RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ

POLITECHNIKA LUBELSKA STOWARZYSZENIE ELEKTRYKÓW POLSKICH ODDZIAŁ LUBLIN XIX KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ Kazimierz Dolny, 7-9 maja 2013 r. Zbiór prezentacji przedstawionych podczas Konferencji

PATRONAT HONOROWY Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich

SESJA PROBLEMOWA I MECHANIZMY I SYSTEMY WSPARCIA NA RYNKU ENERGII Józef Paska (1), Karol Pawlak (2), Tomasz Surma (3) ( (1) Politechnika Warszawska, (2) Instytut Doradztwa i Analiz dr inż. Karol Pawlak, (3) Vestas Wind Systems A/S) Systemy wsparcia jako istotny element optymalizacji wpływu nowych, "ekologicznych" źródeł energii elektrycznej na system elektroenergetyczny Józef Paska (1), Tomasz Surma (2) ( (1) Politechnika Warszawska, (2) Vestas Wind Systems A/S) Korzyści i koszty rozwoju energetyki odnawialnej Stanisław Lewandowski, Katarzyna Trojanowska (L.S. HydroConsult, Bolszewo) Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem Jacek Sadowski (1), Bogumił Kamiński (2), Wit Jakuczun (1) ( (1) WLOG Solutions, (2) Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) Próba podsumowania wybranych elementów systemu wsparcia wysokosprawnej kogeneracji w Polsce Adam Kowalski (Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Dziedzic i Partnerzy) Sprzedaż awaryjna

XIX Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej SYSTEMY WSPARCIA JAKO ISTOTNY ELEMENT OPTYMALIZACJI WPŁYWU NOWYCH, "EKOLOGICZNYCH" ŹRÓDEŁ ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY Prof. dr hab. inż. Józef Paska, dr inż. Karol Pawlak, dr inż. Tomasz Surma Kazimierz Dolny, maj 2013 r.

Plan prezentacji 1. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII 2. SYSTEMY WSPARCIA OZE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ 3. OCENA ISTNIEJĄCYCH SYSTEMÓW WSPARCIA OZE 4. PODSUMOWANIE

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Energia ze źródeł odnawialnych wg Dyrektywy 2009/28/WE Energia wiatru Energia oceanów Energia gazu z wysypisk śmieci Energia promieniowania słonecznego Hydroenergia Energia gazu z oczyszczalni ścieków Energia aerotermalna, geotermalna i hydrotermalna Energia pozyskiwana z biomasy Energia gazu ze źródeł biologicznych

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Moc zainstalowana koncesjonowanych instalacji OZE - stan na koniec 2012 roku Rodzaj źródła OZE Moc zainstalowana [MW] 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. Elektrownie na biogaz* 31,972 36,760 45,699 54,615 70,888 82,884 103,487 131,247 Elektrownie na biomasę 189,790 238,790 255,390 231,990 252,490 356,190 409,680 820,700 Elektrownie wytwarzające energię elektryczną z promieniowania słonecznego - - - - 0,001 0,033 1,125 1,290 Elektrownie wiatrowe 83,280 152,560 287,909 451,090 724,657 1180,272 1616,361 2496,748 Elektrownie wodne 852,495 934,031 934,779 940,576 945,210 937,044 951,390 966,103 Łącznie 1157,537 1362,141 1523,777 1678,271 1993,246 2556,423 3082,043 4416,088 Wzrost r/r 204,604 161,636 154,494 314,975 563,177 525,620 1334,045 * W tym instalacje zarejestrowane w rejestrze prowadzonym przez Prezesa ARR 2011 r. 2012 r.

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Uszeregowanie odnawialnych źródeł energii elektrycznej ze względu na możliwość prognozowania i wpływu na system elektroenergetyczny Rodzaj źródła Elektrownie na biomasę i biogaz Elektrownie wodne Elektrownie fotowoltaiczne Elektrownie wiatrowe Możliwości prognozowania Bardzo duże Duże Małe Bardzo małe Negatywny wpływ na system elektroenergetyczny Brak Bardzo mały Mały (ze względu na skalę) Duży Intensywność wsparcia

SYSTEMY WSPARCIA OZE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Po wejściu w życie Dyrektywy 2009/28/WE systemy wsparcia w niektórych krajach uległy zmianie Systemy wsparcia energetyki odnawialnej w UE [8]

SYSTEMY WSPARCIA OZE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł wg kolejnych rozporządzeń Ministra Gospodarki [3, 5] Uśrednione stawki taryf gwarantowanych dla poszczególnych technologii OZE (w EUR/MWh) [9] "Obowiązek" OZE Ceny gwarantowane w wielu krajach uległy obniżeniu nawet o połowę 20 18 16 14 12 % 10 8 6 4 2 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 z 19.12.2005 3,1 3,6 4,8 6 7,5 9 9 9 9 9 9 9 9 z 3.11.2006 3,1 3,6 5,1 7 8,7 10,4 10,4 10,4 10,4 10,4 10,4 10,4 10,4 z 14.08.2008 7 8,7 10,4 10,4 10,4 10,9 11,4 11,9 12,4 12,9 z 18.10.2012 10,4 12 13 14 15 16 17 18 19 20 z 18.10.2012 z 14.08.2008 z 3.11.2006 z 19.12.2005 Lata

OCENA ISTNIEJĄCYCH SYSTEMÓW WSPARCIA OZE system taryf gwarantowanych 1. Brak bezpośrednich powiązań z rynkiem energii elektrycznej 2. Brak uwzględnienia wpływu źródeł odnawialnych na pracę systemów elektroenergetycznych 3. Nie daje dodatkowych impulsów do obniżania nakładów inwestycyjnych 4. Nie stymuluje obniżania, czy optymalizacji cen energii elektrycznej dla odbiorcy końcowego 5. Nie jest pozbawiony ryzyka politycznego obowiązkowe ilości zakupu certyfikatów 1. Brak bezpośrednich powiązań z rynkiem energii elektrycznej 2. Brak uwzględnienia wpływu źródeł odnawialnych na pracę systemów elektroenergetycznych 3. Zdecydowanie bardziej skomplikowany niż system taryf gwarantowanych 4. Handel dwoma produktami 5. Podwójne ryzyko związane z fluktuacją cen energii elektrycznej i fluktuacją cen certyfikatów na rynku 6. Działa, o ile ceny rynkowe certyfikatów odzwierciedlają różnicę pomiędzy rynkową ceną energii i kosztami generacji energii odnawialnej 1. Pewne sygnały w postaci zróżnicowanych cen dla poszczególnych technologii 2. Proste do wdrożenia 3. Inwestor w przejrzysty sposób może ocenić przyszłe przychody ze sprzedaży energii 1. Świadectwa są przedmiotem obrotu na wolnym rynku 2. Dwa źródła przychodów 3. Ceny, zarówno energii, jak i świadectw podlegają mechanizmom rynkowym

