracji od metody działania administracji?......................... 105 3. Czy akt normatywny jest prawną formą działania administracji?. 105 4. Co to jest akt administracyjny?..................... 106 5. Jakie akty administracyjne zna obecnie prawo polskie?...... 107 6. Jak nauka prawa administracyjnego dzieli akty administracyjne? 108 7. Czym różni się akt administracyjny konstytutywny od deklaratoryjnego?................................. 108 8. Co to jest nieakt?............................. 109 9. Czym różni się oświadczenie wiedzy od oświadczenia woli organu administracji publicznej?........................ 109 10. Co to jest przyrzeczenie administracyjne?.............. 110 11. Co to jest ugoda administracyjna?................... 111 12. Co to jest porozumienie administracyjne?.............. 112 13. Czy umowa jest jedną z prawnych form działania administracji?. 112 14. Co to jest działalność społeczno-organizatorska?.......... 114 15. Co to są czynności materialno-techniczne?.............. 114 Rozdział VI. PODZIAŁ PAŃSTWA...................... 115 1. Co rozumiemy przez podziały: terytorialny i administracyjny?.. 115 2. Jaka jest różnica między podziałem zasadniczym a pomocniczym?.................................. 116 3. Czym jest podział pomocniczy?.................... 116 4. Czy podział specjalny i obszar specjalny to te same kategorie teoretyczne?................................ 117 5. Czy jednostka zasadniczego podziału terytorialnego jest tym samym co jednostka samorządu terytorialnego?.......... 117 6. Co to jest sołectwo?........................... 118 www.lexisnexis.pl
Spis treści 9 Rozdział VII. ADMINISTRACJA RZĄDOWA I INNE PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE...................... 119 1. Czy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest organem administracji publicznej?................................ 119 2. Co to jest administracja rządowa?................... 119 3. Co to jest Rada Ministrów?....................... 121 4. Jakie zadania i kompetencje ma Rada Ministrów?......... 121 5. Jak pracuje Rada Ministrów?...................... 122 6. Jaką funkcję w państwie pełni Prezes Rady Ministrów?...... 123 7. Jak można podzielić kompetencje Prezesa Rady Ministrów?... 124 8. Jaka jest procedura powoływania ministra?............. 124 9. Czym różni się minister resortowy od ministra bez teki?...... 125 10. Co to jest ministerstwo?......................... 126 11. Kto to jest wojewoda?.......................... 127 12. Kto może zostać wojewodą?...................... 128 13. Jakie funkcje pełni wojewoda?..................... 128 14. Co należy do zadań wojewody w zakresie pomocy społecznej?.. 129 15. Na czym polegała nowość ustawy z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie?........... 130 16. Co to jest wojewódzka administracja zespolona?.......... 131 17. Co oznacza podwójne podporządkowanie administracji zespolonej w województwie?............................ 133 18. Czy wojewoda zawsze powołuje i odwołuje kierowników wojewódzkiej administracji zespolonej?.................. 133 19. Co to jest administracja niezespolona?................ 133 20. Jakie znasz organy administracji niezespolonej?.......... 134 21. Czy organizacje pozarządowe są organami administrującymi?.. 135 22. Jakie są podstawowe wyzwania strukturalne współczesnej administracji w Polsce?......................... 136 23. Jaka jest różnica między fundacją a zakładem administracyjnym?.................................. 137 24. Co to są wewnętrzne akty zakładowe?................. 137 Rozdział VIII. ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA........... 138 A. Zagadnienia ogólne.............................. 138 1. Na czym polega zasada pomocniczości?............... 138 2. Czy pomocniczość i subsydiarność to różne pojęcia?........ 139 3. Jaka jest geneza zasady pomocniczości?............... 139 4. Czy decentralizacja to zagadnienie politycznego czy technicznego podziału pracy w administracji?................... 139 5. Czy decentralizacja jest zasadą konstytucyjną?........... 140 6. Czy samorząd zawodowy jest formą decentralizacji?........ 141 7. Jakie znasz rodzaje samorządu zawodowego?............ 142
