Wszystkie drogi do Internetu Już ponad 50% Polaków korzysta z Internetu, a najważniejszymi metodami dostępu do globalnej Sieci pozostają szerokopasmowe łącza ADSL, sieci kablowe oraz bezprzewodowe połączenia w sieciach 3G. W domach zaczęły pojawiać się pierwsze światłowody, a tam gdzie nie dociera żaden kabel, alternatywą staje się łączność satelitarna. Witamy w XXI wieku. 28 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
Kto pamięta czasy, kiedy szczytem marzeń był modem analogowy rozwijający zawrotną prędkość 56 kb/s. To już historia. Ostatnie kilka lat to intensywny rozwój szerokopasmowego dostępu do Internetu. Droga, jaką przebyli operatorzy telekomunikacyjni w ciągu ostatniej dekady, nie może jednak pozostać niezauważona od skromnych 256 kb/s (najniższa opcja pierwszej Neostrady TP) do łączy o przepustowości nawet 1 Gb/s (światłowody w Dialogu). Dlatego też przyjrzeliśmy się wybranym metodom konsumenckiego dostępu do Internetu. xdsl/adsl W najprostszym ujęciu technologie łączności z Siecią można podzielić na cztery kategorie: przewodowe świadczone na liniach telefonicznych (xdsl), w sieciach kablowych, sieciach miejskich i osiedlowych (Ethernet) oraz na łączach światłowodowych (FTTx), bezprzewodowe komórkowe (GPRS, HSDPA, HSPA+, CDMA, LTE) i radiowe (WiMAX), satelitarne, alternatywne, np. z gniazdka elektrycznego (PLC). xdsl to seria technologii szerokopasmowego dostępu do Internetu, wykorzystująca jako medium transmisyjne parę przewodów miedzianych, tzw. skrętkę. Inaczej mówiąc, DSL umożliwia dostarczanie Internetu za pomocą zwykłych linii telefonicznych. A ponieważ telefony są wszędzie, świadczenie usług nie wymaga znaczących inwestycji w infrastrukturę i kładzenia nowych kabli bezpośrednio w budynkach klientów. Od strony technicznej przyłączanie do usługi wymaga linii telefonicznej oraz modemu (dostarczany przez operatora) lub rutera z funkcją ADSL (można kupić samemu lub wynająć). Rodzina xdsl obejmuje technologie Internetu symetrycznego (HSDL, SDSL) i asymetrycznego, w których szybkość pobierania danych jest znacząco wyższa od wysyłania. Do drugiej grupy należy technologia ADSL w kilku odmianach: ADSL (pobieranie do 8 Mb/s), ADSL2 (do 12 Mb/s) oraz ADSL2+ (do 24 Mb/s). Obecnie to właśnie ADSL odgrywa największą rolę w dostarczaniu szybkiego Internetu do polskich mieszkań. Koncepcja asymetrycznego Internetu zakłada, że odbiorca usługi pobiera wielokrotnie więcej danych, niż wysyła ich w stronę Sieci. W przypadku rynku konsumenckiego założenie to jest prawdziwe, bowiem większość użytkowników wykorzystuje Internet do serfowania po WWW, oglądania ilmów czy słuchania radia internetowego. A to generuje duży ruch w dół. Na podstawie technologii ADSL udostępniana jest Neostrada TP. Dwa najwyższe warianty tej usługi umożliwiają pobieranie danych z prędkością do 10 Mb/s i 20 Mb/s. Dla porządku dodajmy, że Neostrada TP dostępna jest także w opcjach 40 Mb/s i 80 Mb/s (technologia VDSL), ale o tym dalej. Analogiczne oferty mają konkurencyjne telekomy, świadczące usługi na własnych liniach (Netia, Dialog) lub na łączach TP w ramach Bitstream Access (BSA). Przypomnijmy, że pod koniec września br. Netia nabyła 100% udziałów w spółce Dialog. Na efekty połączenia i wspólną ofertę trzeba zapewne poczekać kilka miesięcy, a zatem na potrzeby tego artykułu obie spółki będziemy traktowali rozdzielnie. Wróćmy jednak do głównego wątku. BSA to jedna z ważniejszych inicjatyw ostatnich lat, która umożliwiła alternatywnym operatorom świadczenie usług telefonicznych i internetowych na łączach głównego operatora (tutaj TP). Tym samym Netia, Dialog i kilku mniejszych dostawców Internetu mogły rozpocząć świadczenie swoich usług na skalę ogólnopolską. W rezultacie BSA przyczyniła się do rozwoju prędkości oraz spadku cen dostępu do Internetu. Ze względu na niską cenę łącza, ADSL są chętnie stosowane także przez mniejsze irmy. Nie zawsze jednak zdają egzamin. Gdy Internet udostępniany jest większej grupie osób (sieć lokalna) i gdy irma uruchamia własne serwery lub realizuje dużo połączeń z zewnątrz (VPN), niezbędny okazuje się zakup łączy symetrycznych, w których przepustowość w obu kierunkach jest identyczna. Dostępne na rynku rozwiązania symetrycznego Internetu DSL umożliwiają przesyłanie danych do 2 Mb/s (HDSL) lub do 4,6 Mb/s (SDSL/SHDSL). Wyższe prędkości realizowane są w technologiach Ethernet, światłowodowych lub radiowych, o których dalej. Sieci kablowe Na głównego konkurenta tradycyjnych operatorów telekomunikacyjnych w obszarze usług internetowych wyrosły sieci telewizji kablowej. Model triple play zakłada dostarczanie klientom pakietu usług telekomunikacyjnych, łączącego telewizję, Internet i telefon stacjonarny. Vectra idzie jeszcze dalej i proponuje abonentom Internet mobilny w sieci komórkowej 4G, a sieć Aster dodatkowo usługi telefonii komórkowej. Operatorzy kablowi dysponują odpowiednią infrastrukturą, przygotowaną do dostarczania ultraszybkiego Internetu. Partner Internet PL 2011 www.pcworld.pl 29
