Cezary Klimkowski, IERiGŻ-PIB

Podobne dokumenty
PLATFORMA ŻYWNOŚCIOWA

Wyniki gospodarstw polskich na tle unijnych w 2015 roku

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

ZMIENNOŚĆI CENOWE NA RYNKACH ROLNYCH. Mariusz Hamulczuk SGGW

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Próba oceny skutków potencjalnych zmian WPR na podstawie wyników w modelowania

RYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r.

Globalizacja ryzyka cenowego na przykładzie rynku zbóż

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 23/2015

Zmiany międzynarodowych przepływów towarów i usług polskiego sektora rolno-żywnościowego

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 48/2014

Koncentracja i specjalizacja gospodarstw rolniczych w procesie integracji z Unią Europejską. Prof. dr hab. Wojciech Ziętara

Dochody w rolnictwie polskim i unijnym. Z. Floriańczyk, P. Czarnota Zakład Rachunkowości Rolnej IERiGŻ-PIB

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Globalne uwarunkowania rozwoju polskiego sektora żywnościowego

Wydajność pracy jako przesłanka restrukturyzacji zatrudnienia w rolnictwie. prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski

Wyniki gospodarstw polskich na tle unijnych w 2013 roku

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 31/2010

SM MLEKPOL komentuje sytuację na rynku mleka

RYNEK ZBÓś. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 05/2011 TENDENCJE CENOWE. Ceny krajowe w skupie

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 40/2010

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT

Irlandzki eksport towarów spożywczych w 2014 r. osiągnął 10,5 mld EUR :21:19

Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 49/2013

Opłacalność produkcji trzody chlewnej w kraju na tle krajów UE i możliwości jej poprawy

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar

Konkurencyjność polskiego eksportu rolno-spożywczego

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 41/2010

Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego

Rynek surowców korekta czy załamanie?

RYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 5/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH

RYNEK PRODUKTÓW MLECZARSKICH

Typ rolniczy gospodarstw rolnych

Wyniki ekonomiczne uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w systemie Polski FADN w 2009 roku w woj. dolnośląskim.

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy

O P I N I A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Rolnictwo w Polsce na tle rolnictwa wybranych krajów UE w latach

Produkcja drobiu coraz mniej rentowna

Interwencja na rynkach produktów rolnych w Polsce

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 27/2017

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017

Sytuacja na podstawowych rynkach rolnych

RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.

Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY

Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie zrównoważonej produkcji sektora rolno-spożywczego

Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY

Rachunkowość rolna jako źródło wiedzy i wsparcia dla rolnictwa

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 48/2013 TENDENCJE CENOWE. Ceny krajowe w skupie

Wyzwania dla polskiej rachunkowości rolniczej w świetle 50-lecia europejskiego FADN

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 17 czerwca 2016 r. (OR. en)

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

RYNEK ZBÓś. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 04/2011 TENDENCJE CENOWE. Ceny krajowe w skupie

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT

Pakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka?

Rynek rolny przed i po integracji

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 35/2015

RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH

Porównanie wyników produkcyjnych gospodarstw w zależności od klas wielkości ekonomicznej

RYNEK MIĘSA. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 43/2013

SYTUACJA NA RYNKU ZBÓŻ

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji

RYNEK PRODUKTÓW MLECZARSKICH

Rynek drobiu w 2013 roku cz. II

Dość stabilne ceny drobiu

RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE

Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej Budżet WPR

RYNEK PRODUKTÓW MLECZNYCH

KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY. Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy

Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY

Gospodarki krajów wschodzących po kryzysie. 14/03/2011 Jakub Janus

Wyniki uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w systemie Polski FADN wg typów rolniczych w woj. dolnośląskim w latach 2015 i 2016

ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR

Zmiany cen i marŝ cenowych na poszczególnych poziomach podstawowych rynków w rolnych. dr hab. Jadwiga Seremak-Bulge dr hab.

