OCENA 1998 ROKU I PRZEWIDYWANIA NA PRZYSZLOSC Wiekszosc - trzy piate - Polaków uwaza, ze konczacy sie rok byl dla nich osobiscie dobrym rokiem. Opinie, ze dla kraju rok 1998 byl pomyslny podziela troche mniej, bo polowa osób. Poglad, ze 1998 rok byl niedobry wyrazila ponad jedna trzecia Polaków w odniesieniu do sytuacji osobistej i tyle samo - w odniesieniu do ogólnej sytuacji kraju. Wyniki sondazy z ostatnich pieciu lat wskazuja, ze relatywnie najgorszy dla naszego spoleczenstwa byl rok 1994. Wówczas polowa badanych oceniala go jako dobry dla siebie, a ponad dwie piate - jako zly. W latach od 1995 do 1997 osobiste zadowolenie z mijajacego roku ustabilizowalo sie na wyzszym poziomie. Natomiast obecny rok postrzegany jest jako gorszy od 1995, 1996 i 1997, a lepszy tylko od 1994. Najgorszym rokiem dla kraju byl takze 1994 - polowa osób uznala go za niedobry dla Polski, a dwie piate - za dobry. Oceny z ostatnich czterech lat (od 1995 r. do 1998 r.) znacznie poprawily sie i wskazuja, ze w odczuciu Polaków lata te byly dla kraju bardziej pomyslne. Oceny pozytywne, skladane przez okolo polowe badanych, przewazaja nad negatywnymi, wynoszacymi okolo jednej trzeciej. Za najbardziej pomyslne dla kraju wydarzenia roku 1998 najwiecej badanych uznalo wprowadzanie reform systemowych, rozwój gospodarczy oraz realne perspektywy przyjecia Polski do NATO i Unii Europejskiej. Za najbardziej niepomyslne zjawiska w 1998 roku najczesciej uwaza sie pogorszenie materialnego poziomu zycia ludnosci i wzrost kosztów utrzymania, bezrobocie i likwidowanie miejsc pracy oraz zla sytuacje w rolnictwie i rolników. Ponad jedna trzecia naszego spoleczenstwa spodziewa sie, ze przyszly rok bedzie dla Polski lepszy niz obecny. Tyle samo osób sadzi, ze bedzie on mniej wiecej taki sam. Natomiast jedna piata osób obawia sie, ze rok 1999 bedzie gorszy. Warszawa, grudzien 1998 OBOP Sp. z o.o., ul. Dereniowa 11, 02-776 Warszawa, tel. (0-22) 644 99 73, 648 20 44-46, fax 644 99 47, obop@obop.com.pl, www.obop.com.pl
Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Od szeregu lat OBOP pyta Polaków o to, jak oceniaja konczacy sie rok i jakie sa ich przewidywania zwiazane ze zblizajacym sie nowym rokiem. Zarówno podsumowanie mijajacego roku jak i prognozy na najblizszy rok uwzglednione sa w tych badaniach w dwóch aspektach - zycia osobistego i sytuacji kraju. Informacji na ten temat dostarczaja wyniki omawianego tu sondazu 1 Podsumowanie 1998 roku - aspekt osobisty Dla zdecydowanej wiekszosci Polaków - trzech piatych - konczacy sie rok byl dobrym rokiem w wymiarze osobistym. Natomiast poglad, ze byl on niepomyslny wyrazila ponad jedna trzecia osób. Wyniki sondazy z ostatnich pieciu lat wskazuja, ze relatywnie najgorszy w wymiarze osobistym byl dla naszego spoleczenstwa rok 1994. Wówczas polowa badanych oceniala go jako dobry dla siebie, a ponad dwie piate - jako zly. W latach od 1995 do 1997 osobiste zadowolenie z mijajacego roku ustabilizowalo sie na wyzszym poziomie. Natomiast obecny rok postrzegany jest jako gorszy od 1995, 1996 i 1997, a lepszy tylko od 1994. OCENA MIJAJACEGO ROKU W WYMIARZE OSOBISTYM Jaki byl mijajacy rok dla Pana(i) osobiscie? 