OCENA ISTNIEJĄCYCH SYSTEMÓW 1. Brak bezpośrednich powiązań z rynkiem energii elektrycznej 2. Brak uwzględnienia wpływu źródeł odnawialnych na pracę systemów elektroenergetycznych 3. nie daje dodatkowych impulsów do obniżania nakładów inwestycyjnych 4. nie stymuluje obniżania, czy optymalizacji cen energii elektrycznej dla odbiorcy końcowego 5. nie jest pozbawiony ryzyka politycznego 1. pewne sygnały w postaci zróżnicowanych cen dla poszczególnych technologii 2. proste do wdrożenia 3. inwestor zakupionej w przejrzysty źródeł sposób odnawialnych. może ocenić przyszłe przychody ze sprzedaży energii WSPARCIA OZE system taryf gwarantowanych obowiązkowe ilości zakupu certyfikatów system oparty na podatku środowiskowym (ekologicznym) 1. Brak bezpośrednich powiązań z rynkiem energii elektrycznej 2. Brak uwzględnienia wpływu źródeł odnawialnych na pracę systemów elektroenergetycznych 3. zdecydowanie bardziej skomplikowanym niż system taryf gwarantowanych 4. handel dwoma produktami 5. podwójne ryzyko związane z fluktuacją cen energii elektrycznej i fluktuacją cen certyfikatów na rynku 6. działa, o ile ceny rynkowe certyfikatów odzwierciedlają różnicę pomiędzy rynkową ceną 1. Płacony przez wszystkich sprzedawców energii elektrycznej i ustalany, jako iloczyn wielkości sprzedaży do odbiorców końcowych i stawki środowiskowej. 2. Wsparcie odbywałoby się nie na poziomie działalności handlowej, tylko poprzez dofinansowywanie inwestycji, które wyłaniane byłyby w drodze konkursów. 3. Nagradzane dofinansowaniem byłyby inwestycje, które spełniałyby kryteria: innowacyjności zastosowanych technologii, braku negatywnego wpływu na sieć poprzez zastosowanie odpowiednich technologii lub zespołów technologii (np. układy hybrydowe), właściwej efektywności i produktywności w funkcji nakładów inwestycyjnych. energii i kosztami generacji energii odnawialnej 1. świadectwa są przedmiotem obrotu na wolnym rynku 2. dwa źródła przychodów 3. Ceny, zarówno energii, jak i świadectw podlegają mechanizmom rynkowym 4. Stymulatorem zakupu energii ze źródeł odnawialnych byłaby możliwość odliczenia przez sprzedawców energii od kwoty podatku środowiskowego, ilości energii

Pytanie do autorów Niedawny raport Greenpeace nader optymistycznie prognozuje zbliżenie kosztów wytwarzania energii elektrycznej dla różnych technologii OZE, co czyni mechanizmy wsparcia zbędnymi. Czy Autorzy mają na ten temat zdanie odrębne? Zdaniem autorów wsparcie rozwoju OZE powinno wynikać z polityki energetycznej państwa, która powinna zawierać cele jakie należy osiągnąć, chociażby co do poziomu (ilości, udziału) energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych i tym celom powinny być dedykowane odpowiednie narzędzia. Czy będą to mechanizmy wsparcia powinno wynikać z możliwości rynkowych (konkurencyjnych) obrotu energią produkowaną w OZE i możliwości uniesienia przez społeczeństwo wynikających z tego kosztów. Najlepszym stymulatorem rozwoju wszystkich gałęzi gospodarki jest rynek i jeżeli pozwolimy, żeby także w zakresie OZE zadziałały zwykłe mechanizmy rynkowe, to w naturalny sposób zostaną wyłonione te technologie, które w dłuższej perspektywie wytrzymają konkurencję.

PODSUMOWANIE Przyjęte systemy wsparcia, zazwyczaj oparte na systemie taryf gwarantowanych, wyróżniają poszczególne technologie źródeł odnawialnych, sterując tym samym przyrostem określonych mocy. Przyjęty w Polsce system wsparcia oparty na formule zielonych certyfikatów nie wyróżnia poszczególnych technologii, powodując, że najbardziej rozwijają się te o najniższych kosztach inwestycyjnych oraz operacyjnych, w tym współspalanie biomasy. Źródła odnawialne mają wpływ na funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego, w szczególności na jego niezawodność. Przy okazji przygotowywania ustawy o odnawialnych źródłach energii warto raz jeszcze zastanowić się nad wszystkimi możliwymi instrumentami wsparcia źródeł odnawialnych.

LITERATURA 1. Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE. Dziennik Urzędowy L 176/37 z dnia 15 lipca 2003 r. 2. Dyrektywa 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Dziennik Urzędowy L 140/16 z dnia 5 czerwca 2009 r. 3. Ministerstwo Gospodarki. Materiał na posiedzenie podkomisji stałej do spraw energetyki Sejmu RP w dniu 7 lutego 2013 r. 4. Paska J.: Wytwarzanie rozproszone energii elektrycznej i ciepła. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2010. 5. Paska J.: Aspekty formalno-prawne energetyki rozproszonej w Polsce. Polityka Energetyczna. Tom 14, Nr 1, 2011. ss. 145-162. 6. Soliński B.: Rynkowe systemy wsparcia odnawialnych źródeł energii - porównanie systemu taryf gwarantowanych z systemem zielonych certyfikatów. Polityka Energetyczna. Tom 11, Nr 2, 2008. ss. 107-119. 7. Strona internetowa http://solargis.info 8. Surma T.: (Re) Ewolucja mechanizmu wsparcia wykorzystania odnawialnych zasobów energii. Konferencja Odnawialne Źródła Energii, Najnowsze Zmiany Prawne, Skuteczna Realizacja Inwestycji. Warszawa, 30 września - 1 października 2010. 9. Surma T.: Stan obecny i perspektywy rozwoju energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej doświadczenia Vattenfall. V Konferencja Naukowa Globalne ocieplenie a odnawialne źródła energii. Radom, 17 marca 2009. 10. Szwed-Lipińska K., Wodzyński L.: Potencjał krajowy odnawialnych źródeł energii. Urząd Regulacji Energetyki. Warszawa 2013.

