OBRAZ PYŁI(OWY I BARWA NIEKTORYCH ODMIANOWYCH MIODOW HANDLOWYCH. Katedra Technologii Rolno-Spożywczej WSR Poznań WSTĘP

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOW.F. ROK X, Nr 1-2-3-4 MAJ 1966' OBRAZ PYŁI(OWY I BARWA NIEKTORYCH ODMIANOWYCH MIODOW HANDLOWYCH Julia Woźna Katedra Technologii Rolno-Spożywczej WSR Poznań WSTĘP Praca mniejsza jest próbą scharakteryzowania polskich miodów odmianowych. Charakterystykę ograniczono do analizy obrazu pyłkowego i określenia barwy miodów,.które w Okręgowej Spółdzielni Pszczelarskiej w Poznaniu zakwalifikowano do eksportu. PRZEGLĄD LITERATURY Pierwsze prace, dotyczące zawartości pyłku w miodzie ukazały się pod koniec XIX wieku - P f i s t e r (1895) i na początku XX wieku - Y o u n g (1908), F e h l m a n (1911), cyt. za D e m i a n o w i c z Z. (1955). Właściwą jednak podbudowę analizie pyłkowej miodu dały bogato ilustrowane prace A r m b r u s t e r a (1929) i Z a n d e r a 1935), w których opisano różne formy ziarn pyłkowych, podano metodykę sporządzania mikroskopowych preparatów miodowych i i<;hinterpretację na podstawie pyłku przewodniego, towarzyszącego i pojedynczego, M a u r i z i o (1939).sprecyzowała pojęcie pyłku przewodniego, określając jego zawartość ponad 45% i wprowadziła do badań po raz pierwszy analizę ilościową (1949). Na podstawie bezwzględnej zawartości części stałych pochodzenia roślinnego podzieliła miody na 5 klas: I klasa - poniżej 20.000 ziarn pyłku w 10 g miodu II klasa - 20.000-- 100.000 " " " " III klasa - 100.000-500.000 " " " " IV klasa ~ 500.000-1.000.000 " " " " V klasa ~ powyżej 1.000.000 " " " " 139

Z uwagi na małe zaprószenie pyłkiem przewodnim niektórych miodów odmianowych M a u r i z i o wprowadziła pewne poprawki w 1949 i 1955 r. Za czysty miód "akacjowy" zaproponowała uznać miód o zawartości 30-35 11 /0 ziarn pyłku akacji, za miód lipowy o 35-400/0 pyłku lipy. W Polsce analizą pyłkową od 1952 r. zajmuje się D e m i a n o w i c z 0- wa. Zdaniem jej skład miodu wielokwiatowego możliwy jest do określenia, gdy znana jest absolutna zawartość pyłku w czystych miodach jednogatunkowych. Przeprowadza ona zatem od wielu lat badania mające na celu ustalenie tak -zwanych współczynników pyłkowych dla miodów z ważniejszych gatunków roślin miododajnych. Zmuszając pszczoły małych doświadczalnych rojów do pracy pod izolatorem, wewnątrz których uprawia się tylko jeden gatunek rośliny, uzyskała ona 52 miody jednogatunkowe. Ze względu na różnicę w zaprószeniu pyłkiem otrzymane miody podzieliła na 18 klas, Z polskich miodów odmianowych 'D e m i a n o w i c z o w a badała miody lipowe (1962) i gryczane (1966). Lipowe opracowała 2 metodami: pyłku przewodniego (Z a n d e r - M a u r i z i o) i współczynników pyłkowych (D e m i a n o w i c z 1961). Zaprószenie pyłkiem lipy tych miodów wahało się od 11,8 do 50,3~/0 w stosunku do ogólnej zawartości pyłku. Miody gryczane opracowała wraz z L e C! e w i c z i War a k o m s k ą (1966) stosując tylko jedną metodę badań: Zander-Maurizio. S er wat k a (1958) badał miody określane przez pszczelarzy jako wrzosowe. Wykazały one zaprószenie pyłkiem wrzosu od 3 do 98%. Przy ocenie ich stosował kryteria Zandera. Z 24 przebadanych prób tylko 8 zakwalifikował jako odmianowe miody wrzosowe, ponieważ zawierały od 53 do 98'3/0 pyłku wrzosu. Barwa tych miodów nie była jednolita i sposób ich krystalizacji bardzo różny. MATERIAŁ I METODA Próby handlowych miodów odmianowych przeznaczonych na eksport otrzymano z Okręgowej Spółdzielni Pszczelarskiej w Poznaniu i Lublinie. W sumie zbadano 112 próbek miodów odmianowych ze zbioru w 1961, 1962 i częściowo z 1963 roku, w tym 19 miodów "akacjowych", 41 lipowych, 13 gryczanych i 39 wrzosowych. Preparaty do badań mikroskopowych przygotowano metodą M aur i- z i o (1949) nieco zmodyfikowaną przez Demianowiczową. Bezwzględną zawartość ziarn pyłkowych liczono metodą D e m i a 11 o w i c z o w e j na całym rozmazie (1962). Sprawdzono wiarogodność zastosowanej metody na miodach wrzosowych, gryczanych i lipowych. W tym celu z każdej badanej próbki miodu 140

