Program Rewitalizacji dla Gminy Góra na lata 2016 2020 INSTYTUT BADAWCZY IPC SPÓŁKA Z O.O. Kwiecień 2016 0
Spis treści Wstęp... 2 1. Kierunki rozwoju gminy istotne z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych... 5 1.1. Strategia Rozwoju Gminy Góra... 5 1.2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy... 8 1.3 Ocena efektów rewitalizacji prowadzonej w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Góra na lata 2007 2013... 11 2. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych... 14 2.1. Diagnoza zjawisk społecznych... 14 2.2 Diagnoza zjawisk w sferze gospodarczej... 50 2.3. Diagnoza zjawisk w sferze środowiskowej... 62 2.4. Diagnoza zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej... 82 2.5. Diagnoza zjawisk w sferze technicznej... 127 3. Obszary zdegradowane i obszary rewitalizacji... 141 3.1. Stan kryzysowy... 141 3.3. Obszar rewitalizacji... 164 4. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji... 172 5. Cele rewitalizacji oraz kierunki działań... 175 6. Lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 179 7. Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 183 8. Mechanizmy zapewnienia komplementarności... 190 9. Indykatywne ramy finansowe... 194 10. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji... 197 11. System realizacji programu rewitalizacji... 201 12. System monitoringu... 203 13. Załączniki... 206 13.1 Wykaz zabytków w gminie Góra... 206 13.2 Raport z badań ilościowych... 231 Charakterystyka osób badanych... 231 Wyniki badania... 233 13.3 Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko... 271 14. Spis map, tabel, wykresów... 272 15. Zespół autorski... 278 1
Wstęp Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. Definicja rewitalizacji podkreśla kilka istotnych zagadnień i wyzwań związanych z procesem wychodzenia ze stanu kryzysowego obszaru kryzysowego. Po pierwsze proces rewitalizacji powinien być realizowany w sposób kompleksowy, tj. w taki sposób, który nie tylko rozwiązuje lub eliminuje wybrane zagrożenia i problemy, ale także w sposób pozwalający na wykorzystanie mocnych stron nie tylko obszaru rewitalizowanego, ale całej gminy, jak również potencjału otoczenia zewnętrznego, traktowanych jako szanse rozwoju. Takie kompleksowe podejście do rewitalizacji oznacza, że działania podejmowane na rzecz wychodzenia ze stanu kryzysowego powinny wpisywać się w szerszy nurt realizacji polityki rozwoju całej gminy i jej otoczenia, w szczególności otoczenia powiązanego funkcjonalnie z gminą. Po drugie proces rewitalizacji powinien być prowadzony w sferach społecznej, przestrzennej i gospodarczej, tj. być ukierunkowany na wieloaspektowe podejście oraz rezultaty. Kluczowe dla właściwego zdiagnozowania skali poszczególnych problemów, a tym samym wybór zawężonych terytorialnie obszarów do rewitalizacji powinien być poprzedzony rzetelną diagnozą. Diagnoza powinna wskazać stany kryzysowe na obszarze miasta, zarówno w sferze terytorialnej, ale przede wszystkim w sferze kategorii problemów. Ostateczny wybór obszarów do rewitalizacji powinien być wyborem najefektywniejszej ścieżki działań, w kontekście oczekiwanych rezultatów, tj. wynikać z rangi lub znaczenia wybranych zagadnień/obszarów rewitalizacji dla polityki rozwoju całej gminy. Po trzecie, istotną rolę w procesie tworzenia i realizacji programu rewitalizacji odgrywa partycypacja społeczna, która obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy. W toku przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji dąży się, aby działania, skutkowały wypowiedzeniem się przez wszystkich interesariuszy. Interesariuszami rewitalizacji są w szczególności: 1) mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego; 2) mieszkańcy gminy inni niż wymienieni powyżej, 3) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą; 4) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne; 5) jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne; 2
6) organy władzy publicznej; 7) podmioty, inne niż wymienione w pkt 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. Oznacza to, że sam proces powinien być tak zaplanowany, aby umożliwić czynny udział wybranych grup społecznych i tzw. aktorów rozwoju lokalnego. Udział interesariuszy powinien zostać zaplanowany zarówno na etapie tworzenia programu rewitalizacji, jak również na etapie jego realizacji, w tym ewaluacji. Na etapie tworzenia programu rewitalizacji wskazany jest udział interesariuszy zarówno na etapie diagnozy, jak również planowania poszczególnych celów i działań rewitalizacyjnych. Program rewitalizacji realizowany na poziomie gminy wpisuje się w szereg założeń krajowych dokumentów strategicznych: Strategia Rozwoju Kraju 2020 Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego II. 4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej II. 4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna. Cel III.1. Integracja społeczna. III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich. Wspieranie rozwoju ośrodków o znaczeniu lokalnym w zakresie działań rewitalizacyjnych, rozbudowy infrastruktury, zwłaszcza komunikacyjnej, a także poprawy usług użyteczności publicznej i innych funkcji niezbędnych dla inicjowania procesów rozwojowych na poziomie lokalnym. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Dynamiczna Polska 2020 Cel 1. Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki. Cel 2. Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy. Cel 3. Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców. 3
Cel 4. Wzrost umiędzynarodowienia polskiej gospodarki. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r. Cel 3. Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Cel 3. Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Cel 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię. Cel 3.Poprawa stanu środowiska. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie. Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność). Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność). Cel 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność). Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Cel 2: Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialnej, równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich. Cel 4: Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. Narodowy Plan Rewitalizacji Cel główny: poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. Realizacji tego celu służyć będzie tworzenie korzystnych warunków dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce i położenie nacisku na holistyczne, zintegrowane podejście do prowadzenia takich działań. 4
1. Kierunki rozwoju gminy istotne z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych 1.1. Strategia Rozwoju Gminy Góra Podstawowym dokumentem określającym kierunki rozwoju wybranego obszaru terytorialnego jest akt o charakterze strategicznym, uchwalany przeważnie w cyklu kilkuletnim. W przypadku Gminy Góra aktualnie obowiązującym dokumentem jest Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025. Zgodnie w przedstawioną w nim wizją rozwoju, w perspektywie 2025 roku Gmina Góra ma być miejscem przyjaznym do życia i prowadzenia działalności gospodarczej dla mieszkańców i przedsiębiorców. Natomiast misję określono następująco: Gmina Góra wykorzystując swój endogeniczny potencjał tworzy odpowiednie warunki rozwoju społeczno-gospodarczego. realizuje to poprzez wzmocnienie kapitału ludzkiego i społecznego, wspieranie prowadzenia działalności gospodarczej oraz likwidację barier infrastrukturalnych. Realizacja wizji i misji Gminy Góra w okresie 2015-2025 wymaga podjęcia określonych działań, które znajdują swoje odzwierciedlenie w szczegółowych celach strategicznych i operacyjnych oraz obszarach zadaniowych. W ww. dokumencie sformułowano trzy cele strategiczne, które zostały uszczegółowione poprzez cele operacyjne. Wśród celów strategicznych Gminy znalazły się kwestie związane z rozwojem gospodarczym gminy (w tym wsparcia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz rozwoju turystyki), ale również zagadnienia dotyczące rozwoju kapitału społecznego (w tym rozwoju aktywności społeczności lokalnych, poprawy jakości kształcenia i rozwoju infrastruktury społecznej) oraz poprawy infrastruktury komunalnej w Gminie (w tym zadania z zakresu rewitalizacji, dostępności komunikacyjnej i jakości środowiska naturalnego). Realizacja tych celów przyczyni się do osiągnięcia stanu Gminy Góra określonego w wizji i misji. I Cel strategiczny: Aktywizacja gospodarcza i wzrost konkurencyjności gminy Cel Operacyjny 1.1. Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej w gminie Plany zadaniowe: Wspieranie działań zmierzających do budowy II linii zasilającej w energię elektryczną Uzbrajanie terenów inwestycyjnych Utrzymanie i wspieranie systemu zachęt finansowych i prawnych dla prowadzenia działalności gospodarczej Wzmocnienie promocji Gminy Wdrażanie polityki w zakresie ładu przestrzennego Wspieranie działań na rzecz rozwoju i restrukturyzacja rolnictwa Wsparcie przedsiębiorczości oraz lokalnego biznesu poprzez tworzenie instytucjonalnych i lokalowych warunków dla prowadzenia działalności gospodarczej oraz utworzenie inkubatora przedsiębiorczości 5
Cel operacyjny 1.2. Podniesienie atrakcyjności turystycznej gminy Góra Plany zadaniowe: Budowa i rozbudowa ścieżek i szlaków turystycznych. Tworzenie produktów turystycznych i lokalnych w oparciu poszanowania dla środowiska naturalnego. Prowadzenie zintegrowanych działań promocyjnych i informacyjnych. Tworzenie partnerstw na rzecz rozwoju turystyki w Gminie. II Cel strategiczny: Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego Gminy Góra Cel Operacyjny 2.1. Pobudzanie aktywności społeczności lokalnej w działaniach na rzecz rozwoju Gminy Plany zadaniowe: Wspieranie działania Inkubatora Organizacji Pozarządowych, Przygotowanie Programu zdrowego i aktywnego stylu życia oraz jego promocja Rozwój narzędzi partycypacji społecznej Promocja, inicjowanie i tworzenie partnerstw lokalnych, krajowych i zagranicznych; Współpraca podmiotów realizujących zadania publiczne wraz z działaniami na rzecz partnerstwa lokalnych instytucji; Cel operacyjny 2.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych w gminie Góra Plany zadaniowe: Stworzenie programu rozwoju kształcenia w Gminie Góra Tworzenie partnerstw międzyszkolnych w celu wymiany doświadczeń, uczniów i nauczycieli Stworzenie systemu tutoringu w szkołach gimnazjalnych i podstawowych Aktywne pozyskiwanie środków na realizację założeń w obrębie modernizacji i poprawy jakości kształcenia w Gminie Cel operacyjny 2.3. Rozwój infrastruktury społecznej Plany Zadaniowe: Budowa basenu krytego Rozbudowa i modernizacja infrastruktury oświatowej Doposażenie świetlic Zwiększenie dostępności i jakości w zakresie mieszkalnictwa komunalnego Rozbudowa infrastruktury społecznej w odniesieniu do jej funkcji rekreacyjnej III Cel strategiczny: Modernizacja i rozbudowa infrastruktury komunalnej Gminy Góra Cel Operacyjny 3.1. Rewitalizacja miasta i wsi Gminy Góra Plany Zadaniowe: Wdrażanie Programu Rewitalizacji Miasta Góra Wdrażanie Planów Odnowy Wsi i Programu Odnowy Wsi w województwie dolnośląskim 6
Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości i standardów funkcji komunikacyjnej Gminy Plany Zadaniowe: Modernizacja dróg gminnych Modernizacja w partnerstwie dróg powiatowych Budowa chodników i parkingów na terenie gminy Góra Podjęcie działań mających na celu poprawę połączeń komunikacji zbiorowej wewnątrz gminy i międzygminnej. Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości środowiska naturalnego w gminie Plany Zadaniowe: Poprawa efektywności energetycznej obiektów publicznych i sektora mieszkaniowego na terenie gminy Rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Góra Modernizacja oczyszczalni ścieków w gminie Góra Modernizacja sieci wodociągowej na terenie gminy Góra Realizacja działań związanych z gospodarką odpadami zadania w zakresie edukacji ekologicznej. 7
1.2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gmina Góra posiada uchwalone Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Góra. Dokument określa ogólne i szczegółowe uwarunkowania i kierunki polityki przestrzennej na analizowanym obszarze. Celem studium jest koordynacja działań przestrzennych na terenie miasta i gminy dla stworzenia warunków do ekorozwoju i harmonijnego współdziałania sąsiadujących terenów. Ponadto Studium zobowiązuje organy miasta do podejmowania działań zmierzających do realizacji polityki określonej w tym dokumencie. W zakresie ogólnych uwarunkowań i kierunków polityki przestrzennej w Studium przedstawione zostały: uwarunkowania i kierunki zmian w strukturze przestrzennej miasta oraz w przeznaczeniu terenów; uwarunkowania i kierunki zagospodarowania oraz użytkowania obszarów funkcjonalnych: obszary urbanizacji: obszary funkcjonalne mieszkaniowe (M), obszary funkcjonalne koncentracji usług (U), obszary funkcjonalne usługowe krajobrazowe (UK), obszary funkcjonalne aktywności gospodarczej (P), obszary funkcjonalne zieleni kulturowe (Z, ZC); obszary chronione: obszary funkcjonalne przyrodniczo krajobrazowe (Zk), obszary funkcjonalne leśne (ZL), obszary funkcjonalne rolnicze (R); obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego: zasady ochrony środowiska: wody powierzchniowe i podziemne, zagrożenie powodziowe, surowce naturalne, gleby chronione, zasady ochrony przyrody: priorytetowe cele w zakresie ochrony przyrody, tereny chronione i wskazane do objęcia ochroną ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe (obszary chronione, projektowane rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, lasy, zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, ekosystemy wodno-łąkowo-leśne), ogólne wytyczne ustaleń w zakresie ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; zasady ochrony krajobrazu kulturowego; obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej: strefa A ścisłej ochrony konserwatorskiej strefa B ścisłej ochrony konserwatorskiej strefa W ścisłej ochrony konserwatorskiej strefa OW ścisłej ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologiczne ochrona zabytkowych układów zieleni (parki, cmentarze, aleje) uwarunkowania i kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej: 8
komunikacja kolejowa komunikacja drogowa (drogi wojewódzkie, drogi powiatowe, drogi gminne) infrastruktura techniczna obszary inwestycji celu publicznego: znaczeniu lokalnym znaczeniu ponadlokalnym uwarunkowania i kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej obszary zagrożenia powodzią oraz osuwania się mas ziemnych obszary wymagające przekształceń, rewaloryzacji, rehabilitacji lub rekultywacji. W Studium zawarte zostały szczegółowe uwarunkowania i kierunki polityki przestrzennej, w tym: 1. Ustalenia dla terenów o różnym przeznaczeniu: Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Tereny zabudowy letniskowej Tereny usług Tereny działalności gospodarczej Tereny zieleni Tereny rolne Tereny urządzeń infrastruktury technicznej 2. Zasady ustaleń dla terenów o różnym przeznaczeniu Dokument Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Góra przedstawia również sposoby realizacji polityki przestrzennej w gminie, w tym miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i zasady ustalania granic obszaru objętego miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. 9
Mapa 1. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Góra Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Góra 10
1.3 Ocena efektów rewitalizacji prowadzonej w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Góra na lata 2007 2013 Zadania z zakresu rewitalizacji na obszarze gminy prowadzone były w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Góra na lata 2007-2013. Celem głównym programu była poprawa warunków życia mieszkańców poprzez przeciwdziałanie zjawiskom kryzysowym. Uszczegółowienie celu głównego stanowią cele szczegółowe: 1. Poprawa stanu infrastruktury edukacyjnej na terenie miasta. 2. Podniesienie estetyki, funkcjonalności oraz atrakcyjności urbanistycznej miasta poprzez zagospodarowanie pustych i zdegradowanych przestrzeni publicznych. 3. Zmniejszenie występujących negatywnych zjawisk mających niekorzystny wpływ na rozwój społeczności zamieszkującej obszary o nasilonym zagrożeniu patologiami społecznymi. 4. Poprawa bezpieczeństwa na terenie obszaru rewitalizowanego. 5. Poprawa atrakcyjności miasta. Wybór obszaru do rewitalizacji został przeprowadzony w oparciu o kryteria: wysoki poziom ubóstwa: ilość osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej, wysoki poziom długotrwałego bezrobocia: poziom długotrwałego bezrobocia, niski poziom edukacji, znaczące braki w umiejętnościach i wysoki odsetek osób porzucających szkoły: młodzież niekontynuująca nauki (udział osób w wieku 18-24 lata z wykształceniem co najwyżej gimnazjalnym, które nie kontynuują nauki i nie dokształcają się, zarejestrowane w PUP struktura wykształcenia osób bezrobotnych (liczba bezrobotnych z wykształceniem podstawowym), wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa: przestępstwa i wykroczenia stwierdzone poza zdarzeniami drogowymi i przestępstwami gospodarczymi, w tym czyny karalne nieletnich, niski wskaźnik zarejestrowanych podmiotów gospodarczej: liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W wyniku przeprowadzonych analiz wyznaczono obszar podlegający rewitalizacji, znajdujący się między ulicami Podwale, Kościuszki i Targową. Jego powierzchnia wynosiła 11,91 ha, zaś liczba mieszkańców 2 494 osoby. Obszar objęty rewitalizacją to najstarsza część miasta Góra, wokół której następował rozwój przestrzenny w obrębie murów miejskich. W centralnej części zdegradowanego terenu, znajduje się prostokątny rynek z wychodzącymi z każdego narożnika parami ulic, z których dwie równoległe na osi wschód zachód zbiegały się przy dwóch bramach: Głogowskiej i Polskiej. Ulice mają układ szachownicowy, ujęty w owalny obwód średniowiecznych murów miejskich. Na wyznaczonym obszarze znajduje się zabudowa mieszkaniowa pochodząca głównie z I bądź II połowy XIX w., zwłaszcza przy ul. Armii Krajowej, ul. Bojowników, Pl. Bolesława Chrobrego, ul. Dąbrowskiego, 11
ul. Kościuszki, 11 Listopada, część zabudowy ul. Piłsudskiego, ul. Podwale, ul. Staromiejska, ul. Ściegiennego, ul. Zamenhofa i ul. Żeromskiego. Na każdej z ulic można odnaleźć budynki pochodzące z XVII i XVIII w. Po II wojnie światowej część zabudowy uległa zniszczeniu. W miejscach ubytków powstawały budynki plombowe. Zabudowa znajdująca się na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji leży w obrębie strefy A Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Góra, a sam obszar zdegradowany otaczają mury obronne, będące pozostałością po średniowiecznych fortyfikacjach miejskich. Obszar wyznaczony do rewitalizacji przedstawia poniższa mapa: Mapa 2. Obszar objęty Lokalnym Programem Rewitalizacji dla Miasta Góra na lata 20072013 Źródło: Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Góra na lata 2007-2013 W ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Góra na lata 2007-2013 zaplanowano szereg działań o charakterze inwestycyjnym i społecznym. W sferze przestrzennej obejmowały one: 1. Zagospodarowanie pustych i zdegradowanych przestrzeni publicznych w Górze. Rewitalizacja etap I. Modernizacja chodników w rejonie murów obronnych w Górze. Budowa integracyjnej strefy aktywnej rekreacji dla dzieci przy ul. Targowej w Górze. Modernizacja systemu monitorowania w Górze. Zagospodarowanie strefy wypoczynku - park przy ul. Podwale w Górze. Iluminacja zabytkowego Kościoła p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Górze. Odtworzenie zabytkowej studni na skrzyżowaniu ulic Małej i Staromiejskiej w Górze. 2. Modernizacja Przedszkola nr 1 w Górze, ul. Żeromskiego. 12
3. Zagospodarowanie pustych i zdegradowanych przestrzeni publicznych w Górze. Rewitalizacja etap II. Budowa Parkingu przy ul. Bojowników w Górze. Remont części pieszej ul. Małej Budowa parkingów przy ul. 11 Listopada. Modernizacja chodników w rejonie murów obronnych w Górze. Modernizacja oświetlenia w Górze. 4. Przebudowa budynku Szkoły Podstawowej nr 3 w Górze przy ul. Podwale 20. Natomiast w sferze społecznej w ramach LPR prowadzone działania dotyczyły: 1. Przeciwdziałanie patologii i uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży zamieszkujących obszar wsparcia wskazany w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Góra poprzez organizację zajęć profilaktycznych oraz rekreacyjno-sportowych. 13
2. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych 2.1. Diagnoza zjawisk społecznych LUDNOŚĆ Gmina Góra jest jedną z 4 gmin powiatu górowskiego, zajmującą obszar o powierzchni 266,11 km 2. Gmina graniczy: na zachodzie z gminą Niechlów z powiatu górowskiego, na północy z gminą Wschowa z powiatu wschowskiego (woj. lubuskie) oraz gminą Święciechowa z powiatu leszczyńskiego (woj. wielkopolskie), na wschodzie z gminą Rydzyna z powiatu leszczyńskiego (woj. wielkopolskie), gminą Bojanowo z powiatu rawickiego (woj. wielkopolskie), na południu z gminą Jemielno i gminą Wąsosz z powiatu górowskiego (woj. dolnośląskie). Sieć osadniczą gminy tworzą miasto Góra oraz 42 miejscowości, tworzące 35 sołectw: 1. Borszyn Mały, 2. Borszyn Wielki, 3. Bronów, 4. Brzeżany, w tym wieś Brzeżany i przysiółek Ułanka, 5. Chróścina, w tym wieś Chróścina i część wsi Chróścina Bylica, 6. Czernina, 7. Czernina Dolna, 8. Czernina Górna, 9. Glinka, 10. Gola Górowska, 11. Grabowno, 12. Jastrzębia, 13. Kłoda Górowska, 14. Kruszyniec, 15. Ligota, 16. Łagiszyn, 17. Nowa Wioska, 18. Osetno, 19. Osetno Małe, w tym wieś Osetno Małe i przysiółek Kietlów, 20. Polanowo, w tym wieś Polanowo i przysiółek Polanowiec, 21. Radosław, 14
22. Rogów Górowski, 23. Ryczeń, w tym wieś Ryczeń oraz części wsi Ryczeń: Dziczek i Różany, 24. Sławęcice, 25. Stara Góra, w tym wieś Stara Góra i przysiółek Włodków Górny, 26. Strumienna, 27. Strumyk, 28. Sułków, w tym wieś Sułków i przysiółek Żarki, 29. Szedziec, w tym wieś Szedziec i cześć wsi Szedziec Kuklice, 30. Ślubów, w tym wieś Ślubów i przysiółek Wieruszowice, 31. Wierzowice Małe, 32. Wierzowice Wielkie, 33. Witoszyce, w tym wieś Witoszyce i przysiółek Laskowa, 34. Włodków Dolny, 35. Zawieścice. 15
Mapa 3. Mapa gminy Góra Źródło: www.gora.com.pl (01.03.2016) Według stanu na 31.12.2015 roku gmina Góra liczyła 20 476 mieszkańców. W mieście Góra zamieszkiwało 60% ludności gminy, natomiast na obszarze wiejskim pozostałe 40% mieszkańców. Dane długookresowe wskazują, iż gmina Góra zmaga się z ubytkiem ludności. Mimo jednostkowego wzrostu w 2010 roku, na przestrzeni lat 2004-2015 liczba mieszkańców gminy spadła o 2,1%. Proces wyludniania szybciej postępuje w mieście spadek ludności w analizowanym okresie wyniósł 3,8%. W tym samym okresie na obszarze wiejskim gminy liczba ludności podlegała częstszym zmianom, osiągając maksimum w 2010 roku 8 383 osób. W 2015 roku na terenie wiejskim zamieszkiwało 8 283 osoby, tj. o 0,4% więcej niż w 2004 roku. 16
Wykres 1. Ludność faktycznie zamieszkała w gminie Góra w latach 2004-2014 Źródło: GUS/BDL Wśród sołectw gminy Góra najwięcej mieszkańców liczy Czernina 829 osób. Następne pod względem liczby ludności są sołectwa: Chróścina (560 osób), Stara Góra (492 osoby), Witoszyce (477 osób), Glinka (469 osób) i Ślubów (457 osób). Z kolei do najmniejszych ze względu na liczbę mieszkańców należą: Polanowo (38 osób), Wierzowice (42 osoby), Nowa Wioska (55 osób), Włodków (59 osób) i Osetno Małe (75 osób). Natomiast w mieście Góra najwięcej osób zamieszkuje ulice: osiedle Kazimierza Wielkiego (1 425 osób), Głogowska (1 008 osób) i Piastów (945 osób). Najmniej mieszkańców liczą ulice: skwer Chłopeckiego (1 osoba), Królowej Jadwigi (2 osoby), Witosa (2 osoby), Kosynierów (3 osoby), Cicha (4 osoby), Jagiellonów (6 osób), Szkolna (6 osób), Staromiejska (6 osób), Sportowa (6 osób), Chabrowa (7 osób) i Targowa (7 osób). Na przestrzeni lat 2010-2015 największy ubytek ludności nastąpił w sołectwach: Wierzowice Małe (-14,3%), Czernina Górna (-12,5%), Ryczeń (-13,3%), Ligota (-13,9%) i Strumienna (-11,3%). Liczba ludności zmniejszyła się również w sołectwach: Borszyn Mały, Chróścina, Czernina Dolna, Glinka, Gola Górowska, Grabowno, Kłoda Górowska, Nowa Wioska, Osetno Małe, Radosław, Rogów Górowski, Strumyk, Sułków, Szedziec, Ślubów, Wierzowice Wielkie i Witoszyce. Z kolei wzrost liczby ludności dotyczył sołectw: Łagiszyn (12,8%), Polanowo (8,6%), Zawieścice (7,2%), Stara Góra (5,6%), Kruszyniec (5,3%), Osetno (4,7%), Bronów (4,1%), Włodków (3,5%), Brzeżany (3,2%), Sławęcice (3,2%) i Jastrzębia (2,8%). W przypadku miasta Góra, ulicami o najwyższym przyroście liczby mieszkańców w latach 2010-2015, są: Wrzosowa (o 1600%), Platanowa (o 209,1%), Jagiellonów (o 100%), Staromłyńska (o 60%), Dębowa (o 53,7%) i Sportowa (o 50%). Z kolei największy ubytek liczby ludności w latach 2010-2015 objął ulice: Staromiejską (-50%), Kosynierów (-40%), Słoneczną (-32%), Hirszfelda (-27,3%), Klonową (-23,3%) i Dąbrówki (-20%). 17
Gmina Góra cechuje się stosunkowo niską gęstością zaludnienia, dodatkowo zmniejszającą się na przestrzeni lat. W 2014 roku na 1 km 2 powierzchni gminy przypadało 77 osób, a w 2010 roku było to 79 osób. Jedynie w powiecie górowskim gęstość zaludnienia jest niższa i wynosi 49 osób na 1 km 2. Pozostałe jednostki charakteryzuje znacznie wyższa gęstość zaludnienia, na poziomie 123 osób na 1 km 2 kraju i 146 osób na 1 km 2 Dolnego Śląska. Również obszar miejski gminy (902 osoby/1 km 2 ) cechuje się niższą gęstością niż obszary miejskie województwa (913 osób/km 2 ) czy kraju (1 074 osób/km 2 ). Tabela 1. Ludność na 1 km 2 w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 os oba os oba osoba os oba os oba POLSKA 123 123 123 123 123 POLSKA - MIASTO 1 089 1 084 1 082 1 078 1 074 DOLNOŚLĄSKIE 146 146 146 146 146 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 926 922 919 915 913 Powiat górowski 50 50 50 49 49 Powiat górowski - MIASTO 0 0 907 901 893 Góra 79 78 78 78 77 Góra - miasto 925 916 915 909 902 Góra - obszar wiejski 33 33 33 33 33 Źródło: GUS/BDL ludność na 1 km2 Kobiety stanowią 51% mieszkańców gminy, przy czym większy jest ich udział w ludności miasta (52%) niż obszarów wiejskich (49%). Nieznacznie wyższe odsetki kobiet w ogóle ludności występowały w przypadku kraju (52%) czy Dolnego Śląska (52%). Na obszarach miejskich kraju i województwa odsetek kobiet wzrastał do 53%. Tabela 2. Odsetek kobiet w ludności faktycznie zamieszkałej w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna faktyczne miejsce zamieszkania stan na 31 XII kobiety 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 52% 52% 52% 52% 52% POLSKA - MIASTO 53% 53% 53% 53% 53% DOLNOŚLĄSKIE 52% 52% 52% 52% 52% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 53% 53% 53% 53% 53% Powiat górowski 50% 50% 51% 51% 51% Powiat górowski - MIASTO 51% 52% 52% Góra 51% 51% 51% 51% 51% Góra - miasto 52% 52% 52% 52% 52% Góra - obszar wiejski 49% 49% 50% 50% 49% Źródło: GUS/BDL odsetek kobiet w ludności ogółem 18
Dane za 2015 rok wskazują, iż udział kobiet w ogóle ludności wiejskiej gminy ukształtował się na poziomie 50%. W 17 sołectwach odsetek kobiet przekraczał 50%, przy czym najwyższymi odsetkami charakteryzowały się: Włodków Dolny (59,3%), Strumyk (57,4%), Czernina Górna (54,8%), Strumienna (53,6%), Radosław (53,4%), Czernina (52,5%), Wierzowice Małe (52,4%) i Bronów (52%). Przewaga kobiet w ogóle ludności dotyczyła również sołectw: Brzeżany, Szedziec, Glinka, Łagiszyn, Osetno Małe, Stara Góra, Sułków, Wierzowice Wielkie i Witoszyce. Z kolei najmniejszy udział kobiet wśród mieszkańców odnotowano w sołectwach: Borszyn Wielki (44,3%), Polanowo (44,7%), Nowa Wioska (45,5%), Ryczeń (45,7%) i Rogów Górowski (46,1%). W przypadku miasta Góra przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn wystąpiła wśród mieszkańców 43 ulic. W 2015 roku najbardziej sfeminizowanymi ulicami miasta okazały się: Cicha (75%), Staromłyńska (66,8%), Staromiejska (66,7%), Kochanowskiego (62,5%), Hirszfelda (62,5%) i Klonowa (60,9%). Natomiast ulicami, na których zamieszkuje najmniej kobiet (w stosunku do ogólnej liczby zameldowanych osób), są: Targowa (28,6%), Sportowa (33,3%), Kosynierów (33,3%) i Madalińskiego (36,4%). Ponadto przewaga mężczyzn występowała wśród ludności zamieszkałej na ulicach: Bohaterów Westerplatte, Cisowej, Dębowej, Iwaszkiewicza, Jodłowej, Korczaka, Łąkowej, Mickiewicza, osiedlu Zacisze, Paderewskiego, Platanowej, Przylesie, Sosnowej, Ściegiennego, Świętosławy, Wawrzeckiego, Wolności, Zamenhoffa, Żeromskiego, Bukowej, Chabrowej, Narutowicza, Rumiankowej i Batorego (łącznie 28 ulic). Większy odsetek kobiet w ogóle ludności znajduje swoje potwierdzenie w wartościach współczynnika feminizacji, tj. liczby kobiet przypadających na 100 mężczyzn. W gminie Góra wynosił on 103 i był niższy niż średnia krajowa (107) i wojewódzka (108). Obszary miejskie są bardziej sfeminizowane niż tereny wiejskie. Na 100 mieszkańców miasta Góra przypada 107 kobiet, tj. mniej niż ma to miejsce w miastach kraju czy Dolnego Śląska (po 111 kobiet na 100 mężczyzn). Najniższy współczynnik feminizacji występuje na obszarach wiejskich gminy utrzymuje się na poziomie 98 kobiet na 100 mężczyzn. Tabela 3. Współczynnik feminizacji ogółem w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA 107 107 107 107 107 POLSKA - MIASTO 111 111 111 111 111 DOLNOŚLĄSKIE 108 108 108 108 108 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 111 111 111 111 111 Powiat górowski 102 102 102 102 102 Powiat górowski - MIASTO 0 0 106 106 106 Góra 103 103 104 104 103 Góra - miasto 107 107 107 108 107 Góra - obszar wiejski 98 98 99 98 98 Źródło: GUS/BDL współczynnik feminizacji ogółem Oprócz wykazanego powyżej ubytku ludności, gmina Góra doświadcza również zjawiska starzenia się społeczeństwa. Na przestrzeni lat 2010-2014 wystąpiły jednocześnie trzy procesy, warunkujące zmiany struktury społeczeństwa w gminie: 19
wzrost odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zwiększył się o 3,2%, z 14,7% do 17,9%, spadek odsetka ludności w wieku produkcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zmniejszył się o 1,3%, z 64,5% do 63,2%, spadek odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zmniejszył się o 1,9%, z 20,8% do 18,9%. Wykres 2. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Na terenie miasta Góra procesy starzenia się społeczeństwa są bardziej zaawansowane. Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła w 2014 roku 19% mieszkańców miasta, a w porównaniu do 2010 roku odsetek ten wzrósł o 4%. Należy zwrócić uwagę, że od 2013 roku odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w mieście jest wyższy niż odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. Dzieci i młodzież do 17 lat włącznie stanowiły w 2013 roku 17,7% mieszkańców miasta, a w 2014 roku udział ten spadł do 17,4%. 20
Wykres 3. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w mieście Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Poszczególne ulice miasta Góra cechują się znacznie zróżnicowaną liczbą ludności według ekonomicznych grup wieku. Odsetki ludności w wieku przedprodukcyjnym wahają się od 0% (w przypadku ulic, gdzie dzieci i młodzież do lat 17 w ogóle nie zamieszkiwały, np. Szkolna, Witosa, Cicha, Królowej Jadwigi, skwer Chłopeckiego) do 42%. Największy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności, 25% i powyżej, występuje na ulicach: Batorego (42%), Platanowej (38%), Staromłyńskiej (38%), Kosynierów (33%), Jagiellonów (33%), Sportowej (33%), Jarzębinowej (32%), Dąbrówki (32%), Wrzosowej (31%), Chabrowej (29%), Bukowej (29%), Małej (29%), 11 listopada (27%), Bojowników o Wolność i Demokrację (26%), Świętosławy (25%), Sosnowej (25%) i Dąbrowskiego (25%). Pomijając ulice, na których nie odnotowano mieszkańców w wieku do 17 lat, najniższym odsetkiem ludności w wieku przedprodukcyjnym charakteryzowały się ulice: Hirszfelda (4%), Wawrzecka (6%), osiedle Zacisze (6%), Przylesie (6%) i Słowackiego (9%). Równie duży rozrzut dotyczył odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym zamieszkałej na poszczególnych ulicach miasta Góra. Przyjmował on wartości od 0% do 50%. Ulicami, na których w 2015 roku w ogóle nie odnotowano mieszkańców mających więcej niż 65 lat, są ulice: Jagiellonów, Kosynierów, Szkolna, Targowa, Witosa, Chabrowa, Cicha, Madalińskiego, Królowej Jadwigi, Rumiankowa, skwer Chłopeckiego i Batorego. Bardzo niskim udziałem osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności charakteryzowały się ulice: Dąbrówki (1%), Paderewskiego (2%), osiedle Mieszka I, Świętosławy (5%), Wrzosowa (6%), Bukowa (6%), Platanowa (6%), Staromłyńska (6%), Lipowa (7%), Narutowicza (9%), 11 listopada (9%), Jodłowa (9%) i Racławicka (10%). Sytuacja odwrotna, tj. bardzo wysoki odsetek ludności mającej więcej niż 65 lat w ogóle zameldowanych, dotyczyła szczególnie wyraźnie ulic: Staromiejskiej (50%), Konarskiego (36%), Sikorskiego (35%) i Kochanowskiego (31%). Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła także ponad 20% mieszkańców ulic: Armii Krajowej, Armii Polskiej, Bohaterów Westerplatte, Bojowników o Wolność i Demokrację, Cisowej, Głogowskiej, Hawrysza, Hirszfelda, Iwaszkiewicza, Konopnickiej, Korczaka, Kościuszki, Matejki, Poznańskiej, Przylesie, Reymonta, Sienkiewicza, Słowackiego i Zamenhoffa. Ulicami miasta Góra z najwyższymi odsetkami ludności w wieku produkcyjnym w 2015 roku były: Szkolna (100%), Witosa (100%), Cicha (100%), Królowej Jadwigi (100%), skwer Chłopeckiego (100%), 21
Targowa (86%), Madalińskiego (82%), Racławicka (81%), osiedle Mieszka I (81%) i Rumiankowa (80%). Z kolei najmniejszym udziałem mieszkańców w wieku produkcyjnym cechowały się ulice: Staromiejska (33%) i Sienkiewicza (49%), a także Armii Polskiej, Bojowników o Wolność i Demokrację, Dąbrowskiego, Iwaszkiewicza, Jarzębinowa, Kochanowskiego, Konarskiego, Konopnickiej, Matejki, Mała, Platanowa, Poznańska, Sikorskiego, Sosnowa, Sportowa, Staromłyńska i Batorego. Na tych ulicach odsetek ludności w wieku 18-65 lat nie przekraczał 60%. W przypadku obszarów wiejskich gminy również następuje zmiana struktury ludności według ekonomicznych grup wieku. W 2014 roku co piąty mieszkaniec górowskich wsi miał nie więcej niż 17 lat udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosił 21% i był o 2,3% niższy niż w 2010 roku. Odsetek ludności w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich utrzymywał się przez cały analizowany okres na stabilnym poziomie (62,6%), natomiast odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wzrósł z 14,3% do 16,3%. Wykres 4. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku na obszarze wiejskim gminy Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Na podstawie danych dotyczących liczby zameldowanych (stan na dzień 31.12.2015 roku) określono odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w poszczególnych sołectwach gminy Góra. Udział dzieci i młodzieży do 17 lat w ogóle zameldowanej ludności okazał się mocno zróżnicowany, przyjmując wartości od 12% do 28%. Najwyższe odsetki ludności w wieku przedprodukcyjnym są udziałem sołectw: Zawieścice (28%), Nowa Wioska (27%), Strumyk (26%), Polanowo (26%), Włodków Dolny (25%), Szedziec (25%) i Stara Góra (25%). Natomiast dzieci i młodzież do 17 lat stanowiły w 2015 roku mniej niż 20% ludności 10 sołectw. Były to: Wierzowice Małe (12%), Rogów Górowski (15%), Radosław (17%), Borszyn Mały (18%), Ryczeń (19%), Ligota (19%), Kruszyniec (19%), Glinka (19%) i Borszyn Wielki (19%). W przypadku ludności w wieku poprodukcyjnym najmniejszy udział w ogóle zameldowanych, poniżej 10%, dotyczył sołectw: Polanowo (5% ludności stanowiły osoby mające więcej niż 65 lat), Wierzowice Małe (7%), Łagiszyn (9,8%) i Brzeżany (9,9%). Natomiast najwięcej osób starszych, w wieku powyżej 22
65 lat, odnotowano wśród mieszkańców: Strumiennej (23%), Kruszyńca (22%) i Goli Górowskiej (21%). Sołectwa gminy znacznie różnią się między sobą także w przypadku odsetka ludności w wieku produkcyjnym - waha się on od 56% do 81%. Największy udział mieszkańców w wieku 18-65 lat dotyczy sołectwa Wierzowice Małe (aż 81%), wysoki jest także w sołectwach Rogów Górowski (74%), Borszyn Mały i Borszyn Wielki (po 70%). Na przeciwnym biegunie znajdowało się sołectwo Nowa Wioska, gdzie ludność w wieku produkcyjnym stanowiła jedynie 56% mieszkańców. Nieznacznie wyższy odsetek ludności w wieku 18-65 lat wystąpił w sołectwach Gola Górowska i Strumienna (po 57%). Na tle innych jednostek administracyjnych gmina Góra charakteryzowała się dość wysokim udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogóle mieszkańców. W gminie wynosił on w 2014 roku 18,9%, podczas gdy w skali kraju ukształtował się na poziomie 18%, a w skali województwa dolnośląskiego 16,8%. Jedynie w powiecie górowskim odsetek ten był wyższy i wynosił 19,4%. Jednak biorąc pod uwagę tempo, w jakim postępował proces ubywania dzieci i młodzieży, sytuacja gminy okazuje się trudniejsza. We wszystkich jednostkach administracyjnych udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w latach 2010-2014 spadał. O ile jednak w przypadku kraju odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym zmniejszył się w tym okresie o 0,8%, a w skali województwa o 0,6%, to w przypadku gminy udział dzieci i młodzieży w ogóle zmniejszył się o 1,9%, w tym o 1,9% w mieście i o 2,2% na obszarach wiejskich. Tabela 4. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna ludność w wieku przedprodukcyjnym do ogółu ludności 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 18,8 18,5 18,3 18,2 18,0 POLSKA - MIASTO 17,1 16,9 16,8 16,7 16,6 DOLNOŚLĄSKIE 17,4 17,2 17,0 16,9 16,8 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 16,1 16,0 15,8 15,7 15,8 Powiat górowski 21,1 20,8 20,4 19,6 19,4 Powiat górowski - MIASTO 18,9 18,3 18,0 Góra 20,8 20,4 19,9 19,1 18,9 Góra - miasto 19,3 18,8 18,4 17,7 17,4 Góra - obszar wiejski 23,2 22,8 22,1 21,3 21,0 Źródło: GUS/BDL Podobnie przedstawiała się sytuacja dotycząca udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności o ile gmina Góra charakteryzowała się relatywnie niższym odsetkiem starszych mieszkańców (17,9%) niż wynosiła średnia wojewódzka (19,7%) czy krajowa (19%), to tempo zmian w gminie było szybsze niż w innych jednostkach. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie wzrósł w latach 2010-2014 o 3,2% (w tym o 4% w mieście), natomiast w kraju odsetek zwiększył się o 2,2%, a w województwie o 2,8%. 23