Korzyści i koszty rozwoju energetyki odnawialnej Józef Paska Tomasz Surma XIX Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej, Kazimierz Dolny 7-9 maja 2013 r.

Energetyka w UE 2000 r. 570 000 MW 2012 r. 930 000 MW MW Gazowe; 16% Olej ciężki; 12% Jądrowe; 22% Wodne; 19% Węgiel; 28% Wiatrowe; 2% Biomasa; 1% PV; 0% Gazowe; 23% Olej ciężki; 6% Jądrowe; 13% Wodne; 14% Wiatrowe; 11% Węgiel; 25% PV; 7% Biomasa; 1% Nowe moce w UE w latach 2000-2012 Źródło: EWEA 2

Cena energii + wsparcie [EUR/MWh] 3 Wsparcie dla elektrowni wiatrowych w wybranych krajach UE elektrowni wiatrowych na lądzie w Polsce Porównanie na wysokości tle i okresu innych wparcia dla krajów elektrowni wiatrowych europejskich w wybranych krajach europejskich; czas wsparcia w nawiasie za nazwą kraju 200 180 160 140 120 100 80 60 40 Wielka Brytania (20) 2) Hiszpania (20+) Niemcy Słowacja (15) Belgia, Walonia (15) Niemcy (do 20) Polska Dania (10-15) 4) Czechy Austria (do 13) Polska 1) Włochy (12-15) 6) Belgia, Flandria (10) Rumunia (15) 3) Holandia (15) Wysokość wsparcia w Polsce jest zależna od ceny certyfikatów, która nie jest ograniczona "od dołu" i teoretycznie może być znacząco niższa Inwestorzy nie mają pewności przychodów w długim okresie (zmienność cen i warunków prawnych) Wysokość wsparcia ponad cenę energii [EUR/MWh] Czechy (20 lat) 5) 0 20 40 60 80 100 120 140 1) Założenia dla Polski: czarna energia 180 PLN/MWh. PMOZE_A: najwyższa i najniższa średnia cena miesięczna z TGE z okresu I.2012 - I 2013. Max = 283,5 PLN; Min = 172 PLN. EUR/PLN: 4,185 2) Wielka Brytania: dla jednostek > 5 MW 3) Rumunia: do 2017 przysługują 2 certyfikaty na każdą MWh, po 2017 1 certyfikat 4) Dania dla przedsiębiorstw użyteczności publicznej wsparcie jest wyższe o 10 EUR/MWh 5) Czechy dla farm > 20MW, wsparcie zależy od daty uruchomienia 6) Włochy: dla jednostek >0,2 MW Źródło: PWC, opracowanie własne Polski system wsparcia charakteryzuje się niską pewnością wysokości wsparcia w długim okresie w stosunku do innych krajów

mln PLN Koszty systemu wsparcia 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych [TWh] Średnia cena energii elektrycznej i dystrybucji dla gospodarstw domowych [PLN/MWh] Koszt energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w cenie energii [PLN/MWh] Koszt energii ze źródeł odnawialnych w rachunku miesięcznym [PLN/miesiąc] Polska 16,3 620 29,80 7,00 Dania 15,3 1206 w tym podatek: 684 54,53 13,50 Szwecja 89,5 727 97,50 22,10 4 Wielka Brytania 41,1 713 23,70 6,35

Składniki ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w Polsce Ceny średniomiesięczne energii i OZE dla Gospodarstwa Domowego przy zużyciu rocznym 3000 kwh 700 Koszt miesięczny całkowity 160 PLN/miesiąc Cena PM OZE Cena energii Cena opłat i podatków Składniki ceny detalicznej energii elektrycznej 1 MWh [PLN] 7 PLN/miesiąc 62 PLN/miesiąc 91 PLN/miesiąc 115 640 Wpływ zielonych certyfikatów na cenę energii (Żródło: URE): o o o 2012: 29,82 zł/mwh 2011: 28,59 zł/mwh 2010: 27,81 zł/mwh 600 500 400 300 250 20 7 186 18 12 4 Wpływ sumaryczny wszystkich certyfikatów (zielony, czerwony, żółty i fioletowy) w roku 2012 to 41,49 zł/ MWh 200 o o zielony: 29,82 zł/mwh czerwony: 6,8 zł/mwh 100 0 29 o o żółty: 4,51 zł/mwh fioletowy: 0,36 zł/mwh 5 Źródło: Na podstawie przykładowego rachunku rachunku z PGE Obrót 2011 za PIGEO, opracowanie własne, URE

Skumulowany rzeczywisty wzrost cen energii netto (bez VAT) dla gospodarstw domowych, PLN/MWh 250 200 150 100 50-196 168 141 118 71 32 24 23 26 27 29 11 7 9 12 17 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Skumulowany wzrost cen EE dla gospodarstw domowych od 2005 Skumulowany maksymalny wzrost cen EE spowodowany zielonymi certyfikatami 1) Od roku 2005 cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wraz z opłatami stałymi wzrosła średnio o blisko 200 PLN/MWh Wzrost, który może być maksymalnie wyjaśniony kosztami świadectw pochodzenia zielonej energii to ok. 30 PLN/MWh w roku 2012 OZE odpowiada maksymalnie tylko za około 15% realnego wzrostu cen energii od roku 2005 6 1) Obliczono jako średni koszt certyfikatu w MWh energii elektrycznej z uwzględnieniem zwolnień z akcyzy Źródło: Agencja Rynku Energii, URE, PIGEO

Równoważny jednostkowy koszt wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych Źródło: IRENA

Wzrost produktywności turbin wiatrowych oraz obniżenie kosztów technologii About Wind Power Big is better

Wpływ źródeł odnawialnych na poprawę bezpieczeństwa energetycznego Udział paliw z importu w zużyciu krajowym paliw 100% 95% 98% 90% 80% 70% 60% 80% 73% 50% 40% 2000 2011 30% 20% 10% 0% 2% 15% węgiel gaz ropa naftowa 80% urządzeń wytwórczych w Polsce ma więcej niż 20 lat 50% urządzeń wytwórczych ma ponad 30 lat 9 Źródło: GUS, ARE

