Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji z Maastricht 2. Wypełnianie przez Polskę nominalnych kryteriów konwergencji 3. Pojęcie konwergencji realnej 4. Wybrane cechy strukturalne polskiej gospodarki na tle krajów UE 5. Kryzys zadłużeniowy wybranych krajów strefy euro a przystąpienie Polski do UGiW
Nominalne kryteria konwergencji z Maastricht 1. Kryterium stabilności cen przewiduje, że średnia stopa inflacji w danym kraju nie może przekraczać o więcej niż półtora punktu procentowego średniej z rocznych stóp inflacji z trzech krajów członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. 2. Kryterium stopy procentowej stanowi, że przez rok poprzedzający moment dokonywania oceny wypełnienia kryterium, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż dwa punkty procentowe od średniej z analogicznych stóp procentowych w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach. 3. Kryterium fiskalne przewiduje, że państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Procedurę tę stosuje się, gdy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych danego państwa w relacji do PKB przekracza 3% lub gdy dług tego sektora przekracza 60% PKB. 4. Kryterium kursu walutowego wymaga uczestnictwa waluty danego kraju w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II) przez co najmniej dwa lata. W tym okresie kurs waluty krajowej musi się utrzymać w przedziale wahań wynoszącym +/-15% wobec ustalonego parytetu centralnego i nie może podlegać silnym napięciom w szczególności nie może być dewaluowany w stosunku do euro. Źródło: Euro Wspólna waluta europejska, s. 16.
Kraje członkowskie strefy euro Państwa UE Państwa członkowskie UGiW: Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Włochy Litwa członek strefy euro od 1 stycznia 2015 r. Państwa UGiWz derogacją: Bułgaria, Czechy, Chorwacja, Polska, Rumunia, Szwecja, Węgry Państwa z klauzulą opt-out: Dania, Wielka Brytania
Monitorowanie Co najmniej co dwa lata lub na wniosek Państwa Członkowskiego objętego derogacją, Komisja i Europejski Bank Centralny składają Radzie sprawozdania w sprawie postępów dokonanych przez Państwa Członkowskie objęte derogacją w wypełnianiu ich zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej[ ] Artykuł 140 Traktatu
Interpretacja kryteriów Raporty EBC 1. Osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen; będzie to wynikało ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech państwach członkowskich, które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen. 2. Stabilna sytuacja finansów publicznych; będzie to wynikało z sytuacji budżetowej, która nie wykazuje nadmiernego deficytu budżetowego w rozumieniu artykułu 126 ustęp 6. 3. Poszanowanie zwykłych marginesów wahań kursów przewidzianych mechanizmem kursów wymiany walut europejskiego systemu walutowego przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do euro. 4. Trwały charakter konwergencji osiągniętej przez państwo członkowskie objęte derogacją i jego udziału w mechanizmie kursów wymiany walut, co odzwierciedla się w poziomach długoterminowych stóp procentowych.
Kryterium inflacyjne Raport Okres referencyjny Grupa referencyjna Wartość referencyjna Inflacja w Polsce Komentarz Październik 2004 wrzesień2003r. sierpień 2004 r. Grudzień 2006 Maj 2008 Maj 2010 Maj 2012 Czerwiec 2014 listopad 2005 r. październik 2006 r. kwiecień 2007 r. marzec 2008 r. kwiecień 2009 r. marzec 2010 kwiecień 2011 r. marzec 2012 maj 2013 r. - kwiecień 2014 r Finlandia(0,4%) Dania (1,0%) Szwecja (1,3%) Polska (1, 2%), Finlandia (1, 2%) Szwecja (1,54%) 2,4% 2,5% Pominięcie Litwy przy obliczaniu wartości referencyjnej. 2,8% 1,2% - Malta (1,5%) Holandia (1,7%) 3,2% 3,2% - Dania (2,0%) Portugalia (-0,8%) Estonia (-0,7%) Belgia (-0,1%) Szwecja (1,3%) Irlandia (1,4%) Słowenia (2,1%) Łotwa (0,1%), Portugalia (0,3%), Irlandia (0,3%) 1,0% 3,9% Pominięcie Irlandii przy obliczaniu wartości referencyjnej. 3,1% 4,0% - 1,7% 0,6% Pominięcie Cypru, Grecji oraz Bułgarii przy obliczaniu wartości referencyjne Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów o konwergencji EBC z: października 2004 r., grudnia 2006 r., maja 2008r., maja 2010 r., maja 2012 r., czerwca 2014 r.
Źródło: Monitor konwergencji nominalnej listopad 2014, s. 3.
