WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W OLSZTYNIE STOSOWANIE SUSZONYCH DROŻDŻY PIWOWARSKICH SACCHAROMYCES CEREVISIAE W ŻYWIENIU OWIEC INSTRUKCJA WDROŻENIOWA Olsztyn, 2015 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie Stanisław Milewski, Katarzyna Ząbek STOSOWANIE SUSZONYCH DROŻDŻY PIWOWARSKICH SACCHAROMYCES CEREVISIAE W ŻYWIENIU OWIEC INSTRUKCJA WDROŻENIOWA Olsztyn, 2015 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn, tel./fax (89) 535 76 84, 526 44 39, 526 82 29 e-mail: sekretariat@w-modr.pl, www.w-modr.pl W-MODR Oddział w Olecku ul. Kolejowa 31, 19-400 Olecko tel. (87) 520 30 31, 520 30 32, fax (87) 520 22 17 e-mail: olecko.sekretariat@w-modr.pl Dyrektor W-MODR mgr inż. Marek Bojarski Zastępca Dyrektora W-MODR inż. Antoni Parfinowicz Zastępca Dyrektora W-MODR mgr inż. Zdzisław Kamiński Opracowanie: prof. dr hab. Stanisław Milewski dr inż. Katarzyna Ząbek Katedra Hodowli Owiec i Kóz Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 10-719 Olsztyn, ul. Oczapowskiego 5, e-mail: stanislaw.milewski@uwm.edu.pl Druk: Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel./fax. 89 526 44 39, 89 535 76 84 e-mail: redakcja@w-modr.pl, www.w-modr.pl Nakład: 300 egz.
Wprowadzenie Instrukcję dotyczącą stosowania suszonych drożdży piwowarskich w żywieniu owiec opracowano na podstawie rezultatów kompleksowych badań przeprowadzonych przez Katedrę Hodowli Owiec i Kóz Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, przy współpracy z różnymi Jednostkami Wydziałów: Bioinżynierii Zwierząt oraz Medycyny Weterynaryjnej. Instrukcja obejmuje charakterystykę głównych efektów badań oraz zalecenia praktyczne. Dołączono także wykaz prac naukowych opublikowanych z tego zakresu. Charakterystyka efektów badań zawiera odnośniki do tych publikacji, podane w nawiasach kwadratowych. We wszystkich tabelach prezentujących wyniki, porównano średnie wartości badanych cech grupy otrzymującej dodatek drożdży z grupą kontrolną (bez dodatku). Jeśli różnice między grupami były statystycznie istotne oznaczono je małymi literami - a, b, natomiast przy różnicach wysoko istotnych użyto liter - A, B. Część eksperymentalną badań - doświadczenia na zwierzętach - wykonano w warunkach produkcyjnych: w stadzie hodowlanym owcy kamienieckiej, w Zakładzie Produkcyjno-Doświadczalnym Bałcyny oraz w stadzie hodowlanym owcy pomorskiej, w Baldramie k/kwidzyna. Nadaje to badaniom charakter praktyczny, uprawniający do szerokiego upowszechnienia i wdrożenia. W doświadczeniach prowadzonych na jagniętach oraz maciorkach dorosłych oceniono wpływ suszonych drożdży Inter Yeast S (Inter Yeast, Krośniewice, Polska), prebiotyku pozyskiwanego z Saccharomyces cerevisiae, na produkcyjność w zakresie użytkowości: mięsnej, mlecznej i rozpłodowej oraz status zdrowotny, określany na podstawie hematologicznych, biochemicznych i immunologicznych wskaźników krwi. Suszone drożdże piwowarskie Inter Yeast S stanowią bogate źródło składników pokarmowych: białka (43%), enzymów, witamin - B 1, B 2, B 6, B 12, choliny, kwasu nikotynowego, kwasu pantetonowego, kwasu foliowego, biotyny, składników mineralnych - żelaza, cynku, manganu, selenu, a także składników oddziałujących na układ odpornościowy: beta-glukanu (ok. 15%) i mannanooligosacharydów - MOS (ok. 11%). To naturalny produkt, charakteryzujący się wysoką efektywnością w żywieniu owiec. 