RYNEK ZBÓś. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 45/2010

ANALIZA SYTUACJI W BRANŻY DROBIARSKIEJ

RYZYKO INSTYTUCJONALNE W ROLNICTWIE przykład zazielenienia WPR. prof. dr hab. Edward Majewski

Innowacyjność polskich gospodarstw rolnych w warunkach wygasania kryzysu

RYNEK MIĘSA. Cena bez VAT

RYNEK PRODUKTÓW MLECZARSKICH

Krajowa produkcja pasz oraz sytuacja w handlu zagranicznym

Badania rachunkowości rolnej gospodarstw rolnych

Trendy i perspektywy rozwoju głównych gospodarek światowych

12/06/2013. Copa europejscy rolnicy Zrzesza 60 europejskich organizacji rolniczych

Pomorskie gospodarstwa rolne w latach na podstawie badań PL FADN. Daniel Roszak PODR w Gdańsku

RYNEK MIĘSA. Towar bez VAT tygodniowa Wg ZSRIR (MRiRW) r.

Rynek zbóż i żywca: ceny w dół!

Transkrypt:

Cezary Klimkowski, IERiGŻ-PIB

Motywacja Cele unijnej interwencji na rynkach rolnych Dane i Metodologia Prezentacja wyników badań: Zmienność cen unijnych Przypadek Polski Zmienność cen a dochodów Podsumowanie

Temat Źródła wzrostu oraz ewolucja struktur i roli sektora rolno-spożywczego w perspektywie po 22 roku Zadanie 3 Funkcjonowanie i rola sektora rolno-spożywczego w otoczeniu gospodarki narodowej (ujęcie modelowe) Cel na rok 215: Ocena funkcjonujących mechanizmów regulacyjnych rynku i skuteczności wybranych polityk rolnych

Art. 39 Traktatu Ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą: zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej; zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza przez podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie; stabilizacja rynków, zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw, zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów.

Ustanawiające jedną wspólną organizację rynków rolnych (wcześniej 21 odrębnych WORR) rozporządzenie (WE) nr 1234/27, Dz.U. L 299 z 16.11.27: Stabilizacja rynków oraz odpowiedni poziom życia ludności wiejskiej (motyw 1. i 29.) Równowaga na rynku oraz stabilizacja cen rynkowych (19., 36., 43.) Stabilizacja rynku ryżu i cukru (16.) sprawne i skuteczne reagowanie na zagrożenia wynikające z zakłóceń rynku (23.) Utrzymanie równowagi na rynku cukru (28., 35.) Stabilizacja rynkowa na poszczególnych rynkach: oliwek stołowych, oliwy z oliwek i bananów (punkt 5.); sera (6.), chmielu, tytoniu czy jedwabników (62.).

Stabilizacja rynku, równowaga na rynku najczęściej wymienianym celem Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych Z pozostałych obecnych w omawianym rozporządzeniu wymienić należy: zagwarantowanie producentom rolnym odpowiedniego poziomu życia, przejrzystość przepisów i wiarygodność informacji rynkowej, poprawą stanu środowiska naturalnego dbałość o jakość produktów rolnych

16 12 8 4 24 18 12 6

Potwierdzona w badaniach ekonomicznych awersja producentów rolnych do ryzyka Rolnictwo jako sektor szczególnie silnie narażony na ryzyko cenowe czy produkcyjne Wysoka zmienność zniechęca producentów rolnych do inwestycji i specjalizacji, a w konsekwencji obniża w długim okresie efektywność produkcji

Miesięczne ceny wybranych unijnych produktów rolnych (1991-214): Agriview Database Miesięczne ceny światowe (1991-214): IMF Ceny masła i sera: ceny spot na CME CPI (21 = 1) i kursy walutowe: Federal Reserve Bank of St. Louis Database Sezonowość: przy użyciu metody X-12-ARIMA Miary zmienności: odchylenie standardowe, zmiana rok do roku. Badanie przyczynowości w sensie Grangera przy użyciu procedury Tody i Yamamoto

sty 91 sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 3 25 2 15 1 5 Pszenica - ceny nominalne Pszenica - ceny realne (21-1)

