Pszenica jara Wymagania klimatyczno-glebowe Temperatura Pszenica jara ma stosunkowo niewielkie wymagania termiczne. Kiełkowanie rozpoczyna się już w temperaturze 1-3 C. Jednakże w okresie krzewienia temperatura nie powinna spadać poniżej 4 C, gdyż wtedy proces krzewienia zostaje zahamowany. Opady Pszenica jara jest szczególnie wrażliwa na okresowe niedobory wody. Dłuższe okresy suszy w warunkach wysokiej temperatury, zwłaszcza w okresie od stadium strzelania w źdźbło do dojrzewania, powodują przerzedzenie roślin, zasychanie pędów oraz słabsze wykształcenie ziarna. Ziarno jest mniejsze, a plon niższy. Gleba Ze względu na słabo rozwinięty system korzeniowy, pszenica jara, ma bardzo wysokie wymagania glebowe. Dla pszenicy jarej najodpowiedniejsze są gleby kompleksów: pszennego bardzo dobrego i dobrego oraz żytni bardzo dobry. Są to gleby zaliczane do klas bonitacyjnych od I do III a Dobór odmiany W krajowym rejestrze odmian znajduje się ponad 30 odmian pszenicy jarej. Ziarno pszenicy jarej w porównaniu z ozimą charakteryzuje się lepszymi parametrami do celów wypiekowych, dlatego w większości odmiany jare są to odmiany jakościowe i chlebowe. W tabeli podano wybrane wyniki z doświadczeń PDO, które charakteryzują plony odmian. Uzyskano je przy tzw. wysokim poziomie agrotechniki. W tym przypadku nawożeniu azotem w dawce średnio 120 kg N na 1 ha, stosowaniu dolistnych preparatów wieloskładnikowych (łącznie z fungicydami), ochronie przed wylęganiem (1 zabieg) i
chorobami (2 zabiegi). W uzasadnionych przypadkach (w razie konieczności) stosowano dodatkowo regulator wzrostu i fungicyd. Tabela. Przykłady odmian pszenicy jarej, wg COBORU 2006 r. Odmiana Klasa jakości Przeciętny plon [t/ha] Bombona E 7,0 Torka E 6,9 Vinjett E 6,8 Zebra E 6,9 Bryza (ostka) A 7,2 Hewilla A 7,4 Koksa A 6,7 Monsun A 7,4 Nawra A 7,1 Opatka A 6,9 Radunia A 7,1 Raweta A 6,9 Banti B 7,2 Helia B 7,2 Zadra (ostka) B 7,1 Pasteur C 6,9 Agrotechnika Dobór przedplonu Przy doborze przedplonu zbóż jarych trzeba kierować się ich wymaganiami glebowymi i pokarmowymi, występowaniem chorób i szkodników, wrażliwością na choroby oraz czynnikami organizacyjno-gospodarczymi. Odpowiednimi przedplonami zbóż jarych są gatunki pozostawiające glebę w dobrej strukturze, niezachwaszczoną, zawierającą znaczne ilości związków organicznych i składników pokarmowych oraz wolną od chorób i szkodników atakujących zboża jare. Przedplonami spełniającymi te warunki na glebach przydatnych do uprawy pszenicy jarej są: okopowe (burak cukrowy), strączkowe na nasiona (groch, bobik), oleiste (rzepak), motylkowe drobnonasienne (koniczyna czerwona, lucerna siewna i mieszańcowa).
Uprawa roli Przygotowanie roli do siewu wszystkich zbóż jarych jest podobne. Ma ono na celu: poprawienie właściwości fizycznych warstwy ornej przez stworzenie odpowiedniej struktury i warunków do lepszego magazynowania wody z okresu zimy, przyspieszenie rozkładu resztek pożniwnych, ograniczenie występowania chwastów, chorób i szkodników. Po roślinach zostawiających ścierń uprawę roli należy rozpocząć od zespołu uprawek pożniwnych, a następnie wykonać orkę przedzimową. Na polu po motylkowatych wieloletnich darń rozerwaną kultywatorem lub broną talerzową należy przed zimą przykryć orką przedzimową wykonaną pługiem z przedpłużkiem. Po strączkowych późno schodzących z pola pozostaje zwykle zbyt mało czasu na pełen zestaw uprawek pożniwnych. Uprawę można ograniczyć do zabiegu kultywatorem lub broną talerzową, a następnie wykonać orkę przedzimową. Po okopowych wystarczy przeprowadzić orkę przedzimową. Ponadto w tym przypadku, jeśli gleba jest dostatecznie spulchniona (np. po zborze kombajnowym okopowych) ze względów ekonomicznych można zastosować uprawę uproszczoną i zostawić glebę bez orki przedzimowej. Wiosną nie wykonuje się orki siewnej, gdyż przesusza ona nadmiernie rolę i powoduje opóźnienie siewów. Wiosenne przygotowanie roli na glebach cięższych rozpoczyna się włókowaniem i bronowaniem, a na glebach lżejszych - bronowaniem w momencie obsychania wierzchołków skib. Można również zastosować agregat uprawowy. Wszelkie zabiegi nie powinny być prowadzone na głębokość większą niż 5-6 cm. Nawożenie Wymagania pokarmowe pszenicy jarej są zbliżone do wymagań pszenicy ozimej. Jednak słabo rozwinięty system korzeniowy sprawia, że roślina ma dość duże potrzeby nawozowe. W przypadku odmian jakościowych i chlebowych dawka azotu może wynosić nawet 150 kg N na 1 ha, który zastosowany w odpowiednim terminie wpływa korzystnie na wielkość i jakość plonu. Całkowita dawka azotu, podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej, powinna być dzielona i stosowana w dwu lub lepiej w trzech terminach.
