FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 252 (46), 81 90 Leonid WOROBJOW, Izabeła ŁUBIEŃSKA SPRAWOZDANIE FINANSOWE JAKO ŹRÓDŁO OCENY DZIAŁALNOŚCI PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA PRZYKŁADZIE SPÓŁKI VENUS Z O.O. FINANCIAL REPORT AS A SOURCE OF ESTIMATING OF ECONOMIC SUBJECTS ACTIVITY ON EXAMPLE OF COMPANY VENUS Katedra Ekonomii, Akademia Rolnicza 71-210 Szczecin, ul. Żołnierska 47 Abstract. Financial reports inform about a state of property components and sources of their origin, course of economic process, as well as about achieved objective and financial results of economic units activity. Basic source of information used in economic analysis are: balance, account of profits and losses and statement about financial means flow. The aim of the analysis was to prepare and process information about activity, economic-financial results of the enterprise, which are the base to economic decisions undertaking. Without economic analysis efficient management of any enterprise would not be possible in hard modern surroundings. Thanks to proper analysis it is possible to work out methods of rationalization of enterprise s activity because it is an important tool supporting process of management. Słowa kluczowe: analiza finansowa, analiza wskaźnikowa, bilanas, sprawozdanie finansowe. Key words: financial analysis, gauges analysis, balance, financial report. WSTĘP Roczne sprawozdanie finansowe odzwierciedla wyniki działalności przedsiębiorstwa, prowadzonej w roku obrotowym, przy wykorzystaniu posiadanych przez firmę aktywów. Umiejętne wczytanie się w treść zawartą w tym sprawozdaniu finansowym, powiązane z analizą danych liczbowych, jest cennym źródłem wiedzy o przedsiębiorstwie. Są to między innymi informacje zawierające ocenę struktury majątkowej i kapitałowej, rentowności czy płynności finansowej przedsiębiorstwa. Efekty działań, podejmowanych przez kierownictwo, odzwierciedlają się w rocznym sprawozdaniu finansowym. Są one oceniane przez wielu użytkowników od właścicieli, poprzez kredytodawców, do pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że treść rocznego sprawozdania finansowego jest źródłem informacji o przedsiębiorstwie, umożliwiających ocenę jego kondycji finansowej i majątkowej, w oparciu o którą użytkownicy sprawozdań finansowych podejmują decyzje, dotyczące między innymi przyszłości firmy. Z uwagi na to, że spośród wielu analiz przedsiębiorstwa właśnie analiza finansowa jest przedmiotem szczególnego zainteresowania zarówno jego właścicieli, kadry zarządzającej, jak również otoczenia, celem niniejszej pracy jest analiza finansowa wykonana w oparciu o dane z rocznych sprawozdań finansowych Spółki Venus z o.o., z siedzibą w Mrzeżynie, która ma umożliwić ocenę jej kondycji finansowej.
82 L. Worobjow i I. Łubieńska PREZENTACJA PRZEDSIĘBIORSTWA Spółka Venus rozpoczęła swoją działalność w 1996 roku i prowadzi Ośrodek Wczasowo-Rekreacyjny (OWR) w Mrzeżynie. Działalność gospodarcza spółki od 1996 roku obejmuje: świadczenie oraz pośrednictwo w zakresie usług wczasowo-turystycznych, wypoczynkowych, artystycznych; świadczenie oraz pośrednictwo w zakresie usług sanatoryjnych, kolonijnych, sportowych, hotelarsko-gastronomicznych oraz innych związanych z wypoczynkiem, rekreacją i szkoleniem; świadczenie usług w zakresie odnowy biologicznej; działalność produkcyjną w zakresie gastronomii; obsługę i wynajmowanie nieruchomości własnych i dzierżawionych; handel artykułami spożywczymi, surowcami, materiałami i paliwami; obrót wierzytelnościami; prowadzenie kantoru walutowego; roboty budowlano-montażowe. Bardzo korzystny wpływ na działalność Spółki Venus w 2004 roku miał ogólny stan gospodarki kraju. Wejście Polski do Unii Europejskiej, wysoki kurs euro spowodowały, że sezon letni na Wybrzeżu był bardzo udany. Ponadto OWR Venus wprowadził wczasy dla kuracjuszy, w związku z czym sezon się wydłużył, a to z kolei pozytywnie wpłynęło na wynik ekonomiczny Spółki. Pomimo powstawania coraz to nowych