Miejsca pracy w energetyce odnawialnej Obecnie sektor energetyki wiatrowej zatrudnia ok. 3000 osób Rozwój energetyki wiatrowej przyniesie wzrost zatrudnienia do 30 000 miejsc pracy w okresie 2012-2020, w zależności od scenariusza i tempa rozwoju sektora Wg. MG, cały sektor OZE może wygenerować ok. 80 000 nowych miejsc pracy 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 Geotermia Pompy ciepła Fotowoltaika Kolektory słoneczne Energetyka wodna Biogaz Biomasa Energetyka wiatrowa 10000 0 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Źródło: Ocena skutków regulacji, projekt ustawy OZE z dnia 09.10.2012, Pracujący w gospodarce narodowej 2010, GUS

Dochody gmin z energetyki wiatrowej Przykłady gmin: Gmina Moc [MW] Średni dochód na 1 mieszkańca [tys. zł] % dochodów gminy ok. 40 tys. zł za 1 MW w skali roku do budżetu gminy Kamieńsk 30 4,7 5,6 Wolin 30,6 3,7 3,6 Filipów 32 3,6 4,4 Kisielice 40,5 3,2 6,1 Kołobrzeg 51 3,8 5,8 Margonin 120 4,1 20,3 11 Źródło: Fundeko

Podsumowanie W roku 2012 zainstalowano w UE ok. 44 GW nowych mocy wytwórczych, z czego 70% stanowią źródła odnawialne Energetyka odnawialna rozwija się w oparciu o systemy wsparcia, które generują koszty dla odbiorców końcowych Rozwój energetyki odnawialnej niesie za sobą korzyści gospodarcze, środowiskowe i społeczne Istnieje potencjał obniżenia kosztów technologii źródeł wytwórczych wykorzystujących zasoby odnawialne Dla poprawnej oceny kosztów i korzyści wskazana jest pełna ocena rozwoju energetyki odnawialnej w warunkach polskich Obecne prace nad nowym systemem wsparcia zwiększają ryzyko inwestycyjne i wpływać będą na dynamikę produkcji energii ze źródeł odnawialnych w latach kolejnych 12

Pytania Recenzenta 1. Dane statystyczne mogą być różnie analizowane. Cytowane za Międzynarodową Agencją Energii dotacje do paliw kopalnych osiągnęły poziom 520 mld USD w roku 2011, co było równoważne sześciokrotnym dotacjom na odnawialne źródła energii. Ciekawym byłoby określenie dotacji jednostkowej, tzn. USD/kWh wyprodukowanej energii w obu źródłach. Można spodziewać się, że wartość jednostkowa była znacznie wyższa dla OZE. Czy Autorzy mają wiedzę w tym zakresie? 2. Efektywność ekonomiczna, wskazująca na opłacalność rozwoju źródeł wytwórczych, może być badana w bliższym lub szerszym otoczeniu. Można zatem badać opłacalność tylko konkretnej inwestycji (efektywność wewnętrzna), a można określać opłacalność z uwzględnieniem korzyści zewnętrznych z wprowadzenia planowanej inwestycji (efektywność zewnętrzna). Czy Autorzy mają pogląd na sposób uwzględnienia w kryteriach ekonomicznych efektywności zewnętrznej? 3. Czy Autorzy mogliby podać zmiany jednostkowych nakładów inwestycyjnych na wybrane odnawialne źródła (szczególnie wiatrowych) na przestrzeni chociażby 10 lat w Polsce? Czy nakłady te mają zdecydowaną tendencję malejącą? 4. Podawany przez Autorów spodziewany przyrost zatrudnienia w energetyce odnawialnej jest imponujący. Pytanie, które nasuwa się jakiej mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych i jakiej produkcji energii przez te źródła odpowiada ten przyrost? I jakie mamy maksymalne możliwości - jako Polska - wchłonięcia tych źródeł (możliwości przyłączenia do sieci)?

prof. dr hab. inż. Józef Paska Politechnika Warszawska jozef.paska@ien.pw.edu.pl dr inż. Tomasz Surma Vestas Wind Systems tasum@vestas.com Copyright Notice The documents are created by Vestas Wind Systems A/S and contain copyrighted material, trademarks, and other proprietary information. All rights reserved. No part of the documents may be reproduced or copied in any form or by any means such as graphic, electronic, or mechanical, including photocopying, taping, or information storage and retrieval systems without the prior written permission of Vestas Wind Systems A/S. The use of these documents by you, or anyone else authorized by you, is prohibited unless specifically permitted by Vestas Wind Systems A/S. You may not alter or remove any trademark, copyright or other notice from the documents. The documents are provided as is and Vestas Wind Systems A/S shall not have any responsibility or liability whatsoever for the results of use of the documents by you. Vestas wishes to acknowledge and respect all copyrights in connection with the illustrations used in this presentation. In case we have unintentionally violated copyrighted material, we want to be informed immediately in order to straighten things out and thus to honour any obligatory fees.

SUBSYDIOWANIE OZE A REALNE MOŻLIWOŚCI STEROWANIA ICH ROZWOJEM Stanisław Lewandowski Katarzyna Trojanowska

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów ZAPISY DOTYCZĄCE OZE W AKTUALNEJ USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE UZNAWANE ZA PRZYJAZNE DLA ROZWOJU OZE: Gwarancja odbioru i zakupu energii elektrycznej wytworzonej w oze przez sprzedawcę z urzędu po cenie gwarantowanej. Prawo producenta energii elektrycznej w oze do jej sprzedaży dowolnemu odbiorcy po uzgodnionej cenie bez żadnych ograniczeń i sankcji. Możliwość swobodnego obrotu prawami majątkowymi do Świadectw Pochodzenia [SP] na Towarowej Giełdzie Energii [TGE] i zbywanie ich w dowolnym czasie. Ustalona pośrednio poprzez ustawowo określoną wysokość opłaty zastępczej cena maksymalna SP. Coroczna indeksacja opłaty zastępczej. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 2

zł / MWh Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów Zmiana wysokości opłaty zastępczej po indeksacji [PLN/MWh] 300 290 280 270 260 250 240 230 220 210 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 3