10 Spis treści 8. Które zawody mają cechę zaufania publicznego?.......... 143 9. Czym jest samodzielność, a czym autonomia organu?....... 143 10. Czym charakteryzuje się pozycja organu zdecentralizowanego?. 144 11. Czy decentralizacja oznacza utratę kontroli nad podmiotem zdecentralizowanym?.......................... 144 12. Czym jest samorząd terytorialny?................... 145 13. Czy samorząd nie jest konstrukcją przestarzałą?........... 145 14. Czy nie lepiej zastąpić samorząd wynajętymi fachowcami od zarządzania?............................. 146 15. Jaka jest geneza współczesnego samorządu terytorialnego?.... 147 16. Jakie są podstawowe zadania współczesnego samorządu terytorialnego?.................................. 148 17. Co to są zadania własne samorządu terytorialnego?........ 149 18. Co to są zadania zlecone?........................ 149 19. Czy można odróżnić zadania administracji rządowej od zadań administracji samorządowej?..................... 150 20. Komu przysługuje domniemanie kompetencji w systemie samorządu terytorialnego?.......................... 150 B. Gmina...................................... 151 21. Co to jest gmina?............................. 151 22. Czy z gminy można wystąpić bez zmiany miejsca zamieszkania? 151 23. Jakie są zadania rady gminy?..................... 152 24. Na czym polega planowanie przestrzenne?.............. 153 25. Czy gmina może utworzyć stowarzyszenie na przykład wspierające samorządność?.......................... 154 26. Czy burmistrz odpowiada za wypadki podczas zabawy sylwestrowej, na którą zaprosił mieszkańców? Co to za forma prawna?.. 154 27. Czy należy się odszkodowanie za szkodę poniesioną od dzikiego zwierzęcia (sarny) w lesie podmiejskim (komunalnym)?...... 155 28. Czy wojewoda może polecić wójtowi określone załatwienie konkretnej sprawy, jeśli podziela argumenty strony składającej u niego skargę w danej sprawie?.................... 155 29. Czy wojewoda może odwołać wójta na przykład z powodu jego ewidentnego alkoholizmu?....................... 155 30. Czy mieszkańcy gminy mogą sami na siebie nałożyć podatki?... 155 C. Powiat..................................... 156 31. Na czym polega istota powiatu?.................... 156 32. Czy starosta może udzielić wytycznych wójtowi?.......... 156 33. Czy marszałek może wydawać polecenia staroście?........ 156 34. Co to jest powiatowa administracja zespolona?........... 157 35. Czy dany rodzaj inspekcji może być równocześnie częścią administracji zespolonej i niezespolonej?.............. 158 www.lexisnexis.pl
Spis treści 11 D. Województwo samorządowe........................ 158 36. Co jest podstawowym instrumentem polityki administracyjnej województwa?.............................. 158 37. Czy samorząd wojewódzki może samodzielnie ustalić swój statut?................................... 158 38. Czy podmiot sprawujący nadzór wstępny byłby odpowiedzialny, gdyby statut województwa był niezgodny z prawem?....... 159 39. Czy województwo tak jak gmina jest wyłącznie jednostką samorządową?.............................. 159 40. Kto jest gospodarzem województwa?................. 159 Rozdział IX. KONTROLA ADMINISTRACJI................ 160 1. Co to jest kontrola?........................... 160 2. Jakie znasz rodzaje kontroli?...................... 160 3. Co to jest kontrola państwowa?.................... 160 4. Co to jest kontrola parlamentarna?.................. 161 5. Na czym polega kontrola zewnętrzna?................ 161 6. Na czym polega kontrola wewnętrzna?................ 161 7. Czym różni się kontrola od audytu wewnętrznego?......... 162 8. Jaka jest obecna pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli?.. 162 9. Kto powołuje Prezesa i wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli?. 163 10. Czy Rzecznik Praw Obywatelskich to organ kontroli?........ 