Wiosenne nawożenie zbóż

Transkrypt

1 Wiosenne nawożenie zbóż Nawożenie zbóż jarych fosforem i potasem stosuje się na wiosnę przed wykonaniem uprawek przedsiewnych. Jedynie na glebach zwięzłych terenów równinnych, w rejonach o średnich lub małych opadach jesienno-zimowych nawozy te można rozsiać przed wykonaniem orki zimowej. Efektywność nawożenia fosforem i potasem zwiększa się w miarę zmniejszenia zasobności gleby. Wielkość dawki fosforu i potasu określa się z iloczynu plonu oczekiwanego i pobrania składnika pokarmowego na jednostkę plonu wraz z odpowiednią ilością słomy. W bilansie tym należy uwzględnić zasobność gleby w te składniki. Określa się ją na podstawie analiz chemicznych gleby, które wykonuje się w Stacjach Chemiczno- Rolniczych. Wyniki analiz gleby aktualne są prze okres 3 4 lat (tab. 1, 2). Biorąc pod uwagę krótszy okres wegetacji oraz większą wrażliwość zbóż jarych na niedobór wody, należy stosować dawki fosforu i potasu nawet w stanowiskach zasobnych w te składniki (klasa zasobności średnia, a nawet wysoka). Najczęściej stosowanymi formami nawozów fosforowych są superfosfaty (np. superfosfat potrójny zawierający 46% P 2 O 5 ), a nawozów potasowych sole potasowe (np. sól potasowa zawierająca 60% K 2 O). Nawozy te mogą być mieszane i wysiewane łącznie. Prowadzi to do uproszczenia technologii nawożenia i zmniejsza skutki nierównomiernego wysiewu nawozów. Należy pamiętać, że miesza się tylko nawozy o podobnym uziarnieniu, tzn. granulowane z granulowanymi, a pyliste z pylistymi. Zmieszanie granulowanego superfosfatu z krystaliczną solą potasową prowadzi do rozwarstwienia mieszanki. Do przedsiewnego nawożenia zbóż jarych zaleca się stosować również nawozy wieloskładnikowe. Nawozy te mogą zawierać różne sumy składników, np. POLIFOSKA 15 NPK zawiera 45% sumy składników ( ). POLIFOSKĘ 15 można zastosować w dawce do 400 kg. Po przedsiewnym zastosowaniu wymienionego nawozu w stanowiskach dobrych i średnich nie jest już potrzebne dodatkowe nawożenie azotem, natomiast w słabszych stanowiskach wskazane jest dodatkowe pogłówne nawożenie azotem w formie saletry amonowej, saletrzaku lub mocznika w dawce kg N/ha. Prawidłowe stosowanie fosforu i potasu ma duże znaczenie w uzyskaniu ziarna jęczmienia browarnego o dobrej jakości technologicznej: fosfor sprzyja dobremu wykształceniu ziarna i zmniejszeniu procentowego udziału łuski, potas natomiast polepsza zabarwienie ziarna. Tabela1

2 Pobranie składników mineralnych w 1 kg/ 1 t plonu ziarna z odpowiednią ilością słomy. Roślina Składnik mineralny N P 2 O 5 K 2 O Pszenica Pszenżyto Żyto Jęczmień Dawki fosforu i potasu pod zboża jare w zależności od zasobności gleby (w kg P 2 O 5 ; K 2 O/ha). Tabela2 Pszenica jara (plon ziarna 3-6t/ha) Jęczmień jary (plon ziarna 4-5,5 t/ha Bardzo niska Zasobność w P 2 O 5 Niska Średnia Wysoka Bardzo wysoka Bardzo niska Zasobność w K 2 O Niska Średnia Wysoka Bardzo wysoka Nawożenie fosforem i potasem zbóż ozimych w terminach poza agrotechnicznych może być stosowane tylko w przypadkach losowych, gdy zabieg ten nie mógł być wykonany jesienią. Najlepszym okresem do pogłównego nawożenia potasem jest przednówek, ale pod warunkiem, że nie ma okrywy śnieżnej. Powtarzający się cyklicznie okres zamarzania i odmarzania wierzchniej warstwy gleby, sprzyja rozpuszczeniu i przemieszczeniu się nawozu do jej głębszych warstw. Jeśli na polu zalega śnieg, to nawóz można wysiać dopiero po jego stopnieniu, a najpóźniej tuż przed ruszeniem wegetacji. Nawożenie fosforem w okresie spoczynku zbóż jest bardziej ryzykowne niż potasem. Fosforany zawarte w nawozach fosforowych są bardzo powolnie przemieszczane do strefy korzeniowej roślin. Składnik ten w zasadzie nie przemieszcza się w głąb gleby i jeżeli wiosną panuje susza, rośliny skorzystają z niego w niewielkim stopniu. Termin ewentualnego stosowania nawozów fosforowych powinien przypadać na pełny spoczynek roślin, żeby rozpuszczony nawóz zdołał maksymalnie się przemieścić w głębsze warstwy gleby. Nawożenie azotem