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów ZAPISY DOTYCZĄCE OZE W AKTUALNEJ USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE, KTÓRE W OPINII AUTORÓW REFERATU WPŁYNĘŁY NEGATYWNIE NA ROZWÓJ OZE I SYTUACJĘ NA RYNKU ŚWIADECTW POCHODZENA: Równorzędne traktowanie energii produkowanej we wszystkich koncesjonowanych instalacjach oze. Możliwość zawierania transakcji pozasesyjnych w obrocie prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia. Brak wystarczająco silnych mechanizmów sterujących popytem na poszczególne oze. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 4

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów CZY ZAPROPONOWANE W PROJEKCIE USTAWY O OZE ZMIANY ZLIKWIDUJĄ TE MANKAMENTY? W projekcie ustawy o oze w siedmiu zdefiniowanych źródłach odnawialnej energii wyspecyfikowano 11 grup i 23 podgrupy, dla których różnicuje się współczynniki korekcyjne Świadectw Pochodzenia. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 5

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów CZY ZAPROPONOWANE W PROJEKCIE USTAWY O OZE ZMIANY ZLIKWIDUJĄ TE MANKAMENTY? Źródło: Przepisy wprowadzające ustawę Prawo energetyczne, ustawę Prawo gazowe oraz ustawę o odnawialnych źródłach energii projekt z dnia 9.10.2012 Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 6

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów CZY ZAPROPONOWANE W PROJEKCIE USTAWY O OZE ZMIANY ZLIKWIDUJĄ TE MANKAMENTY? Aktualnie przyjęta zasada uiszczania opłaty zastępczej w przypadku niewykonania ustawowego obowiązku udziału energii z oze w całkowitej energii sprzedanej odbiorcom finalnym niemal od początku jej funkcjonowania wykazała mankamenty tego systemu. Uiszczanie opłaty zastępczej przez podmioty zobowiązane, nawet w przypadku występowania nadpodaży na rynku SP, jest jednym z dowodów niesprawności tego systemu. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 7

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów CZY ZAPROPONOWANE W PROJEKCIE USTAWY O OZE ZMIANY ZLIKWIDUJĄ TE MANKAMENTY? Wprowadzenie mechanizmu sprzedaży energii elektrycznej z mikroinstalacji oze według stałej taryfy (feed in tariff) - o ile taryfy zostaną ustanowione we właściwej proporcji dla poszczególnych oze - z pewnością wpłynie na intensyfikację rozwoju energetyki prosumenckiej. Wysokość ceny za energię z poszczególnych mikroinstalacji oze powinna odzwierciedlać cele nakreślone w strategii rozwoju oze zawarte w Krajowym Planie Działania. Źródło: Projekt USTAWY Przepisy wprowadzające ustawę Prawo energetyczne, ustawę - Prawo gazowe oraz ustawę o odnawialnych źródłach energii Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 8

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Przypisanie zróżnicowanych - znaczonych - Świadectw Pochodzenia dla poszczególnych instalacji oze. Dla każdego rodzaju oze ustala się wskaźnik udziału energii wytworzonej w tym źródle w całkowitej energii sprzedanej odbiorcom końcowym. Suma udziałów energii z poszczególnych oze jest taka, jaki jest wymagany wskaźnik udziału energii z oze w całkowitej energii sprzedanej odbiorcom końcowym podany w rozporządzeniu Rady Ministrów. Źródło: Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18.10.2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Dz.U. z 2012 r., poz. 1229 Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 9

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Na podmioty zobowiązane do wykazania udziału energii z oze w całkowitej energii sprzedawanej odbiorcom końcowym, zostaje nałożony obowiązek wykazania wymaganej ilości energii z poszczególnych instalacji oze. Wysokość opłaty zastępczej jest ustalana w różnej wysokości dla poszczególnych instalacji oze - zależnie od celów strategicznych wyznaczonych w Krajowym Planie Działania. Z uiszczania opłaty zastępczej przypisanej do określonego źródła/źródeł mogą być zwalniane niektóre podmioty zobowiązane zależnie od realizowanej polityki gospodarczej i społecznej. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 10

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Stan aktualny rok 2012 Strona podażowa właściciele instalacji OZE Strona popytowa podmioty zobowiązane Biogaz 3.44% Biomasa 8.47% Fotowoltaika 0.01% Wiatr 29.73% Mix energii z oze w energii sprzedanej odbiorcom końcowym (E oze / E ok ) x 100% = 10.4% Woda 14.22% Współspalanie 44.13% Biopłyny..% Geotermia..% Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 11

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Stan proponowany w ustawie o OZE Formuła współczynnikowa rok 2012 Strona podażowa właściciele instalacji OZE % (x 1.50) % (x 1.45) Biogaz % (x 1.40) 3.44% % (x 1.10) % (x 0.75) % (x 1.30) % (x 1.05) % (x 0.95) Biomasa 8.47% % (x 1.70) % (x 1.40) % (x 1.15) % (x 2.85) Fotowoltaika % (x 2.75) 0.01% % (x 2.45) % (x 2.85) Wiatr % (x 2.75) 29.73% % (x 2.45) % (x 1.05) % (x 0.95) % (x 1.70) % (x 1.40) Woda 14.22% Współspalanie % (x 0.30) 44.13% Biopłyny % (x 1.15).% Geotermia % (x 1.20).% Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem Strona popytowa podmioty zobowiązane Mix energii z oze w energii sprzedanej odbiorcom końcowym (E oze / E ok ) x 100% = 10.4% 12

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Strona podażowa właściciele instalacji OZE Stan proponowany w ustawie o OZE Formuła znaczonych certyfikatów Strona popytowa podmioty zobowiązane Rok 2012 Rok 2013 Biogaz 3.44% np. 5.0% Biomasa 8.47% Fotowoltaika 0.01% Wiatr 29.73% Woda 14.22% Współspalanie 44.13% Biopłyny.% Geotermia.% np. 12.0% np. 1.0% np. 34.0% np. 15.5% np. 32.5% % % Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem Mix energii z oze w energii sprzedanej odbiorcom końcowym (E oze / E ok ) x 100% = 12% 13