Wzrost gospodarczy w krajach rozwijających się (Chiny, Indie, Azja Południowo-Wschodnia) Rozwój towarowych rynków terminowych Wzrost produkcji biopaliw Spadek wartości dolara Szoki podażowe wywołane czynnikami pogodowymi Niski poziom zapasów

9 18 8 16 7 14 6 12 5 1 4 3 2 Mięso drobiowe Wołowina Wieprzowina Liczba ludności 8 6 4 1 2 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213

Liczba otwartych kontraktów [w tys.] na soję (czarna linia) i pszenicę (linia szara) Liczba otwartych kontraktów [w tys.] na bydło (czarna linia) i trzodę (linia szara)

198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 14 12 1 8 6 4 2 Spasanie i wykorzystanie wewnętrzne Bioetanol Konsumpcja, na ziarno 212 214

25 2 15 1 5 Indeks cen żywności (25=1) Efektywny kurs USD (1973=1) 12, 1, 8, 6, 4, 2,, sty 91 sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14

sty 91 sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 3 25 2 15 1 5 Pszenica - ceny nominalne Pszenica - ceny realne (21-1)

sty 91 sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 1,1 1,5 1,95,9,85,8 klasyczna dekompozycja X-ARIMA-12

lut 91 lut 92 lut 93 lut 94 lut 95 lut 96 lut 97 lut 98 lut 99 lut lut 1 lut 2 lut 3 lut 4 lut 5 lut 6 lut 7 lut 8 lut 9 lut 1 lut 11 lut 12 lut 13 lut 14,3,25,2,15,1,5 -,5 -,1 -,15 Pszenica - logarytmy przyrostów

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Zmienność cen pszenicy w UE

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,14,12,1,8,6,4,2 Zmienność ceny pszenicy w UE Zmienność ceny światowej

,12,1,8,6,4,2 Pszenica UE 91- Pszenica UE 5-14 Pszenica Świat 91- Pszenica Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 1,2 1,8,6,4,2 -,2 Zmiana rok do roku - pszenica UE Zmiana rok do roku - pszenica Świat

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Odchylenie 91- Odchylenie 5-14 Zmiany rok do roku 91- Zmiany rok do roku 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,12,1,8,6,4,2 Zmienność ceny kukurydzy w UE Zmienność ceny światowej kukurydzy

,1,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Kukurydza UE 91- Kukurydza UE 5-14 Kukurydza Świat 91- Kukurydza Świat 5-14

1,2 1,8,6,4,2 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,12,1,8,6,4,2 Zmienność ceny wołowiny w UE Zmienność ceny światowej wołowiny

,8,7,6,5,4,3,2,1 Wołowina UE 91- Wołowina UE 5-14 Wołowina Świat 91- Wołowina Świat 5-14

1,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,3,25,2,15,1,5 Zmienność ceny wieprzowiny w UE Zmienność ceny światowej wieprzowiny

,25,2,15,1,5 Wieprzowina UE 91- Wieprzowina UE 5-14 Wieprzowina Świat 91- Wieprzowina Świat 5-14

1,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,7,6,5,4,3,2,1 Zmienność ceny drobiu w UE Zmienność ceny światowej drobiu

,6,5,4,3,2,1 Drób UE 91- Drób UE 5-14 Drób Świat 91-Drób Świat 5-14

1,8 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,16,14,12,1,8,6,4,2 Zmienność ceny sera w UE Zmienność ceny sera w USA

,12,1,8,6,4,2 Ser UE 91- Ser UE 5-14 Ser USA 91- Ser USA 5-14

1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

sty 92 sty 93 sty 94 sty 95 sty 96 sty 97 sty 98 sty 99 sty sty 1 sty 2 sty 3 sty 4 sty 5 sty 6 sty 7 sty 8 sty 9 sty 1 sty 11 sty 12 sty 13 sty 14,25,2,15,1,5 Zmienność ceny masła w UE Zmienność ceny masła w USA

,2,18,16,14,12,1,8,6,4,2 Masło UE 91- Masło UE 5-14 Masło USA 91- Masło USA 5-14

1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Stosunek zmienności UE/Świat 91- Stosunek zmienności UE/Świat 5-14