1994 1995 1996 1997 1998 zdecydowanie dobry 4% 6% 6% 6% 4% raczej dobry 48% 62% 60% 62% 57% raczej niedobry 31% 21% 24% 22% 26% zdecydowanie zly 13% 8% 8% 7% 10% trudno powiedziec 4% 3% 2% 3% 3% 1 Sondaz przeprowadzono miedzy 5 a 8 grudnia 1998 roku na reprezentatywnej losowej próbie ogólu mieszkanców kraju powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1068 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny dla takiej wielkosci próby wynosi ± 3%, przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
Podsumowanie 1998 roku - aspekt kraju Mijajacy 1998 rok jest przez Polaków nieco lepiej oceniany w aspekcie osobistym niz w wymiarze calego kraju. Ponad polowa osób twierdzi, ze rok ten byl dobry dla Polski, a ponad jedna trzecia, ze niedobry. Najgorszym rokiem dla kraju, jak wskazuja wyniki kolejnych sondazy, byl takze 1994. Wówczas znacznie wiecej osób (polowa) uznalo go za niedobry dla Polski niz za dobry (dwie piate). Natomiast od 1995 oceny tej kwestii ustabilizowaly sie na znacznie wyzszym poziomie i wskazuja, ze w odczuciu Polaków lata te byly dla kraju bardziej pomyslne. Oceny pozytywne, skladane przez okolo polowe badanych, przewazaly nad negatywnymi, wynoszacymi okolo jednej trzeciej. OCENA MIJAJACEGO ROKU W WYMIARZE KRAJU Jaki byl mijajacy rok dla naszego kraju? 1994 1995 1996 1997 1998 zdecydowanie dobry 1% 1% 1% 1% 2% raczej dobry 37% 49% 54% 53% 51% raczej niedobry 41% 33% 28% 31% 30% zdecydowanie zly 9% 4% 4% 5% 5% trudno powiedziec 12% 13% 13% 10% 12% Opinie o tym, jaki byl mijajacy rok dla Polaków (zarówno w skali indywidualnej jak i w skali kraju) powiazane sa wyraznie z wyksztalceniem, sytuacja materialna, pogladami politycznymi, ocena kierunku biegu spraw w kraju oraz z zainteresowaniem badanych polityka. Rok 1998 uwazaja za dobry w wymiarze osobistym oraz w odniesieniu do kraju przede wszystkim osoby z wyzszym wyksztalceniem i w miare obnizajacego sie poziomu wyksztalcenia ocen pozytywnych jest coraz mniej. Konczacy sie rok jest tez tym czesciej uznawany za pomyslny im lepsza jest sytuacja materialna badanych oraz im lepiej oceniaja oni kierunek biegu spraw w kraju. Poza tym osoby o pogladach prawicowych lub centroprawicowych czesciej niz respondenci o przekonaniach lewicowych badz centrolewicowych twierdza, ze ostatni rok byl dobry. 3
Pomyslne i niepomyslne wydarzenia 1998 roku Prosilismy wszystkich badanych, aby powiedzieli, co ich zdaniem wydarzylo sie w kraju dobrego lub ulozylo pomyslnie w 1998 roku, a co w tym czasie wydarzylo sie zlego. W odpowiedzi na pytanie o dobre dla kraju wydarzenia 1998 roku - ponad jedna czwarta osób (27%) nie potrafila powiedziec, co pomyslnie przebiegalo w 1998 roku, natomiast jedna piata (21%) stwierdzila wprost, ze w mijajacym roku nie bylo niczego dobrego. Pozostale osoby (52%) wymienialy rózne sprawy, które, ich zdaniem, byly korzystne dla kraju. Jako najbardziej pomyslne zjawiska krajowe najczesciej wymieniano uchwalenie odpowiednich ustaw dotyczacych reform spolecznych i zapoczatkowanie ich wprowadzania, a szczególnie