Tabela 5. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 16,8 17,3 17,8 18,4 19,0 POLSKA - MIASTO 17,6 18,3 19,0 19,8 20,6 DOLNOŚLĄSKIE 16,9 17,5 18,2 19,0 19,7 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 18,2 18,9 19,8 20,6 21,4 Powiat górowski 14,9 15,6 16,0 16,7 17,4 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 16,6 17,6 18,6 Góra 14,7 15,5 16,3 17,1 17,9 Góra - miasto 15,0 16,1 16,9 18,0 19,0 Góra - obszar wiejski 14,3 14,7 15,3 15,8 16,3 Źródło: GUS/BDL ludność w wieku poprodukcyjnym do ogółu ludności Ocenę sytuacji demograficznej uzupełniają wskaźniki obciążenia demograficznego. Pierwszy z nich określa liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym. W przypadku gminy Góra, na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 58,2 osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Dla województwa wskaźnik przyjmował wartość niższą (57,5), natomiast dla kraju i powiatu górowskiego nieznacznie wyższą (odpowiednio 58,8 i 58,3). Drugi ze wskaźników określa, ile osób w wieku poprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym. W przypadku tego wskaźnika sytuacja w gminie i powiecie wyróżnia się pozytywnie na tle kraju i województwa. Na 100 dzieci i młodzieży do lat 17 w gminie przypadało 95,1 osób starszych (w wieku poprodukcyjnym), podczas gdy średnia dla Polski wynosiła 105,2 osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym, a średnia dla Dolnego Śląska aż 117,4 osób. Trzeci ze wskaźników określa liczbę osób w wieku poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym. W tym przypadku gmina Góra charakteryzuje się relatywnie najlepszą sytuacją. W 2014 roku na 100 mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym przypadało 28,4 osób w wieku poprodukcyjnym, natomiast w skali kraju było to 30,2 osoby, a w skali województwa 31 osób. Charakterystyczne jest, iż na obszarach miejskich wskaźnik przyjmował wartości wyższe od średniej w przypadku miasta Góra było to 29,9 osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, podczas gdy dla obszarów miejskich kraju wskaźnik osiągał poziom 32,8 osób, a dla obszarów miast Dolnego Śląska 34,1 osób. 24
Tabela 6. Wskaźniki obciążenia demograficznego w 2014 roku Jednostka terytorialna ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 2014 2014 2014 osoba osoba osoba POLSKA 58,8 105,2 30,2 POLSKA - MIASTO 59,4 123,1 32,8 DOLNOŚLĄSKIE 57,5 117,4 31,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 59,2 136,3 34,1 Powiat górowski 58,3 90,1 27,6 Powiat górowski - MIASTO 57,8 103,3 29,4 Góra 58,2 95,1 28,4 Góra - miasto 57,3 109,1 29,9 Góra - obszar wiejski 59,7 77,7 26,1 Źródło: GUS/BDL W 2014 roku na terenie gminy urodziło się 226 dzieci i odnotowano zgon 185 mieszkańców. Przewaga urodzeń nad zgonami pozwoliła osiągnąć dodatni przyrost naturalny, zarówno na obszarach wiejskich gminy, jak i w mieście. Maksymalna liczba urodzeń w gminie wystąpiła w 2010 roku, gdy na świat przyszło 245 dzieci, natomiast w latach kolejnych utrzymywała na poziomie ok. 190 rocznie. Dopiero w 2014 roku nastąpił wzrost do wskazanych powyżej 226 urodzeń. W przypadku zgonów maksymalną wartość odnotowano w 2013 roku, gdy zmarło 195 mieszkańców gminy, w pozostałych latach liczba zgonów oscylowała wokół ok. 186 rocznie. Fluktuacje liczby urodzeń i zgonów w gminie przyczyniały się zmian wartości przyrostu naturalnego. Przez większość czasu był on dodatni (najwyższy w 2010 i 2014 roku), jedynie w 2013 roku przyjął wartość ujemną (-9). Ujemny przyrost naturalny wystąpił również w mieście Góra w latach 2011 (-3) i 2013 (-16) oraz na obszarze wiejskim w 2012 roku (-9). Tabela 7. Ruch naturalny w gminie Góra w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 245 188 192 186 226 Góra - miasto 136 101 117 96 126 Góra - obszar wiejski 109 87 75 90 100 Góra 186 187 187 195 185 Góra - miasto 103 104 103 112 105 Góra - obszar wiejski 83 83 84 83 80 Góra 59 1 5-9 41 Góra - miasto 33-3 14-16 21 Góra - obszar wiejski 26 4-9 7 20 Źródło: GUS/BDL urodzenia żywe zgony przyrost naturalny 25
Gmina Góra charakteryzowała się wysokim poziomem wskaźnika urodzeń żywych na 1000 ludności. W 2014 roku wynosił on 10,9, a na obszarach wiejskich gminy wzrastał do 12,1. W powiecie górowskim na 1000 ludności urodziło się 10,6 dzieci, natomiast w kraju było to 9,7 dzieci, zaś na Dolnym Śląsku 9,3 dzieci. Również obszar miejski gminy (10,2) cechował się wyższymi wartościami wskaźnika urodzeń żywych na 1000 mieszkańców w porównaniu do obszarów miejskich powiatu (9,8), województwa (9,1) oraz kraju (9,4). Tabela 8. Urodzenia żywe na 1000 ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 10,7 10,1 10,0 9,6 9,7 POLSKA - MIASTO 10,3 9,6 9,6 9,2 9,4 DOLNOŚLĄSKIE 10,1 9,5 9,3 8,9 9,3 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 9,8 9,2 9,0 8,7 9,1 Powiat górowski 11,6 10,4 10,4 9,3 10,6 Powiat górowski - MIASTO 9,3 8,2 9,8 Góra 11,7 9,0 9,2 9,0 10,9 Góra - miasto 10,8 8,0 9,4 7,7 10,2 Góra - obszar wiejski 13,0 10,4 9,0 10,9 12,1 Źródło: GUS/BDL urodzenia żywe na 1000 ludności W przypadku wskaźnika zgonów na 1000 ludności w gminie osiągano wartości niższe niż w pozostałych jednostkach, co jest tendencją pozytywną. W 2014 roku na 1000 mieszkańców gminy przypadało 8,96 zgonów. Wyższe okazały się wartości dla powiatu (9,22 zgony na 1000 ludności), kraju (9,78 zgonów) i województwa (10,28 zgonów). W przypadku samej gminy Góra, przez cały okres między 2010 a 2014 rokiem wskaźnik zgonów na 1000 mieszkańców przyjmował wyższe wartości dla obszarów wiejskich niż dla miasta. Tabela 9. Zgony na 1000 ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 9,83 9,75 9,99 10,06 9,78 POLSKA - MIASTO 9,71 9,64 9,97 10,09 9,88 DOLNOŚLĄSKIE 10,19 10,08 10,44 10,48 10,28 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 10,32 10,25 10,63 10,77 10,60 Powiat górowski 10,09 9,53 9,73 10,06 9,22 Powiat górowski - MIASTO 8,81 9,51 9,31 Góra 8,86 8,93 8,98 9,42 8,96 Góra - miasto 8,16 8,28 8,23 9,01 8,50 Góra - obszar wiejski 9,92 9,90 10,11 10,04 9,66 Źródło: GUS/BDL zgony na 1000 ludności Na tle analizowanych jednostek administracyjnych gmina Góra wyróżniała się stosunkowo wysokim przyrostem naturalnym na 1000 ludności wyższym niż wynosiła średnia krajowa czy wojewódzka. 26
W 2014 roku wskaźnik dla gminy przyjął wartość 2,0, przy czym na obszarach wiejskich (2,4) był wyższy niż w mieście (1,7). W tym samym czasie w skali kraju przyrost naturalny na 1000 ludności wynosił 0,0, w skali województwa był ujemny (podobnie jak przez cały okres między 2010 a 2014 rokiem), a w przypadku powiatu dodatni na poziomie 1,4. Natomiast ujemny przyrost naturalny na 1000 mieszkańców gminy Góra wystąpił jedynie w 2013 roku (-0,4), ale ujemne wartości były w tym roku charakterystyczne dla wszystkich jednostek administracyjnych. Tabela 10. Przyrost naturalny na 1000 ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 0,9 0,3 0,0-0,5 0,0 POLSKA - MIASTO 0,6 0,0-0,4-0,9-0,5 DOLNOŚLĄSKIE -0,1-0,6-1,1-1,6-0,9 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO -0,5-1,0-1,6-2,1-1,5 Powiat górowski 1,5 0,8 0,7-0,7 1,4 Powiat górowski - MIASTO 0,5-1,3 0,5 Góra 2,8 0,0 0,2-0,4 2,0 Góra - miasto 2,6-0,2 1,1-1,3 1,7 Góra - obszar wiejski 3,1 0,5-1,1 0,8 2,4 Źródło: GUS/BDL przyrost naturalny na 1000 ludności W 2014 roku na terenie gminy zawarto 103 małżeństwa, w tym 54 w mieście (52,4% ogółu) i 49 na obszarach wiejskich (47,6%). Liczba zawieranych małżeństw podlegała rokrocznym zmianom. Maksymalną liczbę, 122 małżeństw, odnotowano w 2010 roku, natomiast minimalną, 90 małżeństw, w 2011 roku. Wykres 5. Małżeństwa zawarte w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL 27
W przeliczeniu na 1000 mieszkańców, w gminie Góra w 2014 roku zawarto 5 małżeństw, przy czym na obszarach wiejskich było ich więcej (5,9) niż w mieście (4,4). W powiecie górowskim (5,3) wskaźnik przyjmował wartość nieznacznie wyższą niż w gminie, natomiast w kraju (4,9) i województwie (4,7) niższą. Tabela 11. Małżeństwa zawarte na 1000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 5,9 5,4 5,3 4,7 4,9 POLSKA - MIASTO 5,9 5,2 5,1 4,5 4,7 DOLNOŚLĄSKIE 5,6 5,2 5,2 4,4 4,7 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 5,7 5,2 5,1 4,4 4,6 Powiat górowski 5,6 5,5 5,6 5,3 5,3 Powiat górowski - MIASTO 5,2 5,4 4,6 Góra 5,8 4,7 5,1 5,4 5,0 Góra - miasto 5,1 4,8 5,0 5,2 4,4 Góra - obszar wiejski 6,8 4,7 5,2 5,6 5,9 Źródło: GUS/BDL małżeństwa zawarte na 1000 mieszkańców Dane dotyczące migracji, tj. zameldowań i wymeldowań, pozwalają stwierdzić, iż z gminy Góra więcej osób wyjeżdża niż do niej przyjeżdża. Ujemne saldo migracji występowało zarówno w mieście, jak i na obszarach wiejskich gminy. Największą różnicę między liczbą wyjeżdżających i przyjeżdzających odnotowano w 2011 roku (-156 osób), w roku następnym saldo migracji zmniejszyło się (-67), ale od 2012 roku ponownie spadało, do poziomu -144 osób w 2014 roku. Wykres 6. Saldo migracji w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL W przeliczeniu na 1000 mieszkańców gminę cechuje najniższe saldo migracji spośród wszystkich analizowanych jednostek administracyjnych. Przez cały okres między 2010 a 2014 rokiem saldo 28
migracji na 1000 ludności gminy było ujemne, przy czym wahało się ono od -1,7 (2010 rok) do -7,4 (2011 rok). W 2014 roku saldo migracji na 1000 osób w gminie Góra wynosiło -7, w tym dla miasta przyjęło wartość -8,7, a dla obszarów wiejskich -4,5. Tymczasem w kraju w latach 2010-2014 utrzymywało się minimalnie ujemne saldo migracji na 1000 osób (najniższa wartość, -0,5, wystąpiła w 2013 roku), a w województwie minimalnie dodatnie (najwyższa wartość, 0,5, wystąpiła w 2010 roku). Tabela 12. Saldo migracji na 1000 osób w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA -0,1-0,1-0,2-0,5-0,4 POLSKA - MIASTO -2,1-1,9-1,7-2,2-1,8 DOLNOŚLĄSKIE 0,5 0,4 0,3 0,0 0,2 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO -1,9-1,8-1,7-2,0-1,6 Powiat górowski -3,1-4,0-4,0-5,1-5,8 Powiat górowski - MIASTO -1,9-4,0-8,3 Góra -1,7-7,4-3,2-4,3-7,0 Góra - miasto -3,2-9,6-2,5-5,1-8,7 Góra - obszar wiejski 0,6-4,2-4,3-2,9-4,5 Źródło: GUS/BDL saldo migracji na 1000 osób ogółem Saldo migracji zagranicznych na 1000 osób w latach 2010-2014 przyjmowało w większości wartości ujemne. W przypadku gminy dodatnie saldo migracji (na poziomie 0,08) wystąpiło jedynie w mieście Góra w latach 2011 i 2012, natomiast w pozostałym okresie było ono ujemne. W 2014 roku wartość salda migracji zagranicznych na 1000 osób w gminie wynosiła -0,44 i była wyższa niż średnia dla powiatu górowskiego (-0,28) i całego kraju (-0,41), ale jednocześnie niższa niż wartość dla województwa dolnośląskiego (-0,64). Tabela 13. Saldo migracji zagranicznych na 1000 osób w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA -0,05-0,11-0,17-0,52-0,41 POLSKA - MIASTO -0,09-0,16-0,22-0,60-0,51 DOLNOŚLĄSKIE -0,07-0,17-0,27-0,81-0,64 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO -0,05-0,20-0,29-0,91-0,70 Powiat górowski -0,08-0,49-0,14-0,80-0,28 Powiat górowski - MIASTO 0,07-0,66-0,46 Góra 0,00-0,33-0,19-0,53-0,44 Góra - miasto -0,08 0,08 0,08-0,72-0,65 Góra - obszar wiejski 0,00-0,95-0,60-0,24-0,12 Źródło: GUS/BDL saldo migracji zagranicznych na 1000 osób ogółem 29
BEZROBOCIE W dniu 31.12.2015 roku w rejestrach Powiatowego Urzędu Pracy w Górze pozostawało 1 408 mieszkańców gminy Góra. Wśród nich znajdowało się 756 osób zamieszkałych w mieście (53,7%) i 652 osoby zamieszkałe na obszarze wiejskim (46,3%). W porównaniu do 2010 roku liczba bezrobotnych spadła o 26,1%, przy czym szybsze tempo spadku charakteryzowało miasto (o 28,4%) niż obszary wiejskie gminy (o 23,1%). Wykres 7. Bezrobotni ogółem w gminie Góra w latach 2010-2015 Źródło: GUS/BDL i Powiatowy Urząd Pracy w Górze Wśród sołectw gminy Góra największa liczba zarejestrowanych bezrobotnych zamieszkiwała w 2015 roku w Czerninie (66 osób, tj. 10,1% bezrobotnych z obszarów wiejskich), znaczny był również udział bezrobotnych mieszkających w Kłodzie Górowskiej (44 osób, tj. 6,7% bezrobotnych z obszarów wiejskich), Osetnie (42 osoby, tj. 6,4%), Witoszycach (41 osób, tj. 6,3%) i Ślubowie (41 osób, tj. 6,1%). W przypadku miasta Góra największa liczba bezrobotnych zamieszkiwała w 2015 roku na ulicach: osiedle Kazimierza Wielkiego (78 osób, tj. 10,3% bezrobotnych z terenu gminy), Głogowskiej (64 osoby, tj. 8,5% bezrobotnych z terenu miasta), Piastów (55 osób, tj. 7,3%) i Podwale (48 osób, tj. 6,3%). W latach 2010-2015 obserwowano spadek liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych niemal we wszystkich sołectwach gminy Góra. Choć zjawisko to dotyczyło łącznie 30 sołectw, największa dynamika spadku wystąpiła w Polanowie (-66,7%), Łagiszynie (-50%), Borszynie Małym (-53,8%), Sułkowie (-47,1%), Czerninie Górnej (-42,9%) i Szedźcu (-42,1%). W przypadku sołectw Borszyn Wielki i Czernina Dolna liczba bezrobotnych w 2015 roku była taka sama jak w 2010 roku, natomiast w trzech przypadkach: Grabowna, Radosławia i Słąwęcic obserwowany był wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych odpowiednio o 21,4%, 13,3% i 7,4%. Również w przypadku większości ulic miasta Góra liczba zarejestrowanych bezrobotnych uległa w 2015 roku zmniejszeniu w porównaniu z 2010 rokiem. Najwyższe spadki wystąpiły na ulicach: Chopina (-100%), Cisowej (-100%), Klonowej (-100%), Sportowej (-100%), Szkolnej (-100%), Zaułek (-100%), Świętosławy (-76,9%), Mickiewicza (-75%) i Leśnej (-66,7%). Z kolei wzrost dotyczył liczby 30
bezrobotnych zamieszkałych na ulicach: Jodłowej (300%), Hawrysza (200%), Błotnej (200%), Targowej (200%), Słowackiego (100%), Reja (85,7%), Wrzosowej (66,7%), Zamenhoffa (28,6%), Przylesie (25%), osiedle Mieszka I (22,2%), Zielonej (20%) i Podwale (4,3%). Wśród bezrobotnych w gminie Góra w 2015 roku 55,5% stanowiły kobiety, 57,1% osoby długotrwale bezrobotne, 30,8% osoby bez kwalifikacji zawodowych, a 20,7% osoby bez doświadczenia zawodowego. Na obszarze wiejskim gminy udział bezrobotnych z powyższych kategorii w ogóle zarejestrowanych był wyższy niż średnia gmina odsetek kobiet w ogóle bezrobotnych z obszaru wiejskiego wynosił 58,9% (w mieście 52,5%), długotrwale bezrobotnych 59,4% (w mieście 55,2%), bezrobotnych bez kwalifikacji 33,9% (w mieście 28,2%), a bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego 24,7% (w mieście 17,2%). Liczebność wszystkich analizowanych kategorii bezrobotnych na przestrzeni lat 2010-2015 uległa zmniejszeniu, co uwarunkowane było ogólnym spadkiem liczby osób zarejestrowanych jako bezrobotne. W porównaniu do stanu w grudniu 2010 roku liczba bezrobotnych w gminie zmniejszyła się o 26,1%, przy czym liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet spadła o 17,2%, mężczyzn o 34,8%, długotrwale bezrobotnych o 34,8%, bezrobotnych bez kwalifikacji o 10,1%, natomiast bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego o 33,3%. Warto jednak zwrócić uwagę na dwie kwestie: udział osób długotrwale bezrobotnych oraz udział kobiet. W przypadku bezrobotnych długotrwale ich udział w ogóle zarejestrowanych wzrósł w gminie z 51,1% w 2010 roku do 57,1% w 2015 roku. W mieście Góra udział długotrwale bezrobotnych zwiększył się z 50% do 55,2%, natomiast na obszarach wiejskich z 52,4% do 59,4%. W przypadku bezrobotnych kobiet ich udział w ogóle osób zarejestrowanych jako bezrobotne w gminie zwiększył się z 49,5% w 2010 roku do 55,5% w 2015 roku. Szczególnie istotna zmiana dokonała się na obszarach wiejskich gminy, gdzie w 2010 roku kobiety stanowiły 49,8% bezrobotnych, natomiast w 2015 roku ich odsetek wynosił już 58,9%. Tabela 14. Bezrobotni w gminie Góra w latach 2010-2015 2010 Jednostka terytorialna ogółem kobiety mężczyźni długotrwale bezrobotni bez kwalifikacji bez doś wiadczenia zawodowego Góra 1 904 943 961 972 483 436 Góra - miasto 1 056 521 535 528 228 225 Góra - obszar wiejski 848 422 426 444 255 211 Góra 1 408 781 627 804 434 291 Góra - miasto 756 397 359 417 213 130 Góra - obszar wiejski 652 384 268 387 221 161 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Górze W 2015 roku wśród 35 sołectw gminy Góra w 27 przypadkach kobiety stanowiły ponad połowę zarejestrowanych bezrobotnych. Najwyższe odsetki kobiet wśród bezrobotnych wystąpiły w sołectwach: Zawieście (90%), Włodków Dolny (83%), Nowa Wioska (80%), Bronów (79%), Sułków (78%), Kruszyniec (75%) i Stara Góra (72%). Przewaga kobiet występowała również w sołectwie Wierzowice Małe, Rogów Górowski, Łagiszyn, Strumienna, Witoszyce, Sławęcice, Radosław, Osetno 2015 31
Małe, Czernina Dolna, Osetno, Brzeżany, Ślubów, Czernina Górna, Czernina, Kłoda Górowska, Ryczeń, Wierzowice Wielkie, Chróścina i Glinka (odsetki w tych sołectwach wahały się od 67% do 52%). W przypadku miasta Góra ulicami o przewadze kobiet w ogóle zarejestrowanych bezrobotnych w 2015 roku były: Bohaterów Westerplatte (100%), Brzozowa (100%), Wiosny Ludów (100%), Bukowa (100%), Hirszfelda (100%), Jodłowa (100%), Kochanowskiego (100%), Leśna (100%), Racławicka (100%), osiedle Zacisze (100%), Świętosławy (100%), Dąbrówki (80%), Przylesie (80%), Wrzosowa (80%), Mała (80%), Dębowa (75%), osiedle Mieszka I (73%), Dworcowa (70%), Błotna (67%), Konopnickiej (67%), Dunikowskiego (67%), Głowackiego (67%), Zielona (67%), Hawrysza (67%), Plac Bolesława Chrobrego (65%), Tylna (63%), Podwale (63%), Piastów (58%), Piłsudskiego (58%), Kwiatowa (56%), Lipowa (56%), Reymonta (56%) i Starogórska (53%). Również w większości sołectw ponad połowę zarejestrowanych bezrobotnych w 2015 roku stanowiły osoby bezrobotne długotrwale. Sytuacja taka dotyczyła 25 sołectw, przy czym najwyższy udział długotrwale bezrobotnych w ogóle zarejestrowanych występował w: Polanowie (100%), Włodkowie Dolnym (83,3%), Nowej Wiosce (80%), Osetnie Małym (71,4%), Jastrzębiej (70,6%) i Wierzowicach Wielkich (70,4%). Na terenie miasta najwyższymi odsetkami długotrwale bezrobotnych w ogóle zarejestrowanych w 2015 roku charakteryzowały się ulice: Bohaterów Westerplatte (100%), Brzozowa (100%), Dębowa (100%), Kochanowskiego (100%), Leśna (100%), Mickiewicza (100%), Paderewskiego (100%), Świętosławy (100%), Dąbrowskiego (81,8%), Dunikowskiego (80%), Sosnowa (80%), Lipowa (77,8%), Żeromskiego (76,9%), Wolności (75%) i Plac Bolesława Chrobrego (70,6%). Wskazywany powyżej spadek liczby bezrobotnych w gminie Góra w latach 2010-2015 przyczynił się do spadku udziału bezrobotnych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym. W 2010 roku udział ten wynosił 14,1%, maksymalną wartość osiągnął w 2013 roku (14,7%), zaś w 2014 roku ukształtował się na poziomie 11,5%. Nadal była to jednak wartość znacznie wyższa niż średnia dla kraju (7,5%) czy województwa dolnośląskiego (6,6%). Jedynie w powiecie górowskim udział bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym okazał się nieznacznie wyższy niż w gminie Góra, osiągając poziom 11,8%. Tabela 15. Udział bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 7,9 8,0 8,7 8,8 7,5 DOLNOŚLĄSKIE 7,8 7,5 8,3 8,2 6,6 Powiat górowski 13,9 13,7 14,5 14,7 11,8 Góra 14,1 13,8 14,6 14,7 11,5 Źródło: GUS/BDL udział bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym Bezrobocie może być jedną z przyczyn korzystania z pomocy społecznej. W 2015 roku OPS w Górze z powodu bezrobocia przyznał świadczenia 1 183 osobom, co stanowiło 67,3% ogółu osób, którym przyznano świadczenia. Wśród osób otrzymujących świadczenia z tytułu bezrobocia znajdowało się 596 mieszkańców miasta Góra (50,4%) i 587 mieszkańców obszarów wiejskich (49,6%). 32
W porównaniu do 2010 roku liczba osób, którym przyznawane było świadczenie z powodu bezrobocia w 2015 roku zmniejszyła się o 7,3%, w tym o 11,7% w mieście Góra i o 2,3% na obszarach wiejskich. Mimo spadku liczbowego tej kategorii klientów OPS w Górze, udział w ogólnej liczbie osób, którym przyznane zostały świadczenia, podlegał wzrostowi, z 63,6% w 2010 roku do 67,3% w 2015 roku. Odmienne tendencje wystąpiły jednak na różnych terenach gminy. W przypadku miasta Góra odsetek osób pobierających świadczenia z powodu bezrobocia w ogólnej liczbie osób korzystających z pomocy społecznej zmniejszył się z 64,9% do 61,6%. Natomiast na obszarach wiejskich gminy udział osób otrzymujących pomoc z powodu bezrobocia wzrósł z 62,2% w 2010 roku do 75,2% w 2015 roku. Tabela 16. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu bezrobocia w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba os ób którym przyznano świadczenia liczba osób którym przyznano ś wiadczenia z powodu bezrobocia liczba osób którym przyznano świadczenia liczba os ób którym przyznano świadczenia z powodu bezrobocia Góra 2 006 1 276 1 758 1 183 Góra - miasto 1 040 675 967 596 Góra - obszar wiejski 966 601 791 587 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze 2010 2015 Liczba osób pobierających świadczenia z tytułu bezrobocia w poszczególnych sołectwach okazała się zróżnicowana, wahała się od 0 (sołectwo Osetno Małe) do 82 osób (sołectwo Czernina). W zdecydowanej większości sołectw gminy Góra ponad połowa osób, którym przyznano świadczenia z OPS, pobierała je z tytułu bezrobocia. Sytuacja tak dotyczyła 31 sołectw, przy czym najwyższy ich udział występował w sołectwach: Grabowno (100%), Polanowo (100%), Sławęcice (100%), Wierzowice Wielkie (95%), Kruszyniec (89%), Jastrzębia (87%), Kłoda Górowska (86%), Ligota (85%), Bronów (84%), Brzeżany (83%), Czernina Dolna (83%) czy Radosław (80%), Wierzowice Małe (80%) i Zawieścice (80%). W przypadku 14 sołectw liczba osób pobierających świadczenia z tytułu bezrobocia w latach 2010-2015 wzrosła. Dotyczyło to Czerniny (17%), Czerniny Dolnej (41%), Czerniny Górnej (40%), Glinki (55%), Goli Górowskiej, Jastrzębiej (13%), Kruszyńca (14%), Ligoty (35%), Polanowa (200%), Rogowa Górowskiego (29%), Sławęcic (21%), Starej Góry (100%), Strumiennej (33%) i Włodkowa Dolnego (133%). W pozostałych sołectwach liczba osób pobierających świadczenia z powodu bezrobocia zmniejszyła się, przy czym dynamika spadku była bardzo zróżnicowana i wahała się od -11% (Chróścina) do 100% (Osetno Małe). Spośród ulic miasta Góra, największa liczba osób pobierających świadczenia pomocy społecznej z tytułu bezrobocia zamieszkiwała na ulicach: Wrocławskiej (53 osoby), Głogowskiej (49 osób), osiedlu Kazimierza Wielkiego (44 osoby), Starogórskiej (43 osoby) i Armii Krajowej (43 osoby). W przypadku 16 ulic miasta liczba mieszkańców, którym przyznano świadczenia z powodu bezrobocia, uległa w latach 2010-2015 wzrostowi. Dotyczyło to ulic: Sosnowej (300%), Zamenhoffa (167%), Łąkowej (150%), Głowackiego (125%), Poznańskiej (61%), Wolności (50%), Dąbrówki (50%), Lipowej (50%), Żeromskiego (42%), Dębowej (25%), Hawrysza (19%), Korczaka (19%), osiedle Kazimierza Wielkiego (13%), Wrzosowej (11%), Piastów (4%) i Głogowskiej (2%). W pozostałych 33
przypadkach liczba osób otrzymujących świadczenia z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia zmniejszyła się lub pozostała na tym samym poziomie. UBÓSTWO Głównym realizatorem zadań z zakresu polityki społecznej na terenie gminy Góra jest Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze. Siedziba OPS znajduje się przy ul. Poznańskiej 23 w Górze, a w ramach swojej działalności OPS realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej, ale również z innych aktów prawnych. Gmina Góra jest podzielona na rejony opiekuńcze, w których swoje zadania realizują pracownicy sekcji pomocy środowiskowej OPS w Górze. Podział występuje zarówno na terenie miasta, jak i na obszarach wiejskich: Rejon miejski: 1. Paderewskiego, Słoneczna, Osiedle Zacisze, Iwaszkiewicza, Starogórska, Reymonta, Wiosny Ludów, Konopnickiej, Głogowska (nieparzyste), Sikorskiego, Reja, Kochanowskiego, Dunikowskiego, Słowackiego, Konarskiego, Westerplatte, Kwiatowa, Mickiewicza, Hirszfelda, Kościuszki, Sienkiewicza, Matejki 2. Zielona, Lipowa, Dworcowa, Poznańska, Łąkowa, Dębowa, Witosa, Sosnowa, Błotna, Wrocławska, Świętosławy, Dąbrówki 3. Piłsudskiego, Zamenhofa, Żeromskiego, Przylesie, Armii Polskiej, Armii Krajowej, Głowackiego, Ściegiennego, 11 listopada, Narutowicza, Wolności, Tylna, Dąbrowskiego, Szkolna, Leśna, Targowa, Mała, Zaułek, Hawrysza, Cisowa, Brzozowa, Jodłowa, Świerkowa, Leśna, Plac Chrobrego, Klonowa, Racławicka, Kosynierów 4. Osiedle Kazimierza Wielkiego, Piastów, Głogowska (parzyste), Korczaka, Mieszka, Podwale Rejon wiejski: 1. Osetno, Osetno Małe, Bronów, Kietlinek 2. Chróścina, Witoszyce, Brzeżany, Radosław, Laskowice, Łagiszyn, Nowa Wioska 3. Czernina, Czernina Dolna, Czernina Górna, Strumyk, Sułków, Żarki, Włodków Dolny 4. Ślubów, Wierzowice Małe i Wielkie, Grabowno, Zawieście, Rogów Górowski, Stara Góra, Włodków Górny 5. Kłoda Górowska, Jastrzębia, Boruszyn Mały i Wielki, Sławęcice, Gola Górowska, Ryczeń, Wieruszowie 6. Polanowo, Polanowie, Ułanka, Strumienna, Kruszynie, Ligota, Szedziec, Glinka 1. Instytucjami realizującymi zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie są także: Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych czy Zespół Interdyscyplinarny, ale również świetlice środowiskowe, placówki oświatowe i służby zdrowia (poradnie odwykowe), poradnie psychologicznopedagogiczne, policja, sąd, prokuratura, kuratorzy sądowi, klub abstynencki, grupy AA i grupy wsparcia czy organizacje pozarządowe. 1 Za: http://www.opsgora.pl/bip (26.02.2016) 34
W gminie Góra cyklicznie opracowywane są dokumenty i programy, odnoszące się do działań systemu pomocy społecznej. Wśród aktualnie obowiązujących dokumentów należy wymienić: Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Góra na lata 2013-2018, Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Narkomanii dla Gminy Góra na rok 2016, Program współpracy Gminy Góra z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2016. W 2015 roku OPS w Górze 1 758 osobom przyznał 149 179 świadczeń na łączną kwotę 4 780 686 zł. W porównaniu do 2010 roku liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej, zmalała w gminie o 12,4%, a liczba przyznanych świadczeń o 14,2% Mimo tendencji spadkowej w zakresie liczby udzielanych świadczeń, ich wysokość wzrosła kwota wypłaconych świadczeń w 2015 roku była o 13,1% wyższa niż w 2010 roku. Tabela 17. Świadczenia przyznane przez OPS w Górze w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba świadczeń kwota ś wiadczeń (zł) liczba os ób, którym przyznano świadczenia liczba świadczeń kwota świadczeń (zł) liczba osób, którym przyznano świadczenia Góra 173 838 4 227 326 2 006 149 179 4 780 686 1 758 Góra - miasto 88 748 2 187 292 1 040 86 877 2 486 868 967 Góra - obszar wiejski 85 090 2 040 033 966 62 302 2 293 818 791 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze 2010 2015 Świadczenia z pomocy społecznej częściej przyznawane są mieszkańcom miasta niż obszarów wiejskich. W 2015 roku skorzystało z nich 967 mieszkańców miasta Góra (55% pobierających świadczenia) i 791 mieszkańców obszaru wiejskiego gminy (45% pobierających świadczenia). Jednak to w przypadku obszarów wiejskich udział osób, którym przyznano świadczenia w ogólnej liczbie osób zameldowanych w danej jednostce, pozostawał na wyższym poziomie niż w mieście. Średnia dla gminy w 2015 roku wynosiła 8,6% (liczba osób, którym przyznano świadczenie/liczba zameldowanych), natomiast w mieście było to 7,9%, a na obszarach wiejskich 9,5%. Sołectwami, w których udział osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w ogóle ludności zameldowanej, był w 2015 roku najwyższy, okazały się: Nowa Wioska (20%), Polanowo (15,8%), Bronów (15,3%), Włodków Dolny (15,3%) Jastrzębia (15,2%), Czernina Górna (14,3%), Kłoda Górowska (14,8%), Ligota (13,2%), Czernina (13,1%), Brzeżany (12%), Wierzowice Małe (11,9%), Strumyk (10,9%), Glinka (10,4%), Ryczeń (10,4%), Czernina Dolna (10,2%) i Zawieścice (10,1%). W mieście Góra najwięcej osób, którym w 2015 roku przyznano świadczenia pomocy społecznej, znajdowało się wśród mieszkańców ulic: Wrzosowej (45,1%), Narutowicza (36,4%), Małej (24,5%), Żeromskiego (23,4%), Zamenhoffa (18%), Staromiejskiej (16,7%), Kościuszki (15,8%), Armii Krajowej (15,8%), Dąbrowskiego (15,7%), Ściegiennego (15,5%), Wolności (14,8%), Wrocławskiej (14,8%), Piłsudskiego (14,6%), Głowackiego (14,5%), Iwaszkiewicza (12,3%), Starogórskiej (11,3%) i Podwale (10,5%). Jedną z przyczyn decydujących o przyznaniu świadczeń z pomocy społecznej jest ubóstwo. W 2015 roku świadczenia z tego tytułu pobierało 1 386 osób, tj. 78,8% wszystkich osób, którym OPS w Górze przyznał jakiekolwiek świadczenie. Świadczenia z powodu ubóstwa pobierane były przez 74,8% 35
mieszkańców miasta i 83,8% mieszkańców obszarów wiejskich korzystających z pomocy społecznej w gminie. Odsetki te były wyższe niż w 2010 roku, gdy pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 76,1% klientów pomocy społecznej, w tym 73,8% w mieście i 78,5% na obszarach wiejskich. Na przestrzeni lat 2010-2015 liczba osób otrzymujących świadczenia z powodu ubóstwa zmniejszyła się w gminie Góra o 9,2%, w tym o 5,9% w mieście i o 12,5% na obszarze wiejskim. Pewnym przeobrażeniom uległa również struktura wieku osób, którym przyznano świadczenia z powodu ubóstwa, ale nadal głównymi kategoriami osób korzystających z pomocy były grupy osób między 18, a 65 lat (63% w 2015 roku i 58,3% w 2010 roku) oraz do 17 lat (36,1% w 2015 roku i 41,2% w 2010 roku). W 2015 roku w porównaniu do 2010 roku o 20,3% zmniejszyła się liczba dzieci i młodzieży do 17 lat, na które przyznano świadczenia z tytułu ubóstwa (w tym o 13,2% w mieście i o 25,6% na obszarach wiejskich), a o 50% wzrosła liczba osób powyżej 65 lat (w tym o 20% w mieście i o 100% na obszarach wiejskich). Tabela 18. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu ubóstwa w latach 2010-2015 liczba osób, liczba osób, którym Jednostka terytorialna którym przyznano w wieku do 17 w wieku 18-65 powyżej 65 lat przyznano świadczenie z lat lat świadczenie powodu ubóstwa Góra 2 006 1 526 629 889 8 Góra - miasto 1 040 768 266 497 5 Góra - obszar wiejski 966 758 363 392 3 Góra 1 758 1 386 501 873 12 Góra - miasto 967 723 231 486 6 Góra - obszar wiejski 791 663 270 387 6 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze Udział osób, którym przyznano pomoc z powodu ubóstwa w ogóle osób, którym zostały przyznane jakiekolwiek świadczenia, kształtował się na zróżnicowanym poziomie w poszczególnych sołectwach gminy i ulicach miasta Góra. W przypadku Wierzowic Małych, Polanowa, Radosławia, Nowej Wioski i Goli Górowskiej wszystkie osoby, którym przyznano świadczenia, otrzymały je z powodu ubóstwa. Wysokie odsetki takich osób występowały również w sołectwach: Bronów (96,8%), Kłoda Górowska (96,6%), Brzeżany (95,7%), Osetno (93,5%), Czernina Dolna (93,1%), Rogów Górowski (92,9%), Sławęcice (91,3%), Jastrzębia (87,2), Witoszyce (85,7%), Ligota (85,2%), Chróścina (85,1%), Wierzowice Wielkie (84,2%), Borszyn Wielki (83,3%), Ryczeń (82,8%), Sułków (81,8%) i Zwieścice (81,5%). Jedynym sołectwem, w którym udział osób pobierających świadczenia z powodu ubóstwa w ogólnej liczbie korzystających nie przekraczał 50% był Borszyn Wielki, gdzie odsetek ten wyniósł 25%. W przypadku miasta Góra, ulicami, które charakteryzowały się stosunkowo najwyższym udziałem osób otrzymujących świadczenia z tytułu ubóstwa w ogóle ludności korzystającej z pomocy społecznej, były w 2015 roku ulice: Brzozowa (100%), Błotna (100%), Dunikowskiego (100%), Dworcowa (85%), Dębowa (100%), Hawrysza (100%), Hirszfelda (100%), Konarskiego (100%), Korczaka (100%), Leśna (100%), 11 listopada (100%), Paderewskiego (100%), Sosnowa (100%), 2010 2015 36
Targowa (100%), Iwaszkiewicza (92,3%), Zamenhoffa (90,9%), Żeromskiego (88,5%), Kościuszki (85,7%), Łąkowa (83,3%), Piłsudskiego (83%), Wrzosowa (82,6%), Starogórska (82%), Armii Krajowej (81,5%) i Ściegiennego (81,3%). UZALEŻNIENIA I PRZEMOC Uzależnienia i przemoc w rodzinie nie są częstym powodem korzystania z pomocy społecznej w gminie Góra. W 2015 roku z powodu przemocy w rodzinie świadczenia zostały przyznane 5 osobom, w tym 3 mieszkającym w mieście Góra i 2 zamieszkałym na obszarze wiejskim. Pobierały je pojedyncze osoby zamieszkałe w sołectwach Chróścina i Kłoda Górowska oraz mieszkające na ulicach Dworcowej (1 osoba) i Starogórskiej (2 osoby) w mieście Góra. W porównaniu do 2010 roku liczba osób korzystających z pomocy z tytułu przemocy w rodzinie zmniejszyła się o połowę wówczas świadczenia zostały przyznane 10 osobom, z czego wszystkie były mieszkańcami obszaru wiejskiego gminy. W 2010 roku połowę osób, którym przyznano świadczenia z powodu przemocy w rodzinie, stanowiły osoby do 17 lat, drugą połowę zaś osoby w wieku 18-65 lat. Natomiast w 2015 roku liczba dzieci do 17 lat włącznie, którym przyznano świadczenia z tytułu przemocy w rodzinie, zmniejszyła się do 1 osoby, zaś pozostałe 4 osoby były w wieku 18-65. Ze świadczeń przyznawanych z powodu przemocy w rodzinie nie korzystał żaden mieszkaniec gminy mający więcej niż 65 lat. Tabela 19. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu przemocy w rodzinie w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba osób, którym przyznano świadczenie liczba osób, którym przyznano świadczenie z powodu przemocy w rodzinie w wieku do 17 lat w wieku 18-65 lat powyżej 65 lat Góra 2 006 10 5 5 0 Góra - miasto 1 040 0 0 0 0 Góra - obszar wiejski 966 10 5 5 0 Góra 1 758 5 1 4 0 Góra - miasto 967 3 1 2 0 Góra - obszar wiejski 791 2 0 2 0 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze Na podstawie danych OPS w Górze liczbę rodzin, które w 2015 roku posiadały założoną Niebieską Kartę określono na poziomie 41. Znajdowało się wśród nich 27 rodzin mieszkających na terenie miasta i 14 rodzin z obszarów wiejskich. Niebieskie Karty założone zostały rodzinom z 9 sołectw: Kłody Górowskiej (3 rodziny), Glinki i Ryczenia (po 2 rodziny), a także Osetna, Starej Góry, Zawieścic, Brzeżan i Ligoty (po 1 rodzinie). W mieście Góra najwięcej rodzin z Niebieskimi Kartami zamieszkiwało na ulicach: osiedle Kazimierza Wielkiego (5 rodzin), Wrocławskiej (3 rodziny), Podwale (3 rodziny), Starogórskiej (2 rodziny), Poznańskiej (2 rodziny) i Głogowskiej (2 rodziny). Natomiast pojedyncze przypadki rodzin, którym założono Niebieskie Karty, dotyczyły mieszkańców ulic: Armii 2010 2015 37
Krajowej, Dworcowej, Kościuszki, Iwaszkiewicza, Żeromskiego, Piastów, Leśnej, Jodłowej, Plac Wolności i Dąbrowskiego. Tabela 20. Niebieskie Karty w ewidencji OPS w Górze w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna 2010 2014 2015 szt. szt. szt. Glinka 1 2 Ryczeń 1 2 Osetno 1 1 Czernina 2 2 Kłoda Górowska 3 Stara Góra 1 Zawieścice 1 Brzeżany 1 Ligota 1 Góra 0 7 27 ul.armi Krajowej 1 1 ul.starogórska 1 2 Oś.K.Wielkiego 2 5 ul.wrocławska 1 3 ul.dworcowa 1 1 ul.kościuszki 1 1 ul.głogowska 2 ul.iwaszkiewicza 1 ul.podwale 3 ul.żeromskiego 1 ul.piastów 1 ul.leśna 1 ul.jodłowa 1 Pl.Wolności 1 ul.poznańska 2 ul.dąbrowskiego 1 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze "Niebieska karta" w ewidencji OPS Góra razem 0 12 41 Alkoholizm częściej niż przemoc w rodzinie jest przyczyną udzielania pomocy społecznej w gminie Góra. W 2015 roku świadczenia z tego tytułu przyznano 18 mieszkańcom gminy. Wszystkie osoby z tej grupy miały między 18 a 65 lat, i w połowie zamieszkiwały w mieście Góra, a w połowie na obszarach wiejskich. Świadczenia z powodu alkoholizmu w 2015 roku pobierali mieszkańcy 8 sołectw: Jastrzębia (3 osoby), Bronów (2 osoby), Czernina (1 osoba), Kłoda Górowska (1 osoba), Ligota (1 osoba) i Osetno (1 osoba). W przypadku miasta Góra alkoholizm był przyczyną pomocy udzielanej mieszkańcom ulic: 38
