KOŚCIÓŁ A EWOLUCJA michał chaberek op
Redakcja i korekta Paulina Jeske-Choińska Projekt okładki Teodor Jeske-Choiński Opracowanie graficzne i łamanie Teodor Jeske-Choiński www.gniazdo.pl Copyright 2012 by Michał Chaberek OP Copyright 2012 by Fronda PL Sp. z o.o. ISBN 978-83-62268-30-6 Za pozwoleniem władzy zakonnej Reg. Prow. 21/12. Warszawa, 17 stycznia 2012 Wydawca FRONDA PL Spółka z o. o. ul. Łopuszańska 32 02-220 Warszawa tel. 22 8365444, 8773735 fax 22 8773734 e-mail: fronda@fronda.pl www.wydawnictwofronda.pl Druk i oprawa Elpil ul. Artyleryjska 11 08-101 Siedlce Wydanie I
SPIS TREŚCI Wstęp... 5 I. SPÓR O EWOLUCJĘ GENEZA, SPECYFIKA I STAN OBECNY 1. Historia nowożytnego ewolucjonizmu... 13 a. Podstawowe terminy ( ewolucja i gatunek )... 13 b. Narodziny paradygmatu ewolucyjnego... 15 c. Od darwinizmu do neodarwinizmu... 32 d. Od kreacjonizmu biblijnego do kreacjonizmu naukowego... 40 e. Od kreacjonizmu naukowego do inteligentnego projektu... 48 2. Elementy teorii inteligentnego projektu... 51 a. Określona złożoność (Specified Complexity)... 51 b. Nieredukowalna złożoność (Irreducible Complexity)... 56 c. Granice ewolucji... 61 d. Kierunki rozwoju teorii... 64 3. Przestrzeń dzisiejszej debaty... 66 a. Główne stanowiska w sporze między kreacjonizmem i ewolucjonizmem... 66 b. Źródła teistycznego ewolucjonizmu w kulturze europejskiej... 72 4. Podsumowanie... 80 II. PIERWSZY OKRES (1860 1909) NIESKUTECZNE ODRZUCENIE EWOLUCJONIZMU 1. Wczesne wypowiedzi Magisterium Kościoła... 81 a. Geneza, treść i recepcja orzeczenia Synodu w Kolonii (1860)... 81 b. Sobór Watykański I (1870) i encyklika Leona XIII Arcanum (1880)... 89 2. Chrześcijański ewolucjonizm w ujęciu George a Mivarta... 94 a. Papieska afirmacja książki On the Genesis of Species...94 b. Odejście od katolickiej ortodoksji... 100 381
3. Nieznane potępienie Raffaello Caverniego... 103 a. Zasadnicze tezy książki De nuovi studi della filosofia... 103 b. Pośrednie potępienie darwinizmu... 106 4. Idea ewolucji ograniczonej u Dalmasa Leroy... 110 a. Polemiki wokół książki L évolution restreinte aux espèces organiques... 110 b. Działania Kongregacji Indeksu... 115 c. Nieskuteczne odwoływanie się od decyzji Kongregacji... 128 5. Rozwinięta koncepcja teistycznego ewolucjonizmu Johna A. Zahma... 130 a. Publikacja i treść książki Evolution and Dogma... 131 b. Debata wokół książki... 140 c. Działania Kongregacji Indeksu... 144 d. Kampania przeciwko publikacji dekretu w sprawie Johna A. Zahma... 149 6. Wątki ewolucyjne w publikacjach bp. G. Bonomellego i bp. J.C. Hedleya... 152 a. Bp Geremia Bonomelli i odwołanie Ważnego dodatku... 152 b. Polemiki prasowe wokół poglądów bp. Johna C. Hedleya... 157 7. Dekrety Papieskiej Komisji Biblijnej z lat 1905 1909... 162 a. Geneza i treść dekretów... 162 b. Znaczenie dekretu o historycznej wartości Rdz 1 3 (1909)... 167 c. Recepcja dekretów (na przykładzie tekstów Henriego de Dorlodota)... 172 d. Legenda o nieobowiązywaniu Odpowiedzi Papieskiej Komisji Biblijnej.. 183 8. Stan dyskusji na początku XX wieku... 192 a. Dwa stanowiska w kwestii pochodzenia człowieka... 192 b. Odejście od tradycyjnego nauczania o pochodzeniu człowieka... 211 9. Podsumowanie... 216 III. DRUGI OKRES (1950 2011) UMIARKOWANA AKCEPTACJA TEISTYCZNEGO EWOLUCJONIZMU 1. Zagadnienia ewolucyjne za pontyfikatu Piusa XII... 221 a. Główne tezy encykliki Humani generis... 221 b. Naukowe argumenty w sporze o pochodzenie człowieka... 232 c. Ewolucyjna wizja Teilharda de Chardin... 249 382
2. Stanowisko papieża Jana Pawła II... 266 a. Wczesne wypowiedzi... 268 b. Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (1996)... 280 c. Recepcja papieskiego przemówienia... 286 3. Aktualna debata teologiczna... 294 a. Dokument Międzynarodowej Komisji Teologicznej Communion and Stewardship (2004)... 295 b. Poglądy Josepha Ratzingera/papieża Benedykta XVI... 302 c. Artykuł Finding Design in Nature kard. Christopha Schönborna (2005)... 318 d. Katechezy kard. Schönborna z lat 2005 2006... 325 e. Rzymskie sesje i obecny brak konsensusu... 335 4. Podsumowanie... 343 Zakończenie... 349 Główne wypowiedzi i akty Kościoła w sprawie ewolucji (chronologicznie)... 357 Bibliografia... 359 I. Źródła... 359 II. Opracowania... 372 III. Literatura pomocnicza... 378 383