SPIS TREŒCI 1. UK AD NERWOWY 8............................... 013 Budowa i czynnoœæ uk³adu nerwowego Piotr Krutki, Jan Celichowski... 013 Komórki glejowe.............................. 014 Neuron.................................... Anatomiczna organizacja oœrodkowego uk³adu nerwowego........ Receptory i czucie.............................. 014 034 046 Odruchy rdzeniowe............................. 065 Sterowanie ruchami dowolnymi....................... Wy sze czynnoœci nerwowe......................... 072 081 Autonomiczny uk³ad nerwowy....................... 087 Czynnoœæ uk³adu nerwowego w procesie treningu Jan Celichowski, Piotr Krutki....................................... 094 Wp³yw uk³adu nerwowego na si³ê skurczu miêœnia............ 095 Trening uk³adu nerwowego......................... Rola receptorów............................... Zmêczenie.................................. Koordynacja czynnoœci miêœni w czasie ruchów.............. Nauczanie ruchów.............................. 096 097 097 099 099 2. UK AD MIÊŒNIOWY............................... Budowa i czynnoœæ tkanki miêœniowej Jan Celichowski........... 102 102 Budowa miêœni poprzecznie pr¹ kowanych szkieletowych........ 102 Pobudliwoœæ tkanki miêœniowej poprzecznie pr¹ kowanej......... Unerwienie motoryczne miêœni poprzecznie pr¹ kowanych... Struktura czynnoœciowa miêœni poprzecznie pr¹ kowanych... Czynnoœæ jednostek ruchowych w czasie ruchów dowolnych....... Czynnoœæ elektryczna miêœni szkieletowych................ 107 110 115 124 133 Receptory miêœniowe............................ 136 Tkanka miêœniowa g³adka.......................... 142
Wp³yw wysi³ku fizycznego na miêœnie szkieletowe ucja Pilaczyñska- -Szczêœniak, Jan Celichowski......................... 145 Zmiennoœæ sk³adu miêœni jako uwarunkowanie aktywnoœci ruchowej.. 145 Adaptacja tkanki miêœniowej do obci¹ enia wysi³kiem fizycznym.... 146 Trening wytrzyma³oœciowy......................... Trening si³y miêœniowej........................... 148 152 3. UK AD KR ENIA Ewa Czy ewska, Jan Górski............... 157 Serce....................................... 157 Elektrofizjologia komórek miêœnia sercowego............... 160 Podstawy elektrokardiografii........................ 167 Skurcz miêœnia sercowego......................... 171 Naczynia krwionoœne.............................. 178 Krwiobieg du y i krwiobieg ma³y (p³ucny)................ 180 Regulacja funkcji uk³adu kr¹ enia..................... 192 Mikrokr¹ enie................................ Rodzaje kr¹ enia narz¹dowego....................... Czynnoœæ uk³adu kr¹ enia podczas wysi³ku Krystyna Nazar......... Reakcja uk³adu kr¹ enia na wysi³ki dynamiczne.............. 201 206 219 219 Reakcja uk³adu kr¹ enia na wysi³ki statyczne............... 228 Wp³yw treningu na uk³ad kr¹ enia..................... 229 4. UK AD ODDECHOWY Ewa Czy ewska, Jan Górski............. 235 Mechanika oddychania............................. 235 Geneza rytmu oddechowego........................... Regulacja oddychania............................ Czynnoœæ uk³adu oddechowego podczas wysi³ku Krystyna Nazar...... 249 251 259 Wymiana gazowa.............................. 259 Wentylacja p³uc (V E)............................ 260 Mechanizmy reakcji uk³adu oddechowego na wysi³ek........... 264 Wp³yw treningu na uk³ad oddechowy................... 265 5. UK AD POKARMOWY Jan Stasiewicz.................... 267 Œlina..................................... 272 ucie i po³ykanie.............................. 273 Prze³yk.................................... 274 o³¹dek Trzustka...................................................................... 276 281 Uk³ad ó³ciowy............................... 284 Jelito cienkie................................. 286 Jelito grube................................. 288 W¹troba................................... 289 Wp³yw wysi³ku na czynnoœæ przewodu pokarmowego............. Wp³yw wysi³ku na zarzucanie treœci o³¹dkowej do prze³yku....... Wp³yw wysi³ku fizycznego na czynnoœæ o³¹dka............. 291 292 293 Wp³yw wysi³ku fizycznego na czynnoœæ jelita cienkiego......... 294 Wp³yw wysi³ku fizycznego na czynnoœæ jelita grubego.......... 294 6. UK AD WEWNÊTRZNEGO WYDZIELANIA Maria Górska.......... Wprowadzenie................................ Biosynteza i wydzielanie hormonów.................... Transport hormonów we krwi........................ 296 296 298 298 9