163 11. Czy sądy są organami kontroli administracji?............ 164 CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA Rozdział X. POMOC SPOŁECZNA...................... 165 1. Jaki jest cel pomocy społecznej?.................... 165 2. Jaka jest relacja pojęć opieka społeczna i pomoc społeczna?. 165 3. Co to jest świadczenie, a co to jest pomoc społeczna?........ 166 4. Z jakiego powodu udziela się pomocy społecznej?.......... 166 5. Na czym polega pomoc społeczna?................... 167 6. Jak udziela się pomocy społecznej? Czy możemy wystąpić o pomoc społeczną np. dla sąsiadki?....................... 167 7. W jakiej formie przyznaje się świadczenia z pomocy społecznej? Czy możemy w imieniu sąsiadki odwołać się od decyzji odmawiającej jej pomocy?........................... 167 8. Kogo dotyczy obowiązek współdziałania w zakresie pomocy społecznej?................................ 168 9. Co należy do zadań ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego?............................... 168 10. Komu przysługuje zasiłek okresowy?................. 169 11. Czy można przyznać zasiłek po tornadzie lub pożarze?....... 169
12 Spis treści 12. Co to jest i komu przysługuje mieszkanie chronione?........ 169 13. Kto ma prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej?... 170 14. Czy można przymusowo na wniosek rodziny umieścić kogoś w domu pomocy społecznej?...................... 170 15. Co powinna uwzględniać organizacja domu pomocy społecznej?. 170 16. Kto może prowadzić dom pomocy społecznej?............ 171 17. Kto wydaje decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej?. 171 18. Jak określa się odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej?. 172 19. Czy pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny i kto jest do tych opłat zobowiązany?....................... 173 20. Kiedy można ograniczyć świadczenia?................ 173 21. Jakie są zasady konkursu ofert?.................... 173 22. Czy podmioty uprawnione mogą z własnej inicjatywy wystąpić z ofertą?.................................. 173 23. Jakie świadczenia pieniężne w polskim systemie zabezpieczenia społecznego są przyznawane osobom potrzebującym?....... 174 24. Jakie znasz świadczenia niepieniężne?................ 175 25. Komu przysługuje zasiłek stały?.................... 175 26. Jaka pomoc społeczna przysługuje ciężko chorej osobie samotnej?................................. 176 27. Co to jest ośrodek wsparcia?...................... 176 28. Co to jest rodzinny dom pomocy i komu przysługuje taka forma pomocy?.................................. 176 29. Kto udziela pomocy cudzoziemcom?................. 177 30. Na czym polega pomoc dla cudzoziemca i kto jej udziela?..... 177 31. Kiedy można wstrzymać pomoc dla cudzoziemca?......... 178 32. Czy można publikować listy osób korzystających z pomocy społecznej?................................ 179 33. Co to jest rodzinny wywiad środowiskowy i kto go przeprowadza?................................... 179 34. Co to jest kontrakt socjalny?...................... 180 35. Co to są centra pomocy rodzinie?................... 180 36. Kto może zostać pracownikiem socjalnym?.............. 181 37. Jakie są zadania pracownika socjalnego?............... 182 38. Jakie są prawa pracownika socjalnego?................ 182 39. Co to jest Rada Pomocy Społecznej?................. 183 40. Jakie są uprawnienia wojewody w zakresie pomocy społecznej?. 183 41. Co należy do obowiązkowych zadań gminy z zakresu pomocy społecznej?................................ 184 42. Co należy do zadań zleconych gminy w zakresie pomocy społecznej?................................ 186 43. Jakie są zadania własne powiatu w zakresie pomocy społecznej?. 186 44. Co należy do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat w zakresie pomocy społecznej?......... 187 www.lexisnexis.pl