obiektów na Wybrzeżu OWR Venus nie zagraża konkurencja, wręcz przeciwnie mobilizuje ona do osiągania coraz lepszych wyników ekonomicznych. Chcąc jednak sprostać wymaganiom rynku, podstawowym zadaniem w rozwoju działalności Spółki Venus uczyniono podnoszenie poziomu świadczonych usług. MATERIAŁ I METODY Istota i cele sprawozdań finansowych Sprawozdanie finansowe to syntetyczne zestawienie sporządzane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz na inny dzień bilansowy, przy zastosowaniu odpowiednich zasad wyceny aktywów i pasywów oraz ustaleniu wyniku finansowego. Sprawozdanie finansowe sporządza się w języku polskim w walucie polskiej. Podstawowe informacje o sytuacji majątkowej i finansowej, wynikach finansowych i rentowności firmy zawarte są w sprawozdawczości finansowej. Celem sporządzania sprawozdań finansowych jest bowiem dostarczenie szerokiemu kręgowi odbiorców tych użytecznych informacji, potrzebnych przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych. Odbiorcami tych informacji są inwestorzy, akcjonariusze, wierzyciele handlowi, udziałowcy, wspólnicy, pracownicy, zarząd przedsiębiorstwa, władze podatkowe.
Sprawozdanie finansowe jako źródło oceny działalności... 83 Uzyskiwane przez poszczególne podmioty gospodarcze wyniki gospodarowania są uzależnione w dużym stopniu od jakości procesów zarządzania. Zgodnie z tezą Druckera (1976) zarządzanie współczesnym przedsiębiorstwem musi oznaczać zarządzanie przyszłością, a zarządzanie przyszłością wiąże się z zarządzaniem informacją. Informacje powinny umożliwić podejmowanie decyzji dotyczących celów przedsiębiorstwa. W szczególności mają to być decyzje uwzględniające kryterium ważności (decyzje strategiczne, taktyczne i operatywne), kryterium horyzontu czasowego (decyzje krótkookresowe i długookresowe), kryterium złożoności (decyzje proste i złożone) W związku z tym sformułowanie jasnych celów, które zamierza osiągnąć przedsiębiorstwo, jest uzależnione od skuteczności procesów zarządzania. Z punktu widzenia właścicieli firmy celem wszystkich decyzji jest maksymalizowanie wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia osób zarządzających celem działalności firmy jest jej przetrwanie. Główny cel zarządzania nie wyklucza istnienie celów cząstkowych, takich jak zysk, płynność finansowa, majątek własny. Informacji o realizacji celów cząstkowych działalności firmy dostarczają sprawozdania, takie jak : bilans sprawozdanie o stanie aktywów i pasywów firmy, rachunek zysków i strat sprawozdanie o wyniku finansowym firmy, rachunek przepływów pieniężnych sprawozdanie o rodzajach wpływów i wydatków środków pieniężnych, zestawienie zmian kapitału (funduszu) własnego sprawozdanie o stanach, rodzajach zwiększania i zmniejszania kapitałów własnych, informacja dodatkowa dane uzupełniające do sprawozdań finansowych. Do podstawowych kierunków wykorzystania sprawozdań finansowych należy zaliczyć: analizę efektywności gospodarowania (rentowności), analizę sytuacji finansowej i majątkowej, analizę sytuacji kapitałowo majątkowej, analizę zadłużenia. WYNIKI I DYSKUSJA Analiza dynamiki i struktury bilansu Do badania i oceny zmian w majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania wykorzystuje się wskaźniki struktury aktywów i pasywów. Tabela 1 przedstawia wybrane pozycje bilansu. Dane w niej zawarte posłużą do analizy wskaźnikowej. Wykaz wskaźników dynamiki i struktury, wyznaczonych dla bilansu z lat 2003 2005, przedstawiają tab. 1, 2 i 3. W ogólnej ocenie zmian strukturalnych bilansu za prawidłową w aktywach uznaje się (w normalnych warunkach rozwojowych) tendencję rosnącą rzeczowych oraz finansowych aktywów trwałych oraz tendencję malejącą pozostałych składników majątku obrotowego. Porównanie bilansu zamknięcia z roku 2005 z bilansem zamknięcia z roku 2004 pozwala stwierdzić, że nastąpiło zmniejszenie majątku analizowanej Spółki o 2,54%, przy czym wskaźnik dynamiki aktywów trwałych spadł o 3,20%, a wskaźnik dynamiki majątku obrotowego wzrósł o 4,7%.