Mieszkańcy budynków wielorodzinnych, do których głównie docierają kablówki, mogą obecnie zamówić Internet z niespotykaną prędkością pobierania nawet do 150 Mb/s. Wydawać by się mogło, że tak duże prędkości dostępne są tylko na papierze, a wąskim gardłem może być sieć szkieletowa operatora. Jacek Głaz, dyrektor departamentu planowania i rozwoju sieci w Multimedia Polska przekonuje, że mimo zaoferowania wysokiej prędkości, dane przesyłane przez klientów nie utkną na łączach. Sieć szkieletowa nie stanowi w naszym przypadku żadnej przeszkody. Na przeważającym obszarze zasobów Multimedia Polska została ona wybudowana na podstawie wydajnego i szeroko skalowalnego systemu transmisyjnego DWDM, który obecnie opiera się na przepływności N x 10 Gb/s, choć jest już gotowy do uruchomienia łączy N x 40 Gb/s twierdzi Jacek Głaz. Co do tego, że sieci kablowe mogą być przez najbliższe lata liderem na rynku ultraszybkiego Internetu nie ma wątpliwości Bartłomiej Irzyński, dyrektor departamentu techniki Grupy Vectra. Nasza sieć jest gotowa na prędkości powyżej 300 Mb/s, ponieważ szybko rośnie liczba gospodarstw domowych, które konsumują w jednym czasie dużą liczbę danych. Sieć szkieletowa Vectry ma przepustowość 10 Gb/s, ale jeszcze w tym roku spółka zamierza rozszerzyć przewody o kolejne 10 Gb/s. Interesujemy się również wdrożeniem 100 Gb/s. Nasze służby techniczne testują rozwiązania sprzętowe, ponieważ planujemy wdrożenie m.in. TV online dodaje Bartłomiej Irzyński. Światłowód Alvarion to jeden z najważniejszych dostawców sprzętu WiMAX dla operatorów telekomunikacyjnych i użytkowników końcowych. Urządzenia tej firmy stosowane są w Polsce. Kabel światłowodowy, nazywany potocznie światłowodem, to przewód z włókien szklanych lub z tworzyw sztucznych, w którym rozchodzi się światło. Zapewnia wysoką odporność na zakłócenia elektromagnetyczne, duży zasięg oraz dużą przepustowość łączy, rzędu 100 Gb/s, a nawet kilku Tb/s. FTTx (Fiber-to-the-x) to najważniejsza z technik (systemów telekomunikacyjnych) stosowanych w sieciach dostępowych, w których medium transmisyjnym jest włókno światłowodowe. Ma kilka odmian, różniących się miejscem zakończenia kabla światłowodowego. W wariancie FTTH (Fiber-to-the- -Home) łącze światłowodowe dociera bezpośrednio do użytkownika końcowego (mieszkania, biura, domu). W architekturze FTTB (Fiber-to-the-Building) światłowód kończy się w budynku, skąd sygnał sieciowy jest rozprowadzany do odbiorców z wykorzystaniem alternatywnych mediów transmisyjnych, np. lokalnej sieci Ethernet lub Wi-Fi. FTTC (Fiber- -to-the-curb) dociera do bezpośredniego otoczenia domów i biurowców, np. do chodników, natomiast rozwiązania FTTN (Fiber-to-the-Node/Neighborhood) do węzłów telekomunikacyjnych w sąsiedztwie zabudowań, osiedli itd. W architekturze FTTC/FTTN sygnał rozprowadzany jest do odbiorców za pomocą istniejącej infrastruktury telefonicznej (VDSL, piszemy o tym dalej), ethernetowej (ETTH) czy kabli koncentrycznych stosowanych w telewizjach kablowych. Podejście to pozwala ograniczyć wysokie koszty inwestycji, jak ma to miejsce w wypadku rozwiązań typu światłowód bezpośrednio do domu. O światłowodzie, który miałby zastąpić tradycyjne linie miedziane, mówi się od lat. Hasło światłowód do domu nie jest więc pustym przekazem marketingowym, ale jedną z technologii, która umożliwia oferowanie użytkownikom końcowym ultraszybkiego dostępu do Internetu czy transmisji telewizji HD. Rozwijanie sieci światłowodowych jest niezwykle kosztowne, ale już dzisiaj można bez większego ryzyka przyjąć, że to właśnie one będą wyznaczały kierunek działań operatorów telekomunikacyjnych. Pierwsze efekty są już widoczne. Do końca 2012 roku Dialog wybuduje 150 km nowych linii światłowodowych, które dotrą do 80 tys. mieszkań na obszarze województw: dolnośląskiego (Wrocław, Lubin, Wałbrzych, Legnica), lubuskiego (Zielona Góra) i łódzkiego (Łódź). Drugi projekt spółki przewiduje dotarcie do ok. 22,5 tys. mieszkań na łódzkich osiedlach Widzew i Olechów. Rozwiejmy wątpliwości. Budowa nowoczesnej infrastruktury światłowodowej idzie Dialogowi zdecydowanie lepiej, niż polskiemu rządowi budowa autostrad. W połowie 2011 roku 30 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
zasięgiem technologii FTTx objęto ponad 110 tys. lokali, co pozwala wrocławskiemu operatorowi dostarczać klientom ultranowoczesne usługi teleinformatyczne. Usługa wideomonitoringu mieszkań została wdrożona w kwietniu 2011, a jeszcze w tym roku spółka planuje udostępnienie abonentom usługi sklepu TV oraz Internetu na ekranie telewizora. Doprowadzenie światłowodów bezpośrednio do domów i budynków umożliwi nam wdrożenie całej gamy innowacyjnych usług szybkiego Internetu (50 100 Mb/s), telewizji cyfrowej z kanałami HD oraz usług dodatkowych, takich jak wideomonitoring domu, dostęp do serwisów gier czy sklepów online przekonywał Robert Banasiak, wiceprezes zarządu Telefonii Dialog. Dodajmy, że Dialog rozwija własną sieć światłowodową w technologii tzw. pasywnej sieci optycznej PON (Passive Optical Network). To druga, obok