przygotowano 6 preparatów co w surnie odpowiada 6 cm 2, to znaczy osadowi z 1,2 g miodu. Otrzymane wyniki opracowano statystycznie. Z liczby ziarn pyłkowych występujących na analizowanej powierzchni 1 cm'' (to jest 0,2 g miodu) wyliczono bezwzględną liczbę ziarn pyłku oraz procentową zawartość poszczególnych gatunków pyłku w log miodu. Barwę prób miodu ze zbioru 1962-1963 r. oznaczono kolorymetrycznie. Pomiar barwy wykonano na 50% wodnym roztworze miodu, przygotowanym do analizy mikroskopowej. Do pomiarów używano tintometru Lovibonda (kiuwety 20 mm). Obserwacje przeprowadzono' w świetle przechodzącym. Barwę podano w skali Lovibonda, to jest w liczbach barwy szarej, pomarańczowej i żółtej. Pomiary wykonano trzykrotnie a średnią ary t- metycznąpodano jako wynik. We wszystkich badanych próbach określono właściwości organoleptyczne w oparciu o wymagania Ni62 "Miód pszczeli". Oznaczono wizualnie barwę, konsystencję po skrystalizowaniu i ponadto zapach oraz smak. WYNIKI BADAŃ Analiza statystyczna wyników obserwacji mikroskopowych 6 preparatów 3 grup miodów odmianowych (lipowych, gryczanych i wrzosowych) wykazała, że błąd zastosowanej metody nie przekraczał. 2,5% średniego zaprószenia pyłkiem własnego gatunku. Wyniki badań rozrzutu zaprószenia miodów pyłkiem danego. gatunku Results of disperslon of pollen of particular species in to honey M i ó d Hóney Tabela 1 lipowy oll1me wrzosowy of heather gryczany ol, buckwheat Średnie zaprószenie x rozrzut (z 6 preparatów) odchylenie standardowe przedział ufności średniej 8,2 4,6 2,43 (X ± 2,54) 47,2 5,2 2,24 (X ± 2;34) 29,1 6,3 2,31 (X ± 2,42) Miody akacjowe charakteryzowała niska zawartość pyłku. Na.19 przebadanych prób bezwzględna liczba ziarn pyłku w 10 g miodu wahała się 141

Miody akacjowe Honeys Rok Year Liczba prób Number sampies pyłek Robinia c/n Pollen of Robinia I I I Metoda Zander - MaunzlO Method of Zander - Maurizio Pyłek Pyłek Pyłek przewodni towarzyszący pojedynczy ot '/, ". '/, Predominant Accompanlng stngular pollen pollen pollen '/, '/", '/, 1961 8 8,9-24,6 1 próba 1 sample (18-65) x 15,4 Brassica napus Compositae (48) (18-31) Cent. cyan. 1962 3 7,0-20,6 1 próba 1 sample (61-62) Compositae x 13,9 Brassica napus (52) Cent. cyan. 1963 8 11,5-15,7 x 11,9 (19-28) Compositae Trif. repens (18) Cent. cyan. (25-47) średnia ogólna x 14,2 odchylenie standardowe s 5,2 od 7.050 do 20.300. Zawartość pyłku Robinii również nie była wysoka i wahała się od 7,0 do 24,60/0, w stosunku do ogólnej liczby pyłku, przy czym średnie zaprószenie wynosiło 14,2% przy odchyleniu standardowym 5,2. Jako towarzyszący występował pyłek rodziny, z dość często spotykanym przedstawicielem tej rodziny - Trifolium oraz pyłek rodziny Crucijerae z wyraźną przewagą Breesica napus L. var. olei- [era Metzger. Badane miody wykazały naj niższą intensywność barwy żółtej (od 1,7 do 4,2 jednostek Lovibonda) w porównaniu z innymi miodami odmianowymi. Barwa szara i pomarańczowa były równorzędnej wielkości. Wartość ich wahała się od 0,6 do 0,8 j. L. Nie stwierdzono związku między barwą a stopniem zaprószenia. pyłkiem Robinii. H2