reformy sluzby zdrowia, ubezpieczen spolecznych i szkolnictwa (co dziesiata osoba); realne i bliskie perspektywy przyjecia Polski do NATO (co dziesiaty badany) oraz rozpoczecie powaznych negocjacji przyblizajacych wejscie Polski do Unii Europejskiej (co dwunasty respondent). Wzrost gospodarczy kraju i zwiazana z tym prywatyzacja przedsiebiorstw, stabilizacja zlotówki, rozwój przedsiebiorczosci a takze fakt, ze Polski nie dotknal taki kryzys gospodarczy jak to mialo miejsce w Rosji lub Bialorusi - wskazala jako zjawiska pomyslne dla Polski co czternasta osoba. Nastepnie, mniejsza nieco liczba glosów, wymieniano wprowadzenie reformy administracyjnej kraju i zwiazana z tym decentralizacje panstwa oraz przeprowadzenie wyborów do nowych przedstawicielstw samorzadowych a takze pomyslny dla koalicji rzadzacej wynik tych wyborów. 4
POMYSLNE DLA KRAJU WYDARZENIA 1998 ROKU Co Pana(i) zdaniem w naszym kraju wydarzylo sie dobrego lub ulozylo pomyslnie w ciagu mijajacego -1998 roku? wprowadzenie lub zapoczatkowanie reform spolecznych: sluzby 10% zdrowia, rent i emerytur, szkolnictwa i oswiaty bliska perspektywa przyjecia Polski do NATO 10% bliska perspektywa przyjecia Polski do Unii Europejskiej 8% wzrost gospodarczy; realizacja reformy gospodarczej, stabilizacja 7% zlotówki, prywatyzacja przedsiebiorstw, reforma administracyjnego podzialu kraju 6% przeprowadzenie wyborów samorzadowych, wygrana AWS i UW 6% w wyborach samorzadowych poprawa poziomu zycia ludnosci; ludziom lepiej sie zyje, nie bylo 4% gwaltownych podwyzek cen, podwyzki plac, rent i emerytur; dobre stosunki miedzy Panstwem a Kosciolem, podpisanie 2% Konkordatu spokój w kraju, poprawa nastrojów spolecznych 2% zmniejszenie bezrobocia 2% trudno powiedziec 27% nic dobrego nie wydarzylo sie, nie bylo niczego dobrego 21% (Odpowiedzi nie sumuja sie do 100%, poniewaz badani mogli wymienic wiecej niz jedna odpowiedz) (Uwzglednione zostaly wypowiedzi wskazane przynajmniej przez 2% badanych) Przekonanie, ze w 1998 roku nie bylo w kraju takich wydarzen, które mozna uznac za niepomyslne wyrazila co dwunasta osoba (8% badanych). Natomiast prawie jedna czwarta (23%) nie potrafila powiedziec, co zdarzylo sie zlego. Pozostali badani (69%) mówili o róznych konkretnych sprawach, które w mijajacym roku ulozyly sie niepomyslnie dla naszego kraju. Za wydarzenia lub zjawiska najbardziej niepomyslne dla kraju w roku 1998 Polacy najczesciej (co siódma osoba) uwazaja pogorszenie poziomu zycia, zubozenie spoleczenstwa i wzrost kosztów utrzymania. Nastepnie - niemal taka sama liczba glosów - wymieniano bezrobocie. Padaly tu stwierdzenia, ze nadal rosnie liczba bezrobotnych, sa duze trudnosci ze znalezieniem pracy, likwiduje sie lub zamyka zaklady pracy. Co dziesiaty badany mówil o kataklizmach i kleskach zywiolowych, np. o zbyt powolnym likwidowaniu skutków powodzi, o tym, ze poszkodowani zarówno w ubieglorocznej jak i tegorocznej powodzi pozostaja bez nalezytej pomocy, o panujacych mrozach i ich smiertelnych ofiarach. Tak samo licznie wskazywano na zla sytuacje w rolnictwie, niewlasciwa polityke panstwa wobec rolnictwa i brak mozliwosci zbytu plodów rolnych. Nieco mniej osób (co czternasta) wymienialo tu slaba kondycje 5