4 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Efekty stosowania drożdży w żywieniu jagniąt W żywieniu jagniąt ssących stosowano drożdże Inter Yeast S z mieszanką treściwą CJ w proporcji w proporcji 50g/kg mieszanki. Przeprowadzono 5 doświadczeń, w których drożdże podawano jagniętom począwszy od 10. [2, 5, 6, 8] lub 30. dnia życia [4]. Ilość drożdży, jaką otrzymywały jagnięta w dziennej dawce, rosła z ich wiekiem w miarę wzrostu ilości podawanej mieszanki. Jej dawki zwiększano co 10 dni, począwszy od 0,05kg przy starcie w wieku 10 dni lub od 0,15kg przy starcie w wieku 30 dni. W tabeli 1 przedstawiono wpływ drożdży na tempo wzrostu jagniąt. Wykazano, że preparat ten wpłynął korzystnie na masę ciała oraz przyrosty dzienne [2]. Tabela 1. Wpływ drożdży Inter Yeast S na masę ciała i przyrosty dzienne jagniąt [2] Wyszczególnienie Grupa Kontrolna Drożdże Masa ciała (kg) w wieku (dni): 2 4,81 4,78 28 10,75 11,15 70 21,07 B 23,19 A Przyrosty dobowe (g) w okresie (dni): 2-28 228,46 245,08 29-70 245,71 b 286,67 a 2-70 239,12 b 270,07 a a, b - różnice istotne przy P 0,05; A, B - P 0,01 Równocześnie nastąpiły zamiany wskaźników hematologicznych krwi, świadczące o oddziaływaniu drożdży na mechanizmy obronne jagniąt: wzrost liczby krwinek białych i czerwonych oraz poziomu hemoglobiny we krwi, a także wzrost udziału limfocytów w ogólnej puli leukocytów. Potwierdzenie wpływu drożdży Inter Yeast S na układ immunologiczny uzyskano w kolejnych 2 doświadczeniach [1, 4]. U jagniąt otrzymujących drożdże wzrosła aktywność enzymów: lizozymu i ceruloplazminy w osoczu krwi oraz koncentracja gammaglobulin w surowicy krwi, co świadczy o większej odporności humoralnej. Równocześnie wzrosły u nich parametry odporności komórkowej, m.in. aktywność metaboliczna fagocytów krwi oraz wewnątrzkomórkowa ich zdolność do zabijania, a także zdolność namnażania się limfocytów. Podobnie jak w doświadczeniu 1 wykazano korzystny wpływ drożdży na wzrost. W okresie 60 dni podawania drożdży jagnięta osiągnęły o ponad 27% wyższe przyrosty dzienne i w konsekwencji końcowa masa ich ciała była wyższa o ponad 11% w porównaniu z kontrolnymi [4]. Drożdże Inter Yeast S wywierają również wpływ na jakość jagnięciny. W eksperymencie na tryczkach podczas 100-dniowego okresu odchowu [5] stwierdzono, że mięso zwierząt otrzymu- W-MODR w Olsztynie 2015 r. 5
jących ich dodatek charakteryzowało się wyższą koncentracją suchej masy i tłuszczu (tab. 2). Tabela 2. Wpływ drożdży Inter Yeast S na jakość mięsa jagniąt [5] Wyszczególnienie Grupa Kontrolna Drożdże Skład chemiczny mięsa (%): - sucha masa 23,87 B 24,65 A - białko 20,54 20,76 - tłuszcz 2,00 B 2,33 A - popiół 1,08 1,06 Właściwości fizykochemiczne mięsa: - ph 24 5,63 5,63 - barwa: L* (jasność barwy) 48,48 A 46,01 B a* (udział barwy czerwonej) 11,14 B 12,28 A b* (udział barwy żółtej) 14,44 14,23 - wodochłonność (cm 2) 18,06 A 16,25 B Profil kwasów tłuszczowych tłuszczu śródmięśniowego: - kwasy nasycone SFA (%) 52,50 51,89 - kwasy jednonienasycone MUFA (%) 41,49 41,77 - kwasy wielonienasycone PUFA (%) 6,01 6,34 - kwasy nienasycone UFA (%) 47,50 48,11 - kwasy PUFA n-6 (%) 4,93 5,21 - kwasy PUFA n-3 (%) 1,08 1,14 UFA/ SFA 0,91 0,93 PUFA/SFA 0,12 0,12 DFA/OFA 1,74 1,82 PUFA n-6/pufa n-3 4,60 4,61 Zawartość cholesterolu (mg/100g mięsa) 39,78 B 54,68 A Zawartość witaminy A (μg/100g mięsa) 38,47 43,23 Zawartość witaminy E (μg/100g mięsa) 15,79 b 20,93 a Ogólna ocena sensoryczna mięsa (pkt) 4,30 4,34 a, b - różnice istotne przy P 0,05; A, B - różnice istotne przy P 0,01 6 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Równocześnie wystąpiły zmiany w zakresie jego cech