Robinia pseudacacia L. oj Robinia Tabela 2 Metoda Demianowicz Barwa miodów w [ednostkach Lovibonda Method of Demianowicz Colour of honeys in Lovlbonds units Bezwzględna liczba pyłku w 10 g miodu Liczba prób Absotute number miodów od- Miód z Robinii Ofo Pomarańof pollen grains mianowych Szara Żółta Honey of czowa in 10 g of Number of Gray Yeliow Robinia 'I, Orange honey satnples of urn-, florel honej! ---.7.900-20.3000 8 78,1-92,3 x 12.930 x 86,1 7.050-15.250 3 76,8-92,6 0,~,8 0,5-0,9 1,7-3,9 x 12.350 x 81,2 x 0,7 x 0,7 x 2,4 9.100-16.850 x 12.790 8 80,6-95,4 x 87,2 0,6-0,8 x 0,7 0,7-1,0 x 0,7 3,0-4,2 x 3,8 12.780 85,9,0,7 o,,? 3,4 5,6 Miody te organoleptycznie odpowiadały wymaganiom Polskiej Normy, za wyjątkiem trzech prób o słabym zaprószeniu pyłkiem Robinii (od 7,0 do 8,0%), _a dużym udziale pyłku roślin z rodziny (od 52,0 do 62,0'%), w' tym i rzepaku, który nadawał im swoisty zapach. Miód o zawartości pyłku Robinii 7,OfJ/0 był całkowicie skrystalizowany. Bezwzględna liczba pyłku w miodach lipowych była nie wysoka 5.250 do 34.650 w 10 g. Zawartość pyłku lipy była również niska i wahała się od 1,0 do 33,8'%. Średniezaprószenie pyłkiem lipy wynosiło 5,2% przy odchyleniu standardowym 8,1. Jako towarzyszący spotykano tu pyłek z przewagą Trifolium repens. L., a niekiedy i Trifolium, pratense L. Występowały, też ziarna pyłku gatunków z Anthriscus silvestris L. na czele oraz rodziny Crucijerae. W czterech 143

- - Miody Honeys Metoda Zander - Maurizio Method ofzander - Maurizio Pyłek L,Iczba Tilii prób Pyłek Rok 'I, Pyłek towarzyszący Pyłek pojedynczy Number przewodni Year Pollen of 'I. '/, of '/, Tilia Accompaning Singular samples 0/, Predominan.t pollen pollen pollen ~/, '/, 1961 13 1,0-33,8 1 próba 1 sample, Trif. repens x 11,1 (56) '/, -- (1~66) (16-42) (16-26) Fagop. sagit. (16) UmbelHferae Compositae Papillonaceae Cent. cyan. 1962 21 2,0-26,2 3 próby 3 samples (16-23) Compositae x 2,4 Trif. repens, (46--62) (1~33) Brassica,nap. Cent. cyan. (14-23) Fagop. sagit. 1963 7 1,0-7,2 średnia x 2,9 ogólna x 5,2 odchylenie standartowe s 8,1 (12-31) Trif. rep. (11-32) (19-27) Brassica nap. (27) Compositae Fagop. sagit. Cent. cyan. przypadkach zaprószenie Trifolium repens i w jednym przypadku Anthriscus było wysokie i przekraczało 45%. Otrzymane wyniki dotyczące barwy miodów lipowych wskazują na przewagę barwy żółtej (od 4,1 do 11,2 j. L.), a na nieznaczne różnice w intensywności barwy szarej i pomarańczowej w stosunku do miodów akacjowych. Te dwie ostatnie barwy są prawie 'równorzędnej wielkości mieszczą się bowiem w granicach od 0,8 do 1,6 j. L. Stwierdzono "występowanie pewnej zależności między intensywnością barwy żółtej i zapró- 144

