Żubr w Polsce i na świecie Wanda Olech prezentuje Zuza Nowak, Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt SGGW Zdjęcia: Janusz Sochacki, Mieczysław Hławiczka, Jacek Więckowski, Piotr Wawrzyniak
Pozwólcie przedstawić sobie PAN ŻUBR we własnej osobie
Systematyka Rząd Podrząd Rodzina Rodzaj Artiodactyla Ruminantia Bovidae Bison Bison bonasus Bison bison
(Bison sivalensis)
Zasięg historyczny
1900 Dwie ostatnie naturalne populacje Bison bonasus bonasus Bison bonasus caucasicus 1919 1926
1924 Tylko w niewoli 54 (29,25)
Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubrów Księga Rodowodowa Żubrów
byk Hagen z 1911 r., syn Kaukasusa i krowa Gatczyna z 1911 r. czystej linii białowieskiej. Piątego kwietnia 1924 roku zakupiono za kwotę 12.500 marek od Heinricha van Beyme parę hodowlaną żubrów.
Para ta dała dwukrotnie potomstwo - byczka Scharlatan a 1 czerwca 1924, przekazanego do warszawskiego Zoo 29.IX. 1929 roku, gdzie padł 20.08.1930 oraz jałóweczkę Schatulle dnia 10 kwietnia 1928, która padła po roku i 7 dniach. Scharlatan Gatczyna i Hagen zostały przekazane 27.06.1931 do Białowieży.
Po okresie I wojny i powstaniach śląskich w Pszczynie pozostały tylko trzy osobniki
w Puszczy Białowieskiej 19 września 1929 r. z ZOO w Berlinie do specjalnie przygotowanej zagrody przywieziono pierwsze dwa żubry
Pomoc Polonii kanadyjskiej Rok 1934 dwuletni byk YUCON oraz 3-letnie jałówki MUNTIOYA, ALBERTA i ACADIA
pierwsze dwa żubry wypuszczono na wolność w 1952 r.
1946 1948 1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Wielkość populacji w Polsce 1400 1200 1000 wolnosc niewola 800 600 400 200 0
Liczebnosc populacji na świecie (KRŻ 2010) Kraj niewola wolne razem POLSKA 191 1033 1224 BIAŁORUŚ 21 1008 1029 ROSJA 155 453 608 NIEMCY 525 525 UKRAINA 27 231 258 FRANCJA 117 117 LITWA 31 62 93 SZWECJA 108 108 RUMUNIA 81 81 CZECHY 46 46 HISZPANIA 53 53 ŁOTWA 41 41 W. BRYTANIA 33 33 HOLANDIA 46 46 SŁOWACJA 20 9 29 pozostałe 162 177 RAZEM 1657 2796 4431
http://bison-ebcc.eu
Żubry w Polsce Międzyzdroje Puszcza Borecka 1962 Zachodniopomorskie 1980 Gołuchów Puszcza Knyszyńska 1973 Białowieża 1929 Puszcza Białowieska 1952 Pszczyna 1865 Smardzewice 1934 Niepołomice 1938 Bieszczady 1964 Wolne 1033 populacje OHŻ 140 Inne 51
O naszej puli genowej słów kilka:
9363 Plemiel F = 65.21% 9363 8541 8544 6834 7050 4930 5528 4736 5307 3294 2678 2547 1994 2544 2267 1469 1561 1470 1455 1367 1357 1131 789 792 737 912 575 631 547 230 268 546 256 195 220 158 173 49 45 42
87 Bill 89 Bilma LB LC 15 Bismarck 16 Plavia 147 Begrunder 42 Planta 45 Plebejer 100 Kaukasus 96 Gatczyna 46 Placida 95 Garde, 35 Plewna LC LB Założyciele współczesnej populacji żubra (Slatis 1960) inni)
contribution contribution Zmiany struktury puli genów 36,17 7,24 3,44 12,76 89,3 51,06 1930 Plavia and others 2000 Bilma+Bill year Planta+Plebejer Linia LC 20,11 Linia LB 52,82 17,77 21,36 27,56 40,75 19,62 0 1930 Kaukasus and other Plavia and others 2000 Bilma+Bill year Planta+Plebejer
1,0 Udział meskich linii w populacji 0,8 0,6 0,4 0,2 Linia LB Y87 Y147 Y15 Y45 0,0 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 Linia LC Y147 Y15 Y45 Y100 0,0 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
1,0 Udział matecznych linii w populacji 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Linia LB X96 X95 X89 X46 X35 X16 X42 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 1,0 0,8 0,6 0,4 Linia LC X96 X95 X89 X46 X35 0,2 0,0 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 X16 X42
Zagrożenia: Niewielka liczebność, fragmentacja, izolacja Brak możliwości swobodnego rozprzestrzenienia Ograniczona pula genowa i skutki inbredu Niewłaściwe zasady opieki brak dobrostanu Choroby i pasożyty Krzyżowanie z bizonem fot. P.Duell Fot. T.Budziński