Głogowskiej (2 osoby), Wrocławskiej (2 osoby), Narutowicza (2 osoby), Podwale (1 osoba), Poznańskiej (1 osoba) i Starogórskiej (1 osoba). W porównaniu do 2010 roku liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu alkoholizmu w 2015 roku, zmniejszyła się aż o 71,4%. W przypadku miasta spadek wyniósł 57,1%, natomiast w przypadku obszarów wiejskich 78,6%. Zmianie uległa również struktura wiekowa osób otrzymujących świadczenia. W 2010 roku ponad jedną trzecią (36,5%) stanowiły dzieci i młodzież w wieku do 17 lat, natomiast jak wskazano powyżej, w 2015 roku wszystkie osoby pobierające świadczenia z powodu alkoholizmu mieściły się w kategorii wiekowej 18-65 lat. Tabela 21. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu alkoholizmu w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba osób, którym przyznano świadczenie liczba osób, którym przyznano świadczenie z powodu alkoholizmu 2010 w wieku do 17 lat w wieku 18-65 lat powyżej 65 lat Góra 2 006 63 23 40 0 Góra - miasto 1 040 21 7 14 0 Góra - obszar wiejski 966 42 16 26 0 2015 Góra 1 758 18 0 18 0 Góra - miasto 967 9 0 9 0 Góra - obszar wiejski 791 9 0 9 0 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze Osoby pokrzywdzone, zmagające się z uzależnieniem (swoim lub bliskich) czy znajdujące się w kryzysie mogą skorzystać z bezpłatnych porad i informacji udzielanych w Punkcie Konsultacyjnym Zespołu Interdyscyplinarnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górze. Wsparcie kierowane jest do: osób doznających przemocy w rodzinie lub stosujących przemoc wobec członków rodziny, dzieci z rodzin dotkniętych przemocą lub alkoholizmem rodziców, osób uzależnionych, osób współuzależnionych, osób będących w kryzysie 2. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ I CHOROBA Znaczna część świadczenia udzielanych przez OPS w Górze przyznawana jest z powodu niepełnosprawności oraz długotrwałej i ciężkiej choroby. Świadczenia z tytułu niepełnosprawności przyznane zostały w 2015 roku 549 osobom, co stanowiło 31,2% osób, które w tym roku otrzymały jakiekolwiek świadczenie. W porównaniu z 2010 rokiem 2 Za: http://ops.home.pl/gora/index.php?srodek=pub_start.php&pub_dz=zespolinterdyscyplinarny&czy_ar=0&home=http://ops.home.pl/gora/index.php (22.02.2016) 39
liczba osób otrzymujących świadczenia z powodu niepełnosprawności zmniejszyła się w gminie ogółem o 9,6%, o ile jednak w przypadku obszarów wiejskich odnotowano spadek na poziomie 20,8%, w mieście Góra liczba osób niepełnosprawnych pobierających świadczenia z pomocy społecznej wzrosła o 4,9%. Struktura wiekowa osób otrzymujących świadczenia z powodu niepełnosprawności w 2015 roku przedstawiała się następująco: 27,1% stanowiły dzieci i młodzież do 17 lat (przy czym tylko 19,8% w mieście i aż 34,7% na obszarach wiejskich), 60,7% - osoby w wieku 18-65 lat (65,8% w mieście i 55,4% na obszarach wiejskich), natomiast pozostałe 12,2% - osoby mające powyżej 65 lat (14,4% w mieście i 10% na obszarach wiejskich). Tabela 22. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu niepełnosprawności w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba osób, którym przyznano świadczenie liczba osób, którym przyznano świadczenie z powodu niepełnospra wnoś ci w wieku do 17 lat w wieku 18-65 lat powyżej 65 lat Góra 2 006 607 213 332 62 Góra - miasto 1 040 265 69 166 30 Góra - obszar wiejski 966 342 144 166 32 Góra 1 758 549 149 333 67 Góra - miasto 967 278 55 183 40 Góra - obszar wiejski 791 271 94 150 27 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze Najwięcej osób, którym przyznano świadczenia z powodu niepełnosprawności w stosunku do liczby osób otrzymujących jakiekolwiek świadczenia, zamieszkiwało w 2015 roku w następujących sołectwach gminy Góra: Borszyn Mały (100%), Gola Górowska (75%), Bronów (71%), Grabowno (60%) i Nowa Wioska (55%). W pozostałych sołectwach odsetek osób, którym przyznano świadczenia z powodu niepełnosprawności nie przekraczał 50% korzystających z pomocy społecznej. W przypadku miasta Góra najwyższym udziałem osób niepełnosprawnych pobierających świadczenia w ogóle osób, którym świadczenia pomocy społecznej zostały przyznane, charakteryzowały się ulice: Brzozowa (100%), Błotna (100%), Kwiatowa (100%), Leśna (100%), Matejki (100%), osiedle Zacisze (100%), Targowa (100%), 11 listopada (100%), Zielona (63%) i Dąbrowskiego (56%). Na pozostałych ulicach odsetek nie przekraczał 50% lub osoby korzystające z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w ogóle nie występowały. 2010 2015 W przypadku długotrwałej lub ciężkiej choroby świadczenia z pomocy społecznej otrzymało w 2015 roku 523 mieszkańców gminy Góra, w tym 320 osób mieszkających w mieście i 203 mieszkające na obszarach wiejskich. Osoby, którym świadczenie zostało przyznane z powodu niepełnosprawności lub ciężkiej choroby, stanowiły w 2015 roku 29,8% wszystkich beneficjentów pomocy społecznej. W porównaniu do 2010 liczba osób, którym przyznano świadczenia z tytułu choroby, zmniejszyła się 40
o 10,9%, przy czym znacznie większy ubytek dotyczył mieszkańców obszarów wiejskich (spadek o 22,5%) niż miasta Góra (spadek o 1,5%). Świadczenia z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby najczęściej przyznawane były osobom w wieku 18-65 lat w 2015 roku stanowiły one 54,7% ogółu pobierających świadczenia z powodu choroby. Odmienne w mieście i na obszarze wiejskim gminy okazały się udziały dzieci i młodzieży oraz osób starszych wśród korzystających z pomocy z tytułu choroby. W mieście Góra osoby w wieku 17 lat stanowiły 15% otrzymujących świadczenia, a osoby powyżej 65 lat 31,3%. W przypadku obszaru wiejskiego odsetki te wynosiły odpowiednio 27,1% i 16,7%. Tabela 23. Liczba osób, którym przyznano świadczenia z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby w latach 2010-2015 Jednostka terytorialna liczba osób, którym przyznano świadczenie liczba osób, którym przyznano świadczenie z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby w wieku do 17 lat w wieku 18-65 lat powyżej 65 lat Góra 2 006 587 144 297 146 Góra - miasto 1 040 325 62 159 104 Góra - obszar wiejski 966 262 82 138 42 2015 Góra 1 758 523 103 286 134 Góra - miasto 967 320 48 172 100 Góra - obszar wiejski 791 203 55 114 34 Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze Pod względem udziału osób, którym świadczenia przyznano z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby w ogólnej liczbie korzystających ze świadczeń, w 2015 roku wyróżniały się sołectwa Borszyn Mały, Nowa Wioska i Polanowo. W sołectwach tych odsetki otrzymujących pomoc z powodu choroby ukształtowały się na bardzo wysokim poziomie, odpowiednio 75%, 73% i 67%. W pozostałych sołectwach odsetek udział wahał się od 0% (Strumienna, Osetno Małe, Gola Górowska) do 50% (Czernina Górna). W mieście Góra najwięcej osób pobierających świadczenia z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby w relacji do wszystkich osób, którym przyznano świadczenia, zamieszkiwało na ulicach: Kwiatowej (100%), Matejki (100%), Mickiewicza (100%), osiedle Zacisze (100%), Staromiejskiej (100%), Świerkowej (100%), 11 listopada (100%), Bohaterów Westerplatte (67%), Zaułek (67%), Sikorskiego (60%), Tylnej (56%) i Głogowskiej (53%). 2010 Osoby chore psychicznie niewymagające leczenia szpitalnego oraz osoby upośledzone umysłowo mogą skorzystać z oferty Środowiskowego Domu Samopomocy w Górze, ul. Hirszfelda 5. Jest to placówka pobytu dziennego, której głównym zadaniem jest podtrzymywanie w dobrej kondycji psychofizycznej uczestników i rozwijanie umiejętności niezbędnych do możliwie jak najbardziej samodzielnego życia. Oferta SDŚ obejmuje: opiekę lekarską, opiekę psychologiczną, poradnictwo 41
i pomoc w rozwiązywaniu problemów życia codziennego, zajęcia podnoszące poziom zaradności życiowej, zajęcia kulturalno-oświatowe, zajęcia rekreacyjne i terapię zajęciową. Terapia zajęciowa w SDŚ w Górze realizowana jest w pracowniach: kulinarnej, plastycznej, krawieckiej, technicznej i ogrodniczej, obejmuje również zajęcia z zakresu muzykoterapii 3. Dla seniorów w gminie Góra, tj. osób w wieku poprodukcyjnym, przygotowana jest oferta Klubu Seniora Pogodna Jesień w Górze. Zadania realizowane przez Klub Seniora obejmują: Inicjowanie i utrzymanie więzi koleżeńskich wśród członków, nawiązywanie kontaktów z innymi klubami Propagowanie i kultywowanie tradycji religijnych Organizowanie grup zainteresowań Organizowanie wycieczek turystycznych i spotkań towarzyskich Organizowanie opieki oraz pomocy koleżeńskiej dla potrzebujących członków Klubu Prowadzenie zajęć ruchowych, w tym ćwiczeń sprawnościowych i relaksacyjnych Prowadzenie pracy socjalnej 4. BEZPIECZEŃSTWO I PRZESTĘPCZOŚĆ Nad bezpieczeństwem mieszkańców gminy Góra czuwają funkcjonariusze Komendy Powiatowej Policji w Górze, Straży Miejskiej w Górze oraz jednostek Straży Pożarnej. Gmina Góra znajduje się w zasięgu działania Komendy Powiatowej Policji w Górze, Rewir Dzielnicowych Góra, z siedzibą przy ul. Podwale 26. W 2015 roku na terenie gminy popełniono 533 przestępstwa, w tym 396 o charakterze kryminalnym, 52 o charakterze gospodarczym, 80 drogowych i 25 o innym charakterze. Znacznie więcej przestępstw było popełnianych w mieście Góra niż na obszarach wiejskich. W 2015 roku w mieście stwierdzono 376 przestępstw, a wykryto 260 przestępstw, natomiast na obszarze wiejskim liczby te wynosiły odpowiednio 177 i 106. Wśród popełnianych przestępstw dominowały te o charakterze kryminalnym, stanowiące ok. 71% ogółu przestępstw. W mieście Góra w 2015 roku stwierdzono 269 przestępstw kryminalnych, 48 przestępstw drogowych, 45 przestępstw gospodarczych i 14 o innym charakterze. 100% wykrywalność dotyczyła przestępstw drogowych i innych, wykrywalność na poziomie 77,8% - przestępstw drogowych, a 60,4% - przestępstw kryminalnych. Liczba podejrzanych w przypadku przestępstw stwierdzonych w mieście wynosiła 191 osób (w tym 6 nieletnich), natomiast pokrzywdzonych 244 osoby. Na obszarze wiejskim gminy w 2015 roku stwierdzono 127 przestępstw kryminalnych, 32 przestępstwa drogowe, 11 o innym charakterze i 7 o charakterze gospodarczym. Najwyższa 3 Za: http://ops.home.pl/gora/index.php?srodek=pub_start_txt.php&pub_txt=sds_info&home=http://ops.home.pl/ gora/index.php (22.02.2016) 4 Za: http://ops.home.pl/gora/index.php?srodek=pub_start_txt.php&pub_txt=klub_seniora_info&home=http://ops. home.pl/gora/index.php (22.02.2016) 42
wykrywalność dotyczyła przestępstw drogowych (96,9%), znacznie niższa była w przypadku przestępstw gospodarczych (57,1%) czy kryminalnych (51,6%), zaś najmniejsza wykrywalność występowała w przypadku przestępstw o innym charakterze (45,5%). W przestępstwach stwierdzonych na obszarach wiejskich pokrzywdzone zostały 104 osoby, zaś liczba podejrzanych ukształtowała się na poziomie 99 osób, w tym 1 nieletnia. Tabela 24. Przestępstwa w gminie Góra w 2015 roku Jednostka terytorialna Rodzaj przestępstwa Przestępst wa Przestępstw stwierdzon a wykryte e Przestępstw a wykryte po podjęciu z poprzednich lat % wykrywaln ości Wskaźnik zagrożenia Podejrzani ogółem Podejrzan i cudzozie mcy Podejrzani nieletni Pokrzywdz eni Góra - miasto gospodarcze 45 35 0 77,8 123,9 6 0 0 24 inne 14 14 0 100,0 38,6 13 0 0 1 kryminalne 269 163 1 60,4 740,6 127 0 6 219 drogowe 48 48 0 100,0 132,2 45 0 0 0 Góra - obszar wiejski gospodarcze 7 4 0 57,1 19,3 4 0 0 3 inne 11 5 0 45,5 30,3 5 0 0 4 kryminalne 127 66 1 51,6 349,7 62 0 1 92 drogowe 32 31 0 96,9 88,1 28 1 0 5 Źródło: Komenda Powiatowa Policji w Górze Siedziba Straży Miejskiej w Górze znajduje się w Urzędzie Miasta i Gminy w Górze, przy ul. Mickiewicza 1, pok. 017. W ramach struktur Straży Miejskiej w Górze zatrudnionych jest 4 strażników miejskich. Straż pożarną na terenie gminy reprezentują jednostki Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Górze oraz Ochotniczych Straży Pożarnych. Siedziba Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Górze znajduje się przy ul. W. Witosa 22, zlokalizowana jest w niej Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP w Górze 5. Oprócz PSP na terenie gminy znajduje się 8 bardzo dobrze wyposażonych jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych: OSP Stara Góra, Stara Góra 33 (należy do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego) OSP Osetno, Osetno 78 (należy do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego) OSP Czernina, ul. Zamkowa 3, Czernina OSP Chróścina, Chróścina 28 OSP Wierzowice Małe, Wierzowice Małe 1 OSP Zawieścice, Zawieścice 2a OSP przy Tartaku w Górze, ul. Poznańska 16, Góra OSP Ryczeń, Ryczeń 22a. 5 Za: http://www.kppspgora.pl (26.02.2016) 43
AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Aktywność społeczna mieszkańców gminy Góra przedstawiona zostanie na podstawie danych dotyczących sytuacji trzeciego sektora w gminie, udziału w wyborach samorządowych oraz działań w ramach budżetu obywatelskiego. O zainteresowaniu społeczeństwa sferą polityki w skali mikro oraz ich aktywności w lokalnym życiu politycznym można wnioskować na podstawie danych dotyczących frekwencji wyborczej, szczególnie zaś udziału w wyborach samorządowych. Są to wybory, podczas których wybierani są przedstawiciele organów samorządowych najbliższych mieszkańcom (wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast, rady gminy, rady powiatów, sejmiki województw), czyli władze, które w bezpośredni sposób wpływają na życie lokalnych społeczności. Dane dotyczące frekwencji wyborczej w wyborach samorządowych w gminie Góra wskazują na coraz mniejsze zainteresowanie mieszkańców. W 2006 roku w wyborach uczestniczyło 48,71% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy, tj. więcej niż wynosiła średnia dla kraju (45,99%) i województwa dolnośląskiego (44,72%). W 2010 roku frekwencja wyborcza w gminie okazała się nieznacznie niższa niż w 2006 roku i wynosiła 47,66%, nadal pozostając na poziomie wyższym niż w kraju (47,32%) i na Dolnym Śląsku (45,22%). W obu przypadkach powiat górowski charakteryzował się wyższą frekwencją wyborczą niż gmina Góra, jednak różnica ta nie była znaczna. W 2014 roku zainteresowanie mieszkańców gminy wyborami samorządowym znacznie spadło o ponad 10 pp. w porównaniu z poprzednimi wyborami. Frekwencja wyborcza wyniosła jedynie 35,12% w I turze i 26,98% w II turze, pozostając na poziomie niższym od średniej powiatowej, wojewódzkiej i krajowej. Tabela 25. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w latach 2006, 2010 i 2014. Jednostka terytorialna 2006 2010 2014 2006 2010 2014 % % % % % % POLSKA 45,99 47,32 39,28 39,56 35,31 32,33 DOLNOŚLĄSKIE 44,72 45,22 35,99 38,75 34,80 29,51 Powiat górowski 49,81 50,95 40,66 37,52 50,46 31,08 Góra 48,71 47,66 35,12 - - 26,98 Źródło: PKW I tura frekwencja wyborcza II tura frekwencja wyborcza Gmina Góra dysponuje rokrocznie uchwalanym Programem współpracy Gminy Góra z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. Celem Programu jest pełniejsze zaspokajanie potrzeb społecznych mieszkańców gminy poprzez stwarzanie możliwości i warunków do realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe, a także umożliwienie organizacjom pozarządowym możliwości uczestnictwa w życiu publicznym. W Programie na 2016 rok za priorytetowe zadania publiczne, które będą realizowane przez gminę we współpracy z organizacjami pozarządowymi uznano: edukację publiczną poprzez wspieranie zadań polegających na organizowaniu nauki języków obcych, zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży oraz dorosłych, organizowaniu wypoczynku dzieci i młodzieży, organizacji zajęć edukacyjnych dla osób dorosłych i starszych; 44
ochronę i promocję zdrowia poprzez wspieranie zadań polegających na organizacji festynów i masowych imprez promujących zdrowy styl życia, bezpieczeństwo w ruchu drogowym, przeciwdziałaniu uzależnieniem, oraz pomocy dzieciom z rodzin patologicznych poprzez organizację zajęć edukacyjnych, sportowych i rekreacyjnych oraz różnych form wypoczynku, a także organizacja zajęć dla osób dorosłych i starszych, a ponadto wspieranie inicjatyw, projektów i organizacji działających na rzecz seniorów; kulturę fizyczną poprzez wspieranie zadań polegających na szkoleniu oraz organizacji imprez sportowych i rekreacyjnych na rzecz dzieci i młodzieży oraz dorosłych mieszkańców gminy, a także poprzez wspieranie działalności klubów sportowych; kulturę poprzez wspieranie zadań polegających na organizowaniu imprez kulturalnych służących promocji gminy oraz innych przedsięwzięć kulturalnych, a także organizacji konkursów oraz przygotowywaniu wydawnictw służących popularyzacji wiedzy o Ziemi Górowskiej; pomoc Polonii i Polakom za granicą poprzez stworzenie możliwości do odwiedzenia kraju oraz możliwości prezentacji dokonań w zakresie dbałości o kultywowanie języka, tradycji i kultury polskiej; promocja wolontariatu poprzez wspieranie wolontariatu, działań organizacji pozarządowych służących promocji wolontariatu oraz promowanie wolontariuszy działających na terenie gminy na forum zewnętrznym. W ramach uchwalonego Programu na współpracę z organizacjami pozarządowymi w 2016 roku gmina Góra przeznaczyła środki finansowe w wysokości 290 000,00 zł. Na terenie gminy zarejestrowanych jest kilkadziesiąt organizacji pozarządowych, działających w większości w obszarze kultury fizycznej, rozwoju lokalnego czy pomocy społecznej. W zdecydowanej większości są to stowarzyszenia, funkcjonujące od kilku czy kilkunastu lat. Wśród podmiotów NGO zarejestrowanych w gminie status OPP (organizacji pożytku publicznego), uprawniający do otrzymania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, posiadają dwie jednostki: Fundacja Pomocy Szkole im. Edwarda Machniewicza oraz Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym. Poniżej przedstawiono wykaz organizacji pozarządowych zarejestrowanych i działających w gminie Góra: Tabela 26. Organizacje pozarządowe zarejestrowane w gminie Góra Miejscowość Nazwa Adres Rok powstania Chróścina Stowarzyszenie Czas Zmiany Chróścina 41 2012 Chróścina Ochotnicza Straż Pożarna w Chróścinie Chróścina 28a 1994 Czernina Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Orły Czernina ul. Szkolna 2, Czernina 2002 Czernina Ochotnicza Straż Pożarna w Czerninie ul. Zamkowa 3, Czernina 1994 Czernina Górna Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Czernina Górna Czernina Górna 31 2011 Stowarzyszenie Na Rzecz Pomocy Dzieciom Glinka Niepełnosprawnym Daj Szansę Glinka 6 2014 Glinka Stowarzyszenie Moto Club Góra w likwidacji Glinka 14a 2010 Góra Cech Rzemiosł Różnych ul. Starogórska 2A, Góra 2001 Góra Dolnośląski Związek Hodowców Psów ul. Kwiatowa 52 2012 45
Góra Fundacja Pomocy Szkole im. Edwarda Machniewicza ul. Szkolna 1, Góra 1993 Góra Górowski Klub Sportowy Maratończyk w Górze ul. Głogowska 17, Góra 2010 Góra Górowskie Stowarzyszenie Badmintona Smecz ul. Armii Polskiej 2a, Góra 2010 Górowskie Stowarzyszenie Brydża Sportowego w Góra Górze ul. Armii Polskiej 13, Góra 2001 Góra Górowskie Towarzystwo Tenisowe ul. Sportowa 1, Góra 1995 Góra Klub Seniora Pogodna Jesień ul. Słowackiego 4, Góra 2011 Góra Klub Sportowy FC Góra ul. Piastów 25 lok. 4, Góra 2013 Góra Klub Sportowy Puenta Góra ul. Podwale 24, Góra 2014 Lokalna Grupa Działania Ujście Baryczy Gmin Góra - Góra Niechlów - Wąsosz ul. Mickiewicza 1, Góra 2008 Góra Lokalny Inkubator NGO w Górze (jednostka podległa Fundacji Pomocy Szkole im. Edwarda Machniewicza) ul. Podwale 24, Góra Góra Ludowy Zespół Sportowy Barycz Osetno ul. Sportowa 1, Góra 2004 Góra Ludowy Zespół Sportowy Korona Czernina ul. Sportowa 1, Góra 2003 Góra Ludowy Zespół Sportowy Glinka ul. Sportowa 1, Góra 2004 Góra Miejski Klub Sportowy Pogoń ul. Sportowa 1, Góra 1992 Góra Ochotnicza Straż Pożarna przy Tartaku w Górze ul. Poznańska 16, Góra 2002 Góra Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów - Oddział Rejonowy w Górze ul. Kościuszki 27, Góra 2004 Góra Powiatowe Stowarzyszenie Abstynentów Rodzina i Trzeźwość ul. Piastów 21 lok. 7, Góra 2003 Góra Stowarzyszenie Maratończyk Góra ul. Zielona 13, Góra 2013 Góra Stowarzyszenie Młodzi Młodym ul. Szkolna 1, Góra 2011 Góra Stowarzyszenie Unia Górowian ul. Mickiewicza 2a, Góra 2005 Góra Stowarzyszenie Bezpartyjny Blok Wspólnie ul. Dworcowa 44, Góra 2003 Góra Stowarzyszenie Górowski Klub Jeździecki Cwał ul. Mickiewicza 17, Góra 2011 Góra Stowarzyszenie Kupców i Producentów Płodów osiedle Kazimierza Rolnych Powiatu Górowskiego Wielkiego 2b lok. 4, Góra 2003 Góra osiedle Kazimierza Stowarzyszenie Młodzi Górą Wielkiego 22a lok. 2, Góra 2004 Góra Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego ul. Korczaka 4, lok. 3, Góra 2005 Góra Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym ul. Piłsudskiego 58, Góra 1994 Góra Stowarzyszenie Przyjaciół Przedszkola Publicznego nr 1 im. Marii Konopnickiej w Górze ul. Żeromskiego 15, Góra 2008 Góra skwer Księdza Stanisława Stowarzyszenie Samarytanin Chłopeckiego 1a 2001 Góra osiedle Kazimierza Stowarzyszenie Sto Procent Pasji Wielkiego 6C lok. 6, Góra 2011 Góra Szkolny Związek Sportowy ul. Sportowa 1, Góra 2004 Góra Towarzystwo Przyjaciół Dzieci i Młodzieży Spełnione Marzenia ul. Armii Krajowej 19 lok. 4 2012 Góra Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna ul. Reymonta 4, Góra 1991 Góra Towarzystwo Ziemi Górowskiej ul. Świętosławy 1, Góra 1994 Góra Uczniowski Klub Sportowy Grom Dwójka ul. Poznańska 2a, Góra 2000 Góra Uczniowski Klub Sportowy Trójka ul. Poznańska 2, Góra 2004 46
Związek Sybiraków - Oddział Wojewódzki w Lesznie z ul. Wrocławska 58 lok. 2, Góra siedzibą w Górze Góra 1991 Grabowno Kółko Rolnicze w Grabownie Grabowno 33 2002 Kłoda Górowska Stowarzyszenie Razem Dla Kłody Kłoda Górowska 29 lok. 1 2013 Kłoda Górowska Krajowe Stowarzyszenie Korektorów i Terapeutów Racic Kłoda Górowska 32a 2008 Ligota Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Wsparcie, Informacja, Rozwój Ligota 28C lok. 1 2011 Osetno Ochotnicza Straż Pożarna w Osetnie Osetno 45 1994 Ryczeń Ochotnicza Straż Pożarna w Ryczeniu Ryczeń 22a 1991 Stara Góra Ochotnicza Straż Pożarna w Starej Górze Stara Góra 26b 1994 Stara Góra Grupa Inicjatywy Turystycznej Sezesko Stara Góra 29 2011 Strumienna Stowarzyszenie Chwytaj Sportowe Marzenia Strumienna 19 2014 Ślubów Stowarzyszenie Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Społecznego Ślubów 2a lok. 1 2004 Ślubów Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Razem Możemy Więcej Ślubów 31 2003 Ślubów Uczniowski Klub Sportowy Orkan Ślubów 54 1998 Wierzowice Małe Fundacja Iris Wierzowice Małe 25 2014 Wierzowice Małe Ochotnicza Straż Pożarna w Wierzowicach Małych Wierzowice Małe 1 1994 Witoszyce Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Kresowiak Witoszyce 10 2009 Zawieścice Ochotnicza Straż Pożarna w Zawieścicach Zawieścice 2a 1994 Źródło: www.bazy.ngo.pl oraz Krajowy Rejestr Sądowy Aktywność społeczną mieszkańców gminy Góra w relacji do innych jednostek administracyjnych można porównać za pomocą wskaźnika liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszkańców. W 2014 roku w gminie Góra wynosił on 30, przy czym wyższy był w mieście (32) niż na obszarach wiejskich (27). Osiągnięte wartości nadal pozostawały niższe niż wynosiła w tym okresie średnia krajowa (33 podmioty NGO na 10 tys. mieszkańców) czy wojewódzka (36 podmiotów na 10 tys. mieszkańców), jednak dynamika zmian w latach 2010-014 okazała się wyższa w gminie, a szczególnie na obszarze wiejskim. Między 2010 a 2014 rokiem wartość wskaźnika fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. ludności wzrosła w gminie o 11 podmiotów, w tym o 9 w mieście i aż o 14 na obszarach wiejskich. Wzrosty wskaźnika w kraju i województwie, a nawet w powiecie były niższe, co świadczy o dynamiczniejszym rozwoju trzeciego sektora właśnie na obszarze gminy Góra. 47
Tabela 27. Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 27 28 30 32 33 POLSKA - MIASTO 30 31 33 35 37 DOLNOŚLĄSKIE 28 30 32 34 36 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 30 31 33 36 38 Powiat górowski 19 23 24 25 27 Powiat górowski - MIASTO 0 0 28 29 30 Góra 19 24 25 27 30 Góra - miasto 23 28 30 31 32 Góra - obszar wiejski 13 18 19 22 27 Źródło: GUS/BDL fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 000 mieszkańców Mieszkańcy gminy Góra mają możliwość bezpośredniego wpływania na inwestycje realizowane w gminie za pośrednictwem Budżetu Obywatelskiego. Do Budżetu Obywatelskiego można zgłaszać zadania o charakterze inwestycyjnym, mieszczące się w katalogu zadań własnych Gminy wynikających z art. 7. Ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Inwestycje powinny służyć poprawie życie mieszkańcom i odpowiadać ich potrzebom, mogą dotyczyć m.in. infrastruktury drogowej, ochrony środowiska, pomocy społecznej, edukacji, kultury, sportu, zieleni, porządku publicznego i bezpieczeństwa mieszkańców czy promocji miasta. Koszt inwestycji zgłaszanych do Budżetu Obywatelskiego gminy nie może przekraczać 200 tys. zł. Do Budżetu Obywatelskiego Gminy Góra na rok 2015 zgłoszono łącznie 31 zadań, z czego głosowaniu poddano 19 projektów. Do realizacji zostało wybrane zadanie pn. Budowa kortu do tenisa ziemnego ze sztucznej trawy wraz z wyposażeniem i jego oświetleniem oraz przebudowa ściany do tenisa ziemnego. W ramach zadania w miejscu obecnego kortu tenisowego o powierzchni asfaltowej (kort tenisowy OKF Góra) powstaje kort tenisowy o nawierzchni trawiastej wraz z oświetleniem, nowym ogrodzeniem i przebudową ścianki. Zadanie polegające na budowie kortu do tenisa ziemnego uzyskało 1 050 głosów, tj. 16% wszystkich oddanych głosów. Ogółem w głosowaniu na projekt w Budżecie Obywatelskim w 2015 roku wzięło udział 6 600 mieszkańców, z czego 678 oddało głosy nieważne. W 2016 roku mieszkańcy gminy mogą wybierać wśród dwóch wniosków, które pozytywnie przeszły weryfikację formalną, merytoryczną i finansową komisji ds. budżetu obywatelskiego gminy Góra: Budowa wielofunkcyjnego boiska przy Szkole Podstawowej w Ślubowie Budowa oświetlenia ulicznego przy ul. Wierzbowej 48
Głosowanie na projekty zgłoszone do Budżetu Obywatelskiego Gminy Góra na 2016 rok trwało od 2 do 29 lutego br. Wyniki zostaną ogłoszone 15 marca 2016 roku6. 6 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?sid=22a25e7d017f1a3169a7172721a42ed5&tr=cl&cms_id=6646&cmssi d=&p=&m= (26.02.2016) 49
2.2 Diagnoza zjawisk w sferze gospodarczej GOSPODARKA I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ W 2014 roku na terenie gminy Góra działalność prowadziły 1 773 podmioty gospodarcze. Większość podmiotów gospodarczych zarejestrowało swoją działalność w mieście Góra w 2014 ich liczba wynosiła 1 304 podmiotów, co stanowiło 73,5% gminnych przedsiębiorstw. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie fluktuowała na przestrzeni lat 2010-2014, przyjmując minimalne wartości w 2011 roku (1 710 jednostek), a maksymalne w 2013 roku (1 805 jednostek). Mimo obserwowanych corocznych zmian, w 2014 roku liczba podmiotów gospodarczych w gminie osiągnęła poziom o 0,9% niższy niż w 2010 roku, przy czym w przypadku miasta spadek liczby przedsiębiorstw wyniósł 2,1%, natomiast na obszarach wiejskich nastąpił wzrost o 2,6%. Zasoby podmiotów gospodarczych w gminie tworzą przede wszystkim jednoosobowe działalności gospodarcze oraz firmy mikro, tj. podmioty zatrudniające od 0 do 9 pracowników. Stanowią one ok. 95% wszystkich przedsiębiorstw w gminie. Znacznie niższa jest liczba podmiotów gospodarczych zatrudniających więcej niż 10 pracowników. W kategorii 10-49 zatrudnionych mieściło się 79 firm, w tym 58 zlokalizowanych w mieście i 21 na obszarach wiejskich. Stanowiły one w 2014 roku 4,5% wszystkich przedsiębiorstw, a w porównaniu z 2010 rokiem ich liczba zmniejszyła się aż o 12,2% (w tym o 14,7% w mieście i o 4,5% na obszarach wiejskich). Firmy większe, zatrudniające 50-249 pracowników, stanowiły jedynie 0,8% podmiotów gospodarczych w gminie, a ich liczebność w porównaniu do 2010 roku spadła o 17,6% (z 17 do 14 jednostek). Tabela 28. Podmioty gospodarcze wg liczby pracowników w gminie Góra w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 1 789 1 710 1 765 1 805 1 773 Góra - miasto 1 332 1 275 1 309 1 331 1 304 Góra - obszar wiejski 457 435 456 474 469 Góra 1 682 1 605 1 668 1 711 1 680 Góra - miasto 1 247 1 191 1 234 1 256 1 232 Góra - obszar wiejski 435 414 434 455 448 Góra 90 89 81 78 79 Góra - miasto 68 68 59 59 58 Góra - obszar wiejski 22 21 22 19 21 50-249 pracowników Góra 17 16 16 16 14 Góra - miasto 17 16 16 16 14 Góra - obszar wiejski 0 0 0 0 0 Źródło: GUS/BDL ogółem 0-9 pracowników 10-49 pracowników Wśród podmiotów gospodarczych gminy zdecydowanie przeważają jednostki sektora prywatnego. Prywatne firmy stanowią ok. 91% wszystkich podmiotów gospodarczych w 2014 roku 1 163 z nich zarejestrowanych było w mieście (72% sektora prywatnego), zaś 454 na obszarach wiejskich (28%). 50
Natomiast liczba podmiotów sektora publicznego w gminie wynosiła 156 jednostek i była o 5,4% wyższa niż w 2010 roku. Wzrost dotyczył jedynie obszaru miasta (o 6%), zaś na terenach wiejskich liczba podmiotów sektora publicznego była stabilna. W mieście nastąpił również spadek liczby jednostek sektora prywatnego, choć był on mniejszy i wynosił -3%. W przypadku obszaru wiejskiego sektor prywatny powiększył się w latach 2010-2014 o 2,7%. Tabela 29. Podmioty gospodarcze wg sektora własności w gminie Góra w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 148 149 155 157 156 Góra - miasto 133 135 141 142 141 Góra - obszar wiejski 15 14 14 15 15 Góra 1 641 1 561 1 610 1 648 1 617 Góra - miasto 1 199 1 140 1 168 1 189 1 163 Góra - obszar wiejski 442 421 442 459 454 Źródło: GUS/BDL sektor publiczny sektor prywatny Wśród podmiotów gospodarczych w gminie dominują jednostki działające w sekcji G, handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. W 2014 roku ich liczba wynosiła 467, co stanowiło 26,3% wszystkich podmiotów w gminie. Kolejne pod względem liczebności są: sekcja L, działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (264 podmiotów, 14,9%), sekcja F, budownictwo (248 podmiotów, 14%) oraz sekcja C, przetwórstwo przemysłowe (138 podmiotów, 7,8%). W poszczególnych sekcjach zachodziły różne zmiany w zakresie liczebności między 2010 a 2014 rokiem. W tym czasie najwyższą dynamiką wzrostu cechowały się sekcja Q, opieka zdrowotna i pomoc społeczna (wzrost o 36,6%), sekcja J, informacja i komunikacja (o 26,3%), sekcja E, dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (o 25%), sekcja N, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (o 19%) oraz sekcja P, edukacja (o 14,8%). Wzrost dotyczył również jednostek prowadzących działalność w sekcjach: L (o 9,5%), R (o 8,3%), S i T (o 2,5%), A (o 2,3%) oraz F (o 1,2%). Z kolei spadek liczby podmiotów gospodarczych dotknął szczególnie sekcję I, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (spadek o 13,3%), sekcję M, działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (o 13,3%) oraz sekcję G, handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (o 12,9%). Zmniejszyła się również liczba przedsiębiorstw działających w sekcji K (-5,1%), C (-1,4%) oraz H (-2%). Tabela 30. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD w gminie Góra w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 44 42 47 44 45 sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 140 144 139 138 138 sekcja D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 2 2 2 2 2 51
sekcja E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 4 4 4 5 5 sekcja F Budownictwo 245 234 244 249 248 sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 536 481 488 486 467 sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 49 43 49 51 48 sekcja I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 30 31 28 30 26 sekcja J Informacja i komunikacja 19 18 19 22 24 sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 59 50 58 60 56 sekcja L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 241 254 256 259 264 sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 105 85 89 97 91 sekcja N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 21 19 17 25 25 sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 18 18 18 18 18 sekcja P Edukacja 61 58 67 69 70 sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 71 88 97 103 97 sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 24 23 27 25 26 sekcja S Pozostała działalność usługowa i T Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 120 116 116 122 123 Źródło: GUS/BDL Do najważniejszych zakładów pracy na terenie gminy Góra należą7: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska DEMI (przetwórstwo mleka) PPHU A-LIMA-BIS Sp. z o.o. (producent mleka w proszku) MIXT Sp. z o.o. (zakład młynarski) Runoland Sp. z. o.o. (zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego) BIOESTRY Sp. z o.o. (kontraktacja i skup rzepaku) Food Works Poland Sp. z o.o. (skup i przetwórstwo mięsne) Dora Sławęcice Podgórski Tadeusz (produkcja kukurydzy konsumpcyjnej) Przedsiębiorstwo Drzewne Tartak Góra Sp. z o.o. (produkcja tarcicy) Centrum Remontowo-Handlowe REMA Sp. z o.o. (remont maszyn, produkcja spawanych konstrukcji stalowych) Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Dąbrowa w Radosławiu (eksploatacja żwiru) Pfeifer&Langen S.A. (produkcja) Zakład Produkcji Opryskiwaczy Skotarek w Górze (produkcja) Spółdzielnia Inwalidów Jedność (producent odzieży roboczej) Moda Wrocław S.A. (producent odzieży) 7 Za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025 52
PGNiG S.A. (wydobycie gazu) Przedsiębiorstwo Drogowo Melioracyjne Drogomel A. Skoczylas K. Głuszko Sp. J. (drogownictwo) Przedsiębiorstwo Drogowo Transportowe DROGTRANZ Andrzej Paradowski (drogownictwo) Pieczarkarnia PIEPRZYK (produkcja) PSS Społem (produkcja, handel) Interesy lokalnych przedsiębiorców reprezentują trzy gminne organizacje: Stowarzyszenie Pracodawców w Górze, prowadzące działania na rzecz pracodawców; Stowarzyszenie Kupców Targowiska Miejskiego w Górze, prowadzące działania na rzecz ochrony interesów członków, świadczenia drobnych usług handlowych i reklamy targowiska; Cech Rzemiosł Różnych w Górze, prowadzące działania na rzecz utrwalania więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki i godności zawodu, prowadzenie działalności społeczno-organizacyjnej, kulturalnej i oświatowej dla członków stowarzyszenia oraz reprezentowanie ich interesów wobec organów administracji i sądów. Największe możliwości rozwoju działalności gospodarczej w obrębie gminy stwarza Podstrefa Góra Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej INVEST-PARK. Przedsiębiorcy inwestujący w strefie mogą liczyć na pomoc publiczną w postaci zwolnień od podatku dochodowego w zależności od wielkości firmy mogą one wynosić od 25% do 45% kosztów inwestycji lub 2-letnich kosztów pracy. Podstrefa Góra, ustanowiona w 2009 roku, obejmuje teren o powierzchni 15,47 ha, znajdujący się w północnej części miasta, przylegający do drogi wojewódzkiej nr 323 w kierunku Leszna oraz nieczynnej linii kolejowej Bojanowo-Góra. Zgodnie z danymi WSSE INVEST-PARK na terenie Podstrefy Góra działalność prowadzi aktualnie jeden przedsiębiorca: dbp Eko Sp. z o.o., firma działająca w branży przemysłowej i zajmująca się obróbką metali (produkcja spawanych konstrukcji metalowych i izolacyjnych, dźwiękochłonnych kabin i obudów). Na terenie strefy powstała hala produkcyjna firmy o powierzchni ok. 3 500 m 2, a łączna wartość inwestycji ukształtowała się na poziomie 9 mln zł8. Do dyspozycji przedsiębiorców pozostaje jeszcze ok. 13 ha terenów włączonych do podstrefy WSSE w Górze. Oprócz tego, gmina dysponuje również terenem inwestycyjnym o powierzchni ok. 30 ha zlokalizowanym w północno-wschodniej części miasta, przy drodze w kierunku Rawicza. Bardzo ważnym obszarem gospodarki gminy jest rolnictwo i związany z nim przemysł. Wynika to z typowo rolniczego charakteru gminy, w której większość obszaru stanowią grunty rolne. Użytki rolne zajmują 17 735 ha powierzchni gminy, tj. 66,6% jej obszaru. Przeważają w nich grunty orne, których powierzchnia wynosi 14 285 ha, ale występują również łąki i pastwiska czy sady. Struktura użytków rolnych w gminie Góra przedstawiała się w 2014 roku następująco: grunty orne 14 285 ha sady 39 ha łąki 1 705 ha 8 Za: https://invest-park.com.pl/o-strefie/firmy-w-strefie/ (25.02.2016) 53
pastwiska 975 ha grunty rolne zabudowane 520 ha grunty pod stawami 18 ha grunty pod rowami 193 ha Wśród gruntów ornych w gminie przeważają grunty dobre (klasa bonitacyjna III) i średnie (klasa bonitacyjna IV) zajmują one obszar o powierzchni odpowiednio 4 070 ha i 3 830 ha. Na obszarze 3 047 ha występują grunty słabe (klasa V i VI), zaś najmniejsze powierzchniowo są grunty orne klasy I i II, tj. bardzo dobre, których powierzchnia w gminie wynosi jedynie 95 ha. W przypadku użytków zielonych przeważają grunty średnie, klasy IV, które zajmują 993 ha. Kolejne pod względem powierzchni są grunty słabe, V i VI klasy (510 ha), następnie grunty dobre, III klasy (379 ha). Najmniej jest użytków rolnych położonych na gruntach dobrych, I i II klasy jedynie 6 ha9. Przedstawione powyżej uwarunkowania bezpośrednio wpływają na rolniczy charakter gminy Góra, a także wysoki poziom zaangażowania obszarów wiejskich w działalność rolniczą. Rolnictwo i związany z nim przemysł przetwórstwa spożywczego jest tym samym jednym z ważniejszych źródeł utrzymania mieszkańców gminy. Należy jednak dodać, iż w gminie przeważają gospodarstwa rolne małe, charakteryzujące się niską wydajnością. Analiza wskaźników dotyczących podmiotów gospodarczych wskazuje, że gmina Góra cechuje się niższym poziomem przedsiębiorczości w porównaniu z większymi jednostkami administracyjnymi. W 2014 roku na 10 tys. mieszkańców przypadały 863 podmioty wpisane do rejestru REGON i jedynie w powiecie górowskim odnotowano niższy wskaźnik 757 podmiotów. W tym samym roku na 10 tys. ludności kraju przypadało 1 071 podmiotów wpisanych do rejestru REGON, a na Dolnym Śląsku aż 1 207 przedsiębiorstw. Również obszar miejski gminy na tle obszarów miejskich kraju i województwa wypadał słabiej w gminie wskaźnik wynosił 1 059 podmiotów, podczas gdy w miastach kraju 1 297 przedsiębiorstw, a w miastach województwa aż 1 373 podmioty gospodarcze. Ponadto o ile w skali kraju i województwa od 2011 roku występuje stała tendencja rosnąca w zakresie podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności, w przypadku gminy Góra (ale również powiatu górowskiego) następowały wahania i w 2014 roku wynik był gorszy niż w 2013 roku. Znaczna różnica w zakresie poziomu przedsiębiorczości dotyczy różnych obszarów w samej gminie jak wskazano powyżej na 10 tys. mieszkańców miasta przypadało 1 059 podmiotów, podczas gdy w na obszarach wiejskich wskaźnik ten był niemal dwukrotnie niższy i wynosił 569 podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności. 9 Za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra w latach 2015-2025 54