lipowe (Tilia) of Tilia Tabela 3 Metoda Demianowicz Barwa mtodów w jednostkach Lovibonda Bezwzg łędna Method of'demianowicz Colour of honeys dn Lovibond's units liczba pyłu._ w 10 g miodu Liczba prób - Absolute num- miodów odmia- Pomarallber ot pollen nowych Mi6d z Tilii 'I. Szara Z6łta czowa grains in 10!ol Honey ot Tilia 'I. Gray Yellow Orange of honey sampies of unl-. flora l honeys 6.800-24.600 8 58,4-90,1 x 15.320 -x 55,6 12,850-34.650 0,8-1,5. 0,8--1,6 4,1-11,2 x 21.710 X 1,0 x 1,1 x 6,~ 5.150-16.650 3 39,8-54,4 0,8-1,3 0,7-1,0 6,1-7,7 x 9.140 x 47,9 x 1,0 x 1,0 ' x 7,3, 17.600 1,0 1,0 6,5 szeniem przez pyłek lipy, a mianowicie ze wzrostem zaprószenia malała jej intensywność. Organoleptycznie miody te odpowiadały wymaganiom Polskiej Normy, z.wyjątkiem czterech prób, których konsystencja była średnioziarnista. Bezwzględna liczba ziarn pyłku wrzosowego w 10 g miodu była wyższa niż' w pr?fadku miodów "akacjowych" oraz lipowych i wahała się od 15.400 do 1/5.750. Zaprószenie pyłkiem wr.zosu badanych prób waha-' 10 Pszczelnicze zeszyty 145

Rok Year Liczba prób Number of sampłes Miody wrzosowe Honeys of....------- ~ ----:----- - - ----_. - Metoda Zander - Maurizio. Method of Zander ~ Maurizio Pyłek Calluna Pyłek przewodni Pyłek towarzyszący Pyłek pojedynczy Pollen or 'I. 'I, Calluna 'I, Accomparring stngutar Predominan.t pollen pollen pqllen 'I, 'I, 'I., 1961 16 24,1-66,5 9 prób 9 sampies x 46,9 Calluna vulgaris (44,7-66,5) (11-32) (10-18). Trif. repens (13) Compositae Tilia Fagop. sagit. Cent. cyan. Chamaenerion angust. 1962 17 21,2-48,9 2 próby 2 sampies (10-45) x 36,4 Calluna vulgaris (45,2-48,9) (13-34) Trif. repens (15-25) 1963 6 41,0~63,9 4 próby 4 sampies (14-35) / x 54,7 Calluna vulgaris Brassica nap. (54,8-63,9) (13) (19) Compositae Fagop. sagit. Cent. cyan. Chamaenerion angust. -Cornpositae Fagop. sagit. Cent. cyan, Chamaenerion angust, średnia 43,6 ogólna x odchylenie standartowe s 13,4 ło się od 21,2 do 66,5% W stosunku do ogólnej jego zawartości. W 15 próbach zaprószenie.pyłkiem wrzosu przekraczało 45 1 %, co stanowi 38 / w stosunku do ogólnej liczby przebadanych prób miodu wrzosowego. Średnie zaprószenie pyłkiem wrzosu wynosiło 43,6% przy odchyleniu standartowym 13,4. Jako pyłek towarzyszący wymienić [należy gatunki z rodziny i. \ 146