84 L. Worobjow i I. Łubieńska Tabela 1. Uproszczony bilans Spółki Venus Aktywa Stan na rok A Aktywa trwałe 12 376 931,46 12 155 111,75 11 766 713,41 I Wartości niematerialne i prawne II Rzeczowe aktywa trwałe 12 376 931,46 12 155 111,75 11 766 713,41 III Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe B Aktywa obrotowe 439 882,18 1 090 981, 73 1 142 644,70 I Zapasy 37 552,23 49 466,31 178 687,92 II Należności krótkoterminowe 117 462,31 169 667,90 92 370,24 III Inwestycje krótkoterminowe 275 228,04 852 386, 98 849 156,06 IV Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 9 639,60 19 460,54 22 430,48 Razem aktywa 12 816 813,64 13 246 093,48 12 909 358,11 Pasywa Stan na rok A Kapitał własny 12 741 013,10 12 939 199,75 12 743 741,34 I Kapitał podstawowy 12 650 000,00 12 650 000,00 12 650 000,00 II Kapitał zapasowy 83 301,09 91 013,10 91 013,10 III Zysk netto 7712,01 198 186,65 2 728,24 B Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 75 800,54 306 893,73 165 616,77 I Rezerwy na zobowiązania II Zobowiązania długoterminowe III Zobowiązania krótkoterminowe 75 800,54 304 146,83 162 869,87 w tym fundusze specjalne 7 176,73 7 391, 62 9 849,89 IV Rozliczenia międzyokresowe 2 746,90 2 746,90 Pasywa razem 12 816 813,64 13 246 093,48 12 909 358,11 Tabela 2. Wskaźniki dynamiki Spółki Venus 2004 r. 2005 r. 1 Wskaźnik dynamiki aktywów trwałych 1,79 3,20 2 Wskaźnik dynamiki aktywów obrotowych 148,00 4,74 3 Wskaźnik dynamiki aktywów ogółem 3,35 2,54 4 Wskaźnik dynamiki kapitałów własnych 1,56 1,51 5 Wskaźnik dynamiki kapitałów obcych 304,87 46,03 Po stronie pasywów pożądane są tendencja rosnących kapitałów własnych i tendencja malejąca kapitałów obcych. Z analizy dynamiki pasywów wynika, że nastąpił spadek wskaźnika dynamiki kapitałów obcych o 46,03%, natomiast wskaźniki dynamiki kapitałów własnych obniżył się o 1,5%.