gospodarcza Polski i nieodpowiednia, ich zdaniem, polityke gospodarcza panstwa, polegajaca na niewlasciwej prywatyzacji badz reprywatyzacji, zalamaniu sie handlu ze Wschodem lub sprowadzaniu zbyt wielu towarów z zagranicy. Tyle samo badanych narzekalo na wzrost przestepczosci i w zwiazku z tym coraz mniejsze poczucie bezpieczenstwa. NIEPOMYSLNE DLA KRAJU WYDARZENIA 1998 ROKU A co w 1998 roku wydarzylo sie zlego lub ulozylo niepomyslnie dla naszego kraju pogorszenie poziomu zycia, bieda, wzrost kosztów utrzymania 15% bezrobocie 13% kleski zywiolowe i ich skutki spoleczne 10% zla sytuacja w rolnictwie i rolników 10% zla sytuacja gospodarcza kraju 7% wzrost przestepczosci 7% niewlasciwe dzialania rzadu lub czlonków rzadu - brak zgody, 4% jednomyslnosci w rzadzie, potrzeba zmiany niektórych ministrów klótnie i nieporozumienia miedzy politykami, partiami 3% politycznymi niewlasciwa polityka zagraniczna, pogorszenie pozycji Polski 2% na arenie miedzynarodowej strajki i protesty spoleczne 2% zla sytuacja w sluzbie zdrowia, brak dobrej opieki lekarskiej, drogie 2% leki trudno powiedziec 23% nic zlego nie wydarzylo sie w tym roku 8% (Odpowiedzi nie sumuja sie do 100%, poniewaz badani mogli wymienic wiecej niz jedna odpowiedz) (Uwzglednione zostaly wypowiedzi wskazane przynajmniej przez 2% badanych) Przewidywania na rok przyszly W przewidywaniach na rok przyszly, zarówno w aspekcie osobistym jak i w wymiarze kraju, przewazaja optymisci nad pesymistami. Niemal jedna trzecia Polaków spodziewa sie, ze przyszly rok bedzie dla nich samych lepszy niz obecny, natomiast pesymistów jest mniej - ponad jedna piata obawia sie pogorszenia swojej sytuacji. Jednak najwiecej - ponad dwie piate -jest takich osób, które sadza, ze rok 1999 nie przyniesie im zadnych zmian, nie bedzie ani lepszy ani gorszy niz 1998. Porównujac wyniki sondazy z ostatnich trzech lat mozna zauwazyc, ze najwieksze nadzieje mieli Polacy wówczas, gdy przewidywali swa przyszlosc na rok 1997. Bylo 6
wtedy nieco wiecej optymistów i znaczaco mniej niz w pózniejszych pomiarach - pesymistów. PROGNOZY NA ROK PRZYSZLY W WYMIARZE OSOBISTYM A jak Pan(i) przewiduje, jaki bedzie przyszly rok dla Pana(i) osobiscie? 1997 1998 1999 znacznie lepszy niz obecny 4% 4% 4% nieco lepszy 33% 25% 26% taki sam ani lepszy, ani gorszy 44% 37% 42% nieco gorszy 9% 18% 16% znacznie gorszy 2% 7% 6% trudno powiedziec 8% 9% 6% O ile w prognozach na rok 1999 w sferze osobistej najwiecej osób sadzilo, ze bedzie to rok bez zmian, o tyle w przewidywaniach dotyczacych kraju opinie badanych rozlozyly sie nieco inaczej. Ponad jedna trzecia - stwierdzila, ze dla Polski bedzie to lepszy rok niz obecny. Niemal tyle samo osób przypuszcza, ze zblizajacy sie rok nie przyniesie krajowi zasadniczych zmian, bedzie taki sam, ani lepszy, ani gorszy. Natomiast jedna piata Polaków obawia sie, ze bedzie on dla naszego kraju gorszy od 1998. Porównujac oczekiwania wobec 1998 roku z oczekiwaniami wobec 1999 mozna zauwazyc, ze zmniejszyl sie pesymizm Polaków: Chociaz wzrosla troche grupa nie przewidujacych zmian, to jednak przy tym przybylo nieco osób, które spodziewaja sie dla kraju poprawy i jednoczesnie ubylo obawiajacych sie, ze nastepny rok bedzie gorszy niz obecny. SPOLECZNE PROGNOZY NA ROK PRZYSZLY W WYMIARZE KRAJU A jak Pan(i) przewiduje, jaki bedzie nastepny rok dla kraju? 