(CaUuna vulgaris). Tabeia 4 Callun.a vulgaris - -- Metoda Demianowicz Jarwa miodów w [ednostkach Lovibonda Bezwzględna Method of Demianowicz Colour of honeys in Lovibond's units liczba pyłku w 10 g miodu. Liczba prób Absolute num- miodów odrnda- Miód z wrzosu Pomarańber of pollen nowych 'I, Szara Zólta ezowa grains in 10 g Number of Honey of Gray Yellow Orange or honey sampies of.uni- Colluna 'I, floral ho~h'ys 15.400-67.5QO 6 55,3-61,1 x 38.530 X 58,0 20.050-50.350 0,7-1,2 1,3-2,6 5,0-15,5 x 32.900 x 1,0 x 2,0 xl1,1 33.250-125.750 3 55,7-57,2.0,9-1,2 1,6-2,3 12,0-14,5 x 71.400 x 56,6 x 1,0 x 2,0 x 13,4 41.150 1,0 2,0 12,2 Barwa tych miodów w stosunku do miodów akacjowych i lipowych wykazała większą intensywność barwy pomarańczowej i żółtej. Dla barwy szarej otrzymano od 0,7 do 1,2, dla pomarańczowej-od 1,3 do 2,6 a dla barwy żółtej od 5,0 do 15,5 jednostek skali Lovibonda. Organoleptycznie miody te odpowiadały wymaganiom Polskiej Normy, za wyjątkiem dwóch prób, u których nie stwierdzono galaretowatości. 10aPuczelnicze zeuyty 147

Rok Year Liczba Pyłek prób gryki Pyłek '. Number ", przewodni, Metoda Ząnder - Maurizio Method ot Zander - Maurizio Pyłek towarzyszący I Miody Pytek ot Pollen of ", ", ", samples F~gopyrum Predominan.t pollen ", gryczane Honeys, poj edynczy Accompanlrrg Singular pollen pollen ", ", 1961 8 8,4-38,2 (16-48) :x: 20,6 Trif. repans (2ol-39) (19) (18) Tilia (12) 1962 5 4,7-25,3 x 13,2 (19-30) Trif. repens (11-21) (16-24) Brassica nap. (10-21) Papilionaseae Compositae Cent. cyan. Prunus Malus Sal via Compositae Tilia Calluna vulgaris Cent. cyan. średnia ogólna x 17,8 odchylenie standartowe s 6,0 Szczególnie wyraźnie cecha ta wystąpiła w miodach o udziale pyłku wrzosu powyżej 40%..Na podstawie badań 13 prób miodów deklarowanych jako gryczane stwierdzono, że bezwzględna liczba ziarn pyłkowych, przeliczona na 1 g miodu, wynosiła od 4.850 do 47.350. Zaprószenie pyłkiem gryki tych miodów nie było wysokie i wahało się od 4,7 do 38,2'% a średnie zaprószenie wynosiło 17,8% przy odchyleniu standardowym 6,0. Jako pyłek towarzyszący wystąpiły tu gatunki z rodziny:, UmbelZiferae i i w jednym przypadku Tilia. Próby o niskim zaprószeniu pyłkiem gryki (4,7-9,5 00 /0) wykazały wartości barw odpowiadające barwom miodu wrzosowego. Dwie pozostałe próby o wyższym zaprószeniu pyłkiem gryki (20,6~25,30/o),wykazały dla wszystkich 148

-(Fagopyrj.Lm sagittatum) / of buckwheat. T.ab et a 5 Metoda Demlanowlcz Barwa miodów w Jednostkach Lovibpnda Bezwzględna Method of DemlanowlCz Colour of honeys in Lovibond's unlts liczba pyłku w 10 g mioqu- Liczbaprób I - Absolute num- miodów odrnda- Miód z r ki '/.- _ Pomazańber of pollen -nowych. g y Szara Zółta N b f Honey of Fago- czowa grams In 10 g - um er o. 'pyr-urn 'I. Gray Yellow Orange pf honey sampies of umtloral honcys, 10.200----,-47.350 - I x 17.190 4.850-45.700 0,9-1,7 1,5-4,0 10,0-13,1 x 21.150 x 1,2 x-2,5 18.750 barw wartości' nieco wyższe szara od 1,3 do 1,7, pomarańczowa od 3,2 do 4,0 i żółta od-13,0 do 13,1 jednostek skali Lovibonda. Organoleptycznie -miody te zapachowo i -smakowo odpowiadały _wymaganiom Polskiej Normy (PN-62). Barwę miodów o niskim zaprószeniu pyłkiem gryki (4,7-9,5%) określono jako jasnobrązową. Konsystencja tych-miodów była różna: od drobnoziarnistej do średnio- i gruboziarnistej. DYSKUSJA Miody "akacjowe" według Maurizio zawierają poniżej 20.000 ziarn pyłku- w log i dlatego zalicza 'je ona do klasy L Otrzymane wyniki 149