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów PROPOZYCJA UAKTYWNIENIA STRONY POPYTOWEJ POPRZEZ WPROWADZENIE FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Ustalanie wskaźników udziału poszczególnych oze w oparciu o realne możliwości pozyskania energii, które powinny być szacowane przez niezależne instytucje z dużym udziałem organizacji pozarządowych działających w poszczególnych oze. Organizacje te powinny być żywotnie zainteresowane wykazaniem możliwości rozwoju oze, oraz usuwaniem barier formalno prawnych i administracyjnych ograniczających ich rozwój. Alokacja funduszy uzyskiwanych z wnoszonych opłat zastępczych na rozwój dokładnie tych instalacji, gdzie wystąpił niedobór wytwarzanej energii. Środki przeznaczone na wsparcie rozwoju i utrzymania w dobrej kondycji technicznej określonych instalacji oze będą asygnowane z uwzględnieniem przede wszystkim efektów i kosztów ciągnionych, zwłaszcza efektów społeczno gospodarczych. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 14

Koncepcja formuły znaczonych zielonych certyfikatów GŁÓWNE EFEKTY WYNIKAJĄCE Z WPROWADZENIA FORMUŁY ZNACZONYCH CERTYFIKATÓW Ukierunkowanie popytu podmiotów zobowiązanych na zakup energii a tym samym Świadectw Pochodzenia z określonych źródeł w ściśle ustalonej ilości. Wymuszenie, szczególnie na korporacjach energetycznych, inwestowania w rozwój określonych i jednoznacznie wskazanych w programach rządowych, instalacji oze. Stymulowanie rozwoju poszczególnych instalacji oze zgodnie z celami strategicznymi wskazanymi w Krajowym Panie Działania. Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 15

Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym CHARAKTERYSTYKA EKSPLOATOWANYCH ELEKTROWNI WODNYCH tzw. ENERGETYKI ZAWODOWEJ Eksploatowane elektrownie wodne i stopnie piętrzące, przy których są one zlokalizowane, w przeważającej większości zostały zbudowane w początkach XX w. Struktura wiekowa elektrowni wodnych zawodowych Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 16

Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym CHARAKTERYSTYKA EKSPLOATOWANYCH ELEKTROWNI WODNYCH tzw. ENERGETYKI ZAWODOWEJ Nie ma praktycznej możliwości eksploatacji urządzeń elektromechanicznych elektrowni przez ponad 40 lat bez poddania ich generalnemu remontowi, modernizacji bądź całkowitej wymianie. Struktura wiekowa elektrowni wodnych w Polsce Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 17

Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym CHARAKTERYSTYKA EKSPLOATOWANYCH ELEKTROWNI WODNYCH tzw. ENERGETYKI ZAWODOWEJ Ogromna większość elektrowni wodnych ma moc zainstalowaną istotnie wyższą od mocy hydraulicznej stopnia wodnego (stosowane w projektowaniu przeinstalowanie przełyku), stąd uzyskanie w wyniku modernizacji wyższej mocy instalowanej, aczkolwiek możliwe, nie jest technicznie i ekonomicznie uzasadnione. Średni roczny czas wykorzystania mocy zainstalowanej w elektrowniach zawodowych w Polsce Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 18

Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym PROPOZYCJA USTALENIA OKRESU WSPARCIA DLA ELEKTROWNI WODNYCH Pozycja wyjściowa: Uznaje się, że wszystkie elektrownie wodne, które uzyskały prawo wsparcia w 2005 r. utrzymują to prawo przez cały ustawowy czas wsparcia. Prawo do uzyskiwania świadectw pochodzenia będzie przedłużone ponad ustawowy czas wsparcia w przypadku przeprowadzenia inwestycji i/lub modernizacji w uzasadnionym zakresie: technicznym; bezpieczeństwa pracy obiektów i urządzeń oraz otoczenia; ochrony środowiska naturalnego. Uzasadnienie celowości modernizacji/odtworzenia leży po stronie wnioskującego o przedłużenie okresu wsparcia Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 wsparcie SP Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym PROPOZYCJA USTALENIA OKRESU WSPARCIA DLA ELEKTROWNI WODNYCH Koniec okresu dotychczasowego wsparcia (początkowe) 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 Elektrownia oddana do eksploatacji przed 2005 objęte maksymalnym przewidzianym ustawowo wsparciem do roku 2013 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 wsparcie SP Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym PROPOZYCJA USTALENIA OKRESU WSPARCIA DLA ELEKTROWNI WODNYCH Koniec okresu dotychczasowego wsparcia (początkowe) Modernizacja nr 1 nakłady np. 20% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego 1 0.9 0.8 0.7 0.6 Elektrownia oddana do eksploatacji przed 2005 objęte maksymalnym przewidzianym ustawowo wsparciem do roku 2013 0.8 0.8 0.5 1 1 1 1 1 1 1 1 0.4 0.3 0.2 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0 Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1. Założenie: Za jednostkę mocy nie więcej niż jedno SP. Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 wsparcie SP Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym PROPOZYCJA USTALENIA OKRESU WSPARCIA DLA ELEKTROWNI WODNYCH Koniec okresu dotychczasowego wsparcia (początkowe) Modernizacja nr 2 nakłady np. 55% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego Modernizacja nr 1 nakłady np. 20% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego 1 0.9 0.8 0.7 0.6 Elektrownia oddana do eksploatacji przed 2005 objęte maksymalnym przewidzianym ustawowo wsparciem do roku 2013 0.8 0.8 0.5 0.4 1 1 1 1 1 1 1 1 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.3 0.2 0.55 0.55 0.55 0.55 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0 Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1. Współczynniki korekty SP Założenie: Za jednostkę mocy zależne od nakładów nie więcej niż jedno SP. poniesionych na Współczynnik korekty SP modernizacje nr 1 i 2 zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1 Współczynnik korekty SP zależny tylko od nakładów poniesionych na modernizacje nr 2

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 wsparcie SP Problem okresu wsparcia udzielanego elektrowniom wodnym PROPOZYCJA USTALENIA OKRESU WSPARCIA DLA ELEKTROWNI WODNYCH Koniec okresu dotychczasowego wsparcia (początkowe) Modernizacja nr 2 nakłady np. 55% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego Modernizacja nr 3 nakłady np.35% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego 2027: maksymalny czas trwania okresu wsparcia zgodnie z propozycją regulacji Modernizacja nr 1 nakłady np. 20% wyodrębnionej części majątku produkcyjnego 1 0.9 0.8 0.7 0.6 Elektrownia oddana do eksploatacji przed 2005 objęte maksymalnym przewidzianym ustawowo wsparciem do roku 2013 0.8 0.8 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.35 0.35 0.35 0.35 0.5 0.4 1 1 1 1 1 1 1 1 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.3 0.2 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.55 0.55 0.55 0.55 0.35 0.35 0 Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1. Założenie: Za jednostkę mocy nie więcej niż jedno SP. Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizację nr 1 Współczynniki korekty SP zależne od nakładów poniesionych na modernizacje nr 1 i 2 Współczynniki korekty SP zależne od nakładów Współczynniki korekty SP poniesionych na zależne od nakładów modernizacje nr 1, 2 i 3 poniesionych na ale w sumie nie większe modernizacje nr 2 i 3 niż za jednostkę mocy jedno SP Współczynnik korekty SP zależny od nakładów poniesionych na modernizacje nr 3