aktywnej, architektura projektowania sieci FTTH. Pozwala ona wykorzystać pojedyncze włókno światłowodowe dla wielu użytkowników oraz ograniczyć liczbę urządzeń aktywnych po stronie operatora. Oprócz oszczędności System telekomunikacyjny FTTX (Fiber-to-the-X) dostępny jest w kilku odmianach, różniących się miejscem zakończenia (terminacji) światłowodu. W wariancie FTTH kabel światłowodowy dociera bezpośrednio do mieszkań i biur. Architektura FTTB wymusza dostarczenie światłowodu do budynku, FTTC do bezpośredniego otoczenia domów, FTTN zaś do węzłów telekomunikacyjnych położonych blisko osiedli. technologia pasywna zapewnia niższe zużycie energii i jest mniej zawodna. VDSL 20 Mb/s to w zasadzie kres możliwości ADSL-a, jakiego znamy do tej pory. Inwestycja w światłowody i bezprzewodową łączność komórkową nie oznacza jednocześnie, że kable telefoniczne z dnia na dzień znikną z naszych domostw. Wręcz przeciwnie, za sprawą VDSL mogą pozostać z nami jeszcze przez wiele następnych lat. Tam, gdzie kończą się możliwości ADSL, pojawia się VDSL i jej najnowszy wariant VDSL2. Rozwój tych technologii pokazuje, że zwykły kabel miedziany pozwala uzyskiwać zawrotną prędkość, nawet do 200 Mb/s. Niestety, tak wysoki transfer możliwy jest jedynie na krótkich dystansach (do 300 m), co zmusza do rozmieszczenia lokalnych centralek telefonicznych z koncentratorami cyfrowych linii abonenckich DSLAM (Digital Subscriber Line Access Multiplexer) względnie blisko odbiorców końcowych. Jednocześnie od DSLAM do gniazdek w domach i biurach klientów wykorzystywana jest istniejąca infrastruktura miedziana, co zdecydowanie obniża całkowite koszty inwestycji oraz czas potrzebny na wdrożenie usługi. Potwierdza to Wojciech Jabczyński z TP: Zaletą technologii VDSL jest możliwość połączenia istniejącej już instalacji miedzianej w domach i mieszkaniach z siecią światłowodową na zewnątrz. Wykorzystując istniejącą infrastrukturę, możemy w bardzo krótkim czasie zaoferować bardzo szybki Internet na szeroką skalę. VDSL zapewnia maksymalną prędkość pobierania do 52 Mb/s i 16 Mb/s w trakcie wysyłania danych do Internetu. Z kolei VDSL2 docelowo ma umożliwić przesyłanie danych w obu kierunkach z prędkością do 200 Mb/s. Jak już wspomnieliśmy, maksymalny transfer osiągalny jest na krótkich dystansach, dlatego VDSL współistnieje z sieciami światłowodowymi realizowanymi w systemie FTTC czy FTTN. Dostęp do sieci światłowodowej pozwala też obsłużyć gigantyczny ruch tworzony przez użytkowników VDSL. Sprzedaż łączy VDSL2 o prędkości do 50 Mb/s rozpoczęła w grudniu ubiegłego roku Netia. Początkowo usługa obejmowała wybrane dzielnice Torunia i Wrocławia, obecnie do sieci NGA Netii mogą się podłączać mieszkańcy Swarzędza, Piaseczna, Konstancina-Jeziorny, Nowej Iwicznej, Mysiadła oraz Suchego Dworu (okolice Gdyni). Usługa realizowana jest w technologii FTTC/N. Skoro już możemy zaoferować bardzo szybkie Partner Internet PL 2011 www.pcworld.pl 31
łącza, możemy wreszcie zaoferować cyfrową telewizję, w tym kanały w HD napisał kilka miesięcy temu na blogu Netii Karol Wieczorek, kierownik ds. komunikacji korporacyjnej. Od tego czasu lista lokalizacji, do których Netia dociera z VDSL2, zwiększyła się o kolejne miasta i osiedla: Gdańsk, Kraków, Lublin, Poznań, Pruszcz Gdański, Tczew, Starogard Gdański, Skawina, Wieliczka i kilka innych. Z komercyjną ofertą VDSL ruszyła także TP. Neostrada Fiber, bo tak nazywa się nowa, szybsza oferta Neostrady, dostępna jest w dwóch wariantach prędkości 40 Mb/s i 80 Mb/s (4 i 8 Mb/s przy wysyłaniu). W zasięgu usługi znajduje się ok. dwa miliony gospodarstw domowych. Neostrada Fiber dociera do 20 największych miast w kraju oraz niemal 60 otaczających je mniejszych miejscowości. Jak można wyczytać z komunikatu prasowego TP, w okolicach Warszawy są to m.in. Pruszków, Ożarów Mazowiecki, Łomianki, Legionów, Jabłonna, Sulejówek oraz Otwock. Neostrada Fiber sprzedawana jest jako samodzielna usługa lub w pakiecie z cyfrową telewizją, telefonem i innymi usługami. Reasumując VDSL stanowi kolejny etap w rozwoju technologii DSL, bijąc kolejne rekordy prędkości transmisji osiągane na kablach miedzianych. Ethernet Jeszcze kilka lat temu, aby cieszyć się stałym i względnie tanim dostępem do Internetu, należało rozejrzeć się wśród znajomych lub lokalnych irm, które z dużym zaangażowaniem tworzyły sieci osiedlowe bazujące na technologii Ethernet lub radiowej. Wiele z nich działa do dzisiaj, inne nie przetrwały próby czasu i spadku cen szerokopasmowego Internetu. Jednak sama technologia Ethernet nadal cieszy się zainteresowaniem operatorów. Klienci spółki Hyperion już od tego roku mogą korzystać z symetrycznego dostępu do Internetu z prędkością 100 Mb/s. W przypadku łączy symetrycznych szybkość pobierania (download) i wysyłania (upload) danych jest taka sama. To istotna przewaga tej technologii nad innymi, co podkreśla Robert Świątek, członek zarządu Hyperion SA, odpowiedzialny za sprawy techniczne. Dzięki zastosowaniu technologii Ethernet możliwe jest uzyskiwanie tak dużych