Tabela 31. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 1 015 1 004 1 032 1 057 1 071 POLSKA - MIASTO 1 244 1 225 1 257 1 285 1 297 DOLNOŚLĄSKIE 1 135 1 123 1 156 1 194 1 207 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 1 302 1 285 1 320 1 362 1 373 Powiat górowski 752 717 743 766 757 Powiat górowski - MIASTO 1 047 1 069 1 055 Góra 851 820 849 872 863 Góra - miasto 1 055 1 020 1 048 1 073 1 059 Góra - obszar wiejski 545 521 550 572 569 Źródło: GUS/BDL podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Kolejne wskaźniki gospodarcze również wskazują na trudniejszą sytuację w gminie Góra. Wskaźnik jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności w 2014 roku kształtował się na poziomie 63 i była to wartość najniższa w całym analizowanym okresie. Ponownie wyższy poziom wskaźnika wystąpił w mieście Góra (68) niż na obszarach wiejskich (54). W skali kraju na 10 tys. ludności przypadały 93 nowo zarejestrowane jednostki, zaś w skali województwa 101, w tym 108 na obszarach miejskich. Były to również wartości najniższe od 2010 roku. Tabela 32. Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 104 90 93 95 93 POLSKA - MIASTO 122 104 109 110 106 DOLNOŚLĄSKIE 114 103 104 113 101 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 125 111 112 124 108 Powiat górowski 75 77 78 71 61 Powiat górowski - MIASTO 0 0 93 87 69 Góra 88 92 85 83 63 Góra - miasto 95 115 90 93 68 Góra - obszar wiejski 77 58 77 67 54 Źródło: GUS/BDL jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności W przypadku jednostek wykreślonych z rejestru REGON na 10 tys. ludności w gminie Góra osiągano niższe wskaźniki niż w województwie i kraju, co oznacza, że na terenie gminy likwidowanych było relatywnie mniej przedsiębiorstw niż w większych jednostkach. W 2014 roku na 10 tys. ludności gminy przypadało 67 wykreślonych jednostek, podczas gdy w skali kraju było to 79 podmiotów, a w województwie 88 jednostek. Wskaźnik podmiotów wykreślonych z rejestru REGON na 10 tys. 55
mieszkańców we wszystkich jednostkach terytorialnych podlegał w latach 2010-2014 licznym fluktuacjom, przyjmując wartości niższe i wyższe wyraźnie widoczne jest jednak maksimum przypadające na 2011 rok, w którym z rejestru REGON wykreślano najwięcej podmiotów. Tabela 33. Jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 62 100 65 70 79 POLSKA - MIASTO 74 121 77 83 94 DOLNOŚLĄSKIE 66 115 72 76 88 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 72 128 78 84 96 Powiat górowski 59 108 52 50 64 Powiat górowski - MIASTO 0 0 62 60 77 Góra 75 124 53 59 67 Góra - miasto 90 147 61 66 76 Góra - obszar wiejski 51 89 42 48 54 Źródło: GUS/BDL jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności Na podstawie powyższych danych określono saldo jednostek nowych i wykreślonych na 10 tys. ludności. Krytycznym był rok 2011, gdy we wszystkich jednostkach saldo było ujemne, przy czym znacznie wyższe wartości odnotowano w gminie (-32) i powiecie (-31) niż w województwie (-12) i kraju (-10). W latach kolejnych (2012-2013) saldo jednostek nowych i wykreślonych na 10 tys. ludności okazało się dodatnie, zaś w 2014 roku sytuacja w gminie i powiecie była inna niż w większych jednostkach. W skali kraju i województwa w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców liczba jednostek nowo rejestrowanych była wyższa niż wykreślanych, co oznacza, że saldo było dodatnie (14 w kraju i 13 w województwie). Natomiast w powiecie górowskim i gminie sytuacja była odmienna liczba jednostek wykreślanych okazała się wyższa niż nowo rejestrowanych, przez co saldo było ujemne i wynosiło -3 w powiecie i -4 w gminie Góra, w tym -8 w mieście. 56
Tabela 34. Saldo jednostek nowych i wykreślonych z rejestru REGON na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 42-10 28 25 14 POLSKA - MIASTO 48-17 32 27 12 DOLNOŚLĄSKIE 48-12 32 37 13 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 53-17 34 40 12 Powiat górowski 16-31 26 21-3 Powiat górowski - MIASTO 31 27-8 Góra 13-32 32 24-4 Góra - miasto 5-32 29 27-8 Góra - obszar wiejski 26-31 35 19 0 Źródło: GUS/BDL saldo jednostek nowych i wykreślonych z rejestru REGON na 10 tys. ludności Wskaźnik osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym wskazuje na niższy poziom przedsiębiorczości mieszkańców gminy i powiatu w porównaniu z województwem i krajem. W 2014 roku na 100 mieszkańców gminy Góra w wieku produkcyjnym przypadało 9 osób prowadzących działalność gospodarczą, przy czym więcej takich osób było wśród mieszkańców miasta (10,3) niż mieszkańców obszarów wiejskich (7). W skali kraju na 100 osób w wieku produkcyjnym działalność gospodarczą prowadziło średnio 12 osób, a w skali województwa niemal 13 osób. Należy zwrócić uwagę ponadto na fakt, że w przypadku województwa i kraju, mimo niewielkich spadków w 2011 roku, wskaźnik wykazywał tendencję rosnącą (wartości w 2014 roku były wyższe niż w 2010 roku), natomiast w przypadku gminy i powiatu występowały rokroczne wahania, a wartości z 2014 roku okazały się niższe niż w 2010 roku. Tabela 35. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 11,9 11,6 11,9 12,1 12,2 POLSKA - MIASTO 13,9 13,6 13,8 14,1 14,2 DOLNOŚLĄSKIE 12,3 12,0 12,3 12,6 12,7 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 13,6 13,2 13,6 13,8 13,9 Powiat górowski 8,7 8,0 8,3 8,6 8,4 Powiat górowski - MIASTO 10,7 11,0 10,7 Góra 9,3 8,6 8,9 9,2 9,0 Góra - miasto 10,8 9,9 10,3 10,6 10,3 Góra - obszar wiejski 7,0 6,5 6,9 7,2 7,0 Źródło: GUS/BDL osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym 57
W 2014 roku na terenie gminy Góra znajdowały się 1 293 podmioty gospodarcze zatrudniające 0-9 pracowników w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym. Wyższe wartości wskaźnika występowały w mieście (1 573 podmioty) niż na obszarach wiejskich (868 podmiotów). Ponownie znacznie więcej podmiotów gospodarczych zatrudniających od 0 do 9 pracowników (na 10 tys. ludności) znajdowało się na Dolnym Śląsku (1 831) i w kraju (1 625), szczególnie zaś na obszarach miejskich tych jednostek (odpowiednio 2 104 i 1 973 podmioty gospodarcze). Tabela 36. Podmioty gospodarcze zatrudniające 0-9 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 1 495,6 1 485,5 1 542,1 1 593,1 1 625,5 POLSKA - MIASTO 1 808,5 1 795,0 1 867,7 1 932,8 1 973,8 DOLNOŚLĄSKIE 1 658,2 1 650,9 1 717,8 1 793,0 1 831,6 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 1 902,0 1 895,0 1 971,1 2 060,3 2 104,7 Powiat górowski 1 105,0 1 056,4 1 105,5 1 142,6 1 136,9 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 1 530,4 1 572,1 1 570,8 Góra 1 242,0 1 201,6 1 256,9 1 297,0 1 293,2 Góra - miasto 1 503,0 1 464,6 1 527,8 1 573,7 1 573,2 Góra - obszar wiejski 829,2 792,3 835,6 873,2 868,2 Źródło: GUS/BDL podmioty gospodarcze zatrudniające 0-9 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym W przypadku podmiotów gospodarczych zatrudniających 10-49 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym sytuacja w gminie Góra jest lepsza niż w województwie i kraju. W 2014 roku wskaźnik dla gminy ukształtował się na poziomie 60,8 podmiotów, podczas gdy średnia dla kraju wynosiła 60,6 podmiotów, a średnia dla Dolnego Śląska 56,1 podmiotów. Na przestrzeni lat 2010-2014 we wszystkich jednostkach ubyło podmiotów gospodarczych zatrudniających 10-49 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym. Były to spadki o kilka jednostek, a gmina Góra cechowała się dość wysoką dynamiką spadku (-8,6%, w tym -9,6% w mieście). Szybciej ubywało podmiotów gospodarczych zatrudniających 10-49 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym jedynie w powiecie górowskim (-14,8%). W skali kraju było to -6,9%, zaś w skali województwa -1,9%. 58
Tabela 37. Podmioty gospodarcze zatrudniające 10-49 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 65,1 65,0 59,5 59,5 60,6 POLSKA - MIASTO 76,8 76,9 71,4 72,1 73,9 DOLNOŚLĄSKIE 57,2 57,5 54,2 54,9 56,1 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 63,2 63,7 61,3 62,5 64,2 Powiat górowski 61,5 61,1 53,2 51,8 52,4 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 76,0 76,9 77,4 Góra 66,5 66,6 61,0 59,1 60,8 Góra - miasto 82,0 83,6 73,0 73,9 74,1 Góra - obszar wiejski 41,9 40,2 42,4 36,5 40,7 Źródło: GUS/BDL podmioty gospodarcze zatrudniające 10-49 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym W 2014 roku na 10 tys. mieszkańców gminy Góra w wieku produkcyjnym przypadało 10,8 podmiotów gospodarczych zatrudniających od 50 do 249 pracowników. Nieznacznie wyższe były wskaźniki dla województwa (11,6 podmiotów) i kraju (12,2 podmiotów), a niższy dla powiatu górowskiego (8,3 podmiotów). Należy jednak zauważyć, iż w mieście Góra wskaźnik podmiotów gospodarczych zatrudniających 50-249 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym wzrastał do 17,9 podmiotów, co było najwyższą wartością wśród analizowanych jednostek. Gmina Góra, podobnie jak i powiat górowski, cechowała się jednak negatywną tendencją jeśli chodzi o zmiany wartości wskaźnika w latach 2010-2014. W przypadku kraju i województwa w 2014 roku wskaźnik był wyższy niż w 2010 roku, podczas gdy w gminie i powiecie kształtował się na poziomie znacznie niższym niż w 2010 roku. Szczególnie istotna zmiana wystąpiła między 2013 a 2014 rokiem, gdy wskaźnik zmniejszył się z 12,1 do 10,8 jednostek, a na obszarze miejskim gminy z 20,0 do 17,9 podmiotów. 59
Tabela 38. Podmioty gospodarcze zatrudniające 50-249 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 12,0 11,9 12,1 12,1 12,2 POLSKA - MIASTO 16,4 16,3 16,7 16,8 17,0 DOLNOŚLĄSKIE 11,2 10,9 11,5 11,5 11,6 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 14,0 13,7 14,5 14,6 14,8 Powiat górowski 8,5 8,1 9,4 9,1 8,3 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 18,2 18,5 16,7 Góra 12,6 12,0 12,1 12,1 10,8 Góra - miasto 20,5 19,7 19,8 20,0 17,9 Źródło: GUS/BDL podmioty gospodarcze zatrudniające 50-249 pracowników na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba osób pracujących 10 na terenie gminy Góra wynosiła w 2014 roku 2 974 osoby, z czego 2 286 osób zamieszkiwało w mieście (81,8% ogółu pracujących), a 508 osób na obszarach wiejskich (18,2%). Wśród pracujących w gminie nieznaczną przewagę miały kobiety, których liczba w 2014 roku wynosiła 1 521 (tj. 54,5% ogółu pracujących), podczas gdy liczba pracujących mężczyzn ukształtowała się na poziomie 1 273 osób (tj. 45,6%). W 2014 roku w przypadku pracujących mężczyzn udział mieszkańców miasta wynosił 76,4% (972 osoby), a w przypadku pracujących kobiet udział mieszkanek obszaru miejskiego 86,4% (1 314 osoby). Na przestrzeni lat 2010-2014 liczba pracujących w gminie zmniejszyła się ogółem o 4,2%, ale natężenie zjawiska było różne w zależności od płci. W przypadku mężczyzn spadek wyniósł -1,1% (w tym -2,8% w mieście), a w przypadku kobiet był znacznie wyższy i wynosił -6,6% (w tym aż -8,2% w mieście). Odmienne tendencje cechowały również różne obszary gminy jak wynika z powyższych danych liczba pracujących w mieście zmniejszyła się w latach 2010-2014 o -6,0%, podczas gdy na obszarach wiejskich liczba pracujących zwiększyła się o 4,7%, w tym o 4,9% wśród mężczyzn i o 4,5% wśród kobiet. 10 Bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach; bez zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących do 5 osób, (dla lat 1995-1998); bez zakładów osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą o liczbie pracujących do 9 osób (dla 1999 r.); bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób (od 2000 r.). W 2004 i 2005 r. dla gmin miejsko-wiejskich sporządzane jest jedno sprawozdanie, brak informacji dla części miejskiej i części wiejskiej. Wg faktycznego miejsca pracy (dla lat 1995-2003); wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności (od 2004 r.) wyjaśnienie GUS. 60
Tabela 39. Liczba pracujących w gminie Góra w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 pracujący Góra 2 916 2 839 2 757 2 729 2 794 Góra - miasto 2 431 2 338 2 262 2 208 2 286 Góra - obszar wiejski 485 501 495 521 508 pracujący - mężczyzni Góra 1 287 1 259 1 246 1 183 1 273 Góra - miasto 1 000 957 947 869 972 Góra - obszar wiejski 287 302 299 314 301 pracujący - kobiety Góra 1 629 1 580 1 511 1 546 1 521 Góra - miasto 1 431 1 381 1 315 1 339 1 314 Góra - obszar wiejski 198 199 196 207 207 Źródło: GUS/BDL Wskaźnik pracujących na 1000 ludności pozwala porównać sytuację w gminie oraz innych jednostkach administracyjnych. W 2014 roku w gminie Góra na 1000 mieszkańców przypadało 136 pracujących osób. W przypadku miasta Góra wskaźnik ukształtował się na poziomie 186 pracujących na 1000 ludności, natomiast na obszarach wiejskich wynosił 62. Na przestrzeni lat 2010-2014 w gminie Góra odnotowano negatywne zjawisko w zakresie liczby pracujących na 1000 mieszkańców wartość wskaźnika spadła o 3 punkty, przy czym spadek dotyczył jedynie miasta (-7). Dodatkowo w gminie był on wyraźnie niższy niż w większych jednostkach administracyjnych. Wskaźnik pracujących na 1000 ludności Polski wynosił w 2014 roku 230 (o 7 więcej niż w 2010 roku), a na 1000 mieszkańców Dolnego Śląska 251 (o 11 więcej niż w 2010 roku). Znaczna okazała się także różnica między obszarami miejskimi gminy (186 pracujących na 1000 ludności) a obszarami miejskimi województwa dolnośląskiego (302 pracujących na 1000 ludności) i całego kraju (310 pracujących na 1000 mieszkańców). Tabela 40. Pracujący na 1000 ludności w latach 2010-2014 pracujący na 1000 ludności Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA 223 224 223 226 230 POLSKA - MIASTO 304 304 302 304 310 DOLNOŚLĄSKIE 240 241 239 244 251 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 289 289 287 294 302 Powiat górowski 0 0 171 169 182 Powiat górowski - MIASTO 139 136 133 132 136 Góra 139 136 133 132 136 Góra - miasto 193 187 181 178 186 Góra - obszar wiejski 58 60 60 63 62 Źródło: GUS/BDL 61
2.3. Diagnoza zjawisk w sferze środowiskowej WARUNKI NATURALNE I ŚRODOWISKO 11 Pod względem regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski wg J. Kondrackiego, obszar gminy Góra położony jest w obrębie następujących jednostek: megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa prowincja: Niż Środkowoeuropejski podprowincja: Niziny Środkowopolskie makroregion: Nizina Południowowielkopolska i Obniżenie Milicko- Głogowskie mezoregion: Wysoczyzna Leszczyńska i Pradolina Głogowska. Budowa geologiczna i surowce mineralne Pod względem regionalizacji hydrogeologicznej Polski obszar gminy położony jest w obrębie następujących jednostek: region VI wielkopolski subregion: VI5 fragment zielonogórsko-leszczyński subregion: VI6 część pradoliny barycko-głogowskiej. Głębokie podłoże na terenie gminy tworzone jest przez utwory paleozoiczne, na których zalegają osady mezozoiczne (głównie z okresu permu i triasu). Podłoże mezozoiczne przykryte jest osadami trzeciorzędowymi: oligocenu (osady piaszczysto-mułkowato-ilaste) i miocenu (utwory ilaste dolnego miocenu, utwory formacji burowęglowej środkowego miocenu oraz iły górnego miocenu). Podłoże podczwartorzędowe charakteryzuje się znacznym urozmaiceniem i ogólną zgodnością z ukształtowaniem współczesnej powierzchni terenu. Najstarszymi utworami czwartorzędowymi zlodowacenia południowopolskiego są dwa poziomy glin morenowych, miejscami piasków i żwirów oraz mułków. Doliny erozyjne interglacjału wielkiego mają przebieg zgodny z dolinami współczesnymi. Utwory dolin kopalnych z tego okresu to głównie piaski różnoziarniste oraz żwiry, rzadziej iły i mułki. Zlodowacenie środkowopolskie reprezentują dwa poziomy glin morenowych rozdzielonych lokalnie utworami fluwioglacjalnymi i zastoiskowymi, natomiast zlodowacenie bałtyckie to cykl osadów żwirowo-piaszczystych z fragmentami mułków w dolinie Baryczy, Rowu Polskiego i Rowu Śląskiego oraz mniejszych dolin rzecznych. Osady holoceńskie to głównie piaski, mułki i torfy budujące terasy niskie dolin rzecznych. Do surowców mineralnych 12 występujących na terenie gminy Góra należą: gaz ziemny, złoża piasków, węgiel brunatny i surowce ilaste ceramiki budowlanej. Największym bogactwem naturalnym gminy są złoża gazu ziemnego, stanowiące ok. 20% krajowych zasobów. Udokumentowanymi złożami gazu ziemnego na terenie gminy są: 11 Jeśli nie wskazano inaczej, dane w podrozdziale za: Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Góra na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021 12 Za: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce według stanu na 31 XII 2014 r., (red.) M. Szuflicki, A. Malon, M. Tymiński, Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2015 oraz http://igs.pgi.gov.pl/zloza.asp (01.03.2016) 62
Żuchlów złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 230,45 mln m 3 Załęcze złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 125,77 mln m 3 Góra złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 37,89 mln m 3 Aleksandrówka złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 10,5 mln m 3 Ślubów złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 9,91 mln m 3 Wierzowice złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 2,63 mln m 3 Lipowiec złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo Lipowiec el. E złoże zagospodarowane, eksploatowane czasowo Udokumentowanymi złożami kruszyw naturalnych na terenie gminy Góra są: Borszyn Wielki złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 19 tys. t (złoże piasku) Glinka złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 3 tys. t (złoże piasku) Radosław złoże zagospodarowane, eksploatowane czasowo (złoże zawierające piasek ze żwirem) Radosław I złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 95 tys. t (złoże zawierające piasek ze żwirem) Radosław II złoże T (złoże piasku) Radosław III złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 15 tys. t (złoże piasku) Radosław IV złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 7 tys. t (złoże piasku) Radosław V złoże eksploatowane, w 2014 roku wydobycie wyniosło 9 tys. t (złoże piasku) Ponadto na terenie gminy występują złoża: węgla brunatnego złoże Góra, z uwagi na negatywne efekty środowiskowe wydobycie nie jest prowadzone, surowców ilastych ceramiki budowlanej złoże Giżyn II, w którym eksploatacja została zaniechana. Rzeźba terenu Rzeźba terenu gminy jest wynikiem działalności erozyjno-akumulacyjnej lodowca w plejstocenie i modyfikacji holoceńskich. Wśród występujących form morfologicznych można wyróżnić: wysoczyznę morenową falistą, pagórki morenowe pochodzenia erozyjnego, wysoczyznę morenową płaską oraz obniżenia dolinne towarzyszące ciekom o wykształconych trzech poziomach terasowych. Szczególne znacznie mają śródlądowe piaszczyste wydmy, obecnie porośnięte borami sosnowymi (znajdujące się na lewym brzegu Baryczy, na południe od Ryczenia oraz na zachód od Wierzowic Małych); a także wysoka terasowa krawędź erozji rzecznej (leżąca na prawym brzegu Baryczy w rejonie Osetna i Ryczenia). Uzupełnieniem form morfologicznych w rzeźbie terenu gminy są formy antropogeniczne, powstałe w wyniku działalności człowieka. Są to m.in. wyrobiska, nasypy kolejowe, wały przeciwpowodziowe, itp. Zagrożenia dla powierzchni ziemi wynikają z procesów geodynamicznych (ruchów masowych ziemi) oraz działalności człowieka. W przypadku gminy Góra nie stwierdzono obecności obszarów zagrożonych występowaniem ruchów masowych, natomiast wpływ człowieka na powierzchnię ziemi wynika z eksploatacji kopalin (w tym przypadku szczególnie ważna jest właściwa rekultywacja 63
wyrobiska poeksploatacyjnego), zabiegów agrotechnicznych oraz budowy obiektów typu drogi, sieci infrastrukturalne, systemy melioracyjne, składowiska odpadów i in. Gleby Warstwy przypowierzchniowe użytków rolnych na terenie gminy powstały z różnych utworów geologicznych, stanowiących zróżnicowany materiał glebotwórczy. Przestrzenne rozmieszczenie gleb o różnych typach i gatunkach ma ścisły związek z przestrzennym rozmieszczeniem skał macierzystych. O sposobie użytkowania gruntów rolnych decydują klasy bonitacyjne. Większość gruntów ornych w gminie położona jest na glebach dobrych i średnich klas bonitacyjnych, tj. IIIa, IIIb i IV, natomiast wśród użytków zielonych w gminie przeważają grunty o glebach klas IV i V, następnie III. Gleby najlepszej jakości, II i III klasy bonitacyjnej, występują głównie w zachodniej (w obrębach Brzeżany, Polanowo, Glinka, Sławęcice, Strumienna i Jastrzębia) oraz we wschodniej części gminy (w obrębach Borszyn Mały i Bronów). Gleby IV klasy bonitacyjnej są rozproszone na całym terenie gminy, nie tworząc zwartych skupisk, natomiast gleby najsłabsze (klasy V, VI i VIz) znajdują się w obrębach Wierzowice Małe i Włodków Dolny. Na terenach wiejskich gminy występują następujące kompleksy rolniczej przydatności gleb: Kompleks pszenny dobry zajmuje ok. 9% powierzchni Kompleks żytni bardzo dobry zajmuje ok. 34,5% powierzchni Kompleks żytni dobry zajmuje ok. 24,6% powierzchni Kompleks żytni słaby zajmuje ok. 25,8% powierzchni Kompleks żytni najsłabszy zajmuje ok. 3,9% powierzchni Kompleks zbożowo-pastewny mocny zajmuje ok. 0,5% powierzchni Kompleks zbożowo-pastewny słaby zajmuje ok. 1,7 powierzchni. Stan gleb na terenie gminy oceniany jest jako dobry, ale brak jest kontroli nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Zagrożeniem dla stanu gleb są przede wszystkim rozwój rolnictwa i sieci osadniczej, które powodują chemiczną i fizyczną degradację gleb. Natomiast głównymi źródłami zanieczyszczeń gleb są: nawozy naturalne i mineralne stosowane w rolnictwie, zanieczyszczenia pyłowe (z transportu drogowego) czy niewłaściwa gospodarka wodno-ściekowa oraz usuwania odpadów. Wody podziemne Wody podziemne na terenie gminy Góra występują w utworach czwarto- i trzeciorzędowych, miąższość warstw wodonośnych jest zróżnicowana. Zwierciadło wód podziemnych zalega na głębokości od 0,5 do 3 m w obrębie dolin i do 8 m w obrębie wysoczyzn, ponadto jest zmienne w ciągu roku i zależne od wielkości opadów oraz stanu wody w rzekach. Na czwartorzędowych strukturach wodonośnych funkcjonują ujęcia wody dla celów bytowych w Górze, Czerninie, Strumiennej i Ryczeniu, natomiast na wodach trzeciorzędowych ujęcie w Wierzowicach Wielkich. 64
Gmina Góra położona jest na obszarze jednolitej części wód podziemnych, JCWPd nr 79 13. JCWPd nr 79 ma powierzchnię 3 819,9 km 2 i obejmuje region Środkowej Odry z wodami słodkimi występującymi na głębokości do 250 m (szacunkowo). Według dotychczas obowiązującego podziału JCWPd gmina Góra położona była w obrębie jednostki nr 74. W wyniku przeprowadzonego monitoringu jakości wód podziemnych stan wód JCWPd nr 74 oceniany był jako dobry chemicznie i dobry ilościowo 14. Wśród najważniejszych rzeczywistych i potencjalnych źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych w obrębie gminy Góra wskazano zanieczyszczenia: komunalne ( dzikie wysypiska, składowisko odpadów, zrzut ścieków, ujęcia wód podziemnych), transportowe (stacje paliw, szlaki komunikacyjne, gazociągi, obszary magazynowo-składowe), rolnicze (nawozy, pestycydy i środki ochrony roślin, gnojownie, niewłaściwe składowanie obornika), atmosferyczne (związane z emisją zanieczyszczeń do atmosfery i ich opadem) oraz naturalne. W celu ograniczenia wpływu negatywnych zjawisk na zasób i jakość wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i bytowe wprowadzane są strefy ochronne wokół ujęć wód podziemnych tereny ochrony bezpośredniej i pośredniej. Wody powierzchniowe Gmina Góra jest odwadniana przez rzekę Barycz i jej dopływy, a sieć hydrograficzna terenu należy do systemu wodnego Odry Baryczy. Barycz jest prawostronnym dopływem Odry, do której wpada w okolicy miejscowości Wyszanów w gminie Niechlów. Główną rzeką obszaru jest Barycz, ciek II rzędu, przepływająca przez obszar gminy na odcinku 16,2 km. Główne dopływy Baryczy to lewobrzeżne Tynica, Łacha, Krępa, Sąsiecznica, Prądnia, Polska Woda, Świernia (Kanał Gryżyca) i Kanał Świeca oraz prawobrzeżne Rów Śląski, Orla, Rzęśnik (Dziczek, Kanał Główny), Kanał Książęcy i Kuroch. Sieć wodną na terenie gminy uzupełniają małe starorzecza Baryczy, stawy w miejscach eksploatacji piasku lub gliny, zbiorniki przeciwpożarowe oraz rowy melioracyjne. Ponadto na odcinku Ryczeń- Wierzowice Małe w dolinie Baryczy zlokalizowany jest zbiornik retencyjny o powierzchni lustra wody wynoszącej 50 ha i pojemności 1 mln m 3. Zgodnie z informacjami zawartymi w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, w gminie nie występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Natomiast największe ograniczenia w zakresie zainwestowania terenów występują w rejonie Osetna i Ryczenia, głównie po południowej stronie Baryczy. Obszar gminy Góra położony jest w obrębie zlewni jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP): Śląski Rów (kod RW60001714869) i Dziczek (kod RW60001714729). W trakcie monitoringu wód powierzchniowych w 2014 roku w przypadku JCWP Śląski Rów ocenie poddano elementy hydromorfologiczne, które uzyskały II klasę. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych w gminie są zanieczyszczenia rolnicze (m.in. środki chemiczne, rolnicze wykorzystanie ścieków, w tym ścieki pohodowlane), zanieczyszczenia liniowe (np. spływ zanieczyszczeń z dróg), zrzut oczyszczonych ścieków 13 Według nowej wersji podziału JCWPd na 172 części oraz subczęści. Za: http://www.psh.gov.pl/publikacje/jcwpd/charakterystyka-zweryfikowanych-jcwpd.html (01.03.2016) 14 Za: http://mjwp.gios.gov.pl/mapa/ (01.03.2016) 65
z oczyszczalni ścieków (miasto Góra jest głównym źródłem zanieczyszczeń Baryczy na terenie gminy) oraz niewłaściwe parametry odprowadzanych wód opadowych i roztopowych. Klimat Gmina Góra jest położona w obrębie regionu śląsko-wielkopolskiego, znajdującego się na obszarze pozostającym pod wpływem wilgotnych mas powietrza znad Oceanu Atlantyckiego. Charakterystyczne dla klimatu panującego na terenie gminy są: Mniejsze od przeciętnych w kraju amplitudy temperatur. Wczesna i ciepła wiosna, długie lato, łagodna i krótka zima z nietrwałą pokrywą śnieżną (ok. 58 dni). Średnia miesięczna temperatura powietrza wynosi ok. 8,0-8,2 0 C. Okres wegetacyjny trwa 220 dni. Wilgotność względna powietrza jest zbliżona do średniej krajowej, najwyższa notowane są od października do stycznia (84-88%), najniższa w czerwcu i lipcu (72-74%). Roczna suma opadów wynosi około 550 mm, nieco poniżej średniej krajowej. Maksimum opadów przypada na maj i sierpień, na minimum w miesiącach zimowych. Najwyższe wartości zachmurzenia notowane są w okresie jesienno-zimowym, a najniższe we wrześniu i czerwcu. Przeważające są wiatry z kierunków zachodnich, najrzadsze są wiatry północne i północnowschodnie. Średnia prędkość wiatru wynosi około 3 m/s. Zagrożenia klimatyczne dla obszaru gminy Góra są tożsame z zagrożeniami dla całej strefy oraz kraju. Dotyczą one możliwości wzrostu okresów upalnych, spadku liczby dni z okresami mroźnymi czy wzrostu częstotliwości opadów ulewnych. W skali lokalnej można mówić o zmianach topoklimatu, dotyczących przede wszystkim obszarów miejskich. Zagęszczenie zabudowy i nadmierna emisja energii z różnych źródeł stwarzają zagrożenie powstawania tzw. miejskiej wyspy ciepła. Sprzyja jej również wzrastająca temperatura, co w konsekwencji prowadzi do stresu cieplnego, stagnacji powierza nad miastem czy wzrostu koncentracji zanieczyszczeń powietrza (w tym pyłu zawieszonego i smogu). Powietrze Pod względem stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza, gmina Góra należy do strefy dolnośląskiej, o kodzie PL0204. Ocena jakości powietrza prowadzona jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ocena uwzględnia dwie grupy kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin. Według rocznej Oceny jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2014 roku największym problemem województwa jest wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym (zarówno PM10, jak i PM2,5) oraz benzo(a)pirenem. Wysoki, ponadnormatywny, jest również poziom NO 2, a stwierdzone przekroczenia obowiązujących wartości docelowych dotyczyły ponadto arsenu i ozonu. W odniesieniu do kryterium ochrony zdrowia strefa dolnośląska wykazała następujące klasy: 66
klasa A: SO 2, NO 2, benzen, CO, PM2.5, Pb, Ni, Cd, klasa C: PM10, ozon, As, benzo(a)piren, klasa D2: ozon. Natomiast w odniesieniu do kryterium ochrony roślin: Klasa A: SO 2, NO X Klasa C: ozon Klasa D2: ozon. Dla klas w strefie C Zarząd Województwa opracowuje program ochrony powietrza, mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych, docelowych oraz pułapu ekspozycji, natomiast dla klas w strefie D2 osiągnięcie poziomów długoterminowych powinno być jednym z celów wojewódzkiego programu ochrony środowiska 15. Na terenie gminy Góra ostatnie badania monitoringu jakości powietrza wykonywane były podczas oceny jakości powietrza w województwie dolnośląskim w 2013 roku. Na terenie powiatu górowskiego znajdowały się wówczas 4 punkty pomiarowe monitoringu pasywnego, w tym jeden w mieście Góra, zlokalizowany na ulicy Sikorskiego. Zakres pomiarowy w punkcie w Górze obejmował dwutlenek siarki, dwutlenek azotu oraz benzen. Pomiary wskaźnikowe wykazały następujące wartości: średnia roczna: SO 2: 8 μg/m 3, NO 2: 11 μg/m 3 (28% normy), benzen: 2,5 μg/m 3 (51% normy); sezon grzewczy: SO 2: 13 μg/m 3, NO 2: 15 μg/m 3, benzen: 4,5 μg/m 3 sezon pozagrzewczy: SO 2: 3 μg/m 3, NO 2: 7 μg/m 3, benzen: 0,9 μg/m 3. Tym samym podczas badań jakości powietrza w Górze w 2013 roku nie zarejestrowano przekroczeń poziomów dopuszczalnych SO 2, NO 2 i benzenu 16. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy są: tzw. niska emisja (gospodarstwa domowe korzystające z tradycyjnych źródeł energii, często spalające węgiel o niskiej wartości energetycznej i znacznym zanieczyszczeniu, a nawet śmieci i różnego rodzaju odpady), emisja z zakładów produkcyjnych i obiektów komunalnych, rozwój transportu drogowego, a także zanieczyszczenia pochodzące z regionu legnicko-głogowskiego. Podobnie jak w innych miejscach kraju przekroczenia dopuszczalnych norm jakości powietrza w gminie wykazują charakter sezonowy w okresie grzewczym, gdy wzrasta szczególnie tzw. niska emisja uciążliwość zanieczyszczeń jest większa. Hałas Hałas jest jednym z czynników zanieczyszczających środowisko, a do oceny akustycznej stosuje się poziom równoważny dźwięku (L Aeq), tj. uśredniony poziom dźwięku w funkcji czasu, mierzony w decybelach. Dopuszczalny poziom hałasu uzależniony jest od źródła hałasu, pory dnia i przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej, terenach zabudowy mieszkaniowej 15 Za: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2014 roku, http://www.wroclaw.pios.gov.pl/index.php/monitoring-srodowiska/powietrze/oceny/ (01.03.2016) 16 Za: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2013 roku, http://www.wroclaw.pios.gov.pl/index.php/monitoring-srodowiska/powietrze/oceny/ (01.03.2016) 67
wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego dopuszczalny poziom hałasu wzdłuż dróg wynosi 65dB w porze dziennej i 56 db w porze nocnej, a w przypadku pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasów 55 db w porze dziennej i 45 db w porze nocnej. Natomiast na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej poziom hałasu wzdłuż dróg nie może przekraczać 61 db w porze dziennej i 56 db w porze nocnej, a w pozostałych przypadkach 50 db w porze dziennej i 40 db w porze nocnej 17. Głównymi emitorami hałasu na terenie gminy Góra są trasy komunikacyjne, głównie obszary natężonego ruchu samochodowego. Natomiast na klimat akustyczny środowiska wpływ mają również inne czynniki, takie jak zakłady produkcyjne, place budowy czy miejsca publiczne zbiorowego nagromadzenia ludności. Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowanie elektromagnetyczne występuje w otoczeniu urządzeń elektrycznych. Źródłami pól elektromagnetycznych (promieniowania niejonizującego), są m.in. stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne czy linie wysokiego napięcia. Pole elektromagnetyczne wytwarzają również urządzenia wykorzystywane w gospodarstwach domowych czy zakładach pracy, np. mikrofalowe czy indukcyjne. Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na środowisko i ludzi jest tematem wielu analiz i opracowań naukowych, które z kolei stanowią podstawę normowania oddziaływań, m.in. poprzez określenie dopuszczalnych wartości natężeń pól elektroenergetycznych. Pomiary poziomów pól elektroenergetycznych realizowane są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Na terenie gminy Góra ostatnie badania poziomu pól elektroenergetycznych wykonywane były w latach 2014 i 2011. W 2011 roku średnia arytmetyczna zmierzonych w punkcie pomiarowym w Górze wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu 3 MHz 300 MHz wynosiła 0,1 V/m, natomiast w 2014 roku <0,3 V/m. Tym samym podczas badań w Górze nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych 18. Odpady 19 Odbiór odpadów komunalnych na terenie gminy prowadzi TEKOM Sp. z o.o. Odpady komunalne z terenu gminy kierowane są poza jej obszar, do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) w Rudnej Wielkiej (powiat lubiński). Na składowisko w Rudnej Wielkiej trafiały odpady zmieszane, odpady ulegające biodegradacji oraz pozostałości po segregacji odpadów. Ponadto w gminie znajdują się dwa nieczynne składowiska odpadów: w Glince i w Czerninie Górnej. 17 Za: Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego teksu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz.U. z dnia 22 stycznia 2014 r., poz. 112. 18 Za: Badanie poziomów pól elektromagnetycznych w wybranych punktach województwa dolnośląskiego w roku 2014, http://www.wroclaw.pios.gov.pl/index.php/monitoring-srodowiska/promieniowanieelektromagnetyczne/pomiary-i-oceny/ (01.03.2016) 19 Za: Roczna analiza stanu gospodarki odpadami za 2014 r. 68
Odpady komunalne z terenu gminy Góra odbierane są jako odpady zmieszane i selektywne. Odpady komunalne zbierane w sposób selektywny obejmują: makulaturę, tworzywa sztuczne oraz opakowania metalowe po produktach spożywczych, szkło bezbarwne i szkło kolorowe. Stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w gminie Góra powstającymi na nieruchomościach zamieszkałych, które zbierane i odbierane są: w sposób selektywny wynosi 12,00 zł miesięcznie na osobę; w sposób zmieszany wynosi 24,00 zł miesięcznie na osobę. W przypadku odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach niezamieszkanych stawka uzależniona jest od sposobu zbierania (w sposób selektywny lub zmieszany) oraz wielkości stosowanych pojemników. Spółka TEKOM administruje również Punktem Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, znajdującym się przy ul. Poznańskiej 34 w Górze. Do PSZOK mieszkańcy gminy mogą bezpłatnie oddawać odpady objęte zbiórką selektywną, tj. metal, odpady budowlane i rozbiórkowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, baterie i akumulatory, opony, przeterminowane leki i chemikalia. Zasoby przyrodnicze Szata roślinna gminy Góra jest dość urozmaicona, z występującymi gatunkami chronionymi i cennymi przyrodniczo obszarami. Rozmieszczenie lasów w gminie jest nierównomierne, przy czym najbardziej zalesiona jest część południowa (lewy brzeg Baryczy) z dużymi i zwartymi kompleksami leśnymi. Lasy cechuje znaczne zróżnicowanie gatunkowe, ale dominujące są bory sosnowe. Wśród występujących na terenie gminy zespołów leśnych znajdują się również: Śródlądowy bór suchy (najlepiej wykształcone zespoły występują na zachód od Wierzawic Małych oraz na południe od Ryczenia) bardzo rzadkie zbiorowisko leśne; Śródlądowy bór wilgotny (niewielkie powierzchnie nad Tynicą i w dolinie Rowu Śląskiego) rzadkie zbiorowisko leśne; Olsy, w tym ols porzeczkowy o kępowo-dolinowej strukturze runa (największa i najlepiej wykształcone zespoły znajdują się nad Kanałem Głównym, między Górą, Zawieścicami a Ryczeniem oraz nad Rowem Śląskim między Chróściną a Czerniną Dolną) występujące obficie zbiorowisko leśne; Łęgi jesionowo-olszowe (większe fragmenty znajdują się nad Rowem Śląskim, między Górą, Włodkowem Dolnym a Glinką, a także Kanałem Głównym i Tynicą) szeroko rozpowszechnione zbiorowiska leśne; Łęg wiązowo-jesionowy (występuje nad Śląskim Rowem między Górą, Włodkowem Dolnym a Glinką) rzadkie zbiorowisko leśne; Grąd środkowoeuropejski z dębem szypułkowym, lipą drobnolistną i grabem zwyczajnym (występuje nad Śląskim Rowem, Kanałem Głównym i Baryczą) cenne siedlisko leśne; Ciepłolubne dąbrowy z obficie występującym miodownikiem melisowatym i różą francuską (występuje jedynie w dwóch miejscach na stromej silnie nasłonecznionej skarpie pradoliny Baryczy, pod Ryczeniem) bardzo rzadkie i najcenniejsze zbiorowisko leśne; Dąbrowy acydofilne, tj. widne lasy z przewagą dębu bezszypułkowego z kwaśnym runem rzadkie siedlisko w gminie. 69