10 Mechanizmy regulacji wydzielania hormonów............... 299 Rytmy wydzielania hormonów....................... 300 Mechanizmy dzia³ania hormonów..................... 300 Podwzgórze i przysadka mózgowa..................... Nerwowa czêœæ przysadki mózgowej.................... Tarczyca................................... 304 309 311 Hormonalna regulacja metabolizmu wapnia................ 315 Nadnercza.................................. 319 Wewn¹trzwydzielnicza czynnoœæ trzustki.................. Gruczo³y p³ciowe.............................. Inne narz¹dy o czynnoœci wewn¹trzwydzielniczej............. Wp³yw wysi³ku na uk³ad wewnêtrznego wydzielania Maria Górska, Jan 325 330 335 Górski....................................... 341 17. FIZJOLOGIA KRWI Krzysztof Spodaryk.................... Elementy morfotyczne krwi........................... 354 354 Erytrocyty (uk³ad czerwonokrwinkowy).................. 355 Leukocyty (uk³ad bia³okrwinkowy)..................... Hemostaza.................................. 360 362 Zmiany hematologiczne pod wp³ywem wysi³ku i treningu fizycznego.... 364 18. FIZJOLOGIA NEREK I WYDALANIE MOCZU Olgierd Smoleñski....... 368 Budowa i czynnoœæ nerek............................ 368 Budowa nerki................................ Nerkowy przep³yw krwi.......................... Filtracja k³êbuszkowa............................ Czynnoœæ kanalików............................. Badania czynnoœciowe nefronu....................... Wytwarzanie moczu............................. Bilans wodny organizmu.......................... Nerkowa regulacja gospodarki elektrolitowej............... 368 370 371 372 373 374 375 376 Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej przez nerki.......... 377 Nerkowy transport substancji nieelektrolitowych............. 380 Wewn¹trzwydzielnicza funkcja nerek................... Wydalanie moczu.............................. Wp³yw wysi³ku fizycznego na czynnoœæ nerek................. 381 381 382 19. RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA Krzysztof Duda.......... Sta³oœæ œrodowiska wewnêtrznego ustroju................... Dobowy bilans jonu wodorowego........................ 388 388 392 Uk³ady buforowe ustroju............................ 395 Parametry i podzia³ zaburzeñ równowagi kwasowo-zasadowej........ 399 Równowaga kwasowo-zasadowa w czasie wysi³ku fizycznego........ Wp³yw treningu na równowagê kwasowo-zasadow¹ organizmu........ 404 412 10. FIZJOLOGIA KOŒCI Krzysztof Spodaryk................... 414 Wp³yw wysi³ku i treningu fizycznego na tkankê kostn¹............ 417 11. TERMOREGULACJA Hanna Kaciuba-Uœci³ko................. 419 Fizjologiczne podstawy regulacji temperatury cia³a.............. 419 Wymiana ciep³a miêdzy organizmem a otoczeniem............ 420 Podstawowe elementy uk³adu termoregulacji.............. 421
Reakcje termoregulacyjne na gor¹co.................... Reakcje termoregulacyjne na zimno.................... Adaptacja do zmiennych warunków œrodowiska termicznego....... Cykliczne zmiany temperatury wewnêtrznej................ Zaburzenia mechanizmów termoregulacji.................... Hipotermia.................................. 424 424 426 426 428 428 Hipertermia................................. 428 Gor¹czka..................................... Regulacja temperatury podczas wysi³ków fizycznych............. 429 430 12. METABOLIZM SUBSTRATÓW ENERGETYCZNYCH Jan Górski....... 435 Glukoza................................... 