z 19 prób potwierdziły zasadę Maurizio, gdyż tylko jedna próba odpowiadała klasie II, całą resztę natomiast zaliczono do klasy L Według tej autorki (1955) miód "alkacjowy" powinien zawierać od 30-400/0'1pyłku Robinii. W zbadanych przeze mnie miodach nie stwierdziłam jednak tak wysokiego zaprószenia, wobec czego nie odpowiadają one wymaganiom stawianym przez Maurizio. Natomiast próby te analizowane, opracowaną przez Demianowiczową metodą współczynników pyłkowych (1961), wykazały wysoką zawartość miodu z Robinii od 76,8 do 95,4 11 /0. Mikroskopowa analiza jakościowa potwierdziła dane Maurizio, że w miodach z Robinii jako pyłek towarzyszący Występuje Onobrychis, Trifolium repens i T: pratense oraz przedstawiciele rodziny Crucijerae. Brak zależności między intensywnością barwy wyrażonej w jednostkach skali Lovibonda a zaprószeniem pyłkiem Robinii tłumaczyć należy tym, że w tym przypadku duży wpływ mają miody z gatunków towarzyszących, a więc z rodziny Crucijerae i, głównie z Brassiec napus i Trifolium, które są też jasnymi miodami. Według danych Z a n d e r a i M a u r i z i o (1935 i 1949) odmianowe miody lipowe spotyka się w południowo-wschodniej Europie, rzadziej zaś w środkowej jej części. Rzadkość ich występowania tłumaczą orli rozmieszczeniem lipy, która nie stanowi na tym obszarze prawie nigdzie czystych drzewostanów. Lipy jako domieszka w lasach lub w parkach i alejach nie dostarczają tak dużych ilości nektaru, aby pszczoły mogły wyprodukować z niego czysty miód lipowy. Na podstawie bezwzględnej liczby stałych części roślinnych M a u r i- z i o zalicza je do klasy II (od 21.000 do 73.000 ziarnpył!ku w 10 g miodu). D e m i a n o w i c z o w a (1962) badając miody lipowe rumuńskie, radzieckie i polskie stwierdziła, że czyste odmianowe miody lipowe cha-. rakteryzują się niską ogólną zawartością ziarn pyłku, poniżej 10.000 w 10 g miodu. W związku z czym zaliczyła je do klasy L Wyniki podane przez Maurizio i Z. Demianowicz zgadzają się z wartościami otrzymanymi w mojej pracy, w której większość prób odpowiadała klasie I, pozostała zaś klasie II. Najwyższa wartość nie przekraczała jednak 35.000 ziarn pyłku w 10 g miodu. Według danych M au r i z i o - (1955) za odmianowy miód lipowy należy uznać taki, w którym zawartość pyłku Tilia wynosi 35-40%. Jednocześnie autorka stwierdziła, że w Szwajcarii nie znaleziono miodów lipowych odpowiadających ustalonej przez nią normie, a tylko miody o zapachu lipowym i zawartości pyłku lipy od 22-32 1l /0. D e m i a n o - w ic z Z. (1962) podając wyniki analizy polskich miodów lipowych stwierdziła w nich od 3,0 do 50,3% ziarn pyłku lipy, przy czym za miody 150