Ponadto na terenie gminy występuje roślinność łąkowa i pastwisk oraz roślinność związana ze zbiorowiskami wodnymi porastająca niektóre odcinki rzek, starorzeczy, zbiornik retencyjny w Ryczeniu oraz żwirownie, piaskownie, glinianki i inne oczka wodne. Wśród łąk obserwowanych na terenie gminy przeważają łąki kaczeńcowe i wyczyńcowe, ale występują również rzadkie łąki trzęślicowe, grądowe rajgrasowe czy nawiązujące do muraw napiaskowych i kserotermicznych. Obserwowane są również ziołorośla oraz zbiorowiska szuwarów wielkoturzycowych. Na terenie gminy Góra występują 23 gatunki roślin objętych ochroną (w tym 11 objętych ścisłą ochroną gatunkową i 12 objętych częściową ochroną gatunkową) oraz 27 gatunków zagrożonych i rzadkich. Wśród gatunków roślin zagrożonych, rzadkich i chronionych występujących na terenie gminy, wymienić należy: ciemiężyk drobnokwiatowy, cis pospolity, goryczka wąskolistna, groszek błotny, grzybienie białe, kokorycz pusta czy miodownik melisowaty. Ponadto w gminie występują m.in. dziki bez koralowy, olsza szara, świerk pospolity, bluszcz pospolity, goździk kartuzek, wiciokrzew pomorski, jałowiec pospolity czy zawciąg pospolity 20. Wśród gatunków reprezentujących faunę gminy Góra występuje 151 gatunków zwierząt objętych ochroną prawną. Wśród nich znajduje się 28 gatunków zagrożonych w całej Europie. Do najcenniejszych przedstawicieli fauny w gminie należą: czerwończyk nieparek, bielinek rukiewnik, kosternik leśniak, certa, śliz, kumak nizinny, ropucha zielona, ropucha szara, rzekotka drzewna, bekas, błotniak stawowy, bocian czarny, brodziec samotny, wydra czy bóbr europejski. Największą grupę zwierząt objętych ochroną gatunkową w obrębie gminy stanowią ptaki. Na obszarze Gminy stwierdzono występowanie aż 125 chronionych gatunków ptaków. Znacznie mniej jest płazów i gadów (13 gatunków), ssaków (11 gatunków) czy ryb i motyli dziennych (po 1 gatunku) 21. Bogactwo świata roślin i zwierząt występującego w gminie Góra sprawia, że jest to obszar cenny przyrodniczo. Dolina Baryczy została uznana za korytarz ekologiczny rangi międzynarodowej, zaś wśród form ochrony przyrody na terenie gminy obecne są: obszar NATURA 2000, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne i pomniki przyrody. Teren gminy znajduje się w obrębie obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Baryczy (PLH 020084) 22. Jest to obszar o powierzchni 3 165,8 ha, obejmujący fragment doliny dolnej Baryczy wraz z jej dopływami Dziczkiem (na południe od Góry) i Rowem Śląskim (na północ od Góry). Obszar jest objęty ochroną ze względu na zachowanie rzadkich siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej: starorzecza, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne, łąki selernicowe z Cnidion dubii, nizinne i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny, kwaśne dąbrowy śródlądowe, 20 Za: http://gora.com.pl/content.php?cms_id=7&lang=pl&p=p1&s=s6 (01.03.2016) 21 Jw. 22 Za: http://natura2000-dolnyslask.pl/menusac/157-dolinadolnejbaryczy.html (24.02.2016) 70
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe ciepłolubne dąbrowy. Na obszarze Dolina Dolnej Baryczy występują populacje gatunków zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: ssaki bóbr europejski Castor fiber, nocek duży Myotis Myotis, wydra Lutra Lutra; płazy kumak nizinny Bombina bombina, ryby koza Cobitis taenia, piskorz Misgurnus fossilis, różanka Rhodeus sericeus amarus; bezkręgowce barczatka kataks Eriogaster catax, czerwończyk nieparek Lycaena dispar, modraszek nausitous Maculinea nausithous, pachnica dębowa Osmoderma eremita, trzepla zielona Ophiogomphus cecilia. Ponadto obecne są 23 gatunki ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym 17 gatunków gnieżdżących się lub przylatujących w okresie lęgowym: bielik, błotniak stawowy, bocian biały, bocian czarny, derkacz, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, dzięcioł zielonosiwy, gąsiorek, kania ruda, kropiatka, lerka, muchołówka białoszyja, ortolan, trzmielojad, zimorodek, żuraw. Na terenie Doliny Dolnej Baryczy występują również liczne gatunki roślin i zwierząt objętych ochroną ścisłą lub wpisanych na: Czerwoną listę roślin naczyniowych ginących i zagrożonych Dolnego Śląska, m.in.: czosnek kątowy goździk pyszny, nasięźrzał pospolity, ostrożeń krótkołodygowy, ożanka czosnkowa, rutewka wąskolistna i żółta, wilżyna ciernista. Największe nagromadzenie stanowisk tych gatunków znajduje się w dolinie Rowu Śląskiego pod Chróściną. Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Głównie są to bezkręgowce: motyle (dostojka dia Boloria dia, kosternik leśniak Carterocephalus silvicolus, mieniak tęczowiec Apatura iris, paź królowej Papilio machaon, rojnik morfeusz Heteropterus morpheus); prostoskrzydłe (napierśnik Stethophyma grossum, siwoszek błękitny Oedipoda caerulescens, świerszcz polny Gryllus campestris). Rzekę Barycz i jej starorzecza zamieszkują również rzadkie gatunki ryb (brzana, cierniczek, miętus) oraz płazów (żaba śmieszka, grzebiuszka ziemna). Na terenie ostoi stwierdzono ponadto występowanie 12 gatunków nietoperzy: borowiaczek Nyctalus leisleri (gatunek z Czerwonej księgi), borowiec wielki Nyctalus noctula, karlik drobny Pipistrellus pygmaeus, karlik malutki Pipistrellus pipistrellus, karlik większy Pipistrellus nathusii, mroczek posrebrzany Vespertilio murinus (gatunek z Czerwonej księgi), mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii (gatunek z Czerwonej księgi), mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek Brandta Myotis brandtii, nocek Natterera Myotis nattereri, nocek rudy Myotis daubentonii, nocek wąsatek Myotis mystacinus. Najcenniejszy obszar w ostoi Dolina Dolnej Baryczy zaproponowano do ochrony jako rezerwat przyrody Ryczeń. Obejmuje on ok. 60 ha powierzchni przylegającej od południa i zachodu do wsi Ryczeń. Jest to kompleks lasów łęgowych, grądów, dąbrów, olsów, starorzeczy, łąk i bagien położony na malowniczej skarpie doliny Baryczy oraz u jej podnóża. Na tym terenie występują cenne ekosystemy przyrodnicze: stanowisko ciepłolubnej dąbrowy na stromej skarpie doliny rzecznej o wystawie południowej najcenniejszy element przyrody tego obszaru. Występuje tu róża francuska Rosa gallica 71
(chroniona i wpisana do Polskiej czerwonej księgi roślin) oraz chroniony miodownik melisowaty, a także ciemiężyk białokwiatowy, dzwonek brzoskwiniolistny, goździk kartuzek, groszek czerniejący, pierwiosnka lekarska. W innej części skarpy, w lesie o charakterze grądu znajduje się bardzo liczna populacja chronionej paprotki zwyczajnej licząca ponad 6000 liści. kompleks grądów, wilgotnych kwaśnych dąbrów i łęgów dębowo-wiązowych nad Baryczą. Występują tu liczne okazy starych dębów, które zasiedla pachnica dębowa, dzięcioły czarny, średni i zielonosiwy oraz kilkaset okazów kwitnących bluszczu pospolitego. Znajdują się tu również jedyne w ostoi stanowiska rzadkich chronionych gatunków roślin kosaćca syberyjskiego i lilii złotogłów. starorzecza i mokradła, na których występują chronione i rzadkie gatunki roślin (grążel żółty, grzybienie białe, groszek błotny, przetacznik długolistny, tarczyca oszczepowata, wilczomlecz błotny) oraz zwierząt (m.in.: czerwończyk nieparek, ważka oczobarwnica większa, rzekotka drzewna, żaba moczarowa, żuraw czy bóbr). Istniejące na terenie obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Baryczy formy ochrony przyrody obejmują użytki ekologiczne i obszary chronionego krajobrazu. W granicach administracyjnych gminy Góra znajduje się 8 użytków ekologicznych: Brzeżany powołany w celu zachowania oczka wodnego z godowiskiem kumaka nizinnego (Bombina bombina) i rzekotki drzewnej (Hyla arborea). Położony 0,2 km na zachód od Brzeżan, przy szosie do Tarpna. Brzeżańskie oczko powołany w celu zachowania oczka wodnego z godowiskiem rzekotki drzewnej (Hyla arborea). Położony 0,9 km na wschód od Brzeżan. Chróścina obejmuje obszar podmokłego lasu, leżącego na lewym brzegu Śląskiego Rowu, prawego dopływu Baryczy. Jest to kępa lasu łęgowego będąca częścią leśnego korytarza ekologicznego biegnącego wzdłuż Śląskiego Rowu. Położony jest 2 km na północ od wsi Chróścina, 0,5 km na wschód od wsi Laskowice. Czernina powołany w celu zachowania oczka wodnego z godowiskiem rzekotki drzewnej (Hyla arborea) oraz stanowiskiem włosienicznika wodnego (Batrachium aquatile). Położony przy południowo-zachodnim skraju Czerniny Dolnej. Łąka trzęślicowa powołany w celu zachowania unikatowego środowiska, podmokłej łąki trzęślicowej z obfitym stanowiskiem goryczki wąskolistnej (Gentiana pneumonanthe). Położony w oddziale leśnym 96n (koło Glinki). Szczeć powołany w celu zachowania śródleśnej łąki ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin (szczeć pospolita (Dipsacus sylvestris), lepiężnik różowy (Petasites hybridus), płazów (ropucha szara (Bufo bufo) i ptaków (żuraw (Grus grus). Położony 1,5 km na północny zachód od Zawieścic. Szedziec powołany w celu zachowania śródleśnego oczka wodnego z godowiskiem kumaka nizinnego (Bombina bombina) i rzekotki drzewnej (Hyla arborea). Położony 0,7 km na północny wschód od Szedźca. Żurawie pierzowisko powołany w celu zachowania śródleśnej podmokłej łąki ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin: krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis L.), wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris) i zwierząt: modraszek nausitous (Maculinea 72
nausithous), dostojka ino (Brenthis ino), dostojka dia (Boloria dia), napierśnik i żuraw (Grus grus). Położony 1,5 km na północny wschód od Włodkowa Dolnego 23. Gmina Góra położona jest na terenach należących do dwóch obszarów chronionego krajobrazu: Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Baryczy powołany w celu ochrony wyróżniających się terenów o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Ochroną objęto część pradoliny, w której płyną Odra oraz dolna Barycz z dopływami: Orla, Rów Śląski i Rów Polski są to tereny torfowo-bagienne, w większości zalesione. Obszar zajmuje powierzchnię 43 350 ha i położony jest na terenie gmin powiatu górowskiego: Góra, Niechlów, Jemielno i Wąsosz. Obszar Chronionego Krajobrazu Krzywińsko-Osiecki obszar wyróżniający się urozmaiconą rzeźbą terenu, zawierający w sobie niemal cały potencjał lasów i większość użytków zielonych gminy Góra. Występują tu zbiorniki wód podziemnych oraz znaczny udział gruntów przepuszczalnych sprzyjających infiltracji zanieczyszczeń. Obszar zajmuje powierzchnię 8 500 ha i położony jest na terenie gminy Góra, w jej północno-wschodniej części 24. Na terenie gminy Góra znajdują się 32 pomniki przyrody, głównie są to pojedyncze drzewa, jedynie w Ślubowie ochroną objęto Aleję Platanową, tworzoną przez grupę 11 drzew. Wśród pomników przyrody w gminie przeważają gatunkowo dęby szypułkowe, ale znajdują się także okazy platana klonolistnego, buka pospolitego, lipy drobnolistnej, wiązu szypułkowego czy buka pospolitego: 1. Kłoda Górowska - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 2. Czernina Dolna - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 3. Czernina Dolna - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 1. Czernina Dolna - Buk pospolity (Fagus sylvatica) 2. Wierzowice Wielkie - Lipa drobnolistna (Tilia cordata) 3. Wierzowice Wielkie - Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) 4. Wierzowice Wielkie - Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) 5. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 6. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 7. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 8. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 9. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 10. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 11. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 12. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 13. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 14. Wierzowice Wielkie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 15. Góra - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 16. Góra - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 23 Za: Rejestr użytków ekologicznych województwa dolnośląskiego, http://bip.wroclaw.rdos.gov.pl/rejestr-formochrony-przyrody (24.02.2016) 24 Za: Wykaz obszarów chronionego krajobrazu województwa dolnośląskiego, http://bip.wroclaw.rdos.gov.pl/rejestr-form-ochrony-przyrody; oraz http://www.powiatgora.pl/5209.html (24.02.2016) 73
17. Kruszynie - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 18. Kruszyniec - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 19. Kruszyniec - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 20. Czernina - Lipa drobnolistna (Tilia cordata) 21. Czernina - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 22. Radosław - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 23. Strumienna - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 24. Zawieścice 191g - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 25. Brzeżany 115f - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 26. Brzeżany 115f - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 27. Ryczeń - Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) 28. Ryczeń - Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) 29. Ślubów - Aleja Platanowa - Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) - 11 drzew 25. UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNO-ŚRODOWISKOWE: WYBRANE WSKAŹNIKI Powierzchnia gminy wynosi 266 km 2, co stanowi 36% powierzchni powiatu górowskiego i 1,3% powierzchni województwa dolnośląskiego. Miasto Góra położone jest na obszarze o powierzchni 14 km 2, natomiast powierzchnia obszaru wiejskiego gminy wynosi 252 km 2. Sołectwa gminy cechują się znacznym zróżnicowaniem, jeśli chodzi o ich powierzchnię. Waha się ona od 1,82 km 2 do 18,19 km 2. Największymi powierzchniowo sołectwami gminy Góra są: Ryczeń (18,19 km 2 ), Chróścina (16,80 km 2 ), Wierzowice Małe (14,02 km 2 ), Witoszyce (13,79 km 2 ), Osetno (13,15 km 2 ), Czernina Dolna (11,84 km 2 ), Stara Góra (11,78 km 2 ) i Radosław (11,28 km 2 ). Z kolei do najmniejszych pod względem powierzchni sołectw należą: Polanowo (1,82 km 2 ), Strumyk (2,29 km 2 ), Kruszyniec (2,25 km 2 ), Nowa Wioska (2,40 km 2 ), Gola Górowska (3,28 km 2 ), Łagiszyn (3,22 km 2 ), Strumienna (3,23 km 2 ), Czernina Górna (3,54 km 2 ), Włodków Dolny (3,59 km 2 ) i Borszyn Mały (3,81 km 2 ). 25 Za: Rejestr pomników przyrody województwa dolnośląskiego, http://bip.wroclaw.rdos.gov.pl/rejestr-formochrony-przyrody (24.02.2016) 74
Tabela 41. Powierzchnia gminy Góra w km 2 Jednostka terytorialna km2 % gminy Góra 266 100,0% Góra - miasto 14 5,3% Góra - obszar wiejski 252 94,7% Borszyn Mały 3,81 1,4% Borszyn Wielki 4,94 1,9% Bronów 4,27 1,6% Brzeżany 6,23 2,3% Chróścina 16,80 6,3% Czernina 6,90 2,6% Czernina Dolna 11,84 4,5% Czernina Górna 3,54 1,3% Glinka 8,64 3,2% Gola Górowska 3,28 1,2% Grabowno 5,09 1,9% Jastrzębia 8,85 3,3% Kłoda Górowska 5,41 2,0% Kruszyniec 2,25 0,8% Ligota 7,88 3,0% Łagiszyn 3,22 1,2% Nowa Wioska 2,40 0,9% Osetno 13,15 4,9% Osetno Małe 4,14 1,6% Polanowo 1,82 0,7% Radosław 11,28 4,2% Rogów Górowski 4,75 1,8% Ryczeń 18,19 6,8% Sławęcice 6,96 2,6% Stara Góra 11,78 4,4% Strumienna 3,23 1,2% Strumyk 2,29 0,9% Sułków 7,18 2,7% Szedziec 6,11 2,3% Slubów 9,37 3,5% Wierzowice Małe 14,02 5,3% Wierzowice Wielkie 7,34 2,8% Witoszyce 13,79 5,2% Włodków Dolny 3,59 1,3% Zawieścice 6,28 2,4% Źródło: GUS/BDL powierzchnia Grunty zabudowane i zurbanizowane w 2014 roku zajmowały w gminie Góra 1 139 ha, z czego 322 ha znajdowało się w mieście, a 817 ha na obszarze wiejskim. Tym samym grunty zabudowane 75
i zurbanizowane stanowiły 4,3% powierzchni gminy. Znacznie większy był ich udział w mieście (23,6% powierzchni) niż na terenie wiejskim (3,2%), co wynika z różnic w zabudowie. Odsetek gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w gminie był nieznacznie niższy niż wynosiła średnia krajowa (5,2%) czy wojewódzka (6,9%). W porównaniu do 2012 roku powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w gminie zwiększyła się o 5 ha, co oznacza wzrost na poziomie 0,4%, przy czym w mieście wzrost wyniósł 1,3%, natomiast na obszarze wiejskim jedynie 0,1%. Tabela 42. Grunty zabudowane i zurbanizowane ogółem udział w powierzchni ogółem w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 5,0% 5,0% 5,1% 5,2% 5,2% POLSKA - MIASTO - - - - 27,8% DOLNOŚLĄSKIE 6,7% 6,7% 6,8% 6,9% 6,9% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO - - - - 24,5% Powiat górowski - - 3,6% 3,7% 3,7% Powiat górowski - MIASTO - - 23,4% 23,6% 23,6% Góra - - 4,3% 4,3% 4,3% Góra - miasto - - 23,3% 23,5% 23,6% Góra - obszar wiejski - - 3,2% 3,2% 3,2% Źródło: GUS/BDL grunty zabudowane i zurbanizowane ogółem - udział w powierzchni ogółem Tereny mieszkaniowe w gminie Góra zajmowały w 2014 roku obszar o powierzchni 112 ha, tj. o 3 ha więcej niż w 2012 roku (przyrost na poziomie 2,8%). W wyniku tego udział terenów mieszkaniowych w gruntach zabudowanych i zurbanizowanych w gminie zwiększył się z 9,6% do 9,8%. Była to wartość znacznie odbiegająca od średniej krajowej (19,3%) i wojewódzkiej (15,3%). Większość terenów mieszkaniowych zlokalizowana jest w mieście Góra. Ich powierzchnia wynosiła 89 ha, co stanowiło 79,5% wszystkich terenów mieszkaniowych w gminie. Na obszarze wiejskim znajdowało się w 2014 roku jedynie 23 ha terenów mieszkaniowych, jednak tempo wzrostu ich powierzchni w latach 2012-2014 było szybsze niż w mieście. We wskazanym okresie powierzchnia terenów mieszkaniowych w mieście zwiększyła się o 1,1%, natomiast na obszarach wiejskich gminy o 9,5%. Nadal jednak miasto charakteryzowało się znacznie wyższym odsetkiem terenów mieszkaniowych w ogóle gruntów zabudowanych i zurbanizowanych (27,6%) niż obszary wiejskie (2,8%). 76
Tabela 43. Odsetek terenów mieszkaniowych udział w gruntach zabudowanych i zurbanizowanych ogółem w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 18,0% 18,3% 18,7% 19,0% 19,3% POLSKA - MIASTO - - - - 30,7% DOLNOŚLĄSKIE 15,0% 15,1% 15,2% 15,2% 15,3% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO - - - - 24,0% Powiat górowski - - 5,3% 5,4% 5,5% Powiat górowski - MIASTO - - 26,3% 26,1% 26,4% Góra - - 9,6% 9,8% 9,8% Góra - miasto - - 27,7% 27,4% 27,6% Góra - obszar wiejski - - 2,6% 2,8% 2,8% Źródło: GUS/BDL grunty zabudowane i zurbanizowane - odsetek terenów mieszkaniowych Obszary przemysłowe w 2014 roku zajmowały w gminie Góra obszar o powierzchni 69 ha, co stanowiło 6,1% gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. Większość obszarów przemysłowych zlokalizowana jest w obrębie miasta (54 ha, tj. 78% ogółu), niewielka ich część leży na obszarach wiejskich (15 ha, tj. 12%). Odsetek terenów przemysłowych w powierzchni gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w gminie pozostawał na poziomie poniżej średniej wojewódzkiej (10,3%) i krajowej (7,1%), ale powyżej średniej powiatowej (4,4%). Tabela 44. Odsetek terenów przemysłowych udział w gruntach zabudowanych i zurbanizowanych ogółem w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 7,2% 7,2% 7,2% 7,2% 7,1% POLSKA - MIASTO - - - - 13,5% DOLNOŚLĄSKIE 10,4% 10,3% 10,3% 10,3% 10,3% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO - - - - 13,9% Powiat górowski - - 4,3% 4,4% 4,4% Powiat górowski - MIASTO - - 14,6% 14,5% 14,6% Góra - - 6,2% 6,1% 6,1% Góra - miasto - - 17,0% 16,8% 16,8% Góra - obszar wiejski - - 2,0% 1,8% 1,8% Źródło: GUS/BDL grunty zabudowane i zurbanizowane - odsetek terenów przemysłowych Tereny rekreacji i wypoczynku w gminie Góra znajdują się w większości na jej obszarze wiejskim. W 2014 roku powierzchnia terenów rekreacji i wypoczynku wynosiła 45 ha, w tym 30 ha usytuowane na obszarze wiejskim (66,7%) i 15 ha w mieście Góra (33,3%). Analizowane tereny stanowiły 4% powierzchni gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w gminie, co było równe średniej krajowej (4%) i nieznacznie niższe od średniej wojewódzkiej (5,7%). Większa okazała się różnica w przypadku obszarów miejskich. W mieście Góra tereny rekreacji i wypoczynku stanowiły 4,7% powierzchni gruntów zabudowanych i zurbanizowanych, podczas gdy wartość dla obszarów miejskich 77
powiatu górowskiego wynosiła 5,3%, dla obszarów miejskich kraju 6,1%, a dla obszarów miejskich województwa 8,6%. Tabela 45. Odsetek terenów rekreacji i wypoczynku udział w gruntach zabudowanych i zurbanizowanych ogółem w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 4,2% 4,2% 4,1% 4,0% 4,0% POLSKA - MIASTO - - - - 6,1% DOLNOŚLĄSKIE 5,9% 5,9% 5,8% 5,7% 5,7% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO - - - - 8,6% Powiat górowski - - 3,7% 3,8% 3,7% Powiat górowski - MIASTO - - 5,6% 5,3% 5,3% Góra - - 3,9% 4,0% 4,0% Góra - miasto - - 4,7% 4,7% 4,7% Góra - obszar wiejski - - 3,6% 3,7% 3,7% Źródło: GUS/BDL grunty zabudowane i zurbanizowane - odsetek terenów rekreacji i wypoczynku Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej zajmowały w 2014 roku 21,87 ha, co stanowiło 0,08% powierzchni gminy Góra. Średnia gminna w zakresie udziału terenów zieleni w powierzchni ogółem pozostawała poniżej poziomu występującego w kraju (0,18%) czy na Dolnym Śląsku (0,27%). W samej gminie większość parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej znajdowało się w mieście Góra zajmowały one 15,82 ha miasta, co stanowiło 1,16% powierzchni. Pozostałe 6,05 ha terenów zieleni zlokalizowane było na obszarze wiejskim gminy, zajmując 0,02% powierzchni. Na przestrzeni lat 2010-2014 w gminie przybyło 2,57 ha terenów zieleni, w tym o 1,52 ha zwiększyła się powierzchnia parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w mieście (wzrost o 11%), a o 1,05 ha na obszarach wiejskich (wzrost o 21%). Wykres 8. Udział terenów zieleni w powierzchni ogółem w 2014 roku Źródło: GUS/BDL 78
Tereny zielone zajmowały w 2014 roku 36,57 ha powierzchni gminy. Wśród nich znajdowało się 14,70 ha cmentarzy, 12,57 ha zieleni osiedlowej, 7,30 ha parków i 2 ha zieleńców. W mieście Góra wśród terenów zielonych dominowała zieleń osiedlowa, zajmująca obszar o powierzchni 11,52 ha. Mniejsza była powierzchnia cmentarzy (6,80 ha), parków (2,3 ha) czy zieleńców (2 ha). W przypadku obszarów wiejskich największe powierzchniowo okazały się tereny cmentarzy (7,90 ha), mniejszy obszar zajmowały parki (5 ha) czy zieleń osiedlowa (1,05 ha). Wykres 9. Tereny zielone w gminie Góra stan na 31.12.2014 roku Źródło: GUS/BDL Gmina Góra odznacza się stosunkowo najniższym poziomem lesistości w porównaniu do innych jednostek administracyjnych. W 2014 roku lesistość gminy wynosiła 26,2%, podczas gdy średnia wojewódzka osiągnęła poziom 29,7%, a krajowa 29,4%. W przypadku powiatu górowskiego lasy zajmowały 28,4% powierzchni. 79
Wykres 10. Lesistość obszarów w 2014 roku Źródło: GUS/BDL Na tle województwa dolnośląskiego i kraju gmina Góra i powiat górowski charakteryzowały się znacznie niższymi wartościami żywopłotów na 1 km 2. Na 1 km 2 powierzchni gminy przypadało 6,7 m żywopłotów, przy czym w mieście było to 104,2 m, a na obszarach wiejskich jedynie 1,3 m. W skali kraju na 1 km 2 powierzchni występowało 25,2 m żywopłotów, a w skali województwa 45 m. Na obszarach miejskich kraju i Dolnego Śląska wartości te wzrastały do 351,2 m i 396,5 m. Tabela 46. Żywopłoty ogółem na 1 km 2 w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 m m m m m POLSKA 23,3 24,4 24,6 25,3 25,2 POLSKA - MIASTO 326,4 341,0 343,7 353,6 351,2 DOLNOŚLĄSKIE 42,6 45,8 44,8 45,2 45,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 373,9 404,1 394,8 398,2 396,5 Powiat górowski 2,5 2,3 2,3 2,4 2,4 Powiat górowski - MIASTO 80,2 85,8 85,8 Góra 6,2 5,8 5,8 6,7 6,7 Góra - miasto 103,6 96,6 96,6 104,2 104,2 Góra - obszar wiejski 0,8 0,8 0,8 1,3 1,3 Źródło: GUS/BDL żywopłoty ogółem na 1 km2 W 2014 roku na 1 mieszkańca gminy Góra przypadało 217,9 kg odpadów zmieszanych. Była to wartość wyższa niż średnia krajowa (215,2 kg) i powiatowa (187,6 kg), ale niższa niż średnia wojewódzka (269 kg). Znacznie więcej śmieci przypadało na mieszkańców miasta niż obszarów wiejskich w 2014 roku było to odpowiednio 290,7 kg i 109,3 kg. W porównaniu do 2010 roku wysokość odpadów zmieszanych na 1 mieszkańca w gminie zmniejszyła się o 32%, w tym o 34,9% w mieście i o 15,7% na obszarach wiejskich gminy. Spadek wielkości odpadów na 1 mieszkańca nastąpił również 80
w innych jednostkach administracyjnych, jednak tempo spadku było mniejsze niż w gminie: -24,2% w powiecie górowskim, -15,1% w województwie dolnośląskim i -9,7% w skali kraju. Tabela 47. Odpady zmieszane na 1 mieszkańca w kg w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 kg kg kg kg kg POLSKA 238,3 229,5 222,5 212,9 215,2 POLSKA - MIASTO 316,9 302,3 291,5 272,9 266,3 DOLNOŚLĄSKIE 316,7 291,3 284,3 261,1 269,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 376,2 342,2 334,7 300,6 304,1 Powiat górowski 247,5 219,0 249,6 199,1 187,6 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 423,2 309,3 285,2 Góra 320,3 259,3 312,8 227,3 217,9 Góra - miasto 446,7 348,3 442,7 314,9 290,7 Góra - obszar wiejski 129,6 125,9 117,3 95,5 109,3 Źródło: GUS/BDL odpady zmieszane na 1 mieszkańca 81
2.4. Diagnoza zjawisk w sferze przestrzennofunkcjonalnej INFRASTRUKTURA OPIEKI ZDROWOTNEJ Opiekę zdrowotną dla mieszkańców gminy Góra zabezpieczają placówki medyczne oraz apteki. Podmioty wykonujące działalność leczniczą na terenie gminy skoncentrowane są w mieście Góra, gdzie realizowane jest leczenie szpitalne, ratownictwo medyczne, ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne, rehabilitacyjne i leczenia uzależnień oraz większość świadczeń w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Oprócz miasta Góra, poradnie POZ prowadzone są również w Czerninie i Chróścinie. Usługi z zakresu ochrony zdrowia w gminie Góra realizowane są przez następujące podmioty lecznicze26: Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska Szpital Specjalistyczny, Ośrodek Badań Klinicznych, ul. Ludwika Hirszfelda 8, Góra: oddział pediatryczny, diagnostyka obrazowa, pracownia diagnostyczna, izba przyjęć; Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska Przychodnia Specjalistyczna Przyszpitalna, Ośrodek Badań Klinicznych, ul. Ludwika Hirszfelda 8, Góra: Nocna i świąteczna ambulatoryjna i wyjazdowa opieka lekarska i pielęgniarska, dział fizjoterapii (rehabilitacja medyczna), pracownia badań wysiłkowych, pracownia EKG, pracownia USG, pracownia diagnostyki obrazowej, pracownia endoskopii, pracownia Holtera, pracownia badań czynnościowych płuc, pracownia mammograficzna, szkoła rodzenia, apteka zakładowa, poradnia urazowo-ortopedyczna, pracownia tomografii komputerowej, poradnia chirurgii ogólnej, gabinety diagnostyczno-zabiegowe, poradnia ginekologiczno-położnicza, poradnia proktologiczna, poradnia ginekologiczna dla dziewcząt; Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska Szpital Długoterminowy, Ośrodek Badań Klinicznych, ul. Ludwika Hirszfelda 8, Góra: Zakład opiekuńczo-leczniczy; Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska - Pogotowie Ratunkowe: zespół wyjazdowy podstawowy P, zespół wyjazdowy specjalistyczny S, dyspozytornia, transport sanitarny; Polskie Centrum Zdrowia Góra Śląska Laboratorium. NZOZ Nowy Szpital we Wschowie, Pogotowie Ratunkowe Góra, osiedle Kazimierza Wielkiego 8f: zespół ratownictwa medycznego podstawowy, zespół ratownictwa medycznego specjalistyczny, dyspozytornia Ratownictwa Medycznego Góra. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością, ul. Krótka 5, Niechlów: 26 Za: https://rpwdl.csioz.gov.pl/rpm/search (stan na 22.02.2016) 82
Przychodnia Lekarska w Górze, ul. Adama Mickiewicza 1, Góra: poradnie lekarza rodzinnego (ul. Adama Mickiewicza 1, Góra, ul. Rydzyńska 31, Czernina, Chróścina 21), poradnia neonatologiczna, poradnia chorób płuc, poradnia alergologiczna, poradnia reumatologiczna, poradnia diabetologiczna, poradnia kardiologiczna, poradnia onkologiczna, poradnia chirurgii urazowo-ortopedycznej, poradnia medycyny sportowej, poradnia nefrologiczna, pracownia USG, gabinet medycyny szkolnej (ul. M. Konopnickiej 2, ul. Poznańska 2, ul. Armii Polskiej 15, ul. Szkolna 1), gabinet pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej, gabinet położnej środowiskowo-rodzinnej, gabinet zabiegowy (ul. Adama Mickiewicza 1, Góra, ul. Rydzyńska 31, Czernina), punkt szczepień (ul. Adama Mickiewicza 1, Góra, ul. Rydzyńska 31, Czernina), hospicjum domowe, pielęgniarska opieka długoterminowa. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych, osiedle Kazimierza Wielkiego 25, Góra: Ośrodek rehabilitacji dziennej dla dzieci, Ośrodek Rehabilitacji Dziennej, poradnia rehabilitacyjna, poradnia logopedyczna, poradnia leczenia wad postawy u dzieci i młodzieży, poradnia preluksacji, poradnia neurologii dziecięcej, gabinet kinezyterapii, gabinet hydroterapii, gabinet fizykoterapii, gabinet fizjoterapii, pracownia fizjoterapii (ul. Adama Mickiewicza 1a, Góra). Przychodnia Lekarzy Specjalistów PHARMA MEDICA, ul. Świętosławy 1, Góra: poradnia medycyny ogólnej, poradnia medycyny rodzinnej, poradnia ginekologiczno-położnicza, poradnia pediatrii i neonatologii, poradnia chorób wewnętrznych, poradnia chirurgiczna, poradnia okulistyczna, poradnia onkologiczna, poradnia zdrowia psychicznego, poradnia dermatologiczna, poradnia endokrynologiczna, poradnia urazowo-ortopedyczna, poradnia urologiczna, poradnia reumatologiczna, poradnia neurologiczna, poradnia kardiologiczna, poradnia alergologiczna, poradnia logopedyczna, poradnia psychologii, poradnia leczenia uzależnień, poradnia diabetologiczna, poradnia uzależnienia od substancji psychoaktywnych, gabinet pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej, gabinet położnej środowiskowo-rodzinnej, pracownia USG, gabinet zabiegowy POZ, gabinet zabiegowy AOS 1, gabinet zabiegowy AOS 2, punkt szczepień. TE-MED Hurla i Wspólnicy, Spółka Jawna, ul. Piastów 44, Góra: poradnia neurologiczna, poradnia otolaryngologiczna, poradnia zdrowia psychicznego, poradnia dermatologiczna, poradnia audiologiczna, pracownia audiometryczna, gabinet zabiegowy, gabinet diagnostyczno-zabiegowy. Praktyka Lekarzy Rodzinnych D. Gocha-Chmielewska i J. Chmielewski S.C., osiedle Kazimierza Wielkiego 15b, Góra: poradnie lekarza rodzinnego, poradnia otolaryngologiczna, poradnia stomatologiczna, poradnia urologiczna, poradnia ginekologiczno-położnicza, poradnia okulistyczna, punkt szczepień, gabinet zabiegowy, gabinet pielęgniarki środowiskoworodzinnej, gabinet położnej środowiskowo-rodzinnej. Centrum Stomatologii Donata Szulc, ul. Armii Polskiej 8, Góra: poradnia stomatologiczna, poradnia chirurgii stomatologicznej (zabiegi w znieczuleniu miejscowym), poradnia protetyki stomatologicznej, poradnia periodontologii. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej AMICUS, ul. Świętosławy 1/5, Góra: poradnia lekarza POZ, poradnia lekarza POZ dla dzieci, poradnia medycyny pracy, poradnia medycyny 83
sportowej, gabinet diagnostyczno-zabiegowy, gabinet pielęgniarki POZ, gabinet położnej, punkt szczepień. Centrum Medyczne GrabkaMed ul. Adama Mickiewicza 2e, Góra: poradnia stomatologiczna, poradnia położniczo-ginekologiczna, gabinet diagnostyczno-zabiegowy. Centrum Medyczne Pulsmed, ul. Armii Krajowej 8/2, Góra: pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, położna podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarska opieka długoterminowa domowa. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ARKA, ul. Poznańska 28, Góra: gabinet pielęgniarki opieki długoterminowej (Chróścina 21). Przedsiębiorstwo Lecznicze Salus Jadwiga Kałasz, Elżbieta Koba, Katarzyna Ksieniewicz Spółka jawna, ul. Armii Polskiej 8, Góra: pielęgniarska opieka długoterminowa. DOMMED, ul. Armii Polskiej 8, Góra: pielęgniarska opieka długoterminowa. Indywidualne praktyki lekarskie: stomatologiczne (Andrzej Okoń, ul. Piastów 6, Góra; Donata Szulc, ul. Armii Polskiej 8, Góra; Dorota Łęcka, ul. Marii Konopnickiej 2, Góra; Krystyna Ruszczyńska, ul. Armii Polskiej 15A, Góra; Elżbieta Mazur-Hryń, ul. Matejki 33, Góra; Ewa Sas- Domaszewska, ul. Podwale 29, Góra; Izabela Grabka GRADENT, ul. Piastów 6, Góra; Marcin Matysiak, ul. Armii Polskiej 10, Góra; Mariusz Dańko, ul. Zamenhoffa 14, Góra; Artur Połomka, osiedle Kazimierza Wielkiego 15b, Góra). W przeliczeniu na 10 tys. ludności gminy Góra przypadało w 2014 roku 5 przychodni i była to wartość taka sama jak w województwie dolnośląskim i całym kraju oraz minimalnie wyższa niż w powiecie górowskim (4 przychodnie na 10 tys. mieszkańców). Wskaźnik ten utrzymuje się w gminie na takim samym poziomie od 2011 roku, a w przypadku obszaru wiejskiego nawet od początku analizowanego okresu. Tabela 48. Przychodnie na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 ob. ob. ob. ob. ob. POLSKA 4 5 5 5 5 POLSKA - MIASTO 5 6 6 6 7 DOLNOŚLĄSKIE 4 5 5 5 5 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 5 5 5 5 5 Powiat górowski 5 4 4 4 4 Powiat górowski - MIASTO 7 6 6 Góra 6 5 5 5 5 Góra - miasto 7 6 6 6 6 Góra - obszar wiejski 4 4 4 4 4 Źródło: GUS/BDL przychodnie na 10 tys. ludności W placówkach medycznych w Górze w 2014 roku udzielono łącznie 99 107 porad lekarskich, w tym 90 534 w mieście (91,3%) i 8 573 na obszarze wiejskim gminy (8,7%). Dysproporcja ta wynika bezpośrednio z przedstawionej powyżej koncentracji ośrodków medycznych w obrębie miasta i niewielkim tylko udziale placówek zlokalizowanych w sołectwach. Liczba udzielanych porad 84
lekarskich w gminie podlegała fluktuacjom w latach 2010-2014, przyjmując wartość minimalną w 2011 roku (84 070 porad), a maksymalną w 2012 roku (105 032 porady). W przeliczeniu na 1000 mieszkańców gminy w 2014 roku udzielono 4 822 porad lekarskich, tj. więcej niż miało to miejsce w powiecie górowskim (4 210 porad), województwie dolnośląskim (4 169 porad) oraz całym kraju (4 151 porad). Niniejszy wskaźnik uwidacznia również znaczną różnicę między mieszkańcami obszaru miejskiego i wiejskiego gminy w zakresie korzystania z porad lekarskich. Na 1000 mieszkańców miasta Góra w 2014 roku udzielono 7 351 porad lekarskich, podczas gdy w przypadku obszaru wiejskiego gminy wskaźnik był siedmiokrotnie niższy i wynosił jedynie 1 041 porad. Tabela 49. Porady lekarskie na 1000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna porady lekarskie na 1000 mieszkańców ogółem 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 3 951 4 073 4 005 4 104 4 151 POLSKA - MIASTO 4 865 5 024 4 989 5 117 5 202 DOLNOŚLĄSKIE 4 083 4 413 4 283 4 184 4 169 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 4 878 5 325 5 189 5 077 5 053 Powiat górowski 4 381 4 009 4 408 4 317 4 210 Powiat górowski - MIASTO 8 414 8 238 8 089 Góra 4 775 4 031 5 053 4 930 4 822 Góra - miasto 7 224 5 994 7 706 7 511 7 351 Góra - obszar wiejski 1 087 1 093 1 058 1 069 1 041 Źródło: GUS/BDL Sieć placówek aptecznych na terenie gminy tworzą apteki oraz punkty apteczne. Wszystkie apteki zlokalizowane są w obrębie miasta Góra (siedem placówek, w tym sześć ogólnodostępnych i jedna szpitalna), zaś punkty apteczne w Chróścinie i Czerninie27: Apteka Rodzinna, osiedle Kazimierza Wielkiego 15a, Góra Apteka Lawendowa, plac Bolesława Chrobrego 21, Góra Apteka Zdrowie, plac Bolesława Chrobrego 9, Góra Apteka Eliksir, ul. Targowa 1, Góra Apteka Aspirynka, ul. Armii Krajowej 21, Góra Apteka Vita, ul. Głogowska 1a, Góra Punkt apteczny Sanitas, Chróścina 21 Punkt apteczny Siloe, ul. Leśna 6, Czernina Apteka Polskie Centrum Zdrowia OT Góra Śląska, Szpital Specjalistyczny z Ośrodkiem Badań Klinicznych, ul. Hirszfelda 8. Rozwój sieci aptek na terenie gminy Góra spowodował spadek liczby ludności przypadającej na 1 aptekę ogólnodostępną i punkt apteczny. W 2010 roku liczba ta kształtowała się na poziomie 3 502 osób (w tym 2 105 w mieście Góra), a w 2014 roku zmniejszyła się do 2 569 osób (w tym 2 053 27 Za: http://ra.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl/_layouts/15/ra/glowna.aspx (stan na 22.02.2016) 85
w mieście), co oznacza spadek na poziomie 26,6%. Zmiana ta jest wynikiem utworzenia ww. punków aptecznych w Chróścinie i Czerninie przed 2011 rokiem jednostki takie nie funkcjonowały w ogóle na obszarze wiejskim gminy, zaś ich utworzenie pozwoliło zmniejszyć wskaźnik ludności na 1 aptekę ogólnodostępną i punkt apteczny z 8 352 osób w 2011 roku do 4 119 osób w 2014 roku. Nadal jednak obszar wiejski gminy Góra cechuje najwyższy poziom tego wskaźnika w porównaniu do pozostałych analizowanych jednostek terytorialnych. W gminie Góra wskaźnik utrzymuje się na poziomie niższym niż w średnia powiatowa (3 020 osób), wojewódzka (2 693 osoby) czy krajowa (2 799 osób). Tabela 50. Ludność na aptekę ogólnodostępną i punkt apteczny w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba os oba osoba os oba osoba POLSKA 3 093 2 988 2 915 2 850 2 799 POLSKA - MIASTO 2 471 2 373 2 315 2 267 2 227 DOLNOŚLĄSKIE 2 891 2 810 2 797 2 725 2 693 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 2 367 2 302 2 297 2 234 2 200 Powiat górowski 3 685 3 339 3 052 3 033 3 020 Powiat górowski - MIASTO 1 701 1 690 1 677 Góra 3 502 2 979 2 598 2 587 2 569 Góra - miasto 2 105 2 084 2 082 2 067 2 053 Góra - obszar wiejski 8 352 4 147 4 146 4 119 Źródło: GUS/BDL ludność na aptekę ogólnodostępną i punkt apteczny INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA Infrastrukturę edukacyjną na terenie gminy Góra tworzą placówki przedszkolne, szkoły podstawowe, gimnazja oraz szkoły ponadgimnazjalne. W zależności od jednostki organem prowadzącym jest gmina Góra, Starostwo Powiatowe w Górze lub osoby prywatne. Poniżej przedstawiono ogólną charakterystykę przedszkoli i szkół znajdujących się na terenie gminy, dodatkowo uwzględniono w tym miejscu żłobki/kluby dziecięce. Opiekę instytucjonalną nad dziećmi w wieku do lat 3 na terenie gminy Góra realizują dwie jednostki kluby dziecięce. Jedna placówka jest jednostką niepubliczną, zaś druga Świat Malucha jest jednostką organizacyjną gminy Góra: 1. Klub Dziecięcy Świat Malucha w Górze, ul. Stefana Żeromskiego 15a, Góra, 2. Klub Malucha, Osiedle Kazimierza Wielkiego 7 b, c, Góra. Gmina Góra znacznie odbiega od pozostałych jednostek pod względem odsetka dzieci objętych opieką w żłobkach. W 2014 roku do żłobków uczęszczało jedynie 1,9% dzieci w wieku do 3 lat zamieszkałych w Górze, podczas gdy w skali kraju było to 5,9%, a na Dolnym Śląsku 10%. Różnica dotyczyła również obszarów miejskich w mieście Góra opieką żłobkową objęto 3,4% dzieci w wieku do 3 lat, natomiast w miastach całego kraju było to 9,5%, a w miastach dolnośląskich 13,7%. Gmina wyróżnia się pozytywnie jedynie na tle powiatu górowskiego (1% w 2014 roku), co wynika jednak z faktu, że oba kluby dziecięce zlokalizowane są w mieście Góra i są to jedyne tego typu placówki w powiecie. Analiza danych dotyczących pozostałych jednostek terytorialnych w latach 2010-2014 86