3 Azot jest składnikiem pokarmowych najbardziej wpływającym na wzrost i rozwój zbóż, przy czym niekorzystny jest zarówno jego niedobór, jak i nadmiar. Niedobór azotu hamuje wzrost roślin i ogranicza ich możliwości plonotwórcze, natomiast nadmiar powoduje zbyt intensywny wzrost masy wegetatywnej, opóźnia drewnienie tkanki mechanicznej przez co rośliny są bardziej podatne na wyleganie i porażane przez choroby grzybowe liści i źdźbeł. Wielkość optymalnego nawożenia azotem zależy głównie od zawartości azotu w glebie wynikającej z żyznością gleby, przebiegu pogody w okresie jesieni i zimy (obfite opady zwiększają potrzeby nawozowe), warunków uprawy, przedplonu i spodziewanego plonu. Podstawową dawkę azotu pod zboża ozime stosuje się w okresie wczesnej wiosny w celu uzyskania właściwej obsady roślin, dużej powierzchni asymilacyjnej i szybkiego zwarcia łanu roślin. Dawka ta powinna stanowić % całkowitej dawki azotu (tab.3). Wielkość całkowitej dawki określa się w sposób podobny jak przy ustalaniu dawki P i K, ale odliczając zawartość N mineralnego w glebie na danym polu. Dlatego dla ustalenia racjonalnej dawki N, należy wykonać test glebowy N min. Dawkę podstawowa nawozów stosuje się przeważnie w formie nawozu stałego. Tabela 3 Przykładowe całkowite pobranie N w kg z ha z plonem ziarna i słomy na podstawie tabeli 1. Przewidywany Zboża ozime plon ziarna w t z ha pszenica żyto pszenżyto jęczmień 3,5 94,5 80,5 87,5 84 5, , Przy ustaleniu drugiej i trzeciej dawki nawozów wskazane jest wykonanie testu stanu odżywiania roślin azotem (zawartość azotu ogólnego) i dokonanie na tej podstawie modyfikacji wielkości tych dawek nawozów (tab.4). Najstarszym sprawdzonym testem roślinnym jest test azotu ogólnego, polegający na oznaczeniu w laboratorium zawartości azotu ogólnego w całej masie nadziemnej zbóż. Próbki materiału roślinnego pobiera się w okresie między pełnym krzewieniem a początkiem strzelania zbóż w źdźbło. W tabeli 4 przedstawiono możliwości uściślenia drugiej dawki azotu pod zboża na podstawie wyników analizy roślin (cała masa nadziemna). Tabela 4

4 Uściślenie drugiej dawki azotu pod zboża na podstawie zawartości azotu ogólnego w częściach nadziemnych roślin (wg. E. Fotymy). Potrzeby nawożenia Bardzo małe i małe Średnie Duże Bardzo duże % N w masie nadziemnej zbóż w fazie strzelania w źdźbło pszenica żyto jęczmień owies >4,4 >4,2 >4,0 >4,0 4,2 4,4 3,6-4,2 3,8-4,0 3,8-4,0 3,0-4,2 3,1-3,6 3,2-3,8 3,0-3,7 <3,0 <3,1 <3,2 <3,0 Modyfikacja drugiej dawki Nie stosować Zmniejszyć o 25-50% Utrzymać Zwiększyć o 25-50% Przy braku testu posługujemy się wizualną obserwacją stanu zabarwienia łanu zmniejszając lub zwiększając zaplanowana dawkę. Nawozy w tych terminach można stosować w formie stałej, najlepiej w postaci saletry amonowej lub saletry wapniowej, a także w formie oprysków roztworem mocznika czy roztworu saletrzano mocznikowego, przestrzegając dopuszczalnych stężeń tego nawozu. Ostatnim okresem, w którym można oddziaływać na możliwości produkcyjne zbóż, jest faza rozwiniętego liścia flagowego aż do rozpoczęcia kwitnienia. Niedostatek azotu w tym czasie powoduje redukcję płodności kłosa. Zastosowanie azotu nie tylko poprawia płodność kłosa, ale przedłuża aktywność aparatu asymilacyjnego, zwiększa masę ziarniaków oraz wpływa na kształtowanie się ich cech jakościowych. Dawka ta zalecana jest praktycznie w uprawie pszenic odmian chlebowych. Ze wzrostem poziomu nawożenia azotem rośnie zawartość białka, glutenu, wzrasta wskaźnik sedymentacji i poprawiają się cechy reologiczne. Zastosowanie bardzo wysokich dawek 200 kg N/ha powoduje pogorszenie jakości glutenu. Najlepsze parametry jakości pszenicy ozimej otrzymuje się przy stosowaniu azotu w trzech terminach przy dawkach większych niż 120 kg N/ha: 50% dawki na wiosnę w momencie ruszenia wegetacji, 30 % w fazie pierwszego kolanka i 20% w okresie kłoszenia. Zboża jare Pierwszą dawkę nawozów stosuje się bezpośrednio przed siewem zbóż jarych. Dawka ta powinna stanowić 60 % przeciętnej zalecanej dawki (tab.5). Podobnie jak w przypadku zbóż ozimych bardzo wskazane jest wykonanie testu glebowego N min i dokonanie na tej podstawie korekty potrzeb nawożenia azotem. Pierwsza dawka azotu jest jedyną dawką stosowaną pod jęczmień browarny. Zaleca się stosować kg N/ha, nawet 3-4 tygodnie przed siewem. Wczesny wysiew nawozów sprzyja równomiernemu pobieraniu azotu z gleby i lepszej gospodarce węglowodanowej w roślinie, zwiększa plon, natomiast nie podnosi zawartości białka.