Siew Pszenicę jarą sieje się w jak najwcześniejszym terminie. Terminy siewu pszenicy jarej w poszczególnych regionach Polski Wczesny siew zapewnia wytworzenie większego i głębszego systemu korzeniowego, lepsze krzewienie produktywne, oraz wpływa na dorodność kłosów. Ilość wysiewu zależy od stanowiska i warunków wilgotnościowych. Na kompleksach najlepszych w warunkach dostatecznej wilgotności wystarczy wysiew 400 ziarniaków na 1 m 2. Natomiast w stanowiskach słabszych i w warunkach suchej wiosny wskazane jest zwiększenie wysiewu do 600 ziarniaków na 1 m 2 (tab.). Tabela. Zalecana ilość wysiewu pszenicy jarej na 1 ha w terminie optymalnym. Krzewienie odmiany Słabsze Silniejsze Jednostka pszenny bardzo dobry i dobry Kompleks glebowy żytni bardzo dobry i dobry mln ziaren/ha 4,0-4,5 4,5-5,0 kg/ha 160-180 180-200 mln ziaren/ha 4,5-5,0 5,0-5,5 kg/ha 180-200 200-220 Głębokość siewu zależy od zwięzłości gleby. Na glebach gliniastych pszenicę jarą sieje się płycej (2-3 cm), natomiast na glebach lżejszych i bardziej suchych - głębiej (3-4 cm).
Podczas siewu, podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej, pamiętać trzeba o założeniu ścieżek przejazdowych, które umożliwią wjazd w łan zboża w czasie wegetacji, niezależnie od stadium rozwojowego roślin. Zabiegi pielęgnacyjne Chwasty Pszenica jara słabo konkuruje z chwastami. W uprawach po przedplonach zbożowych oprócz zespołu chwastów jarych może wystąpić również miotła zbożowa, przytulia czepna czy bratek polny. Jeśli jednak uprawiana jest po przedplonach niezbożowych, np. po buraku cukrowym, zwalczanie chwastów można ograniczyć do bronowania w czasie szpilkowania oraz w okresie krzewienia, w stadium 1-2 pędów bocznych. Herbicydy można stosować w zależności od potrzeb w szerokim zakresie stadiów rozwojowych zboża i chwastów. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku zwalczania chwastów obowiązuje zasada: im większy chwast, tym droższe jest jego zwalczanie". Do zabiegów herbicydowych najlepiej więc przystąpić jak najwcześniej. Konieczne jest jednak uwzględnienie właściwości poszczególnych środków. Na przykład herbicydy z grupy regulatorów wzrostu nie mogą być stosowane w zbyt niskiej temperaturze (niższej niż 8 C). Ogranicza to możliwość ich wykorzystania wczesną wiosną lub w czasie chłodnych dni. W takim przypadku należy wybrać środek z innej grupy chemicznej, np. sulfonomoczników. Choroby Pszenica jara jest atakowana przez tę samą grupę chorób, które występują w pszenicy ozimej. Dlatego zasady ochrony i dobór fungicydów też są podobne. Ze względu jednak na krótszy okres wegetacji w przypadku pszenicy jarej, rzadko zachodzi potrzeba zastosowania więcej niż jednego zabiegu fungicydowego. Szkodniki Szkodniki występujące w pszenicy jarej to głównie skrzypionki i mszyce, których zwalczanie przeprowadza się podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej.
Wylęganie Niebezpieczeństwo wylęgania pszenicy jarej zagraża głównie na glebach mocnych, przy wysokim poziomie nawożenia azotem. W takiej sytuacji zaleca się stosowanie retardantów jednorazowo w stadium strzelania w źdźbło lub dwukrotnie w dawce podzielonej, co 5-8 dni.