uwidacznia wzrost zainteresowania instytucjonalnymi formami opieki nad dziećmi do lat 3, co wyraża się rosnącym odsetkiem dzieci objętych opieką z żłobkach w skali kraju wzrost wyniósł 3,3% (w tym 5% na obszarach miejskich), zaś w skali województwa dolnośląskiego 5,5% (w tym 7% na obszarach miejskich). Można zatem podejrzewać, iż podobny trend stanie się w przyszłości udziałem mniejszych jednostek, w tym gminy Góra. Tabela 51. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 2,6 3,0 3,8 4,8 5,9 POLSKA - MIASTO 4,5 5,1 6,4 7,8 9,5 DOLNOŚLĄSKIE 4,5 5,3 6,6 8,1 10,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 6,7 7,9 9,7 11,6 13,7 Powiat górowski 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 0,0 0,0 2,7 Góra 0,0 0,0 0,0 0,0 1,9 Góra - miasto 0,0 0,0 0,0 0,0 3,4 Źródło: GUS/BDL odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach ogółem Sieć placówek przedszkolnych w gminie tworzą jednostki funkcjonujące w mieście Góra oraz w zespołach szkół na obszarze wiejskim gminy, w miejscowościach Glinka, Czernina, Ślubów i Witoszyce. Łącznie na terenie gminy zarejestrowaną działalność przedszkolną prowadzi 8 placówek, w tym 6 publicznych i 2 niepubliczne. Obie jednostki niepubliczne zlokalizowane są w mieście Góra: 1. Przedszkole Publiczne Nr 1 w Górze im. Marii Konopnickiej, ul. Żeromskiego 15, Góra 2. Przedszkole Publiczne Nr 3 w Górze im. Jasia i Małgosi, ul. Piastów 7, Góra 3. Przedszkole Publiczne w Glince wchodzące w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Oddziałami Integracyjnymi w Glince, Glinka 6, 4. Przedszkole w Czerninie wchodzące w skład Zespołu Szkoły Podstawowej, Gimnazjum i Przedszkola im. św. Huberta w Czerninie, ul. Szkolna 2, Czernina, 5. Przedszkole w Ślubowie wchodzące w skład Zespołu Szkoły Podstawowej i Przedszkola im. Janusza Korczaka w Ślubowie, Ślubów 54, 6. Przedszkole w Witoszycach wchodzące w skład Zespołu Szkoły Podstawowej i Przedszkola im. Władysława Reymonta w Witoszycach, Witoszyce 10, 7. Przedszkole Niepubliczne Akademia Malucha, Osiedle Kazimierza Wielkiego 7, Góra (niepubliczne), 8. Niepubliczne Przedszkole Puchatkowo, ul. Racławicka 1, Góra (niepubliczne). W 2014 roku odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Góra wynosił 74,2%, wykazując znaczne różnice w zależności od typu obszaru. W mieście do przedszkoli uczęszczały bowiem wszystkie dzieci w wieku 3-5 lat, podczas gdy na obszarach wiejskich było to mniej niż co 87
drugie dziecko (4,8%). Odsetki dzieci uczęszczających do przedszkoli w latach 2010-2014 rosły we wszystkich analizowanych jednostkach terytorialnych, jednak tempo zmian było zróżnicowane. O ile w 2010 roku w gminie Góra odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym wynosił 65,6% i był wyższy niż średnia powiatowa (60,1%), wojewódzka (63%) i krajowa (62,6%), o tyle w 2014 roku to w województwie i całym kraju uzyskano wyższe odsetki dzieci uczęszczających do przedszkoli (odpowiednio 80% i 79,4%) niż w gminie. Natomiast samo miasto Góra wyróżnia się pozytywnie na tle obszarów miejskich Dolnego Śląska i całego kraju odnośnie korzystania z opieki przedszkolnej dla dzieci w wieku 3-5 lat, osiągając wyższe wartości analizowanego odsetka. Tabela 52. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 62,6 69,2 69,7 74,1 79,4 POLSKA - MIASTO 78,8 84,0 83,7 87,6 92,9 DOLNOŚLĄSKIE 63,0 70,0 70,2 75,0 80,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 76,7 83,1 82,6 87,1 91,7 Powiat górowski 60,1 62,6 65,6 68,3 71,6 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 89,9 96,2 103,4 Góra 65,6 62,0 65,4 66,5 74,2 Góra - miasto 84,3 81,2 84,5 87,2 100,3 Góra - obszar wiejski 43,2 40,4 41,7 42,4 43,8 Źródło: GUS/BDL odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym ogółem dzieci w wieku 3-5 lat Rozwój bazy przedszkolnej oraz negatywne tendencje demograficzne sprzyjają zmniejszaniu się wartości wskaźnika dzieci w wieku 3-5 lat przypadających na 1 miejsce w placówce wychowania przedszkolnego. Zjawisko to dotyczy wszystkich jednostek administracyjnych w 2014 roku wszędzie wskaźnik przyjmował wartości niższe niż w 2010 roku. Gmina Góra jest jedyną jednostką terytorialną, w której liczba dostępnych miejsc w przedszkolach była wyższa niż liczba dzieci w 2014 roku na 1 miejsce w placówkach wychowania przedszkolnego przypadało 0,97 dzieci. W powiecie górowskim wskaźnik wynosił 1,10 dziecka, w województwie 1,11 dziecka, zaś w kraju 1,17 dziecka. Jeszcze lepiej przedstawiała się sytuacja w mieście Góra, gdzie na 1 miejsce w przedszkolach przypadało jedynie 0,72 dziecka w wieku 3-5 lat i był to wynik najniższy spośród analizowanych obszarów miejskich. Zupełnie odmiennie przedstawiała się natomiast sytuacja na obszarze wiejskim gminy, gdzie wskaźnik dzieci w wieku 3-5 lat przypadających na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego kształtował się na poziomie 1,65. 88
Tabela 53. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba osoba POLSKA 1,35 1,34 1,31 1,24 1,17 POLSKA - MIASTO 1,01 1,01 1,00 0,95 0,91 DOLNOŚLĄSKIE 1,31 1,28 1,27 1,18 1,11 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 1,02 1,01 1,01 0,96 0,91 Powiat górowski 1,25 1,28 1,29 1,18 1,10 Powiat górowski - MIASTO 0,00 0,00 0,93 0,84 0,75 Góra 1,14 1,15 1,17 1,06 0,97 Góra - miasto 0,88 0,89 0,91 0,80 0,72 Góra - obszar wiejski 1,78 1,70 1,78 1,71 1,65 Źródło: GUS/BDL dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego Sieć szkół podstawowych w gminie Góra tworzy 6 placówek publicznych, prowadzonych przez gminę Góra. Dwie z nich zlokalizowane są w mieście Góra, pozostałe cztery na obszarze wiejskim gminy w Czerninie, Ślubowie, Glince i Witoszycach: 1. Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Bolesława Prusa w Górze, ul. Marii Konopnickiej 2, Góra 2. Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Władysława Broniewskiego w Górze, ul. Poznańska 2, Góra 3. Szkoła Podstawowa w Czerninie wchodząca w skład Zespołu Szkoły Podstawowej, Gimnazjum i Przedszkola im. św. Huberta w Czerninie, ul. Szkolna 2, Czernina, 4. Szkoła Podstawowa w Ślubowie wchodząca w skład Zespołu Szkoły Podstawowej i Przedszkola im. Janusza Korczaka w Ślubowie, Ślubów 54, 5. Szkoła Podstawowa im. 55 Poznańskiego Pułku Piechoty w Glince wchodząca w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Oddziałami Integracyjnymi w Glince, Glinka 6, 6. Szkoła Podstawowa w Witoszycach wchodząca w skład Zespołu Szkoły Podstawowej i Przedszkola im. Władysława Reymonta w Witoszycach, Witoszyce 10. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego do szkół podstawowych w gminie Góra w 2014 roku uczęszczało łącznie 1 368 uczniów, zaś ukończyło je 220 absolwentów. Liczniejsze są szkoły miejskie niż wiejskie w 2014 roku w placówkach w Górze uczyło się 950 uczniów (co stanowiło 69,4% ogólnej liczby uczniów szkół podstawowych), a liczba absolwentów wyniosła 160 (72,7% ogólnej liczby absolwentów). Liczba uczniów szkół podstawowych w gminie w latach 2010-2014 podlegała niewielkim fluktuacjom, przyjmując wartości niższe i wyższe w 2014 roku była jedynie o 1,2% niższa niż w 2010 roku. Natomiast w przypadku absolwentów widoczna jest tendencja malejąca w porównaniu do 2010 roku liczba absolwentów zmniejszyła się o 36,4% (w tym aż o 64,3% w szkołach podstawowych na obszarach wiejskich). 89
Wykres 11. Uczniowie i absolwenci szkół podstawowych w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Na jeden oddział w szkołach podstawowych w gminie Góra w 2014 roku przypadało 19 uczniów i była to wartość o 1 osobę niższa niż w latach 2011-2013. Taki sam poziom wystąpił w województwie dolnośląskim (od 2010 roku wynosi 19 osób), a niewiele niższy był w skali kraju (18 dzieci od 2010 roku) i powiatu górowskiego (18 dzieci od 2011 roku). Dostępne dane pozwalają stwierdzić, iż oddziały miejskich szkół podstawowych są liczniejsze niż oddziały na obszarach wiejskich. W przypadku gminy Góra na 1 klasę w szkołach w mieście przypadało 22 uczniów (tj. więcej niż w miastach Polski, Dolnego Śląska i powiatu górowskiego, gdzie liczba ta wynosiła 21), podczas gdy w szkołach na obszarach do jednej klasy uczęszczało przeciętnie 15 uczniów. Tabela 54. Uczniowie szkoły podstawowej przypadający na 1 oddział (klasę) w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 18 18 18 18 18 POLSKA - MIASTO 21 21 21 21 21 DOLNOŚLĄSKIE 19 19 19 19 19 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 21 21 21 21 21 Powiat górowski 9 18 18 18 18 Powiat górowski - MIASTO 0 0 22 22 21 Góra 10 20 20 20 19 Góra - miasto 11 23 23 23 22 Góra - obszar wiejski 8 15 15 16 15 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna uczniowie szkoły podstawowe przypadający na 1 oddział (klasę) W 2012 roku na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów przypadało 10,2 uczniów górowskich szkół podstawowych. Była to wartość wyższa niż średnia powiatowa (7,66 uczniów na 1 komputer z dostępem do Internetu), wojewódzka (9,8 uczniów) i krajowa 90
(10 uczniów). We wszystkich jednostkach gorszy dostęp do komputerów z Internetem mieli uczniowie szkół podstawowych w miastach i w tym przypadku wartości osiągane w miejskich szkołach podstawowych gminy Góra (13,13 uczniów) były zbliżone do wartości w szkołach miejskich powiatu górowskiego (13,63 uczniów), województwa dolnośląskiego (12,1 uczniów) oraz kraju (13,9 uczniów). Zdecydowanie lepszym dostępem uczniów do komputerów z Internetem mogły pochwalić się szkoły podstawowe zlokalizowane na obszarach wiejskich gminy Góra w 2012 roku na 1 komputer przypadało 6,68 uczniów. Tabela 55. Uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów w latach 2010-2012 Jednostka terytorialna uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczone do użytku uczniów szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży bez specjalnych 2010 2011 2012 osoba os oba osoba POLSKA 11,0 10,6 10,0 POLSKA - MIASTO 15,7 15,0 13,9 DOLNOŚLĄSKIE 11,4 10,7 9,8 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 14,4 13,3 12,1 Powiat górowski 9,39 9,33 7,66 Powiat górowski - MIASTO 13,63 Góra 11,64 11,82 10,20 Góra - miasto 17,94 17,61 13,13 Góra - obszar wiejski 6,40 6,53 6,68 Źródło: GUS/BDL Gminna sieć szkół gimnazjalnych obejmuje łącznie 4 placówki, w tym 3 publiczne prowadzone przez gminę Góra. Znajdują się one w mieście Góra (2 jednostki) oraz Czerninie. W mieście, w ramach Zespołu Szkół Ogólnokształcących, prowadzonego przez powiat górowski, funkcjonuje dodatkowo Gimnazjum Dwujęzyczne. 1. Gimnazjum Nr 1 im. Marii Skłodowskiej Curie w Górze, ul. Szkolna 2, Góra 2. Gimnazjum Nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Górze, ul. Poznańska 2a, Góra 3. Gimnazjum w Czerninie wchodzące w skład Zespołu Szkoły Podstawowej, Gimnazjum i Przedszkola im. św. Huberta w Czerninie, ul. Szkolna 2, Czernina. 4. Gimnazjum Dwujęzyczne w Górze wchodzące w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Górze, ul. Szkolna 1, Góra. W 2014 roku do górowskich gimnazjów uczęszczało łącznie 646 uczniów, zaś edukację na tym poziomie ukończyło 220 osób. Większość dzieci pobierała naukę w gimnazjach miejskich dzieci z tych placówek stanowiły w 2014 roku 93,2% uczniów (602 osoby) i 90,5% absolwentów (199 osób) ogólnej liczby uczniów i absolwentów górowskich gimnazjów. Niepokojący jest fakt, że placówkach gimnazjalnych w gminie rokrocznie ubywa dzieci liczba uczniów wykazuje stałą tendencję malejącą. W latach 2010-2014 liczba uczniów w gimnazjach zmniejszyła się o 21,1%, zaś liczba absolwentów 91
o 14,7%. Szczególnie mocny ubytek liczby dzieci dotknął gimnazjum w Czerninie, gdzie w 2014 roku liczba uczniów była o 42,9% niższa niż w 2010 roku. Wykres 12. Uczniowie i absolwenci szkół gimnazjalnych w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Górowskie gimnazja cechują się stosunkowo najwyższą liczebnością klas. W 2014 roku na jeden oddział gimnazjalny w gminie przypadało 24 uczniów, podczas gdy w powiecie górowskim było to 20 uczniów, a w województwie i kraju po 21 uczniów. Ponownie liczniejsze okazały się klasy w szkołach miejskich gminy, liczące średnio 25 uczniów, niż klasy w gimnazjum na obszarze wiejskim, gdzie na 1 oddział przypadało aż o 10 uczniów mniej niż w mieście. Tabela 56. Uczniowie gimnazjum przypadający na 1 oddział (klasę) w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 22 22 22 21 21 POLSKA - MIASTO 22 22 22 22 22 DOLNOŚLĄSKIE 22 22 22 22 21 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 23 23 23 22 22 Powiat górowski 21 21 20 21 20 Powiat górowski - MIASTO 0 0 21 23 22 Góra 23 24 24 25 24 Góra - miasto 24 25 25 26 25 Góra - obszar wiejski 19 18 18 19 15 Źródło: GUS/BDL uczniowie gimnazjum przypadający na 1 oddział (klasę) Uczniowie uczęszczający do gimnazjów na terenie gminy Góra mieli znacznie trudniejszy dostęp do komputerów z Internetem niż ich koledzy ze szkół gimnazjalnych w powiecie, województwie i kraju. W gminie Góra w 2012 roku na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku 92
uczniów przypadało aż 18,21 uczniów, podczas gdy w powiecie górowskim było to 11,08 uczniów, w kraju 10 uczniów, zaś w województwie 9 uczniów. Pozytywny jest natomiast trend malejący, co oznacza, że dostęp uczniów do komputerów z Internetem w szkołach gimnazjalnych poprawiał się z każdym rokiem. Tabela 57. Uczniowie gimnazjum przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów w latach 2010-2012 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 osoba os oba osoba POLSKA 12 11 10 POLSKA - MIASTO 13 12 11 DOLNOŚLĄSKIE 11 11 9 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 13 12 Powiat górowski 13,49 12,53 11,08 Góra 21,00 19,15 18,21 Góra - miasto 19,03 17,28 16,79 Źródło: GUS/BDL uczniowie gimnazjum przypadający na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczone do użytku uczniów gimnazja dla dzieci i młodzieży bez specjalnych Sieć szkół ponadgimnazjalnych na terenie gminy Góra tworzą placówki, dla których organem prowadzącym jest powiat ziemski Góra. Są to trzy zespoły szkół, obejmujące zarówno szkoły ogólnokształcące, jak i zawodowe. 1. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Górze, ul. Szkolna 1, Góra: Gimnazjum Dwujęzyczne w Górze, Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Górze 2. Zespół Szkół im. gen. Sylwestra Kaliskiego, ul. Armii Polskiej 15a, Góra: Technikum w Górze, oferujące kształcenie na kierunkach: technik logistyk, technik ekonomista, technik handlowiec, technik mechanik, technik informatyk, technik budownictwa, technik hotelarstwa, technik organizacji reklamy, technik elektroenergetyk transportu szynowego. Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Górze, oferująca kształcenie na kierunkach: murarztynkarz, mechanik pojazdów samochodowych oraz ślusarz. 3. Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Górze, ul. B. Głowackiego 1, Góra: Centrum Kształcenia Praktycznego w Górze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Górze Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego w Górze 93
Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Górze Szkoła Policealna dla Dorosłych w Górze, oferująca kształcenie na kierunkach: technik masażysta, opiekunka dziecięca, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekunka środowiskowa, technik geodeta, technik rachunkowości, technik administracji, technik informatyk, technik bezpieczeństwa i higieny pracy, florysta. Technikum Uzupełniające dla Dorosłych w Górze Liczba uczniów liceum ogólnokształcącego w gminie Góra wynosiła w 2014 roku 311 osób, zaś liczba absolwentów 138 osób. Na przestrzeni lat 2010-2014 górowskie liceum doświadczyło znacznego spadku liczby uczniów. W 2014 roku naukę w tej placówce pobierało o połowę mniej uczniów niż miało to miejsce w 2010 roku, gdy do szkoły uczęszczało 631 uczniów. W zakresie liczy uczniów liceum w Górze cechuje wyraźna tendencja malejąca. Wykres 13. Uczniowie i absolwenci ponadgimnazjalnych szkół ogólnokształcących w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Liczebność klas w szkołach ogólnokształcących kształtowała się na zbliżonym poziomie we wszystkich jednostkach administracyjnych. W 2014 roku na 1 klasę liceum przypadało od 26 (gmina Góra, powiat górowski, województwo dolnośląskie) do 27 (kraj) uczniów. Gmina Góra nie odbiegała w tym zakresie od pozostałych jednostek, można jedynie zauważyć, iż cechowała ją większa zmienność tego wskaźnika w poszczególnych latach. 94
Tabela 58. Uczniowie szkół ogólnokształcących przypadający na 1 oddział (klasę) w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA 27 27 27 27 27 POLSKA - MIASTO 28 27 27 27 27 DOLNOŚLĄSKIE 27 27 27 27 26 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 27 27 27 27 27 Powiat górowski 27 28 29 28 26 Powiat górowski - MIASTO 0 0 29 28 26 Góra 27 28 29 28 26 Góra - miasto 27 28 29 28 26 Źródło: GUS/BDL uczniowie szkół ogólnokształacących przypadający na 1 oddział (klasę) Na przestrzeni lat 2010-2014 najwyższą liczbę uczniów technikum w Górze odnotowano w 2012 roku do placówki uczęszczało wówczas 447 uczniów. W 2014 roku liczba uczniów technikum wynosiła 421 osób, i choć była najniższa w analizowanym okresie, w porównaniu do 2010 roku nastąpił spadek jedynie o 2,6%. Oznacza to, iż technikum w znacznie mniejszym stopniu zostało dotknięte odpływem uczniów, wywołanym m.in. procesami demograficznymi (tj. ubytkiem młodzieży w wieku uczęszczania do szkół ponadgimnazjalnych). Wykres 14. Uczniowie i absolwenci techników w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Na tle województwa dolnośląskiego oraz kraju gmina Góra i powiat górowski wyróżniają się mniejszą liczebnością oddziałów w technikach. W 2014 roku na 1 klasę w górowskim technikum przypadało 20 uczniów, podczas gdy na Dolnym Śląsku i w kraju było to po 24 uczniów. Różnica ta jest efektem utrzymującej się w latach 2010-2014 na takim samym poziomie liczebności oddziałów w technikach 95
w województwie i kraju, przy jednoczesnym spadku liczby uczniów przypadających na 1 klasę w Górze (o 3 osoby). Tabela 59. Uczniowie techników przypadający na 1 oddział (klasę) w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA 24 24 24 24 24 POLSKA - MIASTO 25 25 25 25 25 DOLNOŚLĄSKIE 24 25 25 25 24 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 24 25 25 25 25 Powiat górowski 23 23 21 21 20 Powiat górowski - MIASTO 0 0 21 21 20 Góra 23 23 21 21 20 Góra - miasto 23 23 21 21 20 Źródło: GUS/BDL uczniowie techników przypadający na 1 oddział (klasę) Liczba uczniów zasadniczej szkoły zawodowej w gminie utrzymywała się w latach 2010-2014 na zbliżonym poziomie. Po niewielkich spadkach liczebności uczniów w latach 2011-2013, w 2014 roku osiągnięto niemal identyczny poziom jak w 2010 roku, gdy do ZSZ uczęszczało 245 uczniów. Wykres 15. Uczniowie i absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Odwrotnie niż miało to miejsce w przypadku technikum, klasy w zasadniczej szkole zawodowej w Górze wyróżniają się na tle pozostałych jednostek znacznie większą liczebnością. W 2014 roku na 1 oddział przypadało aż 27 uczniów, podczas gdy w powiecie górowskim było to 22 uczniów, a w województwie dolnośląskim i całym kraju jedynie 18 uczniów. Rozbieżność tę tłumaczy odmienna tendencja 96
w zakresie liczebności oddziałów zsz w gminie Góra i innych jednostkach w latach 2010-2014. Zarówno w województwie, jak i całym kraju, liczba uczniów zsz przypadających na 1 klasę ww. okresie zmniejszała się, natomiast w gminie Góra (i powiecie górowskim) następował wzrost liczebności oddziałów z 22 w 2010 roku do 28 w latach 2012-2013 i 27 w 2014 roku. Tabela 60. Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych przypadający na 1 oddział (klasę) w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna uczniowie zasadniczych szkół zawodowych przypadający na 1 oddział (klasę) 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA 20 19 19 18 18 POLSKA - MIASTO 21 20 19 19 18 DOLNOŚLĄSKIE 20 19 19 18 18 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 21 20 19 19 19 Powiat górowski 18 17 21 22 22 Powiat górowski - MIASTO 0 0 21 22 22 Góra 22 24 28 28 27 Góra - miasto 22 24 28 28 27 Źródło: GUS/BDL Sieć placówek oświatowych znajdujących się na terenie gminy uzupełnia Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego w Górze, Plac Bolesława Chrobrego 27. PCDNiPPP prowadzi: 1. Bibliotekę Pedagogiczną w Górze, 2. Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Górze, 3. Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Górze. Gmina Góra posiada aktualny dokument określający zadania i cele samorządu w zakresie oświaty jest to Program rozwoju oświaty dla Gminy Góra na lata 2014-2020. W wyniku analiz przeprowadzonych w trakcie prac nad dokumentem, zidentyfikowano główne problemy dotykające oświatę w gminie Góra. Obejmują one m.in.: Brak sal gimnastycznych i wielofunkcyjnych boisk przy niektórych szkołach. Konieczność poprawy stanu technicznego niektórych budynków szkolnych i przedszkolnych. Niewłaściwy stan techniczny odkrytego basenu ograniczający pełne wykorzystanie obiektu. Małe zainteresowanie społeczeństwa sprawami edukacji w gminie. Mała liczba dzieci 3-4 letnich korzystających z edukacji przedszkolnej, wynikająca z niewystarczającej bazy lokalowej w przedszkolach miejskich. Niewystarczające środki finansowe na poszerzenie oferty pozalekcyjnych zajęć sportowych. Niewystarczająca baza lokalowa niektórych przedszkoli i szkół. Konieczność doposażenia przedszkoli i szkół w pomoce dydaktyczne oraz wymiana sprzętu komputerowego. Konieczność budowy stołówek dla uczniów ze szkół podstawowych i gimnazjów. Brak środków finansowych na dowóz uczniów na konkursy, olimpiady, zawody sportowe. 97
Przeciwdziałać powyższym problemom powinna realizacja celu strategicznego Programu: Dążenie do poprawy efektywności kształcenia na każdym poziomie i etapie życia poprzez dostosowanie optymalnej oferty edukacyjnej w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw oraz celów operacyjnych i szczegółowych: I. Zapewnienie odpowiednich warunków nauki, wychowania, opieki oraz bezpieczeństwa. 1. Wzbogacenie bazy oświatowej koniecznej do realizacji zadań wynikających z potrzeby kształcenia, wychowania i opieki. 2. Tworzenie warunków umożliwiających wyrównywanie szans, dbanie o prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży oraz wspieranie różnorodnych form ich aktywności. 2.1. Tworzenie uczniom warunków potrzebnych do ich indywidualnego rozwoju. 2.2. Stworzenie warunków dzieciom i młodzieży dostępu do kultury. 2.3. Umożliwienie uczniom, w jak najszerszym stopniu korzystanie z oferty zajęć pozalekcyjnych oraz z bazy informatycznej szkół. 2.4. Przygotowanie młodzieży do aktywności obywatelskiej i patriotycznej. 2.5. Przygotowanie uczniów do właściwego wyboru dalszego kierunku kształcenia. 2.6. Udzielenie wsparcia finansowego uczniom. 3. Zapobieganie patologiom społecznym i propagowanie zdrowego stylu życia. 3.1. Propagowanie właściwych postaw i zachowań dzieci i młodzieży. 3.2. Propagowanie zdrowego stylu życia. 4. Ustawiczne doskonalenie kadry oświatowej między innymi w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi i pozyskiwania środków na realizację zadań wspierających rozwój uczniów. 4.1. Podnoszenie poziomu kwalifikacji i kompetencji nauczycieli zgodnie z potrzebami szkół 4.2. Doskonalenie nauczycieli w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi. II. Podnoszenie jakości pracy szkół i placówek. 1. Stwarzanie uczniom warunków umożliwiających osiąganie jak najlepszych wyników. 2. Wdrażanie nowoczesnych, twórczych i aktywizujących metod i form nauczania. 3. Włączenie rodziców w proces dydaktyczno-wychowawczy szkół i odpowiedzialność za jakość szkoły. III. Wzmocnienie wychowawczej i środowiskowej roli placówek oświatowych. 1. Zwiększenie zainteresowania osób dorosłych gminną edukacją. 2. Zwiększenie wskaźnika upowszechnienia edukacji przedszkolnej28. 28 Za: Program rozwoju oświaty dla Gminy Góra na lata 2014-2020 98
INFRASTRUKTURA CZASU WOLNEGO (KULTURA, SPORT, REKREACJA) Głównym organizatorem życia kulturalnego na terenie gminy Góra jest Dom Kultury29, ul. Armii Polskiej 13. W Domu Kultury prowadzone są sekcje artystyczne o zróżnicowanej tematyce, odpowiadającej zainteresowaniom mieszkańców. Aktywnie działają sekcje wokalne, taneczne i plastyczne, a także teatralne: Sekcje muzyczne: sekcja wokalna, nauka gry na instrumentach klawiszowych, nauka gry na gitarze, nauka gry na perkusji, nauka gry na instrumentach dętych blaszanych, Sekcje taneczne i ruchowe: sekcja rytmiki, sekcja tańca nowoczesnego, sekcja tańca ludowego i integracyjnego, sekcja zajęć relaksacyjno-ruchowych/zajęcia fitness (dla dorosłych) Sekcje plastyczne: sekcja plastyczna ZYGZAKI, warsztaty plastyczne, rodzinne warsztaty ceramiczne, sekcja rzemiosła artystycznego Sekcje teatralne i filmowe: sekcja teatralna-grupa młodsza, sekcja teatralna-grupa starsza, sekcja filmowa Zajęcia językowe: nauka języka niemieckiego i języka angielskiego w różnych grupach wiekowych i o różnym stopniu zaawansowania Sekcje gier: sekcja brydża sportowego Do dyspozycji mieszkańców gminy jest również mieszczące się w Domu Kultury w Górze kino, w którym odbywają się projekcje w cyfrowej jakości 3D i 2D. W ramach MDK w Górze działalność prowadzą lokalni artyści i grupy artystyczne, w tym: Big Band (dziecięco-młodzieżowy zespół grający na instrumentach dętych), zespół śpiewaczy Niezapominajki (zespół wokalny składający się z dojrzałych wiekowo członków), zespół śpiewaczy Osetnopolanie (zespół wokalny składający się z mieszkańców Osetna) czy zespół śpiewaczy Kropki Małe i Duże (zespół wokalny składający się ze słuchaczy Górowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku). Ponadto DK w Górze jest uczestnikiem i organizatorem/współorganizatorem wielu imprez o zasięgu lokalnym, powiatowym i wojewódzkim, w których chętnie uczestniczą mieszkańcy i turyści. W gminie odbywają się wystawy, koncerty zespołów amatorskich, występy artystów i zespołów zawodowych oraz imprezy sportowo-rekreacyjne, a także akademie okolicznościowe, konkursy, przeglądy, festiwale, wykłady, spotkania, prelekcje czy spotkania teatralne. W 2015 roku w imprezach zorganizowanych i współorganizowanych przez Dom Kultury w Górze uczestniczyło ok. 22 000 osób. Wśród najważniejszych imprez o charakterze kulturalnym, które w 2015 roku odbyły się w gminie, można wyróżnić: Dni Góry, eliminacje do XX Dolnośląskiego Konkursu Recytatorskiego Pegazik, XII Powiatowy Przegląd Artystyczny Twórczości Dziecięcej, XXIII Konkurs Piosenki Lwowskiej i Wileńskiej, III Festiwal Piosenki Cygańskiej, IV Konkurs Piosenki Biesiadnej, Dożynki Gminne oraz liczne koncerty, spotkania i imprezy okolicznościowe. Na obszarze gminy funkcjonują również świetlice, pełniące funkcje integrujące szczególnie dla małych wiejskich społeczności. Wokół wiejskich świetlic toczy się życie kulturalno-społeczne 29 Za: http://dkgora.com.pl/strona-główna.php (23.02.2016) oraz Sprawozdanie z działalności za rok 2015 99
w mniejszych miejscowościach gminy, jednak zasoby poszczególnych świetlic (zaplecze kuchenne, sprzęt AGD, wyposażanie) są zróżnicowane, co zmniejsza możliwości ich wykorzystania. Ogółem na terenie gminy znajduje się 26 świetlic wiejskich, funkcjonujących w następujących miejscowościach: Borszyn Mały Borszyn Wielki Bronów Chróścina Czernina, Rynek 22 Czernina Dolna Czernina Górna Gola Górowska Jastrzębia Kłoda Górowska Kruszyniec Ligota Nowa Wioska Osetno Radosław Rogów Górowski Ryczeń Sławęcice Stara Góra Strumienna Sułków Szedziec Ślubów Wierzowice Małe Wierzowice Wielkie Zawieście Jak wskazano powyżej na terenie gminy Góra działalność prowadzi jeden dom kultury, obejmujący swoim zasięgiem wszystkich mieszkańców gminy. Oznacza to, że na 1 placówkę kulturalną w gminie przypadało w 2014 roku 20 554 osoby. Była to wartość najwyższa wśród analizowanych jednostek terytorialnych, gdzie wartości wskaźnika były ponad dwukrotnie niższe. W powiecie górowskim na 1 dom, ośrodek kultury, klub i świetlicę przypadało 9 059 mieszkańców, w województwie dolnośląskim 9 760 mieszkańców, zaś w całym kraju 9 574 mieszkańców. Przewaga pozostałych jednostek terytorialnych nad gminą Góra utrzymuje się od lat, dodatkowo w gminie tempo spadku liczby mieszkańców przypadających na 1 dom, ośrodek kultury, klub i świetlicę jest znacznie niższe niż w województwie czy kraju. W latach 2010-2014 wartość wskaźnika dla Polski zmniejszyła się o 7,9%, dla województwa dolnośląskiego o 12,3%, podczas gdy w powiecie górowskim i gminie Góra spadek wyniósł jedynie 1,3-1,4%. Warto jednak dodać, iż w przypadku wartości wskaźnika dla obszarów miejskich, w mieście Góra (12 316 mieszkańców na 1 placówkę) sytuacja jest lepsza niż w województwie i kraju. W miastach Dolnego Śląska na 1 placówkę kultury przypadało w 2014 roku ponad 16 tys. osób, a w miastach całej Polski ponad 15,5 tys. osób. Jedynie na obszarach miejskich powiatu górowskiego wskaźnik kształtował się na niższym poziomie, wynosząc ok. 7,5 tys. mieszkańców. 100
Tabela 61. Liczba mieszkańców na 1 dom, ośrodek kultury, klub i świetlicę w latach 2011-2014 Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba POLSKA 10 393 9 957 9 868 9 574 POLSKA - MIASTO 15 887 15 694 15 704 15 592 DOLNOŚLĄSKIE 11 132 10 446 10 283 9 760 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 16 277 16 625 16 290 16 249 Powiat górowski 9 183 9 156 9 098 9 059 Powiat górowski - MIASTO 7 656 7 605 7 545 Góra 20 855 20 786 20 694 20 554 Góra - miasto 12 503 12 492 12 403 12 316 Źródło: GUS/BDL liczba mieszkańców na 1 dom, ośrodek kultury, klub i świetlicę Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, iż w 2014 roku na terenie gminy Góra działalność prowadziły 4 zespoły artystyczne. Liczba działających zespołów artystycznych zmniejszyła się na przestrzeni lat 2010-2014 trzykrotnie (w 2011 roku było ich 12), co przełożyło się bezpośrednio na spadek wartości wskaźnika zespołów artystycznych na 10 tys. mieszkańców w tym okresie. W 2011 roku wskaźnik dla gminy Góra wynosił 5,8, podczas gdy w 2014 zaledwie 1,9. Znacznie wyższe wartości osiągano w tym czasie w powiecie górowskim (3,9), województwie dolnośląskim (3,2) oraz całym kraju (4,1). Szczególnie duży spadek dotyczył miasta Góra w 2011 roku na 10 tys. mieszkańców przypadało aż 9,6 zespołów artystycznych, natomiast w 2014 jedynie 3,2. Tabela 62. Zespoły artystyczne na 10 tys. mieszkańców w latach 2011-2014 Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 s zt. s zt. szt. szt. POLSKA 3,7 4,0 4,0 4,1 POLSKA - MIASTO 3,8 4,1 4,1 4,1 DOLNOŚLĄSKIE 3,2 3,5 3,3 3,2 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 3,3 3,6 3,2 3,0 Powiat górowski 5,2 4,4 2,7 3,9 Powiat górowski - MIASTO 8,5 5,3 8,6 Góra 5,8 2,9 1,0 1,9 Góra - miasto 9,6 4,8 1,6 3,2 Źródło: GUS/BDL zespoły artystyczne na 10 tys. mieszkańców Liczba imprez artystycznych odbywających się na terenie gminy w latach 2011-2014 wykazywała się zmiennością. Najwięcej było ich w 2011 roku (117), zaś najmniej w latach 2012-2013 (po 95). W 2014 roku w gminie odbyło się 107 imprez artystycznych, co oznacza, że na 10 tys. mieszkańców przypadały 52,1 imprezy. Była to wartość nieznacznie niższa niż średnia ogólnopolska (57,5 imprez na 10 tys. mieszkańców) i wojewódzka (54,7 imprez). O ile jednak w latach 2011-2014 w kraju i na 101
Dolnym Śląsku wskaźnik przyjmował rokrocznie wyższe wartości, o tyle w gminie Góra fluktuował, przyjmując w 2014 roku wartość niższą niż w 2011 roku (56,1). Na tle analizowanych jednostek terytorialnych wyróżnia się powiat górowski, gdzie w 2014 roku na 10 tys. mieszkańców przypadały 82 imprezy artystyczne, a na obszarach miejskich powiatu aż 160,4 imprez. W tym samym okresie w mieście Góra wskaźnik osiągnął wartość 86,9 imprez na 10 tys. mieszkańców. Tabela 63. Imprezy artystyczne na 10 tys. mieszkańców w latach 2011-2014 Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 s zt. s zt. szt. szt. POLSKA 48,2 50,6 53,5 57,5 POLSKA - MIASTO 53,4 55,9 57,6 62,3 DOLNOŚLĄSKIE 49,9 49,6 53,0 54,7 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 51,7 51,5 51,5 54,2 Powiat górowski 68,9 69,9 76,1 82,0 Powiat górowski - MIASTO 126,1 139,4 160,4 Góra 56,1 45,7 45,9 52,1 Góra - miasto 93,6 76,0 76,6 86,9 Źródło: GUS/BDL imprezy artystyczne na 10 tys. mieszkańców Nad rozwojem czytelnictwa na terenie gminy czuwa szczególnie Biblioteka Miejska w Górze30 oraz jej filie, w tym dwie usytuowane na obszarze wiejskim gminy: Biblioteka Miejska im. Henryka Sienkiewicza w Górze, ul. A. Mickiewicza 1A, Góra (z Wypożyczalnią dla Dorosłych, Czytelnią dla Dorosłych oraz Oddziałem Dziecięcym) Filia Biblioteczna Nr 1 w Górze, ul. Piastów 6, Góra Filia Biblioteczna w Czerninie, Rynek 16, Czernina Filia Biblioteczna w Chróścinie, Chróścina 124 Głównym zadaniem Biblioteki Miejskiej w Górze jest gromadzenie, opracowanie, ochrona i udostępnianie zbiorów, pełnienie funkcji ośrodka informacji bibliotecznej, a także organizowanie imprez popularyzujących wiedzę, kulturę, książkę i czytelnictwo. W 2015 roku w Bibliotece Miejskiej w Górze zakupiono 1 138 książek i dokonano 54 163 wypożyczeń na zewnątrz. Liczba zarejestrowanych czytelników w gminie wynosiła łącznie 2 758 osób, w tym 1 961 osób w Bibliotece Miejskiej, 335 osób w Filii nr 1 w Górze, 234 osoby w Czerninie i 228 osób w Chróścinie. W Bibliotece Miejskiej w Górze organizowane są również spotkania autorskie, wystawy, teatrzyki dla dzieci, konkursy poetyckie, konkursy plastyczne, lekcje biblioteczne oraz zajęcia dla dzieci w okresie ferii zimowych oraz wakacji. Placówka biblioteczna jest stale modernizowana w 2015 roku pozyskano na ten cel środki z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (na zakup trzech tabletów Apple ipad Air 16GB Wi-Fi), Fundacji Orange (Internet), Biblioteki Narodowej (na zakup nowości wydawniczych) oraz Instytutu Książki (na zakup komputerów). Łącznie pozyskano środki w wysokości 36 779,19 zł. 30 Za: http://www.bm.gora.com.pl/index.html oraz http://www.gora.com.pl/content.php?sid=79bc58ac1ec8ffb476ae7d3735a3da7e&tr=cl&cms_id=7968&p=&lan g=pl (23.03.2016) 102
Na 1 placówkę biblioteczną w gminie Góra w 2014 roku przypadało 5 139 mieszkańców. Wyższa wartość wskaźnika występowała w mieście (6 158 osób) niż na obszarach wiejskich gminy (4 119 osób). W latach 2010-2014 następował spadek liczby ludności przypadającej na 1 placówkę biblioteczną w gminie, co wynikało z ubytku liczby mieszkańców. Podobny niewielki spadek występował w powiecie górowskim (z 3 350 osób w 2010 roku do 3 294 osób w 2014 roku), natomiast odmienna sytuacja dotyczyła Dolnego Śląska i kraju. W tych jednostkach wartość wskaźnika ludności przypadającej na 1 bibliotekę w latach 2010-2014 wykazywała tendencję rosnącą. Należy dodać, iż przez cały analizowany okres w gminie Góra na 1 placówkę biblioteczną przypadało o około tysiąc osób więcej niż w województwie czy całym kraju. W przypadku powiatu górowskiego w 2014 roku różnica wynosiła ponad 1800 osób na niekorzyść gminy Góra. Tabela 64. Ludność na 1 placówkę biblioteczną w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna ludność na 1 placówkę biblioteczną (łącznie z punktami bibliotecznymi ujętymi zgodnie z siedzibą jednostki macierzystej) 2010 2011 2012 2013 2014 osoba os oba os oba os oba osoba POLSKA 3 940 3 990 4 072 4 103 4 100 POLSKA - MIASTO 7 000 7 061 7 139 6 801 6 733 DOLNOŚLĄSKIE 3 926 3 968 4 157 4 169 4 234 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 8 162 8 271 8 522 8 178 8 360 Powiat górowski 3 350 3 339 3 330 3 308 3 294 Powiat górowski - MIASTO 0 0 5 104 5 070 5 030 Góra 5 253 5 214 5 197 5 174 5 139 Góra - miasto 6 314 6 252 6 246 6 202 6 158 Góra - obszar wiejski 4 192 4 176 4 147 4 146 4 119 Źródło: GUS/BDL Gminna biblioteka dysponuje znacznie mniejszym księgozbiorem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców niż ma to miejsce w skali powiatu, województwa i kraju. W 2014 roku na 1000 mieszkańców gminy Góra przypadało ok. 2 900 woluminów, w tym tylko 1 899 woluminów w przypadku mieszkańców obszaru wiejskiego gminy. Tymczasem księgozbiór bibliotek na 1000 mieszkańców Polski wynosił 3 397 woluminów, na 1000 mieszkańców Dolnego Śląska 3 170 woluminów, a powiatu górowskiego aż 4 459 woluminów. Warto jednak zauważyć, iż od 2011 roku w gminie Góra wskaźnik księgozbiorów bibliotek na 1000 ludności wykazuje tendencję rosnącą, co pozwala przypuszczać, iż (o ile ten pozytywny trend się utrzyma) w najbliższych latach sytuacja w tym zakresie ulegnie poprawie. Ponadto dostępne dane wskazują, iż szczególną troską w zakresie powiększania księgozbiorów należy objąć biblioteki na obszarze wiejskim gminy. 103