symetrycznych prędkości w dostępie do Internetu, zdecydowanie większych niż mogą zaoferować tradycyjni operatorzy telewizji kablowej czy telefonii stacjonarnej. Ponadto, dzięki ww. technologii, klienci Grupy Hyperion nie muszą korzystać z modemów xdsl (jak w przypadku telefonii stacjonarnej) czy modemów kablowych (jak w telewizji kablowej), co zwiększa niezawodność świadczenia usługi i nie wymaga ponoszenia dodatkowych opłat za energię, którą zużywają modemy zainstalowane w lokalach abonentów mówi Świątek. Na bazie sieci Ethernet Internetia, spółka Grupy Netia, rozpoczęła świadczenie usług NGA z prędkością do 100 Mb/s. Można z niej korzystać w wybranych osiedlach w Rybniku, Krakowie, Pelpinie koło Tczewa oraz na osiedlach Biskupin i Muchobór we Wrocławiu. Oferta ETTH uzupełnia usługi VDSL świadczone łączami telefonicznymi. HSDPA i HSPA+ Systemy telefonii trzeciej generacji 3G są obecne na rynku od kilku lat, a z usług wideorozmów oraz szybkiego Internetu mogą już korzystać także mieszkańcy mniejszych miast. Telefonia 3G bazuje na standardzie UMTS, który wprowadza kilka technologii dostępu do Internetu, 120 czy 2 Mb/s? Różnica prędkości pobierania jest wyraźna. Teoretycznie użytkownik ultraszybkiego Internetu pobierze te same dane 60 razy szybciej. w tym WCDMA (do 384 kb/s), HSD- PA (High Speed Downlink Packet Access, do 14,4 Mb/s) oraz HSUPA (High Speed Uplink Packet Access (wysyłanie do 5,76). Ich rozwinięciem jest HSPA+, będąca połączeniem HSDPA i HSUPA. Możliwości 32 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
tej technologii sięgają 56 Mb/s przy odbieraniu oraz 22 Mb/s przy wysyłaniu danych. HSPA+ (High Speed Packet Access) to jedna z tych technologii szybkiego mobilnego Internetu, która jeszcze nie okrzepła na rynku, a już doczekała się następcy w postaci HSPA+ Dual Carrier. Pierwsze wdrożenia HSPA+ w standardzie do 21 Mb/s zrealizowano w sieci Plus (usługa iplus) już w grudniu 2009 roku. Obecnie zasięg tej technologii w iplusie obejmuje 173 miasta w Polsce, największe i w obrębie ich aglomeracji, np. Chorzów, Swarzędz, Sopot, Legionowo, Reda, Rumia, Siemianowice Śląskie. W technologii HSPA+ (niezależnie od LTE, o której dalej) dostarczany jest Internet klientom Cyfrowego Polsatu. Dzięki zastosowaniu dwóch anten po stronie nadajnika i odbiornika (technologia MIMO Multiple Input Multiple Output) maksymalna prędkość pobierania danych wynosi 28,8 Mb/s. Orange i T-Mobile rozwijają swoje sieci w standardzie HSPA+ Dual Carrier, będącej rozwinięciem modelu HSPA+. HSPA+ DC zapewnia maksymalną prędkość pobierania danych do 42 Mb/s oraz wysyłania do 5,76 Mb. Osiągnięcie transferu na poziomie 42 Mb/s możliwe jest dzięki wykorzystaniu przez jednego użytkownika dwóch sąsiadujących kanałów o szerokości pasma 5 MHz, każdy po 21 Mb/s. Sieć HSPA+ DC w Orange wystartowała komercyjnie w styczniu tego roku, a obejmuje zasięgiem 28 miast w Polsce. Co ważne, z prędkości do 42 Mb/s mogą korzystać wszyscy użytkownicy mobilnego Internetu w Orange wyposażeni w odpowiedni modem, niezależnie od wybranego planu taryfowego. Operator oferuje model Huawei E372, pracujący w technologii HSPA+DC. Według danych opublikowanych przez Orange, w zasięgu sieci HSPA+ DC znajduje się obecnie 16,6% populacji. Operator sieci zakłada, że do końca 2011 roku działać będzie ok. 2600 stacji bazowych z obsługą HSPA+ DC, co pozwoli objąć zasięgiem 60% populacji kraju. LTE Technologią, która ma realne szanse wprowadzić telefonię komórkową w czwarty wymiar, jest LTE (Long Term Evolution). Obecnie działające sieci LTE umożliwiają przesyłanie danych z prędkością do 150 Mb/s, w przyszłości możliwe jest osiąganie transferów na poziomie 300 Mb/s i wyższych. Istotną przewagą LTE nad HSPA+, oprócz szybkości transmisji danych, jest kilkakrotne zmniejszenie opóźnień w przesyłaniu danych (<10 milisekund) oraz większa pojemność sieci (możliwość obsługi znacząco większej liczby użytkowników). W Polsce usługi LTE dostępne są w Cyfrowym Polsacie. Spółka ta korzysta z infrastruktury LTE uruchomionej przez irmy Mobyland i CenterNet. Oferta Cyfrowego Polsatu obejmuje dostęp do Internetu z prędkością do 100 Mb/s oraz pakiety danych do 25 GB. Abonenci sieci mogą w ramach jednej, uniwersalnej oferty korzystać z obu technologii (LTE i HSPA+), w zależności od dostępności usługi na danym terenie. A jak na działania Cyfrowego Polsatu zapatrują się inni operatorzy komórkowi? Z uwagi na brak sprecyzowanych warunków przetargu na częstotliwości, które można wykorzystać przy szerokim wdrożeniu technologii LTE, skupiamy się obecnie na rozwoju technologii HSPA+ (HSPA+ Dual Carrier), dzięki której już teraz możemy zaproponować najszybszą realnie dostępną transmisję danych w kraju. Równolegle, we współpracy z naszym udziałowcem Grupą FT prowadzone są jednak testy rozwiązań LTE deklaruje Wojciech Jabczyński z TP, właściciela sieci Orange. CDMA Sieci komórkowe HSDPA/HSPA+ rozwijane są wyłącznie na terenie miast i aglomeracji, przy szlakach komunikacyjnych oraz na obszarach szczególnie atrakcyjnych