fizykochemicznych, mianowicie było ono ciemniejsze i cechowało się lepszą zdolnością do wiązania wody. Nie odnotowano istotnego wpływu drożdży na profil kwasów tłuszczowych tłuszczu śródmięśniowego. Dalsze badania [6] wykazały, że wzrost zawartości tłuszczu śródmięśniowego łączył się ze wzrostem zawartości cholesterolu, ale także witamin A i E. Wykazane zmiany nie powodowały różnic w ocenie sensorycznej mięsa. W 5-punktowej skali ocena tego mięsa była wysoka. Efekty stosowania drożdży w żywieniu owiec dorosłych Suplementacja diety maciorek karmiących preparatem drożdży Inter Yeast S okazała się równie efektywna, jak w przypadku jagniąt. W tym zakresie przeprowadzono 4 doświadczenia, podczas których podawano maciorkom drożdże w ilości 30g/dzień/szt. [3, 7, 9] lub 35g/dzień/szt. [8], przez cały okres 70-dniowej laktacji. Milewski i Sobiech [3] wykazali, że maciorki otrzymujące ten dodatek osiągnęły wyższą dzienną wydajność mleka o 18,18% w szczytowej fazie laktacji (28 dzień) i 15,53% w fazie końcowej (70 dzień). Odnotowano także zmiany hematologicznych i biochemicznych wskaźników krwi, wskazujące na poprawę statusu zdrowotnego owiec, protekcyjne oddziaływanie na funkcjonowanie nerek i możliwość zapobiegania występowania kwasicy metabolicznej. Rezultaty badań Ząbek i in. [9] oraz Zaleskiej i in. [8] potwierdziły korzystny wpływ drożdży na wydajność mleczną owiec (tab. 3). Tabela 3. Wpływ drożdży Inter Yeast S na wydajność dzienną oraz skład chemiczny mleka owiec [8, 9] Ząbek i in. [9] Zaleska i in. [8] Dzień Wyszczególnienie Grupa Grupa laktacji Kontrolna Drożdże Kontrolna Drożdże 28 1596,15 b 1860,15 a 1567,50 b 1850,00 a Wydajność mleka (ml) 70 998,46 B 1277,92 A 1055,00 B 1373,50 A Skład chemiczny mleka (%): 28 5,04 5,71 5,12 5,60 - tłuszcz 70 7,05 7,64 6,34 b 7,27 a 28 4,99 4,96 4,65 4,99 - białko 70 5,55 5,84 5,32 5,56 28 5,17 5,30 5,11 5,22 - laktoza 70 4,72 4,81 4,89 4,97 28 15,78 16,47 15,45 B 16,28 A - sucha masa 70 17,91 18,67 17,58 18,23 a, b - różnice istotne przy P 0,05; A, B - różnice istotne przy P 0,01 W-MODR w Olsztynie 2015 r. 7
Ząbek i in. [9] nie obserwowali istotnego wpływu drożdży na skład chemiczny mleka. Z kolei Zaleska i in. [8] odnotowali wzrost koncentracji w mleku suchej masy w 28 dniu laktacji oraz tłuszczu w 70 dniu laktacji, co mogło być efektem zwiększonej dawki drożdży. U maciorek karmiących otrzymujących drożdże odnotowano wyraźną tendencję do obniżenia zawartości komórek somatycznych w mleku [9], świadczącą o wyższej odporności. Potwierdziły to jednoznacznie oznaczenia immunologiczne wykazujące istotny wzrost wskaźników odporności humoralnej i komórkowej u owiec otrzymujących ten dodatek. Udowodniono także, że potomstwo maciorek otrzymujących ten prebiotyk w 4 i 5 m-cu ciąży oraz podczas laktacji lub tylko podczas laktacji charakteryzowało się wyższą odpornością, zarówno humoralną, jak i komórkową [7]. Zatem odziaływanie drożdży na mechanizmy obronne jagniąt występuje niezależnie, czy podawane są one matkom, czy bezpośrednio jagniętom. Drożdże Inter Yeast S okazały się także czynnikiem stymulującym procesy rozrodcze u owiec. Doświadczenia w tym zakresie przeprowadzono w stadzie owiec pomorskich oraz kamienieckich [8]. W stadzie owiec pomorskich wprowadzono je do diety maciorek podczas 3-tygodniowego okresu przygotowania do stanówki, w dawce 15g/dzień/szt., zmieszane z gniecionym owsem. W stadzie owiec kamienieckich były stosowane w tym okresie w takiej samej dawce, a ponadto przez cały 70-dniowy okres odchowu