Sprawozdanie finansowe jako źródło oceny działalności... 85 Tabela 3. Struktura majątku i kapitału Spółki Venus 2003 r. 2004 r. 2005 r. 1 Udział aktywów trwałych w aktywach ogółem 96,6 91,8 91,2 2 Udział rzeczowych składników majątku w aktywach 96,6 91,8 91,8 3 Udział majątku obrotowego w aktywach 3,4 8,2 8,8 4 Udział zapasów w aktywach 0,3 0,4 1,4 5 Dział należności w aktywach 0,9 1,3 0,7 6 Udział środków pieniężnych w aktywach 2,1 6,4 6,5 7 Wyposażenie Spółki w kapitał własny 99,4 97,7 98,7 8 Obciążenie Spółki zobowiązaniami długoterminowymi 9 Obciążenie Spółki zobowiązaniami bieżącymi 0,5 2,3 1,3 Ocenę dynamiki danych bilansu uzupełnia analiza zmian strukturalnych. Na podstawie tab. 3 można stwierdzić, że w badanej spółce aktywa trwałe stanowiły: a) 96,6% w 2003 roku, b) 91,8% w 2004 roku, c) 91,2% w 2005 roku. W 2003 roku w obrębie aktywów nastąpił spadek udziału majątku trwałego z 96,6 do 91,8%, tj. o 4,8%, a w kolejnym roku o 0,6%. Natomiast udział aktywów obrotowych z roku na rok rósł i wynosił odpowiednio: 3,2, 8,2, 8,8%, a zatem występuje wyraźna tendencja do wzrostu jego udziału w strukturze aktywów. W aktywach trwałych spadek ten wiązał się ze spadkiem rzeczowych składników majątku. W aktywach obrotowych w 2004 roku nastąpił wzrost udziału środków pieniężnych o 4,3%, należności o 0,4%, a zapasów o 0,1%. Po stronie pasywów widoczny jest wzrost udziału kapitałów własnych, który w ostatnim roku wyniósł 98,7%, co oznacza, że analizowana spółka prawie w całości finansuje się ze środków własnych. Zmiany, wyrażone w postaci wskaźników dynamiki i struktury danych rozpatrywanego bilansu, pozwalają ogólnie stwierdzić, że wzrost majątku trwałego sfinansowany został głównie przez majątek własny, co jest tendencją korzystną. Analiza wskaźnikowa Analiza wskaźnikowa jest rozszerzeniem wstępnej analizy sprawozdań finansowych; polega na wyliczeniu i porównaniu wskaźników: we wcześniejszych okresach, z wielkościami zaplanowanymi, ze wskaźnikami innych przedsiębiorstw lub ze wskaźnikami zakładowów wewnątrz firmy, z zewnętrznie ustalonymi normami. Finansowanie działalności Wskaźniki finansowania działalności mają na celu ocenę stopnia zadłużenia i możliwość jego obsługi przez jednostkę oraz ocenę skali ryzyka związanego ze strukturą pasywów (tab. 4).
86 L. Worobjow i I. Łubieńska Współczynnik zadłużenia określa udział wszystkich kapitałów obcych finansujących aktywa jednostki (kredytów i zobowiązań) w kapitale całkowitym. Dopuszczalne zadłużenie firmy jest uzależnione od charakteru i typu działalności. Za prawidłowy uznaje się wskaźnik w przedziale od 30 do 50%. Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem stałym powinien przekraczać wartość 1,0, co oznacza, że dla odpowiedniego zabezpieczenia bieżącego funkcjonowania firmy wartość aktywów trwałych powinna być w całości pokryta z kapitału stałego, tj. z kapitału będącego w dyspozycji jednostki ponad rok (kapitał stały jest sumą kapitałów własnych oraz zobowiązań długoterminowych). Tabela 4. Wskaźniki finansowania działalności Wartość pożądana Wartość wskaźnika w roku 1 Współczynnik zadłużenia 30 50% 0,6 2,3 1,3 2 Pokrycie zadłużenia kapitałem własnym min. 1,0 167,6 42,1 76,8 3 Pokrycie majątku trwałego kapitałami stałymi min. 1,0 1,03 1,06 1,08 4 Trwałość struktury finansowania maks. 99,4% 97,7% 98,7% Z przedstawionych w tab.4 danych wynika, że w 2005 roku zmniejszył się o 1% udział kapitału obcego w finansowaniu działalności Spółki. Finansowanie działalności gospodarczej w roku 2005 osiągnęło wskaźniki wyższe od wskaźników pożądanych. Trwałość struktury finansowania była wysoka. Udział kapitałów własnych w kapitałach ogółem w ostatnich trzech latach kształtował się w granicach 98%. W badanym okresie wartość kapitału własnego pokrywała w pełni wartość kapitałów