turystycznie. Podejście to pozwala objąć zasięgiem dużą część populacji, jednocześnie w żaden sposób nie wpływa na likwidację białych plam, czyli miejsc bez dostępu do szybkiego Internetu. Technologie te wymagają gęstego rozmieszczenia nadajników, co na obszarach wiejskich i niezurbanizowanych jest ekonomicznie nieopłacalne. Alternatywą w sieciach komórkowych staje się technologia CDMA. CDMA (Code Division Multiple Access) wykorzystuje częstotliwość 450 MHz, co pozwala pokryć zasięgiem duży obszar i tym samym zastąpić istniejącą infrastrukturę GPRS/EDGE. Rozwiązania budowane na bazie CDMA są stosunkowo odporne na zakłócenia. Komercyjna oferta usług dostępowych CDMA obejmuje prędkości transferu danych do 1 Mb/s (Orange) oraz do 3,1 Mb/s w Nordisk Polska i Sferia. Orange pokryła zasięgiem CDMA większość terytorium Polski, natomiast sama usługa sprzedawana jest w ramach standardowej oferty Internetu mobilnego Orange Free. Posiadacze modemu dwusystemowego, np. Any DATA ADU 635, Partner Internet PL 2011 www.pcworld.pl 33
Wykorzystanie częstotliwości 450 MHz dla technologii CDMA pozwala pokryć zasięgiem znacznie większy obszar niż w przypadku sieci 3G, których nadajniki muszą być gęsto rozmieszczone. Liderem na rynku CDMA w Polsce jest sieć Orange, która z mobilnym Internetem CDMA dociera do odległych miejsc, z dala od największych miast i aglomeracji. Źródło: orange.pl. obsługującego sieci CDMA oraz HSD- PA, mogą korzystać z obu tych sieci, w zależności od ich dostępności na danym terenie. WiMAX WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) to kolejna radiowa technologia transmisji danych, zaprojektowana z myślą o przesyłaniu informacji na dużych obszarach. Zasięg sieci, w zależności od zastosowanych urządzeń, może wynosić nawet 50 km, a najnowsza specyikacja WiMAX zakłada transmisję danych aż do 1 Gb/s (choć oczywiście na znacznie krótszych odległościach). WiMAX nie wymaga bezpośredniej widoczności między urządzeniami, a sama technologia jest stosunkowo odporna na niekorzystne warunki atmosferyczne. Przez wiele lat sieci WiMAX postrzegane były jako panaceum na problemy związane z pokryciem zasięgiem bezprzewodowego Internetu terenów określanych jako białe plamy. Nie do końca się to udało, choć obecnie w Polsce funkcjonuje kilkanaście dużych sieci WiMAX, z czego największy zasięg mają Netia i T-Mobile. T-Mobile sprzedaje usługi dostępu do Internetu w trzech wariantach o prędkości: 512 kb/s, 1 Mb/s oraz 2 Mb/s. Mimo 34 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
że sama technologia zapewnia mobilność, w T-Mobile WiMAX sprzedawana jest jako usługa stacjonarna, z której można korzystać tylko w miejscu instalacji. Na stronach internetowych Netii możemy sprawdzić aktualny zasięg sieci. Operator nie promuje WiMAX tak intensywnie jak swoje inne oferty, choć jak najbardziej usługa ta jest dostępna dla klientów. Jeszcze w połowie 2009 roku Netia informowała o działających 100 stacjach WiMAX, w których zasięgu znajdowało się blisko cztery tysiące miejscowości. Dodajmy, że na rynku WiMAX funkcjonuje też kilku operatorów lokalnych i regionalnych, m.in. poznańska INEA, ALGO (Radom i okolice) oraz SferaNet, dysponująca nadajnikami w Bielsku- -Białej, Żywcu i Czechowicach-Dziedzicach. Swoje sieci zamierzają rozwijać też samorządy, które wygrały kilka konkursów na częstotliwości WiMAX. Internet satelitarny CZYTAJ DALEJ >> Aż trudno sobie wyobrazić, że istnieją w Polsce i Europie rejony, gdzie nie docierają kable, a zasięg sieci radiowych jest zbyt słaby lub nie ma go wcale. Według szacunków Neelie Kroes, unijnej komisarz ds. agendy cyfrowej, nawet 10 mln gospodarstw domowych w Unii Europejskiej może być pozbawionych lub mieć ograniczony dostęp do Internetu. W tym kontekście łącza satelitarne stanowią istotne narzędzie w walce z cyfrowym wykluczeniem, jednocześnie pozwalają dostarczać szerokopasmowy Internet na terenach słabo lub w ogóle niezurbanizowanych z dala od miast, wysoko w górach oraz na morzu. Oferta operatorów satelitarnych dla użytkowników domowych obejmuje dwukierunkowe łącza satelitarne, zapewniające transmisję danych do i z Internetu z prędkością do 10 Mb/s. Przypomnijmy, że jeszcze kilka lat temu standardem był dostęp jednokierunkowy, który wymagał zestawiania kanału zwrotnego używanego do wysyłania danych w kierunku do Internetu. Kanałem tym mogło być połączenie wdzwaniane (dial-up) lub połączenie komórkowe GPRS, co znacząco podnosiło koszty całego rozwiązania oraz uzależniało dostępność usługi od lokalnej infrastruktury telekomunikacyjnej. To już jednak przeszłość. Obecne łącza dwukierunkowe nie wymagają kanału zwrotnego, a cała transmisja danych odbywa się przez satelitę. Jednocześnie usługi satelitarne stały się bardziej dostępne dla użytkowników prywatnych, choć ceny sprzętu oraz opłaty abonamentowe nadal pozostają 2 3-krotnie CZYTAJ DALEJ >> REKLAMA Brakuje Ci szerokopasmowego Internetu? Zapomnij o dostawcach sieci kablowych i 3G. Internet satelitarny HETAN jest wszędzie! Pakiet HOME 2 Download/Upload - 2048 / 512 kbps 1,5 GB transferu w abonamencie JUŻ OD 49 PLN Pakiet BUSINESS START Download/Upload - 8192 / 2048 kbps 2 GB transferu w abonamencie JUŻ OD 59 PLN INFOLINIA: 801 066 880 Koszt połączenia zależny od operatora. Internet satalitarny HETAN to: Wszystkie formalności w 3 dni Dostępny w każdym miejscu Polski Ponad 100 000 użytkowników w całej Europie www.hetan.pl HETAN TECHNOLOGIES Sp. z o.o., Al. Krakowska Partner 4/6, 02-284 Warszawa, Telefon: + 48 22 886 52 10, Faks: + 48 22 886 52 11, e-mail: Internet info@hetan.pl PL 2011 www.pcworld.pl 35