1997 1998 1999 znacznie lepszy niz obecny 2% 2% 2% nieco lepszy 33% 29% 33% taki sam ani lepszy, ani gorszy 41% 28% 33% nieco gorszy 10% 23% 17% znacznie gorszy 1% 5% 4% 7
trudno powiedziec 13% 13% 11% 8
Przyszlego roku, zarówno w aspekcie osobistym jaki i w odniesieniu do Polski, obawiaja sie czesciej niz inni osoby starsze (powyzej piecdziesiatego roku zycia), respondenci w zlej sytuacji materialnej, badani zle oceniajacy kierunek biegu spraw w kraju, osoby o pogladach lewicowych lub centrolewicowych. Poza tym, obawy dotyczace sytuacji osobistej w przyszlym roku uwarunkowane sa wyksztalceniem badanych. Najwiecej osób, które boja sie pogorszenia jest wsród badanych z wyksztalceniem podstawowym, a w miare zwiekszajacego sie poziomu wyksztalcenia obawy takie sa coraz rzadsze. Przewidywania na przyszly rok powiazane sa tez w oczywisty sposób z ocena obecnego roku. Osoby, które oceniaja biezacy rok pozytywnie czesciej niz oceniajacy go negatywnie spodziewaja sie zmian na lepsze w przyszlym roku. Jaki byl mijajacy - 1998 rok - dla A jak Pan(i) przewiduje, jaki bedzie Pana(i) osobiscie? przyszly rok dla Pana(i) osobiscie? dobry zly lepszy niz obecny 36% 21% taki sam, ani lepszy ani gorszy 46% 36% gorszy 14% 35% brak zdania 4% 8% Jaki byl mijajacy - 1998 rok - dla A jak Pan(i) przewiduje, jaki bedzie kraju? przyszly rok dla kraju? dobry zly lepszy niz obecny 50% 19% taki sam, ani lepszy ani gorszy 34% 35% gorszy 10% 39% brak zdania 6% 7% 9
Nadzieje i obawy Polaków na rok 1999 Wszystkich badanych poproszono o uzasadnienie ich przewidywan dotyczacych sytuacji kraju w przyszlym roku. Uzasadnienia osób przewidujacych poprawe sytuacji w kraju Osoby, które wyrazaja nadzieje, ze nastepny rok bedzie dla kraju pomyslny uzasadniaja to przede wszystkim odwolujac sie do sytuacji z biezacego roku. Stwierdzaja, ze rok 1998 byl dla kraju nienajgorszy i stad wnioskuja, ze przyszly rok bedzie jeszcze lepszy. Odwoluja sie tez do obiecanej przez rzad poprawy badz do wlasnego optymizmu. Takich odpowiedzi udzielilo 12% badanych. Czesc osób oczekuje, ze poprawa nastapi na skutek wdrazania i powodzenia reform spolecznych (8%); wejscia Polski do NATO lub Unii Europejskiej (6%); wzrostu tempa rozwoju gospodarki i wzrostu produkcji (5%); spadku bezrobocia i powstawania nowych miejsc pracy (3%) oraz dzialalnosci obecnego rzadu - wlasciwego sposobu rzadzenia i podejmowania dobrych decyzji. Uzasadnienia osób przewidujacych pogorszenie Pesymizm Polaków dotyczacy 1998 roku wynika przede wszystkim z niepokoju o sprawy gospodarcze - mówiono tu o podwyzkach cen (7%), o pogorszeniu sytuacji bytowej ludzi (6%), o niewlasciwej polityce gospodarczej panstwa (4%) o nieodpowiedniej dzialalnosci rzadu (4%) oraz o pogarszajacej sie stale sytuacji w rolnictwie (4%). 10