Zmienność bezwzględna Zmienność względna Pszenica Kukurydza Wołowina Wieprzowina Drób Ser Masło

8 7 6 5 4 3 2 1 PL/EU pszenica przed 24 PL/EU pszenica po 24 PL/WRL pszenica przed 24 PL/WRL pszenica po 24

1993-23 25-214 Cause Effect F Statistics p value F Statistics p value Germany Poland,9334,553266 2,64472,3754 World Poland 2,99286,54243 1,58542,112487 Poland Germany 1,2116,294894,79572,68389 Poland World 1,43667,242142 1,5365,128394

8 7 6 5 4 3 2 1 PL/EU wieprzowina przed 24 PL/EU wieprzowina po 24 PL/WRL wieprzowina przed 24 PL/WRL wieprzowina po 24

1993-23 25-214 Cause Effect F Statistics p value F Statistics p value Germany Poland 1,69944,6935 2,61218,1668 World Poland 9,59518, 4,2151, Poland Germany,685,934252 1,6292,128528 Poland World,54432,742283 1,1718,333847

8 7 6 5 4 3 2 1 PL/EU wołowinapl/eu wołowina PL/WRL przed 24 po 24 wołowina przed 24 PL/WRL wołowina po 24

1993-23 25-214 Cause Effect F Statistics p value F Statistics p value Germany Poland 25,5915, 1,62426,94642 World Poland,854133,627281 1,1142,433952 Poland Germany 1,2655,451337 1,2512,264956 Poland World 1,9952,2395326,517275,84312

Porównanie zmienności wyników finansowych uzyskiwanych przez gospodarstwa prowadzące rachunkowość FADN w 5 państwach Unii Europejskiej: Pierwszy okres (1989-1997) Drugi okres (24-212) 5 państw: Niemcy, Hiszpania, Francja, Włochy, Wlk. Brytania

Gospodarstwa specjalizujące się w uprawach polowych Wzrost zmienności wart. produkcji (SE131) Wzrost zmienności WDB (SE41) Niemcy 55% 54% Hiszpania 262% 189% Francja 12% 343% Włochy 426% 146% Wlk. Brytania 144% 136% średnia 22% 174%

Gospodarstwa specjalizujące się w uprawach ogrodniczych Wzrost zmienności wart. produkcji (SE131) Wzrost zmienności WDB (SE41) Niemcy 69% 8% Hiszpania 22% 118% Francja 14% 15% Włochy 74% 59% Wlk. Brytania 85% 81% średnia 118% 98%

Gospodarstwa specjalizujące się w chowie zwierząt żywionych paszami objętościowymi Wzrost zmienności wart. produkcji (SE131) Wzrost zmienności WDB (SE41) Niemcy 122% 72% Hiszpania 118% 65% Francja 154% 78% Włochy 16% 87% Wlk. Brytania 58% 62% średnia 112% 73%

Nadrzędnym celem interwencji unijnej na rynkach rolnych pozostaje wciąż stabilizacja rynkowa Zmiana akcentów w unijnej polityce rolnej, skutkująca spadkiem środków przeznaczanych na stabilizację cen, sprawia, że rynki zbóż czy produktów mlecznych cechują się coraz wyższą zmiennością Wzrost ten jest nie tylko wynikiem obserwowanego w ostatniej dekadzie zwiększenia zmienności cen na rynkach światowych, na co wskazuje wzrost stosunku zmienności cen na rynkach unijnych w stosunku do cen na rynkach światowych

Do spadku zmienności cen doszło na rynkach, które historycznie podlegały niewielkiej interwencji ze strony Unii Europejskiej (wieprzowina, drób) Dla polskich producentów przystąpienie do Unii Europejskiej wiązało się ze spadkiem zmienności cen uzyskiwanych za sprzedawane produkty rolne Wzrost zmienności cen najprawdopodobniej nie przekłada się na wzrost zmienności dochodów z uwagi na stabilizującą rolę dopłat bezpośrednich