437 Wolne kwasy t³uszczowe.......................... 438 Aminokwasy................................. Regulacja metabolizmu substratów energetycznych.............. Glikogen................................... 439 440 441 Regulacja stê enia glukozy we krwi.................... 442 Kwasy t³uszczowe.............................. Zwi¹zki ketonowe.............................. Udzia³ kinazy bia³kowej aktywowanej przez adenozynomonofosforan oraz 444 448 receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów w regulacji metabolizmu wêglowodanów i t³uszczów................ 448 AMPK.................................... PPAR..................................... 448 449 Bia³ka i aminokwasy............................ 449 Wp³yw wysi³ku na metabolizm substratów energetycznych.......... 451 Wêglowodany................................ 451 Wp³yw treningu na wykorzystanie wêglowodanów............ 454 Znaczenie wielkoœci zasobów wêglowodanowych ustroju w kszta³towaniu zdolnoœci do wysi³ku............................ 455 T³uszcze................................... 456 Wp³yw treningu wytrzyma³oœciowego na wykorzystanie t³uszczów... 458 Suplementacja t³uszczu........................... 459 Zale noœæ pomiêdzy wykorzystaniem wêglowodanów a t³uszczów.... 459 Bia³ka i aminokwasy............................ 461 Zapotrzebowanie na bia³ko w czasie treningu............... 463 13. WYDOLNOŒÆ FIZYCZNA CZ OWIEKA Jerzy A. o³¹dÿ........... 465 Pojêcie wydolnoœci fizycznej........................ Wydolnoœæ w wysi³kach krótkotrwa³ych o mocy maksymalnej........ 465 467 Moc maksymalna miêœni szkieletowych cz³owieka............ 467 Energetyka wysi³ków krótkotrwa³ych o mocy maksymalnej....... Znaczenie budowy morfologicznej miêœnia w generowaniu mocy maksy- 468 malnej.................................... 473 Przyczyny zmêczenia w wysi³kach krótkotrwa³ych o mocy maksymalnej. 475 Bolesnoœæ miêœni wywo³ana wysi³kiem fizycznym............ 478 Wp³yw starzenia siê na moc maksymaln¹ miêœni szkieletowych cz³o- wieka..................................... Wp³yw treningu na maksymaln¹ si³ê izometryczn¹, maksymaln¹ szybkoœæ 481 skracania miêœnia oraz na moc maksymaln¹ miêœni szkieletowych cz³o- wieka..................................... 483 11
Metody oceny wydolnoœci w wysi³kach krótkotrwa³ych o mocy maksy- malnej.................................... 485 Wydolnoœæ w wysi³kach d³ugotrwa³ych..................... Podzia³ intensywnoœci wysi³ków d³ugotrwa³ych.............. Energetyka wysi³ków d³ugotrwa³ych.................... 495 495 496 Maksymalny pobór tlenu.......................... 499 Pobór tlenu w wysi³kach o sta³ej mocy................... 517 Iloraz oddechowy.............................. 521 Koszt energetyczny wysi³ku........................ 522 Wspó³czynnik pracy u ytecznej...................... 523 Próg mleczanowy (LT)........................... 524 Zmêczenie w wysi³kach d³ugotrwa³ych.................. 529 Trening a wydolnoœæ w wysi³kach d³ugotrwa³ych............. 530 Wp³yw warunków wysokogórskich na wydolnoœæ fizyczn¹........ 533 14. FIZJOLOGICZNE NASTÊPSTWA BEZCZYNNOŒCI RUCHOWEJ I D UGOTRWA EGO POZOSTAWANIA W POZYCJI LE CEJ 0 0 Hanna Kaciuba-Uœci³ko, Krystyna Nazar Skutki zaprzestania lub ograniczenia treningu.................................. 537 537 Fizjologiczne nastêpstwa d³ugotrwa³ego pozostawania w pozycji le ¹cej... 538 15. ZNACZENIE AKTYWNOŒCI RUCHOWEJ W ZAPOBIEGANIU CHOROBOM CYWILIZACYJNYM Krystyna Nazar, Hanna Kaciuba-Uœci³ko...... 546 Zwiêkszenie wydolnoœci i sprawnoœci ruchowej................ 547 Profilaktyka chorób uk³adu kr¹ enia...................... 548 Aktywnoœæ ruchowa w zapobieganiu i leczeniu oty³oœci............ 552 Aktywnoœæ ruchowa a osteoporoza....................... 554 Podstawowe zasady treningu zdrowotnego.................. 555 Piœmiennictwo.................................... 558 Skorowidz...................................... 560 12