jagniąt w ilości 30g/dzień/szt., przy czym podawano je z mieszanką CJ. W obu stadach uzyskano korzystne efekty (tab. 4). Tabela 4. Wpływ drożdży Inter Yeast S na wskaźniki rozrodu owiec [8] Owce pomorskie Owce kamienieckie Wyszczególnienie Grupa Grupa Kontrolna Drożdże Kontrolna Drożdże Płodność (%) 100,00 100,00 90,00 95,00 Plenność (%) 126,67 b 158,33 a 158,33 b 186,84 a Odchów jagniąt (%) - - 94,74 97,14 Użytkowość rozpłodowa (%) - - 135,00 b 170,00 a a, b - różnice istotne przy P 0,05 Istotny wzrost plenności u maciorek otrzymujących drożdże, występujący niezależnie od rasy owiec, świadczy o pobudzeniu aktywności jajników, prowadzącym do zwiększenia stopnia owulacji i ostatecznie liczby urodzonych jagniąt w miocie. 8 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Podsumowanie Suszone drożdże piwowarskie Inter Yeast S są naturalnym prebiotykiem pozyskiwanym z Saccharomyces cerevisiae, zawierającym zarówno składniki pokarmowe, jak i składniki o właściwościach immunomodulacyjnych. Wprowadzone do diety owiec wywierają wielokierunkowe, pozytywne oddziaływanie w ich organizmie. Podstawowe korzyści ich stosowania są następujące: poprawa użytkowości mięsnej jagniąt - lepsze wykorzystanie pasz; przyśpieszenie tempa wzrostu oraz rozwoju ich umięśnienia, poprawa mleczności maciorek - lepsze wykorzystanie pasz; zwiększenie wydajności mlecznej, stymulacja układu rozrodczego maciorek - wzrost plenności; zwiększenie efektywności użytkowania rozpłodowego, podwyższenie statusu zdrowotnego - wzrost odporności; wzmocnienie humoralnych i komórkowych mechanizmów obronnych. W konsekwencji takiego oddziaływania drożdży można spodziewać się zwiększenia ilości żywca jagnięcego uzyskanego w ciągu roku od 1 matki stada podstawowego, co jest zasadniczym celem produkcji ukierunkowanej na mięsne użytkowanie owiec. Zalecenia praktyczne Celowe jest stosowanie suszonych drożdży piwowarskich Inter Yeast S w żywieniu jagniąt ssących, jak i maciorek dorosłych. W żywieniu jagniąt, odchowywanych przy matkach do 100. dnia życia, można stosować je już od 11. dnia życia, z mieszanką treściwą CJ w proporcji 50g/kg mieszanki, według następującego harmonogramu: Harmonogram stosowania mieszanki CJ oraz drożdży Inter Yeast w żywieniu jagniąt ssących Dzień życia jagniąt Dawka dzienna CJ (kg/szt.) Dawka dzienna drożdży (g/szt.) Ilość CJ (kg/ szt./okres) Ilość drożdży (g/szt./okres) 11-20 0,05 2,5 0,50 25 21-30 0,10 5,0 1,00 50 31-40 0,15 7,5 1,50 75 41-50 0,20 10,0 2,00 100 51-60 0,25 12,5 2,50 125 61-70 0,30 15,0 3,00 150 71-80 0,35 17,5 3,50 175 81-90 0,40 20,0 4,00 200 91-100 0,45 22,5 4,50 225 Ogółem zużycie - - 22,50 1125 W-MODR w Olsztynie 2015 r. 9
Łączenie suszonych drożdży z paszą treściwą jest najwygodniejsze zwłaszcza, że występują w formie pylistej. Zużycie drożdży w całym 100-dniowym okresie odchowu jagniąt wynosi 1,125kg/ szt. Maciorkom dorosłym należy je podawać podczas całego okresu laktacji - karmienia jagniąt, również zmieszane z paszą treściwą. W żywieniu matek karmiących dzienna dawka drożdży to minimum 30g/szt., czyli w okresie 100-dniowego odchowu jagniąt ich zużycie wynosi 3kg/szt. Jeśli zostaną zastosowane także w okresie przygotowania do stanówki, w dawce minimum 15g/ szt. dziennie przez 21 dni, to dodatkowo zużyje się 315g/szt., czyli łączne zużycie wyniesie 3,315kg/szt. Przy krótszym okresie odchowu jagniąt będzie ono relatywnie mniejsze. Można też podawać drożdże tylko jagniętom, względnie wyłącznie ich matkom. Koszt drożdży jest jednak