Tabela 65. Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 wol. wol. wol. wol. wol. POLSKA 3 458,3 3 439,0 3 415,7 3 402,0 3 397,6 POLSKA - MIASTO 3 384,5 3 379,2 3 378,0 3 378,0 3 396,3 DOLNOŚLĄSKIE 3 411,5 3 350,6 3 269,9 3 215,0 3 170,9 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 2 884,9 2 853,5 2 827,7 2 786,0 2 757,6 Powiat górowski 4 309,9 4 301,0 4 339,5 4 399,0 4 459,4 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 4 183,7 4 307,0 4 383,8 Góra 2 837,6 2 773,5 2 788,4 2 867,0 2 905,4 Góra - miasto 3 402,6 3 393,7 3 400,0 3 541,0 3 578,3 Góra - obszar wiejski 1 986,4 1 844,9 1 867,3 1 858,0 1 899,4 Źródło: GUS/BDL księgozbiór bibliotek na 1000 ludności O rozwoju czytelnictwa w gminie Góra świadczy stale rosnący wskaźnik czytelników bibliotek publicznych na 1000 ludności. Choć przez cały okres od 2010 do 2014 roku utrzymywał się on znacznie poniżej średniej krajowej i wojewódzkiej (po 164 czytelników na 1000 mieszkańców w 2014 roku), to wyraźnie widoczny jest trend rosnący. W 2010 roku na 1000 ludności gminy przypadało 125 czytelników bibliotek publicznych, zaś w 2014 roku już 135. W tym samym okresie w kraju i w województwie odnotowano spadek liczby czytelników na 1000 mieszkańców, jednak jak wskazano powyżej, nadal były to wartości znacznie wyższe niż średnia gminna. W samej gminie Góra istnieje znaczna różnica między miastem a obszarem wiejskim odnośnie rozpowszechnienia czytelnictwa. W mieście wskaźnik bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców wzrósł z 169 w 2010 roku do 187 w 2014 roku, osiągając wartość zbliżoną do średniej dla obszarów miejskich w województwie (188 czytelników), ale niższą niż dla obszarów miejskich powiatu górowskiego (196 czytelników) i obszarów miejskich kraju (202 czytelników). Natomiast na 1000 mieszkańców obszaru wiejskiego gminy w 2014 roku przypadało jedynie 57 czytelników bibliotek publicznych i była to wartość nieznacznie niższa niż w 2010 roku. Tabela 66. Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba os oba os oba os oba osoba POLSKA 169 168 168 167 164 POLSKA - MIASTO 207 206 207 207 202 DOLNOŚLĄSKIE 172 173 173 169 164 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 195 197 199 194 188 Powiat górowski 122 124 128 129 127 Powiat górowski - MIASTO 0 0 192 195 196 Góra 125 131 134 135 135 Góra - miasto 169 178 183 186 187 Góra - obszar wiejski 59 60 61 58 57 Źródło: GUS/BDL czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności 104
Mimo wskazanego powyżej mniejszego rozpowszechnienia czytelnictwa w gminie Góra niż w pozostałych jednostkach, wyrażanego niższymi wartościami wskaźnika czytelników bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców, górowscy czytelnicy okazali się znacznie bardziej aktywni. W 2014 roku przeciętny czytelnik w gminie Góra wypożyczył w bibliotece 21,1 woluminów, tj. o kilka pozycji więcej niż przeciętny czytelnik w województwie (18,6 woluminów) czy całym kraju (18,3 woluminów). Równie pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że w latach 2010-2014 w gminie następował wzrost liczby wypożyczeń księgozbioru na 1 czytelnika, przy odmiennej tendencji w województwie i w kraju, gdzie liczba wypożyczanych woluminów na 1 czytelnika zmniejszyła się. Warto zauważyć ponadto, iż w przypadku wskaźnika wypożyczeń księgozbioru na 1 czytelnika dysproporcja między miastem a obszarem wiejskim nie była znaczna w 2014 roku na 1 czytelnika w mieście przypadało 21,2 wypożyczonych woluminów, a na 1 czytelnika na obszarach wiejskich gminy 20,5 woluminów. Tabela 67. Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 2010 2011 2012 2013 2014 wol. wol. wol. wol. wol. POLSKA 18,4 18,6 18,9 18,5 18,3 POLSKA - MIASTO 18,0 18,2 18,6 18,2 18,0 DOLNOŚLĄSKIE 19,7 20,0 19,5 19,1 18,6 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 19,6 20,1 19,5 19,2 18,6 Powiat górowski 19,9 19,6 20,0 20,9 21,2 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 19,1 20,6 21,4 Góra 19,2 19,8 19,9 20,8 21,1 Góra - miasto 19,6 20,6 20,2 21,1 21,2 Góra - obszar wiejski 17,8 16,2 18,9 19,5 20,5 Źródło: GUS/BDL Zadania z zakresu wspierania i popularyzacji sportu na terenie gminy Góra realizuje Ośrodek Kultury Fizycznej w Górze31, ul. Sportowa 1. Jego podstawowe zadania obejmują: administrowanie terenami i obiektami sportowo-rekreacyjnymi, będącymi własnością gminy, przygotowywanie obiektów kultury fizycznej do imprez sportowych, organizowanie imprez sportowych, podejmowanie współpracy ze stowarzyszeniami kultury fizycznej, placówkami oświatowymi oraz z innymi instytucjami w zakresie zapewnienia prawidłowej realizacji procesu wychowania fizycznego, uprawiania sportu i rekreacji ruchowej oraz prowadzenia rehabilitacji ruchowej prowadzenie działalności służącej upowszechnianiu kultury fizycznej. OKF organizuje liczne imprezy sportowe w gminie, zarówno o zasięgu lokalnym, jak i wojewódzkim czy ogólnopolskim. W 2015 roku odbyły się m.in.: XXII Ogólnopolski Bieg Niepodległości Góra 2015, 31 Za: http://okfgora.pl/?page_id=187 (23.02.2016) oraz Informacja z działalności Ośrodka Kultury Fizycznej w Górze w okresie 2014.12.01. 2015.12.31. 105
VII Bieg Policz się z cukrzycą, X Memoriał Piłkarski im. Franciszka Gajewskiego, VI Ogólnopolski Bieg z Policją, IV Maraton Rowerowy MTB, imprezy sportowo-rekreacyjne w ramach XXI Turnieju Miast i Gmin, halowe imprezy sportowo-rekreacyjne Ferie Zimowe 2015, turnieje badmintona, turniej Coca-Cola Cup, turnieje petanque, turniej o puchar Komendanta Powiatowego Policji w Górze, Piłkarski Dzień Dziecka dla przedszkolaków, piłkarski turniej im. Zygmunta Obertyńskiego, turniej piłkarski sołectw, finał Ligi Turniejowej Orlików i Żaków OZPN Legnica, gminne turnieje eliminacyjne o Puchar Premiera Donalda Tuska, halowe Grand Prix dla dzieci w piłce nożnej, mecz mikołajkowy księża-nauczyciele, eliminacje gminne, powiatowe i finał powiatowy w walce o puchar Tymbarku czy zakończenie wakacji (turniej piłkarski, gry i zabawy). Pod zarządem Ośrodka Kultury Fizycznej w Górze pozostają następujące obiekty infrastruktury sportowo-rekreacyjnej w gminie: Kompleks przy ul. Mickiewicza: Basen Miejski w Górze: duży basen o wymiarach 50m 20m, brodzik dla dzieci, boisko do siatkówki plażowej oraz zaplecze socjalne. W zimie 2015 roku na terenie za Basenem Miejskim przygotowano lodowisko o wymiarach 20m x 25m. Kompleks przy ul. Sportowej: Stadion miejski: boisko główne do piłki nożnej o wymiarach 100m 68m wraz z trybunami dla publiczności, boisko treningowe, bieżnia lekkoatletyczna, skocznia do skoku w dal, skocznia do skoku wzwyż oraz rzutnia do rzutu kulą. Stadion miejski posiada zaplecze socjalne. Kompleks boisk sportowych Orlik: boisko do piłki nożnej ze sztucznej trawy oraz boisko do koszykówki i siatkówki z poliuretanu. Boisko posiada sztuczne oświetlenie. Boiska do petanque: 15 boisk o wymiarach 15m x 3m, betonowych obrzeżach i wypełnieniu materiałem granitowym. Siłownia napowietrzna: składająca się z następujących urządzeń: rower treningowy, biegacz piechur, krzesełko do podnoszenia masy ciała prasa do nóg, trenażer eliptyczny orbitrek, wahadło, wioślarz. Kompleks przy ul. Poznańskiej: Hala sportowa Olimpia z widownią na ok. 250 miejsc: boisko do piłki ręcznej o wymiarach 40m 20m, boisko do koszykówki, boisko do siatkówki, boiska do badmintona. Ponadto na zapleczu hali znajduje się siłownia, sala fitness z lustrami, salka do zajęć korekcyjnych oraz zaplecze szatniowe i sanitarne. Skatepark: plac do uprawiania sportów ekstremalnych: jazdy na deskorolce i wyczynowej jazdy na rolkach, obejmuje 6 obiektów: Bank Ramp, Quarter Pipe, Funbox z grindboxem 3/3 i piramida, Grindbox ławka z oparciem, Poręcz prosta (profil). Boisko wielofunkcyjne Orlik: boisko do piłki nożnej ze sztuczną nawierzchnią trawiastą o wymiarach 60m 30m oraz boisko wielofunkcyjne do koszykówki i siatkówki o nawierzchni poliuretanowej o wymiarach 32,1m 19,1m. Boisko posiada sztuczne oświetlenie i zaplecze socjalne. 106
Boiska w Chróścinie, Czerninie, Osetnie, Kłodzie Górowskiej, Bronowie, Jastrzębiej, Radosławiu, Starej Górze i Ślubowie. Oprócz ww. obiektów na terenie gminy Góra dostępne są boiska sportowe: Orlika przy Zespole Szkół w Czerninie (ul. Szkolna 2) oraz boisko wielofunkcyjne przy Szkole Podstawowej nr 1 w Górze. Mieszkańcy gminy mają do dyspozycji również obiekty Powiatowego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Górze Hala Arkadia, ul. Szkolna 2a. Obejmują one następujące jednostki: Hala główna z pełnowymiarowym boiskiem do piłki ręcznej, koszykowej i siatkowej, wyposażoną w tablicę świetlną wyników, boiskiem do piłki ręcznej o wymiarach 40m x 20m + strefa ochronna z nawierzchnią z taraflexu, pełnowymiarowym boiskiem do koszykówki z podwieszanymi koszami. Widownia hali liczy 213 miejsc siedzących z możliwością dostawienia 200 miejsc. Boisko trawiaste do minipiłki nożnej o powierzchni 1000 m 2 o wymiarach 25m x 40m. Siłownia obejmująca salę o powierzchni 100 m 2 wyposażoną w 19 stanowisk do ćwiczeń, ściany z lustrami oraz zaplecze sanitarne. Sala fitness obejmująca salę o powierzchni 100 m 2, wyposażoną w system luster, drabinki przyścienne, pełne nagłośnienie oraz urządzenia do ćwiczeń (materace, kozioł, skrzynia, stoły do tenisa stołowego itp.). Park Edukacji Ekologicznej im. Jana Pawła II, w którym znajdują się stanowiska dydaktycznopoglądowe, opisanych jest ponad 100 gatunków roślin zielnych, krzewów i drzew oraz oczko wodne z roślinnością wodną i przybrzeżną. Na wysepce usytuowany jest grill z możliwością organizowania imprez rekreacyjnych dla ponad 80 osób (stoły, ławy, oświetlenie, możliwość nagłośnienia). Ponadto do parku przylega trawiasty teren o powierzchni 6000 m 2, na którym można organizować duże imprezy plenerowe (festyny, wystawy, itp.). W hali Arkadia odbywają się liczne zajęcia sportowo-rekreacyjne, w tym akademia piłkarska FC Góra dla najmłodszych, szkoła tańca Funky Flava, aerobik Marti-Fit, zajęcia Yoga, zajęcia dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku, tenis ziemny, MMA, siłownia, mażoretki czy gry i zabawy ruchowe dla najmłodszych32. Dla rozwoju i upowszechniania sportu w gminie, szczególnie wśród najmłodszych jej mieszkańców, istotny jest fakt, że Góra jest jedną z pięciu gmin województwa dolnośląskiego, która została wybrana do realizacji pilotażowego programu Dolnośląski Delfinek prowadzonego przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, we współpracy z Ministerstwem Sportu i Turystyki. W ramach programu przy Gimnazjum Nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie przy ul. Szkolnej 2 w Górze powstanie mała przyszkolna kryta pływalnia. Budowa basenu w Górze prowadzona będzie w ramach zadania inwestycyjnego pn. Budowa krytej pływalni Dolnośląski Delfinek przy Gimnazjum Nr 1 w Górze wraz z kręgielnią33. Sportem na terenie gminy zajmuje się ponadto kilka organizacji, w tym: 32 Za: http://posirgora.pl/nasze-obiekty.html (23.02.2016) 33 Za: http://www.umwd.dolnyslask.pl/sport/dolnoslaski-delfinek/ (26.02.2016) 107
Miejski Klub Sportowy POGOŃ Góra, prowadzący m.in. sekcje sportowe w dyscyplinach: piłka nożna (seniorzy, juniorzy, trampkarze, młodzicy, orlicy), piłka siatkowa (seniorzy, juniorzy, kadetki, grupa naborowa), tenis stołowy Ludowy Zespół Sportowy KORONA Czernina, prowadzący m.in. sekcję sportową w dyscyplinie: piłka nożna Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Orły Czernina, z wiodącymi sekcjami: piłki nożnej, piłki koszykowej, piłki siatkowej, lekkiej atletyki Szkolny Związek Sportowy w Górze, działający w środowisku szkolnym Górowskie Towarzystwo Tenisowe, propagujące tenis ziemny Górowskie Stowarzyszenie Badmintona SMECZ, propagujące grę w badmintona Uczniowski Klub Sportowy Mażoretki Artis Góra, propagujący taniec mażoretkowy Stowarzyszenie Sto Procent Pasji, zajmujące się m.in. popularyzowaniem różnych dziedzin sportu, szczególnie ulicznej koszykówki (streetball), biegów oraz maratonów rowerowych. W 2014 roku na terenie gminy Góra działalność prowadziło 6 klubów sportowych, liczących 287 członków i 328 osób ćwiczących. W porównaniu do 2010 roku liczba klubów sportowych w gminie zwiększyła się o 2 podmioty, odnotowano także ponad dwukrotny wzrost liczby członków i osób ćwiczących w klubach. Większość klubów funkcjonuje w mieście Góra, co bezpośrednio przekłada się na większą liczbę członków i ćwiczących właśnie na tym terenie. Na obszarach wiejskich gminy działa 1 klub sportowy, w którym liczba członków jest stała, a liczba ćwiczących w 2010 i 2014 roku okazała się niemal identyczna (65 i 66 osób). Rozwój ilościowy klubów sportowych w samym mieście Góra w latach 2010-2014 (z 3 do 5) spowodował wzrost liczby osób związanych ze sportem w tym okresie liczba członków klubów sportowych wzrosła w mieście o 161% (z 102 do 267 osób), a liczba ćwiczących o 170% (z 97 do 262 osób). Tabela 68. Kluby sportowe, członkowie oraz ćwiczący w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2012 2014 s zt. szt. szt. Góra 4 6 6 Góra - miasto 3 5 5 Góra - obszar wiejski 1 1 1 Góra 122 142 287 Góra - miasto 102 122 267 Góra - obszar wiejski 20 20 20 ćwiczący w klubach sportowych Góra 162 204 328 Góra - miasto 97 156 262 Góra - obszar wiejski 65 48 66 Źródło: GUS/BDL kluby sportowe członkowie klubów sportowych 108
Przedstawiony powyżej wzrost liczby klubów sportowych w gminie Góra jest zjawiskiem pozytywnym, jednak opracowane na podstawie dostępnych danych wskaźniki, pozwalające porównać sytuację w gminie i innych jednostkach, wskazują na wciąż istniejący dystans. W 2010 roku na 10 tys. mieszkańców gminy przypadało 1,9 klubu sportowego, ale utworzenie nowych organizacji pozwoliło w kolejnych latach osiągnąć wskaźnik na poziomie 2,9. W tym samym czasie (2014 rok) na 10 tys. mieszkańców Polski przypadało 3,6 klubu sportowego (jedynie o 0,2 więcej niż w 2010 roku), a na 10 tys. mieszkańców Dolnego Śląska aż 4,3 klubu (o 0,9 więcej niż w 2010 roku). W przypadku powiatu górowskiego sytuacja okazała się zbliżona do gminy Góra (2,8 klubu na 10 tys. mieszkańców). Najtrudniejsza sytuacja dotyczyła ponownie obszaru wiejskiego gminy, gdzie na 10 tys. mieszkańców przypadało niewiele ponad 1 klub sportowy. Jest to wartość najniższa wśród wszystkich analizowanych jednostek. Natomiast pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że w przypadku miasta Góra wskaźnik przyjął w 2014 roku najwyższą wartość wśród analizowanych obszarów miejskich 4,1 klubu na 10 tys. mieszkańców. Tabela 69. Kluby sportowe na 10 tys. mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2012 2014 s zt. szt. szt. POLSKA 3,4 3,7 3,6 POLSKA - MIASTO 3,1 3,3 3,3 DOLNOŚLĄSKIE 3,4 4,1 4,3 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 2,9 3,4 3,5 Powiat górowski 2,2 3,0 2,8 Powiat górowski - MIASTO 3,9 4,0 Góra 1,9 2,9 2,9 Góra - miasto 2,4 4,0 4,1 Góra - obszar wiejski 1,2 1,2 1,2 Źródło: GUS/BDL kluby sportowe na 10 tys. mieszkańców Podobna sytuacja dotyczy wskaźnika członków klubów sportowych na 10 tys. mieszkańców. W latach 2010-2014 jego wartość dla gminy Góra wzrosła z 58 do 140 osób, nadal jednak był on znacznie niższy niż średnia ogólnopolska (245 członków klubów na 10 tys. mieszkańców) czy wojewódzka (260 członków). Znaczna jest również dysproporcja między miastem a obszarem wiejskim gminy Góra. Na terenach wiejskich wskaźnik utrzymywał się na stałym poziomie jedynie 24 członków klubów sportowych na 10 tys. mieszkańców, podczas gdy w mieście między 2010 a 2014 rokiem wzrósł z 81 do 217 osób. 109
Tabela 70. Członkowie klubów sportowych na 10 tys. mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2012 2014 osoba osoba os oba POLSKA 232 239 245 POLSKA - MIASTO 251 262 273 DOLNOŚLĄSKIE 201 241 260 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 210 242 262 Powiat górowski 68 100 135 Powiat górowski - MIASTO 158 254 Góra 58 68 140 Góra - miasto 81 98 217 Góra - obszar wiejski 24 24 24 Źródło: GUS/BDL członkowie klubów sportowych na 10 tys. mieszkańców Różnice między gminą Góra a województwem i całym krajem oraz dysproporcje wewnątrzgminne potwierdza również następny wskaźnik: ćwiczących w klubach sportowych na 10 tys. mieszkańców. W przypadku gminy Góra wzrost wartości wskaźnika z 77 w 2010 roku do 160 w 2014 roku pozwolił zmniejszyć dystans do średniej krajowej i wojewódzkiej, nadal jednak różnica jest znaczna. W 2014 roku na 10 tys. mieszkańców Polski przypadało 239 ćwiczących w klubach sportowych, a na 10 tys. mieszkańców Dolnego Śląska 259 ćwiczących. Ponownie najniższą wartość wskaźnika odnotowano na obszarach wiejskich gminy Góra, gdzie na 10 tys. mieszkańców przypadało jedynie 80 osób ćwiczących w klubach sportowych. Tabela 71. Ćwiczący w klubach sportowych na 10 tys. mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2012 2014 osoba osoba os oba POLSKA 223 235 239 POLSKA - MIASTO 244 259 269 DOLNOŚLĄSKIE 212 242 259 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 225 248 267 Powiat górowski 85 107 147 Powiat górowski - MIASTO 153 250 Góra 77 98 160 Góra - miasto 77 125 213 Góra - obszar wiejski 78 58 80 Źródło: GUS/BDL ćwiczący w klubach sportowych na 10 tys. mieszkańców 110
INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA Gmina Góra jest odpowiednim miejscem do rozwoju agroturystyki oraz turystyki ekologicznej, czemu sprzyjają doskonałe warunki naturalne i położenie gminy w obrębie obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Baryczy, a także obszarów chronionego krajobrazu (Dolina Baryczy, Krzywińsko-Osiecki) i występujące użytki ekologiczne czy pomniki przyrody. Na terenie gminy prowadzone są gospodarstwa agroturystyczne (Agroturystyka Dolina Baryczy Wierzowice Małe), można uprawiać turystykę konną (stadnina koni Ranczo Radosław) lub uczestniczyć w spływach kajakowych organizowanych na głównych rzekach regionu, m.in. Baryczy na odcinkach Wąsosz-Osetno (21 km) i Osetno-Wyszanów (19 km). Obecnie przez teren gminy przebiega trasa kilku wyznaczonych szlaków turystycznych, tras rekreacyjnych i ścieżek przyrodniczych. Można wśród nich wyróżnić34: Szlak pieszo-rowerowy Jastrząb liczący 15 km malowniczy szlak rozpoczynający się w Górze i prowadzący przez Starą Górę, Rogów Górowski, Osetno, Golę Górowską i Jastrzębie. Szlak rowerowo-pieszy Bóbr liczący ok. 48 km szlak rozpoczynający się w Górze i prowadzący przez Ryczeń, Lubów, Majówkę. Bieliszów. Jemielno, Śleszów, Ryczeń i Starą Górę. Na trasie szlaku można spotkać wiele gatunków zwierząt (m.in. bóbr, kuny leśne, wiewiórki, dziki, dzięcioły, lisy, sarny, sowy, zające, jeże i in.) oraz roślin i drzew (sosny, świerki, dęby, brzozy i klony), a także grzybów. Atutem szlaku są również piękne widoki. Szlak rowerowo-pieszy 5 Mostów liczący ok. 28 km szlak wiodący przez 5 mostów znajdujących się na terenie powiatu górowskiego. Szlak wiedzie przez Zawieścice, Wierzowice Małe, Sądowel, Lechitów, Wierzowice Wielkie i Kłodę Górowską. Ścieżka rowerowa Dziczek szlak turystyczny o długości 7 km, prowadzący z Góry do zbiornika retencyjnego w Ryczeniu. Nazwa ścieżki pochodzi od cieku wodnego biegnącego wzdłuż niemal całej długości trasy. Na trasie można zobaczyć różne typy drzewostanów oraz charakterystyczną dla nich roślinność i świat zwierzęcy. Ścieżka jest częstym miejscem rekreacji i uprawiania sportów (spacery, rower, biegi, nordic walking, itp.). Trasa biegowa oznakowana trasa o długości 10 km, zlokalizowana w lesie między Górą a Ryczeniem 35. Trasy nordic walking trasy wyznaczone na obszarze leśnym Góra Zawieścice Ryczeń: Trasa o długości 10 km, rozpoczynająca się i kończąca przed strzelnicą myśliwską, Trasa o długości 7 km, rozpoczynająca się i kończąca przy basenie miejskim 36. 34 Za: http://www.powiatgora.pl/szlaki-i-sciezki.html (24.02.2016) 35 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?sid=d3ac4945cf7105f465624b550cb1180a&tr=cl&cms_id=7851&p=&lan g=pl (26.02.2016) 36 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?sid=d3ac4945cf7105f465624b550cb1180a&tr=cl&cms_id=7852&p=&lan g=pl (26.02.2016) 111
Na terenie gminy znajdują się tereny zieleni urządzonej, służące jako miejsca rekreacji i wypoczynku. Obejmują one parki, parki podworskie, zespoły parkowo-pałacowe, cmentarze, skwery, zieleńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, zieleń obiektów sportowych, itp. Na terenie miasta i gminy tereny zieleni urządzonej zajmują 21,4 ha terenów zieleni urządzonej, służącej jako miejsca wypoczynku i rekreacji mieszkańców. Na obszarze wiejskim gminy parki znajdują się w Bronowie, Czerninie, Czerninie Dolnej, Kłodzie Górowskiej, Kruszyńcu, Ligocie, Osetnie, Szedźcu, Ślubowie, Wierzowicach Wielkich i Witoszycach. W mieście Góra najważniejszymi terenami zielonymi są: Park przy ul. Armii Polskiej o powierzchni 2,2831 ha, z atrakcyjnym drzewostan liściastym (dąb, jesion, klon, lipa), Park przy ul. Podwale o powierzchni 0,4836 ha, z atrakcyjnym drzewostan liściastym (lipa, klon, kasztan), Park przy ul. Zielonej o powierzchni 0,0932 ha, z atrakcyjnymi kasztanowcami, Park przy ul. Bojowników o Wolność i Demokrację o powierzchni 0,1016 ha, z atrakcyjnym drzewostanem (liguster, świerk, lipa), Park przy ul. M. Skłodowskiej o powierzchni 0,3717 ha, z atrakcyjnym drzewostanem (lipa, wierzba, jesion), Skwer na Pl. Bolesława Chrobrego o powierzchni 0,2814 ha z atrakcyjnym drzewostanem wierzby, berberys, platan, azalia, róże rabatowe, klon, wiśnia karłowata, Ogródki działkowe (4 obiekty) 37. Infrastruktura noclegowa na terenie gminy Góra nie jest rozbudowana. Dostępne są nieliczne obiekty noclegowe, o ograniczonej liczbie miejsc noclegowych. Dane statystyki publicznej wskazują, że liczba miejsc noclegowych w gminie wynosi 19 38, a w 2014 roku udzielono 231 noclegów. Liczba noclegów udzielanych rezydentom (Polakom) charakteryzowała się w latach 2010-2014 zmiennością, przy czym najwyższa była w 2011 roku (993 noclegów), a najniższa właśnie w 2014 roku. W ostatnim analizowanym roku liczba udzielonych noclegów w gminie była aż o 64,4% niższa niż w 2010 roku. Brak rozbudowanej infrastruktury noclegowej w gminie sprawia, że Góra wyróżnia się negatywnie na tle kraju i województwa, jeśli chodzi o miejsca noclegowe na 1000 mieszkańców. W gminie Góra wskaźnik utrzymywał się na poziomie 0,9 miejsc, co w porównaniu z 18 miejscami w skali kraju i niemal 21 w skali Dolnego Śląska, jest bardzo niskim wynikiem. Istotny jest również fakt, iż na przestrzeni lat 2010-2014 wartości wskaźnika dla gminy (ale również powiatu górowskiego) nie zmieniały się, podczas gdy w przypadku kraju i województwa obserwowany był stały wzrost liczby miejsc noclegowych na 1000 mieszkańców. 37 Za: Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Góra na lata 2007-2013 38 Dane dotyczą innych obiektów noclegowych (wyjaśnienie GUS) 112
Tabela 72. Miejsca noclegowe na 1000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 msc. msc. msc. msc. msc. POLSKA 15,8 15,7 17,5 17,6 18,0 POLSKA - MIASTO 16,0 16,1 17,7 17,7 18,2 DOLNOŚLĄSKIE 16,8 17,0 20,3 20,1 20,7 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 19,7 20,2 24,1 23,8 24,8 Powiat górowski 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 Powiat górowski - MIASTO 1,2 1,2 1,3 Góra 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 Góra - miasto 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 Źródło: GUS/BDL miejsca noclegowe na 1000 mieszkańców Również wskaźnik udzielonych noclegów rezydentom (Polakom) na 1000 mieszkańców ukazuje ogromne dysproporcje między gminą Góra a krajem i województwem. W gminie najwyższą wartość osiągnięto w 2011 roku było to 48 udzielonych noclegów na 1000 mieszkańców. Lata kolejne przyniosły spadek, do poziomu 11 noclegów na 1000 ludności w 2014 roku. Dla porównania można wskazać, iż w 2014 roku na 1000 mieszkańców Polski rezydentom udzielono 1 393 noclegów, a w przypadku Dolnego Śląska wskaźnik był jeszcze wyższy i wynosił 1 812 noclegów. Maksymalne wartości i największą dynamiką charakteryzowały się obszary miejskie województwa dolnośląskiego, gdzie na 1000 mieszkańców rezydentom udzielono 2 265 noclegów, tj. o 721 więcej niż w 2010 roku. Tabela 73. Noclegi udzielone rezydentom (Polakom) na 1000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 1 187 1 207 1 301 1 312 1 393 POLSKA - MIASTO 1 353 1 390 1 489 1 520 1 620 DOLNOŚLĄSKIE 1 302 1 361 1 575 1 654 1 812 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 1 544 1 622 1 927 2 052 2 265 Powiat górowski 169 196 107 71 47 Powiat górowski - MIASTO 45 43 15 Góra 31 48 33 31 11 Góra - miasto 51 79 55 52 19 Źródło: GUS/BDL udzielone noclegi rezydentom (Polakom) na 1000 mieszkańców Niedostateczne wykorzystanie zasobów naturalnych gminy dla rozwoju turystyki i rekreacji na tym terenie sprawiło, że tematyka ta została uwzględniona m.in. w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025. W dokumencie zwraca się szczególną uwagę na konieczność objęcia ochroną cennych ekosystemów i korytarzy ekologicznych przebiegających przez gminę. Wskazuje się również 113
na potrzebę pokazania mieszkańcom i turystom walorów przyrodniczych gminy, do czego przyczynić się powinno stworzenie odpowiedniej infrastruktury, tj. wyznaczenie i przygotowanie sieci szlaków rowerowych, pieszych, promocja tych miejsc czy przygotowanie bazy gastronomicznej i noclegowej. Rozwój turystyki w gminie powinien następować również w wyniku działań realizowanych przez Lokalną Grupę Działania Ujście Baryczy Gmin: Góra-Niechlów-Wąsosz. LGD Ujście Baryczy jest stowarzyszeniem powstałym w 2008 roku, obejmującym trzy gminy powiatu górowskiego: Górę, Niechlów i Wąsosz, z siedzibą w Górze. Głównym celem działalności LGD jest rozwój obszarów wiejskich, głównie poprzez wdrażanie Lokalnej Strategii Rozwoju dla Ujścia Baryczy. Cele związane z turystyką w regionie Ujścia Baryczy stanowią znaczną część zaplanowanych działań. W ramach Lokalnej Strategii Rozwoju dla Ujścia Baryczy na lata 2016-2023 zaplanowano realizację następujących celów i przedsięwzięć: Cel ogólny 1. Rozwój turystyki i rekreacji na obszarze Ujścia Baryczy Cel szczegółowy 1. Zachowanie dziedzictwa lokalnego Przedsięwzięcie 1. Obiekty dziedzictwa lokalnego wizytówką Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 2. Doposażenie podmiotów kultywujących dziedzictwo lokalne Cel Szczegółowy 2. Wypromowanie obszaru Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 3. Aktywna promocja Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 4. Promujemy obszar Ujścia Baryczy Cel szczegółowy 3. Wzbogacenie oferty turystycznej i rekreacyjnej obszaru Przedsięwzięcie 5. Turystyka i rekreacja w Ujściu Baryczy Przedsięwzięcie 6. Infrastruktura turystyczna i rekreacyjna Przedsięwzięcie 7. Informacja turystyczna Cel ogólny 2. Wsparcie przedsiębiorczości na obszarze Ujścia Baryczy Cel szczegółowy 1. Tworzenie i utrzymanie miejsc na obszarze Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 8. Przedsiębiorczość w Ujściu Baryczy Cel ogólny 3. Wzmocnienie kapitału społecznego i aktywizacja mieszkańców Cel szczegółowy 1. Podnoszenie umiejętności ludności Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 9. Mieszkańcy Ujścia Baryczy podnoszą swoje umiejętności Przedsięwzięcie 10. Ekologia w Ujściu Baryczy Przedsięwzięcie 11. Mieszkańcy wizytówką Ujścia Baryczy Cel szczegółowy 2. Wsparcie aktywności mieszkańców Ujścia Baryczy Przedsięwzięcie 12. Ujście Baryczy aktywne 39. ZABYTKI I DZIEDZICTWO KULTUROWE Na terenie gminy Góra zlokalizowane są cenne historycznie budowle oraz obiekty zabytkowe, wśród których znajdują się zabytki objęte ochroną prawną oraz budowle niewpisane do oficjalnych rejestrów. 39 Za: Lokalna Strategia Rozwoju dla Ujścia Baryczy na lata 2016-2023, http://ujsciebaryczy.pl, (26.02.2016) 114
Ochroną na podstawie wpisu do rejestru zabytków objęte są w gminie głównie budowle sakralne (kościoły w Chróścinie, Czerninie, Glince, Osetnie i Starej Górze), pałace (Brzeżany, Czernina, Ryczeń), zespoły pałacowe (Chróścina, Glinka, Ligota, Osetno, Szedziec), zespoły pałacowo-folwarczne (Bronów, Czernina Dolna, Kłoda Mała, Ślubów, Witoszyce), zespoły folwarczne (Stara Góra) oraz obiekty użyteczności publicznej (głównie domy mieszkalne w Górze). Do rejestru zabytków zostały wpisane następujące obiekty nieruchome zlokalizowane w gminie Góra 40 : Bronów zespół pałacowo-folwarczny, 4 ćw. XIX, 1 ćw. XX, nr rej.: A/3481/1147/A z 17.07.1989: pałac park 2 obory stodoła gorzelnia Brzeżany pałac, 2 poł. XVIII, pocz. XX (z najbliższym otoczeniem), nr rej.: A/3482/1498 z 19.05.1994 Chróścina kościół par. pw. św. Michała Archanioła, 1483, 1862, 1932, nr rej.: A/1118/809 z 7.12.1960 zespół pałacowy, nr rej.: A/3483/1168/A z 7.05.1990: pałac, XVII, XIX park, XIX folwark, XIX/XX figura św. Jana Nepomucena, XVIII Czernina ośrodek historyczny miasta, nr rej.: A/3484/508 z 1.12.1958 kościół par. pw. św. Wawrzyńca, XV, 2 poł. XVI, XIX, nr rej.: A/1117/811 z 9.12.1960 ratusz, Rynek, 1 ćw. XIX, nr rej.: A/3487/1370 z 19.08.1965 szkoła podstawowa, z terenem rekreacyjno-sportowym, 1912, nr rej.: A/3488/1490/A z 4.03.1994 pałac (ruina), XVII, 2 poł. XVIII, nr rej.: A/3485/493 z 23.02.1959 dom, ul. Rydzyńska 1, 1 ćw. XIX, nr rej.: A/3486/1501/A z 13.10.1994 Czernina Dolna zespół pałacowy i folwarczny, nr rej.: A/3489/1121/A z 26.04.1988: pałac, 1895 park, ok. 1900 folwark, XIX/XX: 2 budynki mieszkalne budynek mieszkalno-gospodarczy obora 40 Za: http://www.nid.pl/pl/informacje_ogolne/zabytki_w_polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkownieruchomych/ (24.02.2016) 115
stodoła kuźnia spichrz, ok. 1800 2 budynki gospodarcze Glinka Góra kościół fil. pw. św. Marcina, XV, nr rej.: A/1116/812 z 9.12.1960 zespół pałacowy, nr rej.: A/3490/1371 z 13.08.1965 : pałac, 2 poł. XVIII, pocz. XX brama, 2 poł. XVIII 2 oficyny, 2 poł. XVIII, pocz. XX, nr rej.: A/3491/2048 z 25.05.1972 (nie istnieją?) relikt parku, XVIII XX, nr rej.: A/3492/1651 z 22.12.1998 zespół budowlany i założenie urbanistyczne, XIV-XIX, nr rej.: A/3729/360 z 25.11.1956 oraz A/3493/1334 z 7.09.1992 kościół par. pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, 1460-1550, poł. XVIII, 1968, nr rej.: A/1110/852 z 17.02.1961 kościół cmentarny pw. Bożego Ciała, k.xv, 1690-94, 1705, nr rej.: A/1111/851 z 17.02.1961 wieża zamkowa, XV/XIX, nr rej.: A/3731/845 z 2.02.1961 brama Głogowska, k. XIV-XIX, nr rej.: A/3730/853 z 17.02.1961 dom, ul. Bolesława Chrobrego 22, pocz. XVIII, XIX/XX, nr rej.: A/3495/1080 z 18.02.1964 dom, ul. Piłsudskiego 29, pocz. XIX, nr rej.: A/3497/2049 z 2.06.1972 szkoła, ul. Poznańska 2, 1923-28, nr rej.: A/3498/1515 z 12.12.1994 2 domy, ul. Starogórska 17 i 19, 1 poł. XIX, nr rej.: A/3499/2051 z 2.06.1972 dom, ul. Ściegiennego 27, XVIII, XIX/XX, nr rej.: A/3610/2050 z 2.06.1972 dom z pozostałością Bramy Polskiej, ul. Wrocławska 1, XV, XVIII, XIX/XX, nr rej.: A/3611/1372 z 13.08.1965 wiatrak-młyn, ul. Sikorskiego 25, 2 poł. XIX, nr rej.: A/3496/1086 z 28.03.1988 Jastrzębia dwór, ok. 1700, XX, nr rej.: A/3612/772 z 5.10.1960 Kłoda Mała Ligota zespół pałacowy i folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: A/3613/1047 z 30.03.1988: pałac park cmentarz (w parku) kaplica kapliczka przydrożna 2 budynki mieszkalne obora budynek gospodarczy zespół pałacowy, 2 poł. XIX, nr rej.: A/3614/1122 z 27.04.1988: 116
pałac, 1869 park dom stangreta Osetno kościół par. pw. św. Michała Archanioła, XIV-XV,1862 (wieża), nr rej.: A/1114/813 z 13.12.1960 zespół pałacowy, XVI-XX: pałac, XVI/XVII, XX, nr rej.: A/3615/759 z 27.09.1960 park (ze strefą widokową), 4 ćw. XIX/XX, nr rej.: A/3617/1540/A z 20.04.1995 folwark północny: spichrz, 1910, nr rej.: A/3618/1420/A z 18.06.1993 chlewnia, 4 ćw. XIX, nr rej.: A/3619/1422/A z 18.06.1993 folwark południowy, 4 ćw. XIX, nr rej.: A/3616/1421/A z 18.06.1993: budynek mieszkalno-inwentarski stodoła waga ogrodzenie z bramami Ryczeń ruiny pałacu, 3 ćw. XVIII, XX, nr rej.: A/3620/774 z 5.10.1960 (nie istnieją) spichlerz, 1900, nr rej.: A/3621/1419/A z 18.06.1993 Sławęcice kapliczka, na posesji nr 27, k. XVIII, nr rej.: A/3609/2057 z 2.06.1972 Stara Góra układ przestrzenny części wsi, XIII-XX, nr rej.: A/3622/1333/A z 1.09.1992 kościół fil. pw. św. Jakuba Apostoła, 1450, 1613, nr rej.: A/1113/814 z 15.12.1960 plebania (nr 192), poł. XVIII, pocz. XX, nr rej.: A/3494/1373 z 13.08.1965 zespół folwarczny, 4 ćw. XIX, nr rej.: 1775/A z 31.12.1998 : dom właściciela, 1888 stajnia obora Szedziec Ślubów zespół pałacowy, XVIII, 1910, nr rej.: A/3623/1130/A z 13.10.1988: pałac park budynki gospodarcze zespół pałacowy i folwarczny, XIX-XX, nr rej.: A/3624/1120 z 26.04.1988: pałac kaplica park 117
folwark: spichrz budynek gospodarczy Witoszyce zespół pałacowy i folwarczny, XVIII, XIX, nr rej.: A/3625/1142/A z 8.04.1989: pałac, pocz. XVIII, 1810, nr rej.: A/3732/255 z 23.04.1951 park oranżeria dom ogrodnika folwark Zawiścice wiatrak-młyn (nr 3), przy drodze Kłoda Wielka - Góra, 2 poł. XIX, nr rej.: A/4046/1175 z 19.12.1990. Oprócz obiektów wpisanych do rejestru zabytków, na terenie gminy znajduje się wiele innych zabytkowych budowli 41, zlokalizowane są stanowiska archeologiczne, a na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ochroną konserwatorską objęto wybrane obszary poszczególnych miejscowości: historyczny układ ruralistyczny wsi: Borszyn Wielki, Bronów, Brzeżany, Chróścina, Czeladź Wielka, Czernina, Czernina Dolna, Czernina Górna, Glinka, Gola Górowska, Grabowno, Jastrzębia, Kłoda Górowska, Kruszyniec, Ligota, Łagiszyn, Nowa Wioska, Osetno, Radosław, Rogów Górowski, Ryczeń, Sławęcice, Stara Góra, Strumienna, Sułków, Szedziec, Ślubów, Wierzowice Małe, Wierzowice Wielkie, Witoszyce, Zawiście; historyczny układ przestrzenny: Ułanka; historyczny układ przysiółka: Kietlów, Wieruszowice; historyczny układ urbanistyczny: Góra. Poniżej przedstawiono opis najciekawszych miejsc i obiektów, które warto odwiedzić w gminie Góra 42 : Wieża Głogowska budowla wzniesiona w XV wieku, stanowiła część umocnień miejskich, pełniąc rolę wieży obronnej przy Bramie Głogowskiej. Jest to budowla sześciokondygnacyjna, w której dolnej części (do 1,5 m) podstawę stanowi mur z głazów narzutowych. Na 2 i 3 kondygnacji znajduje się ornament ułożony z glazurowanych główek, zaś na 6 zegar miejski, zamontowany w 1765 roku. W murze wieży znajdują się liczne otwory strzelnicze, a pod wieżą wybito przejście dla pieszych, nakryte sklepieniem kolebkowym. W wieży okazjonalnie odbywają się wystawi i ekspozycje. Mury obronne pozostałość średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Pierwotne obwarowanie drewniano-ziemne z palisadą zostało w XV wieku zastąpione ceglano- 41 Wykaz zabytków w gminie Góra stanowi Załącznik nr 1 42 Charakterystyka zabytków na podstawie: http://gora.com.pl/content.php?cms_id=10&lang=pl&p=p1&s=s9, http://www.powiatgora.pl/zabytki-na-terenie-gminy-gora.html (24.02.2016) 118
kamiennym murem o szerokości 2 łokci i wysokości do 12 łokci. Mury były wzmocnione 12-13 wieżami strażniczymi. Wejście do miasta stanowiły cztery bramy: zachodnia zwana Głogowską, wschodnia nazywana Polską oraz dwie mniejsze: południowa i północna. Po zewnętrznej stronie murów znajdował się dodatkowy wał ziemny i fosa z mostami. Po 1770 roku rozpoczęto proces częściowej likwidacji umocnień obronnych: fosa została zasypana, wał ziemny zniwelowany, rozebrano wieżę przy bramie Polskiej, bramę Polską, bramę Głogowską oraz część murów miejskich. Próby ratowania ocalałych fragmentów i rekonstrukcji brakujących odcinków podjęto w 1962 roku, a w latach 90. nastąpiła kolejna konserwacja. Wieża Ciśnień potężna monumentalna budowla wolnostojąca usytuowana w Górze u zbiegu ulic Hirszfelda i Armii Polskiej. Nad wejściem znajduje się płaskorzeźba w piaskowcu przedstawiająca patronkę miasta, św. Katarzynę Aleksandryjską, a na szczycie wieży chorągiewka z datą 1915. Obiekt jest nadal wykorzystywany do stabilizacji ciśnienia wody w sieci miejskiej. Kościół pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej budowla w stylu gotyckim o barokowym wnętrzu, wzniesiona na przełomie XV/XVI wieku. Pierwotnie w tym miejscu znajdował się kościółek wzniesiony niedługo po lokacji miasta. Uległ on pożarowi w 1457 roku. Kościół jest budowlą ceglaną halową, orientowaną, trójnawową. Nawy wsparto na filarach nakrytych sklepieniem krzyżowo-gwiaździstym, a całość nakryto dachem dwuspadowym, z dwoma wieżami zachodnimi. Wysokość budowli sięga ok. 31 m. W murach zewnętrznych kościoła widoczne dobrze zachowane epitafia i płyty nagrobne znaczniejszych rodów mieszkających w Górze lub okolicy. Wnętrze kościoła ma wyposażenie barokowo-rokokowe. Ołtarz główny z wieku XVIII, przedstawiający Gloryfikację Św. Katarzyny wykonany jest z drewna (wys. ok. 9 m) i jest polichromowany. W nastawie ołtarza, po dwóch stronach znajdują się postacie Ewangelistów. Niemal cały kościół otoczony jest wieńcem kaplic, a wystroju wnętrza dopełniają złocona ambona i witraże pochodzące z XIX wieku. Kościół pw. Bożego Ciała budowla późnogotycka, położona ok. 2 km od centrum miasta, w starej części cmentarza parafialnego, na wzniesieniu. Obecny kościół został wzniesiony w XV/XVI wieku na miejscu wcześniejszej budowli sakralnej. Kościół jest zbudowany z cegły, otynkowany, orientowany, salowy, nakryty dwuspadowym dachem. Wnętrze kościoła ma formę wydłużonego prostokąta i jest przykryte stropem drewnianym o bogatej polichromii, tematycznie związanej z wezwaniem kościoła. We wnętrzu kościoła znajduje się intarsjowana ambona z 1571 roku, a obok świątyni znajdują się tzw. święte schody, które od XVIII wieku były celem pielgrzymek. Przy kościele na przełomie XVII/XVIII wieku powstała Kalwaria Droga Krzyżowa wiedzie z miasta na wzgórze kalwaryjskie, otoczone stacjami Męki Pańskiej. Na wzgórzu znajduje się Grupa Ukrzyżowania pochodząca z 1900 roku. Więzienie dawna baszta obronna, wchodząca w skład umocnień miejskich. Pierwotnie budynek miał charakter wieży strażniczej i pełnił funkcje usługowe w stosunku do zamku, usytuowanego poza nim, w kierunku południowo-wschodnim. Mieścił wówczas zbrojownię, pomieszczenia dla strażników oraz cele dla więźniów. Obecnie jest to budynek dwukondygnacyjny, której dolna część pochodzi z XIV/XV wieku, zaś piętro z XVI wieku. W 1890 roku do budowli dobudowano część ze szczytami schodkowymi, a wnętrze przebudowano. Kościół Parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w Starej Górze wzniesiony w XV wieku, przebudowany w XVI i XVII wieku, restaurowany w XIX wieku. Jest to budowla orientowana, 119