fot. Z.Krasiński
bizon czy żubr
Bizony w Polsce
Cele dalszej restytucji żubra Wzrost liczebności szczególnie linii LB w niewoli a linii LC na wolności czyli tworzenie nowych stad i populacji Wzbogacenie puli genowej wolnych populacji linii LC poprzez przewóz wybranych osobników z niewoli Zarządzanie zasobami genetycznymi populacji w niewoli - prowadzenie programu wymiany i wyboru zwierząt, wykorzystanie osobników z rzadkich męskich i żeńskich linii, wyrównywanie udziału założycieli, unikanie kojarzenia w bliskim pokrewieństwie
Cele dalszej restytucji żubra Separacja dwóch linii w hodowli (w niewoli) Stosowanie dobrych praktyk w utrzymaniu, żywieniu, transporcie, immobilizacji itd. Stosowanie programu ochrony zdrowia Niedopuszczenie do krzyżowania z bizonem Konieczna współpraca i dzielenie się doświadczeniem i wiedzą
Program koordynowany Początek to program EEP W 2007 roku europejski program pod opieką Bison Specialist Group IUCN Od 2010 projekt EBCC (European Bison Conservation Center) finansowany przez Stowarzyszenie Miłośników Zubrów
, EBCC European Bison Conservation Center http://bison-ebcc.eu
Działania w Polsce
Projekty POIiŚ Źródło finansowania: V oś priorytetowa Infrastruktura i Środowisko oraz NFOŚiGW Projekty: 1. 1. Ochrona ex situ żubra Bison bonasus w Polsce (SGGW) 2. 2. Ochrona in situ żubra w Polsce część południowa (RDLP krosno) 3. 3. Ochrona in situ żubra w Polsce część zachodnia (ZTP) 4. 4. Ochrona in situ żubra w Polsce część północno-wschodnia (SGGW) http://projektexsitu.sggw.pl http:// projektinsitu.sggw.pl http:// zubry.sggw.pl http:// smz.waw.pl http:// ebac.sggw.pl http:// bison-ebcc.eu
SMŻ Nd. Niepołomice OKL Gołuchów Nd. Kobiór SGGW Ochrona ex-situ żubra Bison bonasus w Polsce Działania: Utrzymanie stad w Pszczynie, Niepołomicach, Gołuchowie (obsługa stad, zakup pasz, przygotowanie siana, modernizacja zagród, poprawa warunków bytowania) Budowa zagrody i tworzenie nowego stada w Sycowicach (woj. lubuskie) Monitoring genetyczny (rodowody i DNA), opracowywanie programu wymiany zwierząt, prowadzenie strony internetowej dla hodowców Utworzenie Banku Genów Żubra, w tym bank nasienie pobieranego post mortem Realizacja koordynowanego programu wymiany we wszystkich ośrodkach w Polsce, przewóz do wzbogacenia stad wolnych Monitoring stanu zdrowia, parazytologiczny, opieka weterynaryjna i profilaktyka Informowanie o projekcie i konieczności tej formy ochrony gatunku
Przebudowa i remont zagród hodowlanych
Kiermusy - pierwsza prywatna hodowla w Polsce
Trzy części ochrony in situ Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze Uniwersytet Szczeciński Nd.Suprasl, Waliły, Krynki, Żednia Nd. Borki Białowieża, Browsk, Hajnówka SGGW Białowieski Park Narodowy RDLP w Krośnie Nd. Baligród Nd. Komańcza Nd. Lutowiska Nd. Stuposiany
Ochrona in-situ żubra w Polsce 1. w województwie zachodniopomorskim 2. część południowa 3. część północno-wschodnia Utrzymanie stad Poprawa komfortu bytowania Monitoring (zdrowia, ekologiczny, genetyczny) Przeciwdziałanie szkodom Poprawa struktury genetycznej Propagowanie możliwości tworzenia nowych stad
fot. K. Sobolewski Żubry w Puszczy Knyszyńskiej
Liczebność [szt.] 1973 1975 Liczebnośd żubrów w Puszczy Knyszyńskiej 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Lata
Lokalizacja żubrów - na terenie Nadleśnictwa Krynki i Waliły,
Obsługa stada, zakup pasz i przygotowanie siana dla żubrów
Fot. P. Jucha
Minimalizowanie skutków szkód powodowanych przez żubry
Wzbogacanie populacji w Karpatach
PROPAGOWANIE WIEDZY I INFORMACJI Wydawnictwo: Hodowla żubrów. Poradnik utrzymania w niewoli
Konferencje w 2012 roku 6-7 września,
European Bison Conservation Newsletter,
Płyta edukacyjna,
Dziękuję za uwagę