WNIOSKI KOŃCOWE Mechanizmy wsparcia powinny stymulować rozwój tych odnawialnych źródeł energii, które przynoszą w efekcie najwyższe korzyści dla gospodarki w ujęciu krajowym i regionalnym. Jest to możliwe poprzez wymuszenie na stronie popytowej obowiązku pozyskiwania określonej ilości świadectw pochodzenia z określonego rodzaju oze. System ustalania taryf stałych dla mikroinstalacji jest systemem, który z wysokim prawdopodobieństwem zdynamizuje rozwój energetyki rozproszonej i prosumenckiej. Ponad 80% elektrowni wodnych zawodowych funkcjonujących w strukturach przedsiębiorstw energetycznych, których właścicielem bezpośrednim lub pośrednim jest Skarb Państwa, jest w eksploatacji ponad 50 lat. Przeważająca większość elektrowni została zmodernizowana w okresie po 2005 r. Duża część jest przygotowywana do modernizacji. Nie ma uzasadnionych podstaw do wycofania wsparcia dla tych elektrowni. Przedstawiona propozycja daje szanse utrzymania majątku produkcyjnego w dobrym stanie technicznym i zapobiega całkowitej destrukcji wielu elektrowni, co może pociągnąć za sobą praktyczną likwidację stopni wodnych Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 24

PYTANIA RECENZENTÓW Czy proponowane rozwiązania nie są nazbyt szczegółowe? Skąd przeświadczenie, że administrator systemu (rząd?) właściwie określi, na dodatek dla każdego podmiotu zobowiązanego, udziały energii z różnych OZE? Czy taki system to dopiero nie będzie pole do działania dla różnych lobbies (już sami Autorzy wymieniając przykładowe niezależne instytucje do prowadzenia badań: ARE, Energoprojekt (który?), IMP PAN; ulegają zdaniem Recenzenta takiej pokusie)? Lewandowski, S., Trojanowska, K.: Subsydiowanie OZE a realne możliwości sterowania ich rozwojem 25

XIX Konferencja Naukowo Techniczna RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ Kazimierz Dolny, 7-9 maja 2013 PRÓBA PODSUMOWANIA WYBRANYCH ELEMENTÓW SYSTEMU WSPARCIA WYSOKOSPRAWNEJ KOGENERACJI W POLSCE Jacek Sadowski, Bogumił Kamiński, Wit Jakuczun

Cele badania Określenie przyczyn załamania się cen świadectw pochodzenia energii elektrycznej z kogeneracji węglowej Opracowanie metodologii badania wpływu załamania systemu wsparcia na ceny energii elektrycznej Wypracowanie rekomendacji co do konstrukcji systemu wsparcia odpornego na wystąpienie nadpodaży na rynku i jednocześnie zapewniającego realizację polityki efektywnego wspierania wybranych źródeł energii 2

W systemie miał wystąpić niedobór certyfikatów, wystąpiła nadwyżka Czas trwania systemu: 5,5 roku Podaż czerwonych certyfikatów przez cały okres trwania systemu: 122,5 TWh Popyt na czerwone certyfikaty przez cały okres trwania systemu: 136 TWh Dodatkowe, nieoczekiwane źródło podaży : opłata zastępcza dodatkowe 28TWh System krótki na 13,5 TWh => długi na 14,5 TWh 3

Rosnąca opłata zastępcza była motywacją do bankowania certyfikatów Rok Stopa wzrostu r-d-r 2009 7,6% 2010 20,7% 2011 26,8% 2012-1,0% 2008-2012 13% Średnia stopa wzrostu opłaty zastępczej to 13% r-d-r Początkowo cena świadectw pochodzenia podąża za opłatą zastępczą 4

Późny spadek cen uczestnicy zachowali się nieracjonalnie lub oczekiwali interwencji Źródło danych sprawozdania z Działalności Prezesa URE. Sprawozdanie za rok t publikowane jest na koniec Q1 roku t+1. Nie zawiera ono kompletu danych na temat roku t. Dane są uzupełniane dopiero na koniec Q1 roku t+2. Spadek ceny z półrocznym opóźnieniem, niedostatecznie głęboki Spadek do poziomu zbliżonego do zera pod koniec roku 2012 Zachowanie nieracjonalne => uczestnicy nie dysponowali dostateczną informacją lub oczekiwali interwencji 5

Wyizolowany wpływ spadku cen czerwonych certyfikatów na ceny energii wyniósł 1,7% ZAŁOŻENIA: Cel dla elektrociepłowni: utrzymanie zysku na tym samym poziomie, co w momencie poprawnego funkcjonowania systemu wsparcia Do realizacji tego celu wykorzystywana jest jedynie metoda zwiększenia przychodów ze sprzedaży energii elektrycznej Cel ten postawiony jest również innym podmiotom działającym na rynku wytwarzania energii Pozostałe czynniki wpływające na cenę energii elektrycznej na rynku hurtowym, a w szczególności koszt krańcowy produkcji w elektrociepłowniach i pozostałych źródłach wytwórczych oraz wielkość produkcji elektrociepłowni i pozostałych źródeł wytwórczych niezmienione Rok Siła efektu zależna od: Średnia cena czerwonych certyfikatów [PLN/MWh] Zmiana ceny energii względem roku 2010 2010 21,57 0% 2011 18,90 0,21% 2012 8,28 1,03% 2013 0,00 1,67% Wielkości spadku ceny instrumentu wsparcia Udziału produkcji wspieranego źródła w całkowitej produkcji Zielone certyfikaty z 279PLN/MWh w okolice zera [roczna produkcja ok. 11TWh] => wzrost cen energii o ponad 10% 6