odmianowe uznała próby o zawartości 11,8-50,30/0 pyłku lipy, ale wysokiej zawartości miodu lipowego od 53,6-88,4%. Analogicznie jak w przypadku miodów akacjowych, przy zastosowaniu kryteriów Maurizio.: żadnej 'z przebadanych prób nie możnaby uznać za odmianowy miód lipowy. Natomiast z punktu widzenia metody współczynników część z nich charakteryzowała wysoka Zawartość miodu lipowego (8 prób ze zbioru 1961, 3 próby z 1962 'r.). Analizując barwę tych miodów stwierdzono, że próby o dużym zaprószeniu pyłkiem lipy wykazywały niskie wartości dla barwy żółtej, Według kryteriów Maurizio miód wrzosowy należy zaliczyć do klasy II i III. S e r wat k a (1958) zakwalifikował miody wrzosowe do klasy I, II i III, przeważała jednak klasa II. Wyniki niniejszej pracy pokrywają się z danymi Serwatki, ponieważ większość prób odpowiadała klasie II, a zaledwie jedna klasie I. Zaprószenie pyłkiem wrzosu miodów analizowanych przez Serwatkę wahało się od 3,0 do 98,0%. Należy zaznaczyć, że tylko 1/3 ich odpowiadała wymaganiom stawianym przez Zandera i Maurizio odmianowym miodom wrzosowym. Otrzymane prżeze mnie wyniki pokrywają się pod tym względem z danymi Serwatki. Zastosowanie wrzosowego wskaźnika pyłkowego według D e m i a n o w i c z o we j (1966) - 5692 ziarna pyłku w 1 g miodu, do badanych przeze mnie prób, pozwala uznać za odmianowe miody wrzosowe 6 prób z 1961 r., 3 próby z 1963 r. i ani jednej z 1962 r. Stanowi to 230/0 ogólnej liczby badanych przeze mnie miodów wrzosowych. ' Stwierdzono, że ze wzrostem zaprószenia pyłkiem wrzosu wzrastała intensywność barwy żółtej wyrażonej w jednostkach skali Lovibonda. Fakt ten można tłumaczyć wyraźnym w:pływem ciemnego nektaru wrzo-, sowego na barwę tego miodu. Wyraźną galaretowatość stwierdzono w miodach o udziale pyłku wrzosu powyżej 40%. Otrzymane wyniki nie są zgodne z podanymi przez Serwatkę, który stwierdził średnią galaretowatość w miodach o udziale pyłku wrzosu powyżej 78%. Badane miody gryczane należy zaliczyć do klasy I i II według Maurizio. Jest to zgodne z danymi opracowanymi przez Z. D e m i a n o w i c z, L e c e w i cz i War a k o m s k ą (1966), według których 30 badanych przez nie prób miodu gryczanego należy do I klasy,' 30 do II klasy, a tylko 5 prób do III. Zaprószenie pyłkiem gryki w badanych.przeze mnie miodach nigdy nie osiągnęło granicy 45% ustalonej dla miodów odmianowych przez Maurizio. Bardzo niska bezwzględna zawartość pyłku Fagopyrum nie odpowiada również wymaganiom stawianym przez Demianowiczową w metodzie współczynników pyłkowych. 151

WNIOSKI 1. Stwierdzono, ze w badanych miodach handlowych jedynie 15 prób (38 % ) miodów wrzosowych odpowiada kryteriom ustalonym przez Zandera i Maurizio dla miodów odmianowych. 2. Zastosowanie metody Demianowiczowej współczynników, pyłkowych pozwala inaczej skwalifikować badane próby miodów: wszystkie "akacjowe" są odmianowymi miodami, z 41 handlowych miodów deklarowanych jako lipowe - 11 należy uznać za miody odmianowe, a z 39 miodów wrzosowych tylko 9 prób. 3. Miody handlowe deklarowane jako gryczane nie odpowiadają wymaganiom stawianym miodom odmianowym przez Zandera i Maurizio, jak również i Demianowiczową. Być może próby te pochodzą z okresu bardzo małego dopływu nektaru do uli, co według D e m i a n o w i c z Z. (1962 i 1964) niekorzystnie wpływa na obraz pyłkowy miodów. Serdecznie dziękuję Pani Prof. Dr Zofii Demianowiczowej za propozycję opracowania tego tematu oraz cenne rady i wskazówki. LITERATURA A r m b r u s t e r L. u. O e n i k e G. (1929) - Die Pollenformen als Mittel zur Honigherkunftsbestirnmung. Bilcherei f. Bienenkunde, Bd. 10, Wachholz, Neumtinster. D e m i a n o w i c z A. i Z. (1955) - Nowe podstawy analizy pyłkowej miodu. Prace Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach. I: 187-195. D e m i a n o w i c z Z. i A. (1957) - Nowe podstawy analizy pyłkowej miodów. Pszczelno Zesz. Nauk., 1 (2): 69-78. D e m i a n o w i c z Z. (1961) _ Pollenkoeffizienten als Grundlage der quantitativen Pollenanalyse des Honigs. Pszczelno Zesz. Nauk., 5 (2): 95-105. D e mi a n o w i c z Z. (1962) - Ocena jednoodmianowych miodów lipowych przy zastosowaniu współczynników pyłkowych. Pszczelno Zesz. Ntuiic., 6 (1J: 25-45. D e m i a n o w i c z Z. (1964) - Charakteristik der Einartenhonige. Ann. AbeiHe. 7 (4): 273-288. D e m i a n o w i c z Z., L ec e w i c z W., War a k o m s k a Z. (1966) - Beitrpg zur quantitativen Pollenanalyse der Buchweizenhonige. Ztf. Bienenforsch., 8: 1\8-161. M a u r i z i o A. (1939) - Untersuchungen zur quantitativen Pollenanalyse des Honigs, Mitt lg. aus d. Geb. d. Lebensmittetunters. und Hygiene. Bd. XXX, (112). M a u r i z i o A. (1949) - Pollenanalytische Untersuchungen an Honig und Pollenhoschen. Beihejte zur SBZ. 2 (18): 319-455. Miód pszczeli PN-62A-77.626. S e r wat k a J. (1958) - Wyniki analizy pyłkowej miodów wrzosowych z 1958 r. Pszczelno Zesz. Nauk., 2 (2): 55-6,6.. Z a n d e r E. (1935) - Beitrage zur Herkunftbestimmung bei Honig. Pollengestaltung und Herkunftbestimmung bei Blutenhonig. Bd, 1. Berlin. 152