Satelitarne łącza dwukierunkowe umożliwiają transmisję danych do i z Internetu, bez konieczności zestawiania kanału zwrotnego. Po stronie operatora dane z satelity odbierane są w centrach zwanych teleportami, które mają bezpośrednie wpięcie do Internetu. wyższe niż w przypadku łączy DSL lub kablowych. Do zestawienia połączenia satelitarnego wymagana jest antena wraz z konwerterem nadawczo-odbiorczym (typu ilnb) oraz modem satelitarny. Koszt zakupu urządzeń wynosi ok. 2000 zł (poza promocją). Istnieje możliwość dzierżawy sprzętu na czas korzystania z usługi. Modem Gateway W Polsce usługi satelitarnego dostępu do Internetu dla rynku konsumenckiego świadczone są na platformach ASTRA2Connect oraz Tooway. Usługa ASTRA2Connect dostarczana jest przez ASTRA Broadband Services, spółkę należącą do grupy SES ASTRA. Transmisja danych odbywa się przez satelitę ASTRA. Oferta irmy obejmuje pakiety z prędkością pobierania od 256 kb/s do 4 Mb/s, wysyłania od 64 kb/s do 256 kb/s oraz limitem pobierania danych od 2 do 4 GB. Dystrybucja usługi w Polsce prowadzona jest przez Telekomunikację Polską oraz NASK. Tooway to marka handlowa należącej do Eutelsatu irmy Skylogic. Usługa zapewnia transmisję danych na poziomie do 10 Mb/s (4 Mb/s w przypadku wysyłania). Tooway wykorzystuje niedawno oddaną do użytku satelitę KA-SAT oraz pasmo transmisji Ka, co pozwala zapewnić największą przepustowość łączy satelitarnych dostępną w Europie. Lista dystrybutorów Tooway w Polsce obejmuje irmy KEMPA INVEST, Wachowiak & Syn oraz HETAN Technologies. Przykładowy abonament miesięczny za pakiet 2 Mb/s z limitem transferu na poziomie 1,5 GB wynosi 69 zł plus 49 zł za każdy dodatkowy gigabajt transmisji danych. Łącze 10 Mb/s z 25 GB limitu transferu kosztuje 399 zł miesięcznie. Zakup terminala Tooway to jednorazowy wydatek rzędu 1700 zł. Dla zapewnienia jakości i dostępności usług operatorzy satelitarni stosują limity transferu danych (zależne od wybranego planu taryfowego) oraz mechanizmy regulujące zasady sprawiedliwego dostępu do łączy. Inicjatywa Fair Use Policy (FUP) zakłada, że osoby nadmiernie korzystające z przyznanego pasma, po przekroczeniu ustalonego limitu, będą miały zmniejszaną szybkość transferu. FUP ogranicza nadmierną aktywność internetową wybranej grupy klientów, co pozwala zapewnić odpowiedni poziom transmisji danych wszystkim abonentom. Zarówno ASTRA2Connect, jak i Tooway stosują zasady sprawiedliwego dostępu. Obecnie stosowane rozwiązania techniczne w łączności satelitarnej są stosunkowo odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne (deszcz, śnieg). Na przełomie 2010 i 2011 roku Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE) prowadził testy techniczne zestawu satelitarnego w wersji konsumenckiej. W trakcie badań nie stwierdzono wpływu zimowej aury na dostępność usług. Uwagę testerów UKE zwrócił długi czas odpowiedzi (response time), który istotnie wpływa na jakość usług satelitarnych. Odległość, jaką musi przebyć sygnał do satelity i z powrotem, wynosi około 72 tys. km (2 razy po 36 tys.). Czas potrzebny na przebycie tej drogi wynosi 250 ms, a jeśli do tego dodamy opóźnienia samego systemu, przeciętne opóźnienie waha się od 500 ms do sekundy. Mimo stosowania różnych technik wpływających na obniżenie latencji (proxy odciążające, akceleracja ruchu sieciowego), satelitarne łącza internetowe mogą uniemożliwić lub zmniejszyć komfort pracy z aplikacjami wymagającymi niskich opóźnień (gry FPP/FPS, telefonia VoIP, wideokonferencje). Dla porządku dodajmy, że na rynku funkcjonuje kilku innych operatorów satelitarnych, których oferta skierowana jest głównie do irm, instytucji publicznych oraz wojska. Oprócz usług dostępu do Internetu, irmy te świadczą usługi strumieniowego przesyłania danych, rozmów telefonicznych oraz SMS. Quo vadis Internecie? Potrzeba było kilku lat, aby operatorom telefonicznym na rynku dostępu do Internetu wyrósł silny konkurent 36 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