obcych. Źródłem kapitału własnego są głównie wkłady wniesione do Spółki (kapitał podstawowy oraz kapitał zapasowy) oraz dodatnie wyniki finansowe zatrzymane w Spółce. Analiza rentowności Za pomocą wskaźników rentowności bada się zyskowność prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności oraz zaangażowanego w nią kapitału. Wskaźniki rentowności są trudne do zinterpretowania, gdyż dla większości z nich nie ma wartości granicznych. Są to miary względne, ich poziom jest zróżnicowany w zależności od branży i rodzaju działalności. Wartości wskaźników rentowności przedstawiono w tab. 5. Tabela 5. Wskaźniki rentowności Spółki Venus Wartość pożądana Wartość wskaźnika w roku 1 Zyskowność sprzedaży 0,6 9,0 4,3 2 Zyskowność sprzedaży brutto 0,4 6,5 2,9 3 Zyskowność całkowita brutto sprzedaży 0,4 6,5 0,2 maks. 4 Zyskowność netto sprzedaży 0,2 4,7 0,1 5 Rentowność kapitału 0,06 1,55 0,02 6 Rentowność aktywów 0,06 1,49 0,02
Sprawozdanie finansowe jako źródło oceny działalności... 87 Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto jest relacją wyniku finansowego brutto (zysku brutto lub straty) do wartości sprzedaży. Informuje o tym, ile zysku brutto (lub straty) przynosi jeden złoty uzyskany z przychodów ze sprzedaży. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto, nazywany zwrotem ze sprzedaży, wskazuje, jaką stopę zysku daje sprzedaż. Im wartość tych dwóch wskaźników jest większa, tym efektywność finansowa przedsiębiorstwa jest wyższa. Z tego względu obydwa wskaźniki są bardzo ważnymi miernikami osiąganych przez przedsiębiorstwo rezultatów finansowych. W tabeli 5 zaprezentowano podstawowe wartości ekonomiczne, zrealizowane przez Spółkę w 2005 roku, w porównaniu z latami 2003 i 2004. Działalność Spółki wykazuje znaczny spadek zyskowności sprzedaży, w porównaniu z rokiem 2004; ogólny wskaźnik rentowności sprzedaży spadł z 9 do 4,3%. Znacznie pogorszyła się również rentowność majątku i kapitału własnego. Rentowność kapitału własnego jest relacją między zyskiem netto a kapitałem własnym, zaangażowanym w działalność gospodarczą. Wskaźnik ten spadł w porównaniu z rokiem 2004. Zainwestowane 100 zł w kapitał własny w roku 2005 generowało zysk w wysokości 0,02 zł, co stanowiło istotny spadek w stosunku do roku 2004, w którym generowano zysk na każde 100 zł zainwestowanego kapitału w wysokości 1,55%; w roku 2003 zysk ten wynosił 0,60 zł. Wynik ten oznacza, że fundusze zaangażowane w Spółce przez jej właścicieli przyniosły dochód o 1,47% mniejszy niż w roku 2004. Dla właścicieli kapitału jest to bardzo ważna informacja, gdyż poprzez porównanie z innymi alternatywnymi sposobami inwestowania kapitału mogą między innymi ocenić, czy podjęta decyzja była trafna. Płynność finansowa Płynność finansowa rozumiana jest jako zdolność przedsiębiorstwa w każdym momencie do nieograniczonej spłaty zobowiązań, przy zachowaniu normalnych warunków rozliczeń. Wskaźniki płynności finansowej przedstawia tab. 6. Tabela. 6. Wskaźnik płynności Wartość pożądana Wartość wskaźnika w roku 1 Wskaźnik bieżącej płynności 1,5 2,0 13,87 3,61 7,33 2 Wskaźnik szybkiej płynności 1 1,2 5,31 3,42 5,92 3 Wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi 1 3,62 2,80 5,20 W tabeli 6 zaprezentowano podstawowe wskaźniki płynności zrealizowane przez Spółkę. W porównaniu z rokiem 2004 w Spółce nastąpił znaczny wzrost wskaźników płynności. Płynność finansowa utrzymywała się w przedziale powyżej wartości pożądanych. Wskaźniki bieżącej płynności finansowej osiągnęły wysoki poziom i wynosiły odpowiednio: 13,87, 3,61, 7,33%. Powinno to skłonić kierownictwo Spółki do zbadania przyczyn takiego stanu. Wysoki poziom tego wskaźnika najprawdopodobniej wynika z trudno ściągalnych należności. Nadmierna wartość wskaźnika bieżącej płynności jest uzasadniona wte-