niewielki, zatem najlepszym rozwiązaniem jest suplementacja diety matek i ich potomstwa. Należy jednak zaznaczyć, że faktyczne efekty stosowania drożdży Inter Yeast S będą zależały od poziomu żywienia owiec oraz od rodzaju i jakości pasz wchodzących w skład dawek pokarmowych. W przedstawionych badaniach poziom żywienia ustalano na podstawie norm dla owiec hodowlanych, natomiast paszami podstawowymi były sianokiszonki z traw i roślin motylkowatych oraz siano łąkowe, a uzupełniającą mieszanka treściwa CJ. Zakładając, że pasze podstawowe są dobrej jakości w żywieniu jagniąt należy stosować je według następującego harmonogramu: Dzień życia jagniąt Harmonogram stosowania sianokiszonki i siana w żywieniu jagniąt ssących Dawka dzienna sianokiszonki (kg/szt.) Dawka dzienna siana (kg/szt.) Ilość sianokiszonki (kg/szt./okres) Ilość siana (kg/szt./okres) 11-20 - 0,05-0,50 21-30 - 0,10-1,00 31-40 0,15 0,15 1,50 1,50 41-50 0,30 0,20 3,00 2,00 51-60 0,45 0,25 4,50 2,50 61-70 0,60 0,30 6,00 3,00 71-80 0,75 0,35 7,50 3,50 81-90 0,90 0,40 9,00 4,00 91-100 1,05 0,45 10,50 4,50 Ogółem zużycie - - 32,00 22,50 W żywieniu maciorek karmiących przez cały okres odchowu jagniąt stosuje się stałe ilości tych pasz: 2,5-3,0kg/szt./dzień sianokiszonki oraz 0,5-1,0kg/sz./dzień siana. Uzupełnienie dawki pokarmowej stanowi mieszanka treściwa CJ w ilości 0,6-0,8 kg/szt./dzień. 10 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Wykaz publikacji 1. Małaczewska J., Milewski S. 2010. Immunomodulating effect of Inter Yeast S on the non- -specific and specific cellular and humoral immunity in lambs. Pol. J. Vet. Sci.,13, 1:163-170. 2. Milewski S. 2009. Wpływ preparatów z Saccharomyces cerevisiae na cechy użytkowości mięsnej oraz wskaźniki hematologiczne jagniąt ssących. Medycyna Wet., 65, 1: 51-54. 3. Milewski S., Sobiech P. 2009. Effect of dietary supplementation with Saccharomyces cerevisiae dried yeast on milk yield, blood biochemical and haematological indices in ewes. Bull. Vet. Inst. Pulawy, 53, 4, 753-758. 4. Milewski S., Wójcik R., Zaleska B., Małaczewska J., Tański Z., Siwicki A. K. 2013. Effect of Saccharomyces cerevisiae dried yeast on the meat performance traits and selected indicators of humoral immunity in lambs. Acta Vet., Brno, 82, 2: 147-151. 5. Milewski S., Zaleska B. 2011. The effect of dietary supplementation with Saccharomyces cerevisiae dried yeast on lambs meat quality. J. Anim. Feed Sci., 20, 4: 537-545. 6. Milewski S., Zaleska B., Bednarek D., Tański Z., Sobiech P., Ząbek K., Antoszkiewicz Z. 2012. Effect of yeast supplements on selected health-promoting properties of lamb meat. Bull. Vet. Inst. Pulawy, 56, 315-319. 7. Wójcik R., Milewski S., Małaczewska J., Tański Z., Brzostowski H., Siwicki A. 2008. Defence mechanisms of the offspring of ewes fed a diet supplemented with yeast (Saccharomyces cerevisiae) during pregnancy and lactation. Centr. Eur. J. Immunol., 33 (4): 197-201. 8. Zaleska B., Milewski S., Ząbek K. 2015. Impact of Saccharomyces cerevisiae supplementation on reproductive performance, milk yield in ewes and offspring growth. Arch. Anim. Breed., 58: 79-83. 9. Ząbek K., Milewski S., Wójcik R., Siwicki A. K. 2014. The effects of supplementing diets fed to pregnant and lactating ewes with Saccharomyces cerevisiae dried yeast. Turk., J. Vet. Anim, Sci., 38: 200-206. W-MODR w Olsztynie 2015 r. 11
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel. 89 535 76 84, 89 526 44 39, 89 526 82 29 e-mail: sekretariat@w-modr.pl www.w-modr.pl