PORÓWNANIE METOD DOSTĘPU DO INTERNETU (OPCJE KONSUMENCKIE,UPORZĄDKOWANE POD KĄTEM OSIĄGANYCH PRĘDKOŚCI POBIERANIA) Rozwiązanie technologiczne DOSTĘP WDZWANIANY (DIAL-UP ACCESS) SIEĆ KOMÓRKOWA CDMA SIEĆ RADIOWA WIMAX DWUKIERUNKOWE ŁĄCZA SATELITARNE ADSL Medium transmisyjne linia telefoniczna (kable miedziane) sieć komórkowa sieć radiowa transmisja satelitarna linia telefoniczna (kable miedziane) Maksymalny transfer do klienta 56 kb/s (linie analogowe) 128 kb/s (ISDN) do 3,6 Mb/s do 4 Mb/s (technologicznie do 75 Mb/s) do 10 Mb/s do 24 Mb/s Koszty posiadania łącza wysokie przeciętne wysokie bardzo wysokie niskie Główni dostawcy usługi TP Orange, Nordisk Polska, Sferia Netia, T-Mobile, INEA, ALGO, SferaNet ASTRA Broadband Services (AS- TRA2Connect), Skylogic (Tooway) TP, Netia, Dialog Dostępność usługi usługa powszechna mniejsze miasta, wsie i obszary niezurbanizowane wybrane obszary kraju nieograniczona miasta i wsie Wymagane urządzenie modem analogowy lub cyfrowy modem z obsługą technologii CDMA antena zewnętrzna, modem WiMAX antena z konwerterem ilnb, modem satelitarny modem ADSL lub ruter z funkcją modemu ADSL Zalety Wady Perspektywy dostępna na dowolnej linii telefonicznej, brak konieczności podpisywania umowy z operatorem, brak abonamentu miesięcznego bardzo niska prędkość transmisji, rozliczana za czas połączenia przestarzała dostępność poza obszarami dużych miast, możliwość przełączenia do sieci 3G (Orange) w zależności od dostępności usługi stosunkowo niskie prędkość pobierania, limity transferu danych, dodatkowa opłata za dzierżawę sprzętu szansa na likwidację białych plam na wsiach i terenach niezurbanizowanych dostępna w miejscach, gdzie nie docierają inne sieci, odporność na zakłócenia atmosferyczne dostępna z każdego miejsca w Polsce, dwukierunkowy dostęp nie wymaga kanału zwrotnego bardzo duży zasięg usługi, brak limitów transferu danych, do wyboru wiele szybkości Internetu koszt zakupu urządzeń, stosunkowo niskie prędkości bardzo wysokie ceny sprzętu, wysoki koszt abonamentu, (w aktualnej ofercie operatorów), limity transferu danych wraz z zasadami sprawiedliwego dostępu, wymaga linii telefonicznej (dodatkowy koszt) mało popularna, wymaga instalacji zewnętrznej anteny duże opóźnienia (ping) alternatywna technologia wobec CDMA alternatywa, gdy brak innej możliwości połączenia do Internetu szeroko stosowana, z możliwością płynnego przejścia do technologii VDSL PORÓWNANIE METOD DOSTĘPU DO INTERNETU (OPCJE KONSUMENCKIE,UPORZĄDKOWANE POD KĄTEM OSIĄGANYCH PRĘDKOŚCI POBIERANIA) Rozwiązanie technologiczne TELEFONIA KOMÓRKOWA HSDPA, HSPA+, HSPA+ DC TELEFONIA KOMÓRKOWA LTE SIECI KABLOWE DOCSIS 3.0 VDSL I VDSL2 ŚWIATŁOWÓD FTTX Medium transmisyjne sieć komórkowa sieć komórkowa sieć kablowa linia telefoniczna (kable miedziane) kabel światłowodowy Maksymalny transfer do klienta do 7 Mb/s (HSDPA), do 21 Mb/s (HSPA+), do 42 Mb/s (HSPA+ DC) do 100 Mb/s do 150 Mb/s do 200 Mb/s do 1 Gb/s Koszty posiadania łącza przeciętne przeciętne niskie wysokie wysokie Główni dostawcy usługi Orange, T-Mobile, Plus, Play Cyfrowy Polsat UPC, Multimedia, Vectra, ASTER Netia Dialog, Netia Dostępność usługi aglomeracje miejskie, miejscowości turystyczne, trakty komunikacyjne aglomeracje miejskie, miejscowości turystyczne, trakty komunikacyjne miasta, głównie budownictwo wielorodzinne miasta wybrane obszary kraju Wymagane urządzenie Zalety Wady Perspektywy modem 3G modem LTE modem kablowy modem VDSL karta sieciowa lub ruter pełna mobilność, zadowalajaca prędkość transmisji danych, wiele planów taryfowych do wyboru limity transferu danych, gorsza jakość połączeń w godzinach szczytu, brak zasięgu 3G na obszarach wiejskich i niezurbanizowanych z roku na rok zdobywa coraz więcej klientów, zagrożeniem może być rozwój technologii LTE ultraszybki, bezprzewodowy, dostęp do Internetu, wysoka mobilność limity transferu danych, nadal mniejszy zasięg niż technologii HSDPA i pokrewnych jedna z proponowanych obecnie technologii Internetu mobilnego przyszłości bardzo duża prędkość transmisji bez limitów przesyłania danych, możliwość obniżenia kosztów przez zakup usług w pakiecie (telewizja, telefon) usluga dostępna wyłącznie w lokalach, do których dociera instalacja kablowa bardzo wysokie prędkości przy dużej dostępności usługi, nowoczesna infrastruktura pozwala na zwiększanie prędkości do 300 Mb/s bardzo duża prędkość transmisji, bez limitów transferu, możliwość dostarczania nowoczesnych usług, np. telewizji dostępna wyłącznie w wybranych lokalizacjach, stosunkowo wysokie ceny abonamentu (duże prędkości) następca ADSL, w połączeniu z sieciami światłowodowymi i ethernetowymi umożliwia dostarczanie do domów ultraszybkiego Internetu gigabitowa prędkość transmisji danych, możliwość dostarczania ultranowoczesnych usług (TV online, wideo na żądanie) ograniczona dostępność usługi, stosunkowo wysoki abonament (ok. 100 zł i więcej) może stanowić alternatywę dla sieci kablowych, technologia przyszłości w miastach i na nowoczesnych osiedlach >> CZYTAJ DALEJ >> Partner Internet PL 2011 www.pcworld.pl 37