ITblJlbQEBO~ CIIEKTP li 1U3ET HEKOTOPbIX O.n;HOCOPTHbIX PbIHO~HbIX ME.n;OB IOJllUI :a03bha Pe3!OMe J1cc.ne,!\oBaHo 112 06pa3QoB O,!\HOOOp1'HbIXMe~OB, B TOM 'łj1cjie 19 P06J1HJ1eBbIX, 41 mmobbix, 13 rpe'lhll1hbix J1 39 ibepookobbix. YCTaHoB.neHo, 'łto ope,l\j1 3TJ1XMe,!\OBTO.nbKO15 (3-~/o) BepeCKOBbIX orae=raao KpJ1- 'l\ PHRM yctahob.nehhbimi.l;a~epom J1 MaYPJ1QJ1o. TIpl1MeHeHJ1e!Ipe,!\JlO2KeHHOrO.n;eM- RHOBI1'łaMl1MeTo,!\a HbI.nbQeBblX K03cP<PJ1QJ1eHTOBn03BO.nReT. 113 112 Me,!\oB,!\eIt.napJ1ponaasrx,. Ka.K ~HOCopTHbIe, C'łJ1TaTb TaKJ1MI1BC p06j1-hj1ebbie, 11.nJ1[JOBbIX11 9 BepeCKOBbIX. PbIHoTIHble lv!e~anexnapapoaaasre.kak rpexnurasre He COOTBeTcreY!OTTpe6oBaHI1- HM rrpe,ą'bhb.nrembim O)\HOCOPTHbIMMe,!\aM,RaK I.l;aH,!\epOMJ1 Maypxuao, 'NIK 11 3.,IJ;eM- HHOBI1'ł.B03MOJKHO, 'ł'oo 3T11OÓpa3QbI IB3RTbI 6bIJUi' ib rrepaozt oxeas c.naooro OOHTKa, 'ITO. HeOJIarortpl1!HTHO IBJlI1HeT Ha [lbljibq IBOW QneKTP Me~OIB (3..D;eMRHOBI1'ł 1962 'd 1964 ['.). POLLEN SPECTRUM AND COLOUR OF SOME COMMERCIAL UNIFLORAL HONEYS FROM DIFFERENT PLANTS Julia Woźna Summ ary It was investigated 112 sampies of honeys from different plants: 19 of black 10- cust, 41 of lime, 13 of buckwheat and 39 of heather honeys. 1. It was stated that from the investigated commercial heather honey only 15 sampies (3~/o) can ben considered as 'unifloral as honey according to Zander and Maurizio. 2. Application of proposed by Demianowicz's method of pollen coefficients allow among 112 sampies of honey declared as a uniflora1 honey confirm this opinion in the case of all samples of b1ack locust honey, 11 of lime and 9 of heather honey. 3. Commercial honeys declared as a buckwheat did not correspond to the requirements set to the unifloral honeys by Zańder and Maurizio as well as Demianowicz. May be these sampies are from the periodof poor honey flow what, according to Demianowicz (1962 and 1964) can change the pellen spectrum of honeys.