Wnioski Rekomendowane rozwiązanie: wprowadzenie czasowej ważności wydawanych świadectw pochodzenia energii Nieco wyższe koszty transakcyjne systemu Wymaga ulepszenia procesów biznesowych u uczestników rynku certyfikatów Proponowana zmiana bazuje na obecnej infrastrukturze i procedurach, dlatego jej koszty są niskie, a zdobycie akceptacji uczestników systemu proste Rekomendacja dotyczy również systemów wsparcia innych źródeł wytwórczych, które, przy ich obecnym kształcie, są narażone na te same ryzyka, które spowodowały odwrócenie się bilansu systemu i załamanie się cen czerwonych certyfikatów 7

Wnioski Jak czasowa ważność wydawanych świadectw pochodzenia wpłynie na ich cenę i zachowanie odbiorców energii? 1. Jeżeli podaż certyfikatów w danym roku < popyt na nie, to: Cena certyfikatu nie wyższa od opłaty zastępczej Odbiorcy, którzy mogą kupić certyfikat powinni go kupić (bo jego cena nieco niższa niż opłaty zastępczej) 2. Jeżeli podaż certyfikatów w danym roku > popyt na nie, to: Odbiorcy nie płacą opłaty zastępczej, tylko kupują certyfikaty Cena certyfikatu niska Jak zapewnić, żeby sytuacja 2 nie miała miejsca? Przejrzysty system informacji na temat podaży certyfikatów i popytu na nie Możliwość kształtowania obowiązku zakupu energii wyprodukowanej w kogeneracji Do dyskusji: Jak silniej wesprzeć nowe moce wytwórcze względem już zamortyzowanych? Jak ustalać opłatę zastępczą tak, aby cena certyfikatu oddawała korzyści społeczne z kogeneracji? 8

Sprzedaż awaryjna

Sprzedaż awaryjna jako element usługi powszechnej

Pojęcie usługi powszechnej w postanowieniach Dyrektywy 2009/72/WE. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 3 Dyrektywy, państwa członkowskie winny zapewnić wszystkim odbiorcom będącym gospodarstwami domowymi, a także jeżeli uznają to za stosowne małym przedsiębiorstwom, możliwość korzystania z usługi powszechnej, tj. prawa do dostaw energii elektrycznej o określonej jakości, na terytorium ich zamieszkania, po uzasadnionych, łatwo i wyraźnie porównywalnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych cenach. Aby zapewnić świadczenie usługi powszechnej państwa członkowskie mogą wyznaczyć sprzedawcę z urzędu.

Elementy usługi powszechnej: obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, obowiązek zawarcia umowy będącej podstawą dostarczania energii, standardy jakościowe energii i obsługi handlowej odbiorców, ciągłość dostawy w znaczeniu prawnym, sprawiedliwa cena.

Ciągłość dostawy w znaczeniu prawnym: zakaz nieuzasadnionego wstrzymywania dostarczania energii (por. art. 6 ust. 3 3b Prawa energetycznego, sprzedaż awaryjna.

Umowa o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, której stroną jest użytkownik systemu niebędący podmiotem odpowiedzialnym za bilansowanie handlowe, powinna zawierać także, w przypadku gdy użytkownikiem systemu jest odbiorca - oznaczenie: podmiotu będącego dla odbiorcy sprzedawcą i zgodę tego odbiorcy na zawarcie przez operatora systemu dystrybucyjnego umowy sprzedaży energii elektrycznej z tym sprzedawcą, na jego rzecz i w jego imieniu, w przypadku zaprzestania dostarczania tej energii przez wybranego przez odbiorcę sprzedawcę.

Treść art. 5 ust. 2a pkt 1 lit. b) Prawa energetycznego pozwala postawić tezę, że ustawodawca praktyce obrotu prawnego pozostawił zagadnienie jakie przedsiębiorstwo powinno pełnić funkcję sprzedawcy rezerwowego (awaryjnego) i na jakich zasadach sprzedaż rezerwowa (awaryjna) powinna być realizowana. Odrębną kwestią na gruncie ww. przepisu jest zagadnienie, czy sprzedawca rezerwowy wskazany w treści umowy o świadczenie usług dystrybucji zawieranej pomiędzy OSD a odbiorcą ma obowiązek zawarcia umowy o sprzedaż rezerwową.

Praktyka obrotu prawnego na przykładzie wzorca umownego tzw. GUD kompleksowy (zgodnie z treścią postanowień WUD, czyli zasad i warunków świadczenia usług dystrybucyjnych dla URD przyłączonego do sieci OSD)

Definicja sprzedawcy rezerwowego 2 pkt 11 WUD: przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na obrót energią elektryczną, umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej z OSD, będące sprzedawcą dla Odbiorcy w przypadku zaprzestania dostarczania energii elektrycznej przez wybranego przez Odbiorcę sprzedawcę lub gdy wybrany przez Odbiorcę sprzedawca utracił POB.

Postanowienia 8 pkt 2 WUD: OSD niezwłocznie po otrzymaniu informacji o zaprzestaniu świadczenia usług kompleksowych przez wybranego przez Odbiorcę Sprzedawcę lub w przypadku utraty przez Sprzedawcę POB, wystąpi o zawarcie w imieniu Odbiorcy i na jego rzecz umowy kompleksowej ze sprzedawcą rezerwowym. Umowa ze sprzedawcą rezerwowym zostanie zawarta na warunkach określonych we wzorcu umowy kompleksowej, obowiązującym w dniu skorzystania przez OSD z upoważnienia udzielonego przez Odbiorcę. Aktualny wzorzec umowy kompleksowej ze sprzedawcą rezerwowym dostępny jest w punktach obsługi klienta oraz na stronie internetowej OSD.

Próba odpowiedzi na postawione uprzednio pytania: 1. Kto pełni funkcję sprzedawcy rezerwowego najczęściej sprzedawca z urzędu (w rozumieniu art. 3 pkt 29 prawa energetycznego), będący jednocześnie spółką obrotu powiązaną kapitałowo z OSD (problem niezależności OSD oraz programów zgodności), 2. Na jakich warunkach sprzedaż rezerwowa jest realizowana na podstawie aktualnej taryfy stosowanej przez sprzedawcę rezerwowego, 3. Czy sprzedawca rezerwowy ma obowiązek zawrzeć umowę o sprzedaż rezerwową jeżeli jest to sprzedawca z urzędu obowiązek taki można próbować wywieść z art. 5a ust. 1 Prawa energetycznego (odbiorca, który traci sprzedawcę, jest odbiorcą w danej chwili niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy).