Najczęściej spotykane wady wymowy część 1 Opracowanie: mgr Judyta Wójcik - logopeda
SYGMATYZM Sygmatyzm to kolokwialnie mówiąc seplenienie. Jest to rodzaj dyslalii polegający na nieprawidłowej artykulacji jednej lub więcej głosek z trzech szeregów: ciszącego: ś, ć, ź, dź, syczącego: s, c, z, dz, szumiącego: sz, cz, rz/ż, dż.
Rodzaje seplenienia Opuszczanie trudnych głosek mogisygmatyzm (szafa afa, smok mok, miś mi). Zastępowanie substytucje (kasza kasa, samolot śamolot, szafa śafa, czekolada cekolada, zamek żamek). Zniekształacanie trudnych głosek nazwy są różne w zależności od miejsca, w którym powstaje wadliwa artykulacja (np. międzyzębowe, przyzębowe, boczne, nosowe).
Przyczyny seplenienia Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (wady zgryzu, skrócone wędzidełko podjęzykowe, anomalie zębowe, rozszczep podniebienia). Niska sprawność narządów artykulacyjnych (brak pionizacji języka). Problemy ze słuchem. Naśladowanie złych wzorców (często wśród domowników). Smoczek, ssanie palca.
Etapy terapii logopedycznej 1. Etap przygotowawczy ćwiczenia wstępne, usprawnianie narządów artykulacyjnych. 2. Etap właściwej pracy logopedycznej wywołanie głoski. 3. Etap utrwalania wywołanych głosek. 4. Etap automatyzacji wprowadzenie głosek do mowy swobodnej, nie kontrolowanej przez logopedę. Na każdym z tych etapów najważniejszą rolę spełnia dom rodzinny, gdzie jest realizowany zadany materiał ćwiczeniowy.
Etap przygotowawczy Na początku jest badanie i postawienie diagnozy. Ćwiczenia artykulacyjne i oddechowe (służą przygotowaniu aparatu artykulacyjnego do późniejszej nauki głosek, które sprawiają dzieciom trudności. To tak jak z czytaniem: dziecko nie nauczy się czytać jeśli nie pozna literek; lub z pójściem do przedszkola, które jest etapem przygotowawczym do edukacji szkolnej). Odpowiednie dobranie ćwiczeń, indywidualnie dla każdego dziecka jest bardzo ważne, ze względu na różne rodzaje tejże wady.
Etap właściwej pracy logopedycznej Prezentowanie prawidłowego ułożenia artykulatorów do wymawianie danej głoski (forma zabawowa opatrzona np. bajką logopedyczną). Wywoływanie głoski (głosek). Tu przydają się ćwiczenia, które usprawniały artykulatory na etapie wstępnym.
Etap utrwalania Utrwalanie głoski w izolacji (np. rysujemy palcem literkę i wymawiamy ją tak długo jak długi jest szlaczek, bawimy się w naśladowanie syczenia węża, szum lasu, szum strumyka, naśladowanie pociągu, itp.) Utrwalanie w sylabach, np. sza, szo, szu, sze, szy,opatrzone materiałem obrazkowym ca, co, cu, ce, cy,
Etap utrwalania (c.d.) Utrwalanie głoski w wyrazach: w nagłosie (szafa, szkoła, szelki), w śródgłosie (koszula, koszyk, bambosze), w wygłosie (kosz, klosz, grosz, gulasz). Utrwalanie głoski w wyrażeniach (szary szalik, fartuszek Agnieszki, szelki Szymona). Utrwalanie głoski w zdaniach, opowiadaniach.
Etap automatyzacji etap końcowy Wprowadzenie głosek do mowy swobodnej, nie kontrolowanej przez logopedę. Dziecko przechodząc ten etap potrafi wymawiać głoskę w mowie swobodnej, której nie kontroluje. Jest to etap końcowy terapii. Często zdarza się, że jest on długi i wymaga od wszystkich cierpliwości Nie da się jasno określić ile potrwa terapia. Jedno jest pewne bez systematyczności i wytrwałości nie osiągniemy dobrych efektów!
Bibliografia 1) Antos D., Demel G., Styczek I., Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, WSiP, Warszawa 1967 2) Demel G., Elementy logopedii, WSiP, Warszawa 1979 3) Gałkowski T., Jastrzębowska G., Logopedia pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2003 4) Rodak H., Terapia dziecka z wadą wymowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1994 5) Skorek E. M., Oblicza wad wymowy, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001 6) Skorek E. M., Z logopedią na ty, Kraków 2004 7) Styczek I., Logopedia, PWN, Warszawa 1981
Dziękuję za uwagę