HSPA+ w Plusie dostępna jest już w 173 miastach w Polsce, m.in. w Bydgoszczy, Czeladzi, Katowicach, Kołobrzegu, Redzie i Wołominie. Zasięg sieci jest dynamicznie rozwijany, zatem warto zaglądać na stronę http://plus.pl/mapa_ zasiegu_plusa/, gdzie znajdziemy szczegółową mapę zasięgu mobilnego Internetu w Plusie. w postaci dostawców telewizji kablowej. Duże inwestycje kablówek w modernizację i budowę nowej infrastruktury przyczyniły się do wzrostu dostępności ultranowoczesnych usług multimedialnych. Już kilka milionów Polaków może zamówić Internet o przepustowości kilkudziesięciu megabitów w pakiecie z telewizją cyfrową i telefonem. Nie oznacza to jednocześnie schyłku DSL-a, który nadal pozostaje najważniejszą metodą dostępu do Internetu ze względu na powszechność linii telefonicznych. Przykład Dialogu i TP SA pokazuje, że tradycyjni dostawcy usług telekomunikacyjnych dostrzegają potrzebę wdrażania nowych technologii (światłowód, VDSL), mimo że obecnie zainteresowanie ultraszybkim Internetem 100 Mb/s wciąż jest niewielkie. Rozwój infrastruktury jest znakomitą inwestycją w przyszłość, co docenią klienci, gdy na rynku upowszechnią się takie usługi, jak choćby telewizja na żądanie w jakości HD. Alternatywą dla technologii opartych na kablu (różnego rodzaju) są sieci bezprzewodowe rozwijane przez operatorów komórkowych. HSDPA i jego ulepszone wersje docierają już dzisiaj do dużych miast i miasteczek, umożliwiając korzystanie z szybkiego Internetu wszędzie w domu, na działce czy w podróży. Internet mobilny nie jest już tylko weekendowym gadżetem, ale technologią, która może konkurować z rozwiązaniami stacjonarnymi. Dodajmy jeszcze, że za rogiem czeka LTE i prędkości ponad 100 Mb/s. Jednak tam, gdzie nie dociera kabel ani sygnał telefonii komórkowej, alternatywą staje się dostęp satelitarny. Gdyby tylko nie te limity transferu danych Artur Pęczak CZYTAJ DALEJ >> 38 Internet PL 2011 www.pcworld.pl Partner
Trudno przewidzieć, jak Internet oraz nowoczesne technologie będą wyglądały za kilkanaście lat. Zostawmy to futurologom. Natomiast tym, którzy w tej branży stawiają pierwsze kroki, możemy doradzić, aby nie brakło im zapału do pracy nad pomysłami. W ten sposób zaczynali giganci. We wczesnych latach 90. ubiegłego stulecia, kiedy stawialiśmy pierwsze kroki w Internecie, mało kto przypuszczał, że w kolejnych latach to medium rozwinie się tak, że nie będziemy sobie wyobrażali bez niego ani codziennej pracy, ani rozrywki, ani nawet podtrzymywania więzi z najbliższymi. Zawdzięczamy to między innymi osobom, które z perspektywy czasu możemy nazwać wizjonerami. Niemal z dnia na dzień prezentowali, w jaki sposób włączyć sieć w każdy obszar naszego życia. W branży nie brakowało osób, które były w stanie pracować 16 godzin na dobę, aby wcielić te wizjonerskie pomysły. Byli i ci, którzy byli gotowi zainwestować w takie działanie czasem nie małe sumy. Obecnie biznes internetowy stał się potężną, dynamicznie rozwijającą się gałęzią przemysłu, o widocznym udziale w PKB wielu krajów. Należy przyznać, że w ciągu kilkudziesięciu lat rozwoju branży internetowej na świecie, nie brakowało trudnych momentów, które w znaczący sposób wpłynęły na kształt tej branży. Takim zjawiskiem była tzw. bańka internetowa, która pojawiła się na stosunkowo wczesnym etapie funkcjonowania przedsiębiorstw internetowych. Osobiście pamiętam, kiedy w irmie, w której ówcześnie pracowałem, codziennie pojawiali się nowi pracownicy, sytuację kiedy miały miejsce gigantyczne redukcje kosztów, a także walkę o wyjście z kryzysu. Dla właścicieli i pracowników polskich irm internetowych było to bardzo cenne doświadczenie. Przeżyliśmy niespotykane później wzrosty, ale i walkę o przetrwanie oraz w niektórych przypadkach bankructwa. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, Gemius z ówczesnego kryzysu wyszedł znacznie silniejszy i dziś jest istotnym graczem w naszym regionie. Jeżeli spojrzymy na polski rynek Internetu z perspektywy czasu, możemy dostrzec, że od Europy Zachodniej odróżnia nas to, że wiele globalnych koncernów nie było w stanie trwale zaistnieć i wpisać się w świadomość polskich internautów. Taki los spotkał np. AOL, MSN czy ebay, który boleśnie odczuł starcie z naszym rodzimym Allegro. Jednak w wielu aspektach, takich jak na przykład korzystanie z mediów społecznościowych, mało różnimy się od internautów z zachodnich krajów. Polscy internauci są otwarci na nowości, chętnie wykorzystują możliwości, jakie dają nowoczesne technologie. Podobnie jak kilkanaście lat temu, trudno obecnie przewidzieć, jak branża oraz nowoczesne technologie będą wyglądały za kilkanaście lat. Zostawmy to futurologom. Natomiast tym, którzy w tej branży stawiają pierwsze kroki, możemy doradzić, aby nie brakło im zapału do pracy nad pomysłami. W ten sposób zaczynali giganci. Artur Zawadzki Prezes zarządu Gemius SA Absolwent Wyższej Szkoły Businessu, Administracji i Technik Komputerowych w Warszawie (specjalizacja: inżynieria inansowa). W trakcie studiów rozpoczął karierę zawodową, prowadząc własną agencję doradztwa inansowego i ubezpieczeniowego. Z irmą Gemius SA związany od 2001 roku. W latach 2003 2005 zajmował stanowisko wiceprezesa zarządu i dyrektora ds. badań w Interactive Advertising Bureau (IAB) Polska, gdzie zajmował się rynkiem interaktywnym, nadzorując prace działu badań. Uczestnik i prelegent licznych konferencji poświęconych rozwojowi reklamy internetowej oraz e-commerce. CZYTAJ DALEJ >> Partner Internet PL 2011 www.pcworld.pl 39