88 L. Worobjow i I. Łubieńska dy, gdy środki pieniężne lokowane są w papierach wartościowych przynoszących określone dochody. Wysoki poziom miały również wskaźniki szybkiej płynności. Oznacza to, że z jednej strony Spółka jest w stanie na bieżąco regulować zobowiązania krótkoterminowe, z drugiej zaś strony oznaczać to może nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na rachunku bankowym oraz występowanie wysokiego stanu należności. Wskaźnik wypłacalności gotówkowej kształtuje się na poziomie powyżej wartości pożądanych, co może powodować powstawanie kosztów utraconych możliwości, zwłaszcza że środki te mogłyby być zainwestowane i przynieść określone dochody. W gospodarce rynkowej płynność finansowa jest kwestia podstawową. Brak tej płynności jest bowiem powodem do wszczęcia przeciwko przedsiębiorstwu postępowania sądowego w celu ściągnięcia należności. Decyzja sądu może mieć formę tzw. egzekucji syngularnej bądź egzekucji generalnej czy upadku, gdy istnieje obawa, że posiadane środki nie wystarczają na zaspokojenie potrzeb wierzycieli. PODSUMOWANIE Analiza sytuacji finansowej firmy umożliwia ocenę jej zyskowności, wielkości posiadanych aktywów, źródeł ich pokrycia, stopnia płynności finansowej oraz zdolności do obsługi zadłużenia. Stanowi również punkt wyjścia w przewidywaniu przyszłościowego rozwoju sytuacji finansowej firmy. Analiza i ocena zostały przeprowadzone na podstawie bilansu, który zawiera dane o wielkości majątku firmy, jego strukturze, a także o źródłach finansowania aktywów. Na podstawie analizy wstępnej bilansu można wyciągnąć następujące wnioski: porównanie bilansu zamknięcia z roku 2005 z bilansem zamknięcia z roku 2004 pozwala stwierdzić, że nastąpił spadek całego majątku analizowanej spółki o 2,54%; w strukturze majątku dominują aktywa trwałe, w tym rzeczowy majątek trwały; aktywa obrotowe rosną szybciej niż aktywa trwałe, przy czym występuje wyraźna tendencja do wzrostu ich udziału w strukturze aktywów. W strukturze majątku obrotowego dominują inwestycje krótkoterminowe, które w roku 2005, w stosunku do roku 2003, zwiększyły się o 573 928,02 zł ; po stronie pasywów widoczny jest wzrost udziału kapitałów własnych; w roku 2005 wyniósł on 98,7%, co oznacza, że analizowana spółka prawie w całości finansuje się ze środków własnych. Wartość kapitału własnego pokryła w pełni wartość kapitałów obcych. Analiza wskaźnikowa została przeprowadzona na podstawie następujących wskaźników: rentowności, płynności, sprawności wykorzystania zasobów, finansowania działalności. Wskaźniki rentowności pozwalają oszacować, że nastąpił znaczny spadek zyskowności sprzedaży, w porównaniu z rokiem 2004. Ogólny wskaźnik rentowności sprzedaży spadł z 9 do 4,3%.
Sprawozdanie finansowe jako źródło oceny działalności... 89 Badanie wskaźników płynności wykazały, że w analizowanej spółce nastąpił wzrost wskaźników płynności finansowej, które utrzymują się powyżej wartości pożądanych. Finansowanie działalności gospodarczej w roku 2005 osiągnęło wskaźniki powyżej wartości pożądanych. Trwałość struktury finansowania jest wysoka. Udział kapitałów własnych w kapitałach ogółem w ostatnich trzech latach kształtował się w granicach 98%. Podsumowując, Spółka Venus ma dobrą kondycję majątkową i finansową, w związku z czym możliwa jest kontynuacja działalności gospodarczej w roku następnym. PIŚMIENNICTWO Bednarski L. 2002. Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa. Drucker P.F. 1976. Skuteczne zarządzanie. PWE, Warszawa. Leszczyński Z. 2002. Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Wyższa Szkoła Finansowa i Bankowości, Radom. Sierpińska M., Jachna T. 1993. Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa. Waśniewski T. 1997. Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. DzU z 2002 r., nr 76, poz. 694.