5 Dawki azotu do 50 kg N/ha stosuje się jednorazowo przed siewem zbóż jarych, natomiast dawki większe należy dzielić na części i około 60% dawki rozsiać przed siewem zboża, a pozostałą podać pogłównie na początku fazy strzelania w źdźbło (nawóz sypki) lub w końcowym okresie tej fazy (nawozy płynne). Efekt dzielenia dawek jest szczególnie korzystny przy uprawie pszenicy jarej na cele młynarsko- piekarskie (tab.6). Tabela 5 Dawki N w kg/ha pod zboża jare Gatunek zboża Potrzeby nawożenia azotem b. duże * średnie małe i bardzo małe ** Pszenica jara Owies Jęczmień Pszenżyto * - gleby średnie, opady w okresie zimy znacznie przekroczyły normę, przedplon nawożony małą dawkę azotu, odczyn gleby optymalny, wysoki poziom agrotechniki, optymalny termin siewu. ** - gleby dobre, opady zimowe poniżej normy, przedplon motylkowe lub inne nawożone obornikiem, ph gleby poniżej optymalnego, ograniczona ochrona roślin. Tabela 6 Wpływ dawki i sposobu nawożenia azotem na plon i wybrane cechy jakościowe ziarna pszenicy jarej Technika nawożenia Plon ziarna w t/ha Masa 1000 ziarn w g Zawartość białka ogólnego % s.m. Zawartość glutenu % I 50 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło w formie sypkiej II 20 kg N/ha przed siewem plus 30 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło w formie sypkiej III 40 kg N/ha przed siewem w formie sypkiej plus 20 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło w formie RSM 3,8 37,5 11,1 25,8 4,5 37,9 11,1 29,6 4,8 38,8 11,7 31,3

6 IV 40 kg N/ha przed siewem w formie sypkiej plus 20 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło w formie sypkiej plus 10 kg N/ha w fazie kłoszenia w fazie roztworu mocznika V 60 kg N/ha przed siewem w formie sypkiej plus 20 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło w formie RSM 5,0 39,0 11,4 31,5 5,0 39,0 12,1 31,2 Azot może być stosowany w formie sypkiej jak i płynnej (RSM, bądź w roztworze mocznika). Zazwyczaj pierwszą dawkę stosuje się w formie sypkiej, następne w formie sypkiej lub płynnej w zależności od warunków pogodowych i możliwości technicznych gospodarstwa. W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywa RSM roztwór saletrzano-mocznikowy. Forma ta działa na cechy jakościowe ziarna pszenicy podobnie jak forma sypka. Może zatem z powodzeniem być stosowany przy uprawie pszenic jakościowych. Roztwór saletrzano - mocznikowy (RSM) zawiera w swoim składzie saletrę amonową i mocznik o stężeniu N-28% - 32%. RSM w zbożach stosuje się jedynie techniką grubo kroplistego oprysku. Oprysk należy wykonać, gdy liście i łodygi są suche. Na wilgotnych roślinach nawet grube krople RSM łatwo się przywierają co może spowodować poparzenie roślin. Z tego powodu stosowanie RSM późnym wieczorem lub rano na liście pokryte rosą, a także po opadach deszczu jest zabronione. Najlepiej stosować RSM międzyrzędowo za pomocą węży lub rur rozlewowych montowanych na belce opryskiwacza polowego. Inną metodą dokarmiania roślin jest stosowanie mocznika o stężeniu dobranym do faz rozwojowych zboża (tab. 7). Z roztworem mocznika możemy łączyć inne środki chemiczne, stosowne w uprawie pszenic np. nawozy mikroelementowe, retardant i fungicydy. Do roztworu mocznika można tez dodać siarczan magnezu.. Zawiera on w swoim składzie siarkę, której na wielu polach zaczyna brakować. Do dolistnego nawożenia można zastosować siarczan magnezu jednowodny w stężeniu 2,5 % lub siarczan siedmiowodny w stężeniu 5%.

7 Tabela 7 Optymalne stężenia wodnego roztworu mocznika w dolistnym dokarmianiu zbóż i możliwość łącznia go z siarczanem magnezowym i nawozami dolistnymi. (wg. R. Czuby) Faza rozwojowa Zawartość mocznika Zawartość siedmiowodnego Nawóz dolistny zboża w cieczy roboczej % siarczanu magnezowego w cieczy roboczej % Początek krzewienia Koniec krzewienia tak Początek strzelania w tak źdźbło Koniec strzelania w źdźbło Kłoszenie Kwitnienie nie wolno dokarmiać dolistnie Dojrzałość mleczna dr Piotr Nieróbca, Alicja Sułek IUNG Puławy