Spis treści 13 45. Co należy do zadań samorządu województwa w zakresie pomocy społecznej?................................ 188 Rozdział XI. AKTA STANU CYWILNEGO................. 189 1. Co to są akta stanu cywilnego?..................... 189 2. Kto i jak powinien zgłosić dziecko po urodzeniu?.......... 190 3. Gdzie należy zarejestrować dziecko po urodzeniu?......... 191 4. Gdzie i jak rejestrować imiona dziecka?................ 192 5. Co to jest akt małżeństwa?....................... 193 6. Jakie dane zawiera akt małżeństwa?................. 195 7. Co to są akt zgonu i karta zgonu?................... 196 Rozdział XII. IMIONA I NAZWISKA..................... 198 1. Kogo dotyczy zmiana imienia i nazwiska?.............. 198 2. Na czym polega zmiana imienia i nazwiska?............. 199 3. Jaka jest procedura zmiany imienia lub nazwiska?......... 200 4. Czy państwo może narzucić obywatelowi imię dla dziecka lub zmienić nazwisko?............................ 201 Rozdział XIII. OBYWATELSTWO...................... 202 1. Co to jest obywatelstwo?........................ 202 2. Jakie są zasady ogólne dotyczące obywatelstwa?.......... 203 3. W jaki sposób nabywa się obywatelstwo Rzeczypospolitej Polskiej?.................................. 205 4. Jakie zasady rządzą nabyciem obywatelstwa z mocy prawa? Czy każda osoba urodzona w Polsce nabywa obywatelstwo?.... 205 5. Jak można uzyskać obywatelstwo poprzez jego nadanie?..... 206 6. Co oznacza uznanie za obywatela?.................. 207 7. Jakie zasady rządzą nabyciem obywatelstwa przez uznanie za repatrianta?.............................. 209 8. Jakie zasady rządzą przywróceniem obywatelstwa polskiego?... 210 9. Co to jest Karta Polaka?......................... 211 10. Czy obywatel Francji może otrzymać Kartę Polaka?......... 211 11. Czy polskiego przestępcę skazanego za granicą za zbrodnię można pozbawić obywatelstwa?.................... 212 Rozdział XIV. EWIDENCJA LUDNOŚCI.................. 213 1. Jakie są obecnie podstawy prawne zagadnień związanych z ewidencją ludności?.......................... 213 2. Na czym polega ewidencja ludności?................. 213 3. Co to jest rejestr PESEL?......................... 214 4. Czyje dane są gromadzone w rejestrze PESEL?............ 214 5. Kto dokonuje rejestracji danych w rejestrze PESEL?......... 215 6. Co to jest numer PESEL?......................... 216
14 Spis treści 7. Czy numer PESEL można zmienić?................... 216 8. Co to jest obowiązek meldunkowy obywateli polskich przebywających na terytorium RP i na czym polega?.............. 217 9. Co nazywany pobytem stałym, a co czasowym?........... 218 10. Jak przeprowadza się zameldowanie i wymeldowanie obywatela polskiego?................................. 218 Rozdział XV. PASZPORTY........................... 220 1. Co to jest dokument paszportowy?................... 220 2. Kiedy odmawia się przyznania dokumentu paszportowego?.... 221 3. Co to jest paszport i jaka jest procedura jego uzyskania?...... 222 4. Co to jest paszport dyplomatyczny i jaka jest procedura jego uzyskania?................................. 224 5. Co to jest paszport tymczasowy i jaka jest procedura jego uzyskania?................................ 225 Rozdział XVI. CMENTARZE I CHOWANIE ZMARŁYCH......... 227 1. Co to są cmentarze komunalne?.................... 227 2. Co to są cmentarze wyznaniowe?................... 228 3. Co to są cmentarze wojenne?...................... 229 4. Kto ma obowiązek zgłosić zgon?.................... 231 5. Kto ma prawo pochować zwłoki?.................... 231 6. Czy organy wojskowe lub organy państwowe, instytucje i organizacje społeczne mają prawo odebrać rodzinie zwłoki i pochować je według własnego przekonania?................... 232 7. Jaki jest reżim prawny dotyczący pochówku?............ 233 Rozdział XVII. ZGROMADZENIA...................... 235 1. Co to jest zgromadzenie?........................ 235 2. Czy niezbędne jest otrzymanie zezwolenia na zorganizowanie zgromadzenia publicznego?...................... 236 3. Kto może rozwiązać zgromadzenie?.................. 237 O Autorach.................................... 239 www.lexisnexis.pl