Kryterium długoterminowej nominalnej % Raport Okres referencyjny Grupa referencyjna Wartość referencyjna Październik 2004 Grudzień 2006 Maj 2008 Maj 2010 Maj 2012 wrzesień 2003 r. sierpień 2004 r.; listopad 2005 r. październik 2006 r. kwiecień 2007 r. marzec 2008 r kwiecień 2009 r. marzec 2010 r. kwiecień 2011 r. marzec 2012 r. 4,2% (Finlandia) 4,4% (Dania) 4,7% (Szwecja) 3,7% (Szwecja) 3,7% (Finlandia) 5,2% (Polska) 4,8% (Malta), 4,3% (Holandia) 4,3% (Dania) 3,8% (Belgia) 4,2% (Portugalia) 2,2% (Szwecja) 5,4% (Słowenia) Polska Komentarze 6,4% 6,9% - 6,2% 5,2% - 6,5% 5,7% - 6,0% 6,1% 5,8% 5,8% Pominięcie w grupie referencyjnej Estonii. Pominięcie w grupie referencyjnej Irlandii. Czerwiec 2014 maj 2013 r. kwiecień 2014 r. 3,3% (Łotwa) 3,5% (Irlandia) 5,8% (Portugalia) 6,2% 4,2% - Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów o konwergencji EBC z: października 2004 r., grudnia 2006 r., maja 2008r., maja 2010 r., maja 2012 r., czerwca 2014 r.
Źródło: Monitor konwergencji nominalnej listopad 2014, s. 3.
Kryterium fiskalne Raport Deficyt Dług publiczny Okres referencyjny dla obu kryteriów Październik 2004 3,9% 45,4% 2003 Grudzień 2006 2,5% 42% 2005 Maj 2008 2,0% 45,2% 2007 Maj 2010 7,1% 51,0% 2009 Maj 2012 5,1% 56,3% 2011 Czerwiec 2014 4,3% 57,0% 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów o konwergencji EBC z: października 2004 r., grudnia 2006 r., maja 2008r., maja 2010 r., maja 2012 r., czerwca 2014 r.
Źródło: Monitor konwergencji nominalnej listopad 2014, s. 3.
Kurs walutowy 14 12 10 8 6 4 2 0 350 300 250 200 150 100 50 0 Bułgaria Czechy Dania UK Chorwacja Litwa Polska Rumunia Szwecja Węgry (prawa oś) 2004M01 2004M09 2005M05 2006M01 2006M09 2007M05 2008M01 2008M09 2009M05 2010M01 2010M09 2011M05 2012M01 2012M09 2013M05 2014M01 2014M09 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu. Wzrost oznacza deprecjację.
Konwergencja realna 1. Bierze w szczególności pod uwagę podobieństwo cykli koniunkturalnych oraz podobieństwo struktury PKB. 2. Zbieżność wahań cyklicznych bardzo ważna z punktu widzenia wspólnej polityki monetarnej. 3. Przyjęcie euro nie gwarantuje upodobnienia się do strefy euro. 4. Nawet znaczące podobieństwo gospodarek strefy euro nie jest gwarantem płynnego funkcjonowania w strefie. Kluczową rolę w zapobieganiu nierównowagom odgrywa konkurencyjność gospodarek (elastyczność rynku pracy i rynku produktów).
Zbieżność cykliczna Źródło: Monitor konwergencji realnej, grudzień 2013, s. 2.
Poszczególne komponenty cykliczne korelacje (II kw. 2013) Źródło: Monitor konwergencji realnej, grudzień 2013, s. 2.
Struktura konsumpcji prywatnej Źródło: Monitor konwergencji realnej, grudzień 2013, s. 8.
Cechy strukturalne Cechy strukturalne dotyczą gospodarki, społeczeństwa i państwa. Wpływają one na stan gospodarki i jej pozycję międzynarodową, jakość życia, dynamizm i perspektywy rozwojowe, atrakcyjność inwestycyjną. Do cech strukturalnych związanych z gospodarką należą: struktura sektorowa gospodarki, struktura podmiotowa i własnościowa gospodarki, struktura przestrzenna gospodarki, infrastruktura, powiązania gospodarcze krajowe i międzynarodowe, czynniki makroekonomiczne.
Cechy strukturalne Do cech strukturalnych związanych ze społeczeństwem należą: oświata i zdrowie, edukacja wyższa, nauka, przedsiębiorczość, kultura i postawy. Do cech strukturalnych związanych z państwem należą: instytucje i ustrój, biurokracja, polityka państwa.
Korzystne tendencje wzrostowe dynamika realnego PKB 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 UE Strefa euro Polska 0.0-1.0-2.0 2004-2007 2008-2010 2011-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Korzystne tendencje wzrostowe PKB 150 PKB w krajach UE w 2013 r. (2004=100) 140 130 120 110 100 90 80 Źródło: dane Eurostat, obliczenia własne.
PKB per capita (UE PPS=100) w 2012 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
PKB per capita Polski (UE PPS=100) w latach 2004-2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
Stopa bezrobocia w 2013 r. (w %) 30.0 % 25.0 20.0 15.0 10.50 10.0 5.0 0.0
Poparcie dla strefy euro Źródło: Standard Eurobarometer 80 Autumn 2013, s. 24.
Obawy przed utratą części suwerenności Źródło: Standard Eurobarometer 80 Autumn 2013, s. 87.
Źródło: Flash Eurobarometer 377, s. 15. Kiedy do strefy euro?