murowana, jednonawowa o gotyckim charakterze. Budynek posiada poligonalnie zakończone prezbiterium, boczne symetryczne kaplice oraz wieżę usytuowaną na zachodzie. Nad prezbiterium znajduje się gwiaździste sklepienie, a nad nawą drewniane stropy z bogatym wystrojem malarskim. We wnętrzu kościoła mieszczą się dwa barokowe ołtarze i ambona z XVIII wieku. Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Chróścinie wzniesiony pod koniec XV wieku, odrestaurowany w latach 1932 i 1961. Jest to budowla murowana, jednonawowa, orientowana, posiadająca poligonalnie zakończone prezbiterium ze sklepieniem gwieździstym oraz wieżę od zachodu. We wnętrzu kościoła znajdują się dwa kamienne sakramentalia: późnogotycka rzeźba Madonny z końca XV wieku oraz barokowa ambona z pierwszej połowy XVIII wieku. Kościół parafialny pw. św. Michała w Osetnie jednonawowy budynek murowany z kamienia i cegły, otoczony kamiennym murem. Położony na wzniesieniu przy drodze do Góry. Pierwszy kościół w tym miejscu powstał w II połowie XIII wieku, następnie poddawany był wielu przebudowom. W okresie reformacji służył jako świątynia protestancka, a w 1653 roku ponownie został kościołem katolickim. Kościół pw. św. Wawrzyńca w Czerninie jednonawowy budynek wzniesiony z cegły. Do cennych zabytków kościoła należą: ołtarz główny powstały około XVI wieku, przedstawiający ukoronowanie Najświętszej Marii Panny; chrzcielnica z piaskowca z XVI wieku, obraz św. Wawrzyńca z XVIII wieku, organy powstałe w 1802 roku, stacje drogi krzyżowej z XIX wieku oraz zespół epitafiów nagrobnych rodziny von Stosch. Pałac w Bronowie budynek wzniesiony pod koniec XIX wieku. W latach 1949 oraz 1950 przeszedł gruntowny remont z uwagi na adaptację na placówkę oświatową. Jest to budynek murowany, dwupiętrowy, wybudowany na planie wydłużonego prostokąta z półkolistą przybudówką. Pałac otoczony jest parkiem. Pałac w Chróścinie pierwotny budynek miał charakter renesansowego dworu, jednak po przebudowie w połowie XVII wieku zachowały się jedynie sklepienia i stropy na parterze. W XIX wieku budynek podwyższono, a około 1937 roku przekształcono wnętrza. Aktualnie jest to obiekt pałacowy o cechach barokowych. Pałac w Kłodzie Górowskiej budynek powstał na przełomie XIX i XX wieku. Jest to obiekt trójkondygnacyjny, całkowicie podpiwniczony, o urozmaiconej bryle, posiadający kamienne fundamenty. W północno-wschodnim narożniku znajduje się czworoboczna wieża, natomiast od strony południowej umieszczony jest taras z portykiem. Pałac otoczony jest rozległym parkiem o urozmaiconej i specjalnie dobranej roślinności (m.in. platany, dęby, w tym dąb szypułkowy) oraz zawierającym dwa stawy. Niedaleko pałacu znajduje się kaplica grobowa z 1892 roku, a w przydrożnej kapliczce znajdują się nagrobki rodziny von Gossler. Pałac w Ślubowie zbudowany prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku, następnie przebudowany na początku XX wieku. Usytuowany jest w otoczeniu parkowym, a przy pałacu znajduje się pozostałość po fontannie. W tle pałacu znajduje się podwórze gospodarcze. Pałac w Witoszycach pierwotna, barokowa budowla, została wzniesiona w 1770 roku. W 1910 roku dokonano gruntownej przebudowy pałacu. Powstał wówczas trójkondygnacyjny obiekt założony na planie prostokąta, przykryty dachem mansardowym z lukarnami. Na wysokości pierwszego piętra znajduje się taras z kartuszem herbowym na balustradzie. 120
Rezydencja miała 500 metrów kwadratowych, posiadała 29 pokoi z centralnym ogrzewaniem oraz 21 innych pomieszczeń i otoczona była niewielkim parkiem z ogrodem warzywnoowocowym. Po II wojnie światowej stał się własnością PGR, który doprowadził budynek do ruiny. Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych i trwają w nim prace mające na celu odbudowanie obiektu. Gmina Góra posiada aktualnie obowiązujący dokument określający działania wobec zabytków. Jest to Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Góra na lata 2013-2016. Głównym założeniem Programu jest ukierunkowanie polityki samorządu gminnego, służącej podejmowaniu planowanych działań dotyczących finansowania, inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Jednym z zadań jest również organizacja działań edukacyjnych i wychowawczych wobec miejscowej społeczności. Wśród wyznaczonych w Programie długofalowych celów działań samorządu w zakresie opieki nad zabytkami w gminie Góra znajdują się: CEL 1: Ochrona i opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego poprzez priorytetowe traktowanie obszarów wartościowych kulturowo w kształtowaniu polityki przestrzennej Gminy CEL 2: Wykorzystanie zasobów i walorów krajobrazu kulturowego Gminy w rozwoju turystyki CEL 3: Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami oraz edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego CEL 4: Bezpośrednie działania na rzecz ratowania obiektów zabytkowych 43. SYSTEM DROGOWY I KOLEJOWY, KOMUNIKACJA System drogowy gminy Góra tworzony jest przez drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Nie występują na tym obszarze drogi krajowe. W mieście Góra krzyżują się dwie drogi wojewódzkie, o łącznej długości 36,556 km: DW323 Leszno-Lubin, łącząca DK5 z DK3. DW323 w gminie Góra ma długość 22,211 km i wiedzie przez Witoszyce, Glinkę, Górę, Starą Górę i Osetno; DW324 Szlichtyngowa-Załęcze, łącząca DK12 z DK36. DW324 w gminie Góra ma długość 14,345 km i wiedzie przez Jastrzębią, Górę i Szedziec. Drogi powiatowe w gminie Góra mają długość 120,5 km i obejmują: Góra-Siciny 1069D Glinka-Wronów 1070D Brzeżany-Łagiszyn 1071D Glinka-Brzeżany 1072/D Witoszyce-Siciny 1068D Radosław-Nowa Wioska 1067D 43 Za: Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Góra na lata 2013-2016 121
Łękanów-Brzeżany 1089D Chróścina 1073D Kłoda Górowska-Wąsosz 1083D Kłoda Górowska-Grabowno 1084D Wierzowice W.-Wierzowice M. 1085D Osetno-Gola Górowska 1081D Osetno-Ryczeń Stara Góra-Jemielno 1086D Kruszyniec-Czernina 1076D Góra-Borszyn Wielki 1077D Góra-Kruszyniec 1078D Czernina-Chróścina 1073D Czernina-Sułków 1074D Czernina-Kaczkowo 1075D System dróg uzupełniają drogi gminne, których łączna długość w gminie wynosi ok. 50 km: 11-go Listopada 100698D Armii Krajowej 100670D Armii Polskiej 100702D Błotna 100654D Bohaterów Westerplatte 100686D Bojowników o Wolność i Demokrację 100651D Bolesława Chrobrego 100655D Brzozowa 100715D Chopina 100653D Cisowa 100717D Dąbrowskiego 100656D Dąbrówki 100711D Dębowa 100657D Dojazd do parku XXX-lecia 100696D Dunikowskiego 100658D Dworcowa 100722D Głogowska 100699D Głowackiego 100659D Hirszfelda 100703D Iwaszkiewicza 100660D Jodłowa 100713D Klonowa 100716D Kochanowskiego 100666D Konopnickiej 100704D Korczaka 100661D Kosynierów 100700D Kościuszki 100705D Ks. Hawrysza 100719D Ks. Konarskiego 100671D Ks. Ściegiennego 100682D 122
Kwiatowa 100679D Leśna 100662D Lipowa 100663D Łąkowa 100664D Mała 100665D Matejki 100667D Mickiewicza 100706D Narutowicza 100668D Norwida 100669D Paderewskiego 100721D Piastów 100685D Piłsudskiego 100652D Poznańska 100707D Przylesie 100672D Reja 100708D Reymonta 100673D Sienkiewicza 100676D Sikorskiego 100677D Słoneczna 100674D Słowackiego 100675D Sosnowa 100691D Sportowa 100681D Staromiejska 100678D Staromłyńska 100701D Szkolna 100680D Świerkowa 100714D Świętosławy 100712D Targowa 100683D Tylna 100684D Wawrzeckiego 100718D Wierzbowa 100654D Wiosny Ludów 100687D Witosa 100709D Wolności 100688D Wrocławska 100724D Zacisze 100720D Zamenhofa 100689D Zaułek 100697D Zielona 100710D Żeromskiego 100690D Radosław-Laskowa 100750D Kłoda Górowska-Ligota 100753D Borszyn Wielki-Dworzec PKP 100756D Sułków-Żarki 100757D Ligota-Borszyn Wielki 100758D Stara Góra-Włodków Górny 100762D 123
Rogów Górowski-Osetno 100766D Stara Góra-Jastrzębia 100765D Ryczeń 100770D Ryczeń 100771D Glinka 100775D Sławęcice 100785D Czernina 100787D Kościelna 100790D Leśna 100792D Ogrodowa 100793D Osiedle 100794D Polna 100795D Ratuszowa 100796D Szkolna 100798D Zamkowa 100799D Zacisze 100800D Zapłocie 100801D 44 Infrastrukturę drogową na terenie gminy Góra uzupełniają: Chodniki, których długość na terenie gminy wynosi 2 343,8 m. Stan techniczny chodników jest dobry. Drogi rowerowe, których długość w mieście Góra wynosi 1 571 m. Stan techniczny dróg rowerowych jest dobry. Parkingi, w liczbie 6, zlokalizowane mieście Góra przy ul. Piastów, ul. 11 listopada, ul. Mickiewicza, ul. Bojowników o Wolność i Demokrację, ul. Targowej oraz Ośrodku Rehabilitacji Dzieci. Stan parkingów jest dobry. Wskaźniki ścieżek rowerowych na 10 tys. km 2 i na 10 tys. ludności wskazują na znaczny dystans, jaki dzieli gminę od większych jednostek terytorialnych. W województwie i kraju są one trzy-czterokrotnie wyższe niż w gminie. Jedynie wskaźniki dla powiatu górowskiego są niższe niż w przypadku gminy Góra. W 2014 roku na 10 tys. km 2 gminy przypadało 94 km ścieżek rowerowych. W tym samym czasie na Dolnym Śląsku było to 390,8 km, a w skali kraju 298,9 km. Pozytywny jest jednak fakt, iż gmina cechowała się największą dynamiką przyrostu długości ścieżek rowerowych na 10 tys. km 2 w latach 2013-2014. Wyniosła ona 56%, podczas gdy w województwie przyrost wyniósł 28%, a w kraju 21%. 44 Informacje o drogach za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2015 124
Tabela 74. Ścieżki rowerowe na 10 tys. km 2 w latach 2011-2014 Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 km km km km POLSKA 184,9 222,4 247,1 298,9 DOLNOŚLĄSKIE 255,2 295,1 304,4 390,8 Powiat górowski 0,0 0,0 21,7 43,4 Góra 0,0 0,0 60,2 94,0 Źródło: GUS/BDL ścieżki rowerowe na 10 tys. km2 Również w przypadku kolejnego wskaźnika ścieżek rowerowych na 10 tys. mieszkańców w gminie osiągano wartości znacznie niższe niż w większych jednostkach (ponownie poza powiatem górowskim). W 2014 roku na 10 tys. ludności gminy przypadało 1,2 km ścieżek rowerowych. Na Dolnym Śląsku było to 2,7 km, a w Polsce 2,4 km. Podobnie jednak jak w powyżej największa dynamika przyrostu liczona rok do roku (2014/2013) cechowała właśnie gminę (50%), co pozwala przypuszczać, że pozytywne tendencje w tym zakresie utrzymają się w najbliższych latach. W chwili obecnej w gminie nie osiągnięto poziomu jaki występował w województwie czy całym kraju już w 2011 roku. Tabela 75. Ścieżki rowerowe na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 km km km km POLSKA 1,5 1,8 2,0 2,4 DOLNOŚLĄSKIE 1,7 2,0 2,1 2,7 Powiat górowski 0,0 0,0 0,4 0,9 Góra 0,0 0,0 0,8 1,2 Źródło: GUS/BDL ścieżki rowerowe na 10 tys. ludności System kolejowy w gminie Góra jest reprezentowany przez jedną linię kolejową 372 Bojanowo-Góra Śląska. Obecnie linia jest zawieszona, nie jest prowadzony na niej ruch pasażerski ani towarowy. Tym samym kolej nie ma na terenie gminy znaczenia dla transportu. W związku z brakiem funkcjonujących linii kolejowych, dominujący jest w gminie transport drogowy. Dotyczy to zarówno transportu zbiorowego, jak i indywidualnego. Publiczny transport zbiorowy do okolicznych i dalszych miejscowości odbywa się za pośrednictwem linii autobusowych i busowych. Usługi komunikacyjne na terenie gminy świadczą: Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Leszno Sp. z o.o., Przewozy Krajowe i Zagraniczne Karmar Głogów oraz Intertrans PKS S.A. Głogów. Z miasta Góra realizowane są połączenia autobusowe: w kierunku innych miejscowości w gminie, m.in. Borszyn Wielki, Ligota, Czernina, Strumyk, Gola Górowska, Kłoda Górowska, Zawieścice, Chróścina, Osetno, Ryczeń, Sułków, Ślubów, Szedziec; w kierunku innych miejscowości w powiecie górowskim, m.in. Jemielno, Niechlów, Luboszyce Małe, Karów, Wąsosz, Kietlów, Siciny; 125
w kierunku miejscowości sąsiednich powiatów, m.in. Głogów, Leszno, Wschowa, Wołów, Rawicz; w kierunku innych miast województwa dolnośląskiego, w tym stolicy województwa, m.in. Wrocław, Oborniki Śląskie 45. Istotna dla rozwoju komunikacyjnego gminy jest budowa drogi S5 Wrocław Poznań, która poprawi dostępność terenów gminy m.in. dla inwestorów. We wrześniu 2014 roku oddano do użytkowania przebiegający w sąsiedztwie gminy 29 km ciąg główny trasy S5 na odcinku Kaczkowo-Korzeńsko, z 4 węzłami drogowymi ( Kaczkowo, Bojanowo, Rawicz i Korzeńsko ) oraz 4 miejscami obsługi podróżnych (MOP II Trzebosz Zachodni, MOP II Golina Wielka, MOP I Dębno Polskie i MOP I Folwark ) 46. 45 Za: http://www.e-podroznik.pl/public/timetablesearcherresults.do?stopid=106630 (25.02.2016) 46 Za: http://droga-s5.pl/#mapa 126
2.5. Diagnoza zjawisk w sferze technicznej SIEĆ WODOCIĄGOWA I KANALIZACYJNA Usługi z zakresu dostarczania wody i odbioru ścieków dla mieszkańców gminy Góra świadczy Technika Komunalna TEKOM Sp. z o.o., ul. Podwale 12a, Góra. Technika Komunalna TEKOM eksploatuje 4 komunalne ujęcia wody podziemnej, które zapewniają zaopatrzenie mieszkańców w wodę do celów bytowych. Są to ujęcia w Górze, Ryczeniu, Wierzowicach Wielkich i Czerninie. Długość rozdzielczej czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy Góra wynosiła w 2014 roku 164,9 km, z czego 129,8 km (78,7%) znajdowało się na obszarze wiejskim. Od 2010 roku zwiększyła się długość czynnej sieci rozdzielczej jedynie w mieście wzrost wyniósł 1,3 km, tj. 3,85%. Na terenie gminy w 2014 roku znajdowały się 3 344 przyłącza wodociągowe prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania, w tym 1 968 na obszarach wiejskich (58,9%) i 1 376 w mieście (41,1%). Z sieci wodociągowej korzystało 20 442 mieszkańców gminy, tj. o 4,2% więcej niż w 2010 roku. Wśród ludności gminy mającej dostęp do wody z sieci większość stanowili mieszkańcy miasta było to 12 247 osób, tj. 59,9% korzystających. Rosnąca na przestrzeni lat 2010-2014 liczba ludności gminy korzystającej z sieci wodociągowej (przyrost o 4,2%) jest wynikiem zwiększenia dostępu do wody z sieci na obszarze wiejskim. Między 2010 a 2014 rokiem liczba mieszkańców górowskich wsi korzystających z sieci wodociągowej wzrosła o niemal o 16%. W tym samym okresie w mieście nastąpił spadek liczby korzystających o 2,4%. Tabela 76. Charakterystyka sieci wodociągowej w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 163,6 164,4 164,4 164,4 164,9 Góra - miasto 33,8 34,6 34,6 34,6 35,1 Góra - obszar wiejski 129,8 129,8 129,8 129,8 129,8 Góra 3194 3238 3277 3301 3344 Góra - miasto 1297 1324 1357 1362 1376 Góra - obszar wiejski 1897 1914 1920 1939 1968 Góra 700,2 621,1 639,2 636 741,5 Góra - miasto 510 446,2 455 464 691,3 Góra - obszar wiejski 190,2 174,9 184,2 172 50,2 Góra 19619 19479 19425 19345 20442 Góra - miasto 12553 12430 12421 12333 12247 Góra - obszar wiejski 7066 7049 7004 7012 8195 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna długość czynnej sieci rozdzielczej w km przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym w dam3 ludność korzystająca z sieci wodociągowej Dostęp do sieci wodociągowej na terenie gminy Góra jest powszechny. Z urządzeń sieciowych korzystają praktycznie wszyscy mieszkańcy, niezależnie od miejsca zamieszkania, tj. w mieście czy na 127
wsi. Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej w gminie wynosił w 2014 roku 99,5% i był wyższy niż średnia powiatowa (97,5%), wojewódzka (94,8%) i krajowa (91,6%). Na przestrzeni lat odsetek ten wzrósł w gminie nieznacznie (ogółem o 6,1%), co było związane ze wskazaną powyżej poprawą dostępu do sieci wodociągowej na obszarach wiejskich gminy (wzrost odsetka korzystających o 15,2%). Tabela 77. Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 87,4 87,6 87,9 88,0 91,6 POLSKA - MIASTO 95,3 95,4 95,4 95,5 96,4 DOLNOŚLĄSKIE 91,5 91,6 91,9 92,1 94,8 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 96,7 96,7 96,8 96,9 97,5 Powiat górowski 92,3 92,3 92,4 92,4 97,5 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 98,8 98,8 99,5 Góra 93,4 93,4 93,5 93,5 99,5 Góra - miasto 99,4 99,4 99,4 99,4 99,4 Góra - obszar wiejski 84,3 84,4 84,4 84,6 99,5 Źródło: GUS/BDL odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej Na terenie gminy Góra funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem systemu kanalizacji sanitarnej, jednak stopień skanalizowania jest zróżnicowany. Przepompownie ścieków znajdują się w Górze (6 sztuk: ul. Lipowa, ul. Wrocławska-Sosnowa, ul. Wierzbowa, ul. Błotna, ul. Leśna, ul. Norwida), Kłodzie Górowskiej (3 sztuki), Kruszyńcu (2 sztuki), Włodkowie Dolnym i Włodkowie Górnym. Na terenach gminy nieobjętych systemem kanalizacji sanitarnej ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych (szambach), ale wykorzystywane są również przydomowe oczyszczalnie ścieków. Sieć kanalizacyjną na terenie gminy Góra tworzyło w 2014 roku 50,5 km czynnej sieci i 1 561 przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Na przestrzeni lat 2010-2014 dostęp do kanalizacji w gminie znacznie się poprawił. Długość czynnej sieci wzrosła o 18,5% (w tym o 12% w mieście i o 34,1% na obszarach wiejskich), a liczba przyłączy kanalizacyjnych o 13,9% (w tym o 8,4% w mieście i o 62,9% na obszarach wiejskich). W tym samym okresie liczba ludności korzystającej w gminie z sieci kanalizacyjnej wzrosła z 12 439 do 12 827 osób, tj. o 3,1%. W przypadku miasta nastąpił spadek o 1,1%, natomiast liczba ludności z obszarów wiejskich wzrosła w latach 2010-2014 ponad dwukrotnie, z 488 do 1007 osób. 128
Tabela 78. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 42,6 46,2 50,5 50,5 50,5 Góra - miasto 30 33,6 33,6 33,6 33,6 Góra - obszar wiejski 12,6 12,6 16,9 16,9 16,9 Góra 1370 1414 1532 1552 1561 Góra - miasto 1230 1262 1321 1329 1333 Góra - obszar wiejski 140 152 211 223 228 Góra 12439 12382 12660 12617 12827 Góra - miasto 11951 11841 11858 11778 11820 Góra - obszar wiejski 488 541 802 839 1007 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej W porównaniu z dostępem do sieci wodociągowej, sytuacja w zakresie korzystania z kanalizacji w gminie jest trudniejsza. Wartość uzyskana dla całej gminy w 2014 roku wynosiła 62,4%, tj. więcej niż w powiecie górowskim (42,2%), ale mniej niż średnio w kraju (68,7%) czy na Dolnym Śląsku (75%). Na tle pozostałych jednostek wyróżnia się miasto Góra, gdzie dostęp do sieci kanalizacyjnej jest niemal powszechny korzysta z niej 96% mieszkańców 47. Odmienna sytuacja dotyczyła obszarów wiejskich, gdyż odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w 2014 roku wynosił jedynie 12,2%. W porównaniu do 2010 roku wzrósł on jednak dwukrotnie (z 5,8%), co pozwala przypuszczać, że sytuacja w tym zakresie będzie się sukcesywnie poprawiać. Obecnie większość ścieków na obszarach wiejskich gromadzona jest w przydomowych osadnikach. Tabela 79. Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 62,0 63,5 64,3 65,1 68,7 POLSKA - MIASTO 86,1 86,7 87,0 87,4 89,3 DOLNOŚLĄSKIE 68,1 69,3 70,1 70,8 75,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 85,5 86,3 86,7 87,2 90,0 Powiat górowski 35,5 36,0 37,5 37,8 42,2 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 81,8 82,0 90,7 Góra 59,2 59,4 60,9 61,0 62,4 Góra - miasto 94,6 94,7 94,9 95,0 96,0 Góra - obszar wiejski 5,8 6,5 9,7 10,1 12,2 Źródło: GUS/BDL odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacjynej 47 Brak kanalizacji w mieście Góra występuje na ul. Rumiankowej, ul. Wrzosowej i ul. Chabrowej, gdzie ścieki są gromadzone w szambach (za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025). 129
Ścieki komunalne z terenu gminy są odprowadzane do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków (ul. Zielona 12, Góra), pozostającej pod zarządem Techniki Komunalnej TEKOM Sp. z o.o. Obecnie trwa budowa nowej oczyszczalni ścieków w Czerninie Dolnej, do której zostaną podłączone ścieki z nowobudowanej sieci sanitarnej w miejscowościach Czernina oraz Czernina Dolna. Termin zakończenia prac zaplanowano na lipiec 2016 roku 48. W 2014 roku z oczyszczalni ścieków korzystało 13 165 mieszkańców gminy Góra. W zdecydowanej większości byli to mieszkańcy miasta, którzy stanowili 92,3% korzystających (12 152 osoby). Na obszarach wiejskich dostęp do oczyszczalni ścieków jest bardziej ograniczony i w 2014 roku objął jedynie 1 013 mieszkańców. Była to jednak liczba znacznie wyższa niż w 2011 roku, gdy z oczyszczalni ścieków korzystało zaledwie 425 mieszkańców obszarów wiejskich gminy. Wielkość ścieków odprowadzanych z terenu gminy fluktuowała w latach 2010-2014, przyjmując ostatecznie wartość 634 dam 3 w 2014 roku, tj. o 28% mniej niż w 2010 roku. Tabela 80. Oczyszczalnie ścieków w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 880 622 609 705 634 Góra - miasto 880 604 591 684 609 Góra - obszar wiejski 0 18 18 21 25 Góra 12 362 12 677 11 808 13 301 13 165 Góra - miasto 12 362 12 252 11 384 12 286 12 152 Góra - obszar wiejski 0 425 424 1 015 1 013 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna ścieki odprowadzone w dam3 ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich W związku ze zrealizowanymi inwestycjami odsetek ludności wiejskiej w gminie korzystającej z oczyszczalni ścieków wzrósł z 0% w 2010 roku do 12% w 2014 roku w żadnej z analizowanych jednostek przyrost nie był tak dynamiczny. W mieście Góra dostęp do oczyszczalni ścieków jest powszechny, korzystają z niej praktycznie wszyscy mieszkańcy (99%). Średnia dla gminy wynosiła 64% i w porównaniu do 2010 roku wzrosła o 5% (dzięki zmianom na obszarach wiejskich). Wyższe odsetki ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków występowały w przypadku całego kraju (71%) i Dolnego Śląska (79%), sytuacja w gminie była jednak znacznie lepsza niż w powiecie górowskim, gdzie z oczyszczalni ścieków korzystało jedynie 42% ludności. 48 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?news=7464:pl, http://www.gora.com.pl/content.php?sid=79bc58ac1ec8ffb476ae7d3735a3da7e&tr=cl&cms_id=8067&p=&lan g=pl (26.02.206) 130
Tabela 81. Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 65% 66% 69% 70% 71% POLSKA - MIASTO 88% 88% 92% 93% 94% DOLNOŚLĄSKIE 76% 77% 77% 78% 79% DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 95% 95% 95% 95% 95% Powiat górowski 37% 38% 37% 42% 42% Powiat górowski - MIASTO 79% 86% 88% Góra 59% 61% 57% 64% 64% Góra - miasto 98% 98% 91% 99% 99% Góra - obszar wiejski 0% 5% 5% 12% 12% Źródło: GUS/BDL odsetek ludności korzystający z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich ogółem Władze samorządowe gminy Góra wspierają mieszkańców obszarów wiejskich w tworzeniu przydomowych oczyszczalni ścieków. Pomoc obejmuje możliwość uzyskania dotacji do budowy takiego obiektu przy nieruchomościach znajdujących się na obszarach nieujętych w planach budowy kanalizacji sanitarnej lub na terenach, gdzie podłączenie do istniejącego systemu kanalizacji sanitarnej jest z przyczyn technicznych niemożliwe bądź ekonomicznie nieuzasadnione. Koncepcja sanitacji gminy Góra przewiduje, że o pomoc finansową na budowę przydomowej oczyszczalni ścieków mogą ubiegać się mieszkańcy następujących miejscowości: Brzeżany, Chróścina, Czernina Górna, Glinka, Gola Górowska, Grabowno, Jastrzębia, Kietlów (przysiółek), Laskowa, Ligota, Łagiszyn, Nowa Wioska, Osetno, Osetno Małe, Polanowo, Polanowiec, Radosław, Rogów Górowski, Ryczeń, Sławęcice, Strumienna, Strumyk, Sułków, Szedziec, Ślubów, Ułanka, Wieruszowice, Wierzowice Małe, Wierzowice Wielkie, Witoszyce, Zawieścice i Żarki. Dotacja jest udzielana przed rozpoczęciem budowy, na podstawie wymaganych dokumentów, i dotyczy wydatków poniesionych na zakup lub zakup i montaż przydomowej oczyszczalni ścieków. Jej wysokość to maksymalnie 50% poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż wyznaczona kwota, uzależniona od liczby lokali mieszkalnych, które oczyszczalnia ścieków będzie obsługiwała 49. W 2015 roku w gminie Góra udzielono 95 dotacji do zakupu i budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na łączną kwotę 358 249,00 zł. Dotacje otrzymali mieszkańcy miejscowości: Radosław, Ryczeń, Osetno, Wierzowice Wielkie, Ślubów, Łagiszyn, Nowa Wioska, Sławęcice Witoszyce, Chróścina, Sułków, Zawieścice, Ligota, Jastrzębia, Polanowo i Czernina Górna 50. 49 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?sid=79bc58ac1ec8ffb476ae7d3735a3da7e&tr=cl&cms_id=4333&p=&lan g=pl (26.02.2016) 50 Za: http://www.gora.com.pl/content.php?sid=79bc58ac1ec8ffb476ae7d3735a3da7e&tr=cl&cms_id=7960&p=&lan g=pl (26.02.2016) 131
SYSTEM CIEPŁOWNICZY 51 Usługi z zakresu zaopatrzenia w ciepło dla mieszkańców miasta Góra realizowane są przez Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., ul. Poznańska 23, Góra. Górowska spółka ciepłownicza zajmuje się produkcją, przesyłem i dystrybucją ciepła systemowego dla odbiorów z miasta Góra. ZEC Sp. z o.o. posiada dwie kotłownie: gazową i na miał węglowy. Głównym miejscem produkcji ciepła sieciowego jest kotłownia przy ul. Jagiellonów, wyposażona w 3 kotły płomienicowopłomieniówkowe o łącznej mocy 6,62 MW, przystosowane do spalania miału węglowego. Sporadycznie eksploatowana jest kotłownia przy ul. Błotnej, spełniająca rolę źródła szczytowego, wyposażona w 2 kotły rusztowe o łącznej mocy 3,72 MW, przystosowane do spalania gazu ziemnego. System ciepłowniczy w ZEC funkcjonuje w układzie całorocznym w sezonie grzewczym pokrywa potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody, zaś w sezonie letnim ciepłej wody. Przesył energii w mieście odbywa się siecią rurociągów prowadzących do 31 wymiennikowych węzłów cieplnych zlokalizowanych na terenie miasta. Głównymi odbiorcami energii cieplnej na terenie gminy Góra są odbiorcy indywidualni, wspólnoty mieszkaniowe, przedsiębiorcy oraz instytucje. W przypadku ZEC odbiorcami ciepła są przede wszystkim zasoby mieszkaniowe (spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, zasoby komunalne), ale także instytucje użyteczności publicznej (m.in. szkoły, przedszkola, placówki służby zdrowia, urzędy) czy podmioty gospodarcze. Oprócz ZEC własne kotłownie eksploatuje Administracja Lokali Komunalnych w Górze, a także niektóre podmioty publiczne (m.in. Środowiskowy Dom Samopomocy, Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Władysława Broniewskiego w Górze, Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. Janusza Korczaka w Ślubowie, Spółdzielnia Mieszkaniowa Nasz Dom czy Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 11-21 ) i przedsiębiorstwa. Na pozostałym terenie gminy występuje rozproszony system ogrzewania, oparty o ogrzewanie indywidualne najczęściej spalanym paliwem jest węgiel kamienny. SYSTEM GAZOWNICZY Operatorami sieci gazowej na terenie gminy są: Polska Spółka Gazownictwa - PSG, Oddział w Poznaniu (Rozdzielnia Dystrybucji Gazu Rawicz), DUON Poznań oraz Operator Gazociągów Przesyłowych OGP, Gaz-System Poznań: Operator OGP zarządza trzema odcinkami gazociągów wysokiego ciśnienia: odgałęzienie Góra Śląska (0,89 km), odgałęzienie Krobia-Głogów (21,1 km) i odgałęzienie Wschowa (5,6 km). Stacja gazowa o przepustowości 3200 m 3 /h zlokalizowana jest w Starej Górze. DUON Poznań jest operatorem sieci średniego ciśnienia. Eksploatuje 3 stacje przemysłowe o przepustowości wynoszącej 1000 m 3 /h. Odbiorcami gazu są wyłącznie klienci instytucjonalni, w tym podmioty z miejscowości Chróścina, Glinka, Sławęcice, Góra, Włodków Dolny oraz Góra, ul. Witosa. 51 Za: http://zecgora.pl (24.02.2016) oraz Aktualizacja Projektu Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta i Gminy Góra na lata 2014-2029 132
Polska Spółka Gazownictwa-PSG, Oddział w Poznaniu (Rozdzielnia Dystrybucji Gazu Rawicz) zasila gminę z gazociągu przesyłowego wysokiego napięcia Krobia-Bojanowo (którego operatorem jest OGP) oraz stacje redukcyjno-pomiarową wysokiego ciśnienia w Górze, gdzie następuje redukcja ciśnienia gazu z wysokiego do średniego. Stacje redukcyjne zlokalizowane są na obszarze miejskim gminy, na ul. Jagiellonów, ul. Podwale, ul. Słonecznej, ul. Witosa, ul. Poznańskiej. PSG obsługuje mieszkańców 9 miejscowości: Góra, Gola Górowska, Jastrzębia, Kajęcin, Osetno, Rogów Górowski, Stara Góra, Strumienna i Włodków Górny52. Sieć gazową na terenie gminy Góra w 2014 roku tworzyło 119 022 m czynnej sieci ogółem, w tym 47 450 m sieci przesyłowej i 71 572 m sieci rozdzielczej. Wraz z rozbudową sieci rozdzielczej w latach 2010-2014 długość czynnej sieci gazowej w gminie wzrosła nieznacznie, przy czym szczególnie szybko rozwijała się sieć rozdzielcza usytuowana na obszarach wiejskich. Ponadto na terenie gminy Góra znajdowało się 1 615 przyłączy gazowych do budynków, w tym 1 443 przyłącza do budynków mieszkalnych. Zdecydowana większość przyłączy zlokalizowana była w mieście (1 373 przyłącza, tj. 85% ogólnej liczby), na obszarach wiejskich występowały jedynie 242 przyłącza gazowe (15%). Tabela 82. Charakterystyka sieci gazowej w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 116772 105676 118980 119040 119022 Góra - miasto 40177 40668 40930 40930 41196 Góra - obszar wiejski 76595 65008 78050 78110 77826 Góra 47530 47450 47450 47450 47450 Góra - miasto 3002 3002 3002 3002 3002 Góra - obszar wiejski 44528 44448 44448 44448 44448 Góra 69242 58226 71530 71590 71572 Góra - miasto 37175 37666 37928 37928 38194 Góra - obszar wiejski 32067 20560 33602 33662 33378 Góra 1507 1522 1597 1604 1615 Góra - miasto 1302 1310 1360 1366 1373 Góra - obszar wiejski 205 212 237 238 242 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna długość czynnej sieci ogółem w m długość czynnej sieci przesyłowej w m długość czynnej sieci rozdzielczej w m czynne przyłącza do budynków ogółem W 2014 roku liczba odbiorców gazu w gminie Góra kształtowała się na poziomie 4 176, z czego 95% stanowili mieszkańcy miasta (3 967). Natomiast z sieci gazowej w gminie korzystało 12 448 osób, w tym 11 734 zamieszkałych w mieście (94,3%). W porównaniu do 2010 roku liczba ludności korzystającej z sieci gazowej zmniejszyła się o 2,25%, o ile jednak w mieście spadek wyniósł -2,7%, w przypadku obszarów wiejskich nastąpił wzrost liczby korzystających z sieci gazowej z 674 do 714 osób (o 5,9%). Mieszkańcy gminy zużyli w 2014 roku 2 681,1 tys. m 3 gazu z sieci, tj. aż o 22,2% mniej niż w 2010 roku. 52 Za: Aktualizacja Projektu Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta i Gminy Góra na lata 2014-2029 133
Tabela 83. Korzystanie z sieci gazowej w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 4312 4158 4095 4061 4176 Góra - miasto 4116 3964 3896 3864 3967 Góra - obszar wiejski 196 194 199 197 209 Góra 3444,7 3363,2 2402,3 3110,5 2681,1 Góra - miasto 3434,9 3113,7 2141,4 2774,7 2465,7 Góra - obszar wiejski 9,8 249,5 260,9 335,8 215,4 Góra 12734 12408 12598 12505 12448 Góra - miasto 12060 11748 11896 11792 11734 Góra - obszar wiejski 674 660 702 713 714 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna odbiorcy gazu zużycie gazu w tys. m3 ludność korzystająca z sieci gazowej Jak wskazano powyżej, poziom gazyfikacji gminy Góra jest bardzo zróżnicowany, tylko część mieszkańców posiada dostęp do sieci gazowej. Zgazyfikowane jest miasto Góra, natomiast na terenach wiejskich korzysta się przeważnie z butli gazowych, a niewiele gospodarstw posiada dostęp do sieci gazowej. Różnice pomiędzy miastem a terenem wiejskim w zakresie dostępu do sieci gazowej doskonale obrazuje odsetek ludności korzystającej z tego medium. Gazyfikacja objęła dotychczas jedynie 8,7% mieszkańców obszarów wiejskich gminy, podczas gdy miasto Góra jest zgazyfikowane niemal w całości (95,3%). Średnia dla gminy wynosiła w 2014 roku 60,6%. Był to odsetek znacznie wyższy niż średnia powiatowa (37,3%) oraz wyższy niż średnia krajowa (52,2%). Jedynie w skali województwa odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej był nieznacznie wyższy (61,4%) niż w gminie Góra. W przypadku obszarów miejskich dostęp do sieci gazowej najpowszechniejszy był właśnie w mieście Góra, w pozostałych jednostkach nawet w miastach odnotowano niższe odsetki osób korzystających z sieci gazowej. Tabela 84. Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej 2010 2011 2012 2013 2014 % % % % % POLSKA 52,5 52,5 52,4 52,4 52,2 POLSKA - MIASTO 72,9 72,7 72,4 72,3 71,7 DOLNOŚLĄSKIE 62,8 62,7 61,8 61,7 61,4 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 84,6 84,4 83,1 82,9 82,4 Powiat górowski 37,6 36,8 37,4 37,3 37,3 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 84,8 84,6 84,8 Góra 60,6 59,5 60,6 60,4 60,6 Góra - miasto 95,5 94,0 95,2 95,1 95,3 Góra - obszar wiejski 8,0 7,9 8,5 8,6 8,7 134
Źródło: GUS/BDL SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY 53 W gminie Góra korzysta się z sieci wysokiego i niskiego napięcia, całość obszaru jest zelektryfikowana. Gmina jest obsługiwana przez ENEA Operator Sp. z o.o. Rejon Sprzedaży Usług Dystrybucji Leszno. Zasilanie gminy w energię elektryczną realizowane jest z GPZ Góra 110/20 kv oraz częściowo z GPZ Rawicz 110/15/20 kv. W fazie realizacji znajduje się budowa nowej linii 110kV relacji GPZ Rawicz GPZ Góra, która docelowo stanowić będzie dwustronne zasilanie napięciem 110kV stacji WN/SN Góra. Na terenie miasta i gminy Góra rozbudowana jest sieć rozdzielcza średniego napięcia 20 kv. Układ sieci średnich napięć tworzą: sieci kablowe i napowietrzne oraz stacje transformatorowo-rozdzielcze SN/0,4 kv. Na terenie miasta w przeważającej mierze poprowadzona jest kablowa sieć SN, natomiast na terenach wiejskich sieć napowietrzna. Sieć niskiego napięcia na terenie miasta wykonana jest jako kablowo-napowietrzna, a na terenach wiejskich jako sieć napowietrzna. Obecnie, w związku ze wzrostem zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną, sieć n.n. w obrębie gminy wymaga modernizacji i rozbudowy. Mieszkańcy miasta Góra zużywają znacznie mniej energii elektrycznej niż mieszkańcy innych jednostek administracyjnych. W 2014 roku na 1 mieszkańca miasta przypadało 561,2 kwh zużytej energii elektrycznej, co było wynikiem znacznie niższym niż średnia wojewódzka (692 kwh) czy krajowa (aż 735 kwh). Na przestrzeni lat 2010-2014 zużycie energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca analizowanych obszarów spadało jest to proces obserwowany we wszystkich jednostkach. Tabela 85. Zużycie energii elektrycznej w miastach na 1 mieszkańca w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 kwh kwh kwh kwh kwh POLSKA - MIASTO 785,4 773,7 768,6 761,4 735,0 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 765,8 758,7 784,1 752,6 692,0 Powiat górowski - MIASTO - - 588,1 590,1 570,9 Góra - miasto 598,4 590,4 579,5 582,1 561,2 Źródło: GUS/BDL zużycie energii elektrycznej w miastach na 1 mieszkańca ogółem Na terenie gminy istnieją odpowiednie warunki do rozwoju energetyki odnawialnej, szczególnie instalacji wykorzystujących energię wiatrową. Gmina jest położona na granicy strefy dość korzystnej pod względem energii wiatru. Jest to strefa II, w której na wysokości 10 m energia wiatrowa wynosi 500-700 kwh, a na wysokości 30 m 750-1000 kwh. 53 Za: Aktualizacja Projektu Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta i Gminy Góra na lata 2014-2029 135
W celu wsparcia rozwoju energetyki wiatrowej w gminie, Rada Miejska w Górze uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Farma Wiatrowa Góra-Zachód (uchwała nr XLV/314/10 z dnia 29 stycznia 2010 roku, ze zmianą wprowadzoną uchwałą nr XLVI/327/10 z dnia 5 marca 2010 roku). Przedsięwzięcie Farma Wiatrowa Góra-Zachód usytuowane jest na działkach zlokalizowanych w obrębie Rogów Górowski i obrębie Sławęcice. W obrębie Rogów Górowski zlokalizowane jest również przedsięwzięcie Park Wiatrowy Wielkopolska 2-Góra. Jako lokalizację turbin wiatrowych wskazuje się ponadto obręb wsi Sułków, przysiółek Żarki 54. STAN ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH W 2014 roku na terenie gminy Góra znajdowało się 3 229 budynków mieszkalnych. Ponad połowa z nich (1 836 budynków; 56,9%) zlokalizowana była na obszarze wiejskim gminy. Pozostałe 43,1% budynków mieszkalnych usytuowanych było w mieście Góra (1 393 budynki). Zasoby mieszkaniowe gminy tworzyło 6 835 mieszkań, o łącznej powierzchni 506 532 m 2, składające się z 27 040 izb. Odwrotnie niż w przypadku budynków mieszkalnych, większość mieszkań znajdowała się w mieście ich liczba wynosiła w 2014 roku 4 374, co stanowiło 64% ogólnej liczby mieszkań w gminie. Analiza danych dotyczących zasobów mieszkaniowych w latach 2010-2014 wskazuje, że gmina rozwija się w tym zakresie wzrost liczby mieszkań nie jest znaczny, jednak rokrocznie lokali przybywa. W 2014 roku było ich o 1,6% więcej niż w 2010 roku, przy czym w mieście wzrost wyniósł 1,4%, a na obszarach wiejskich 2%. Tabela 86. Budynki mieszkalne i zasoby mieszkaniowe w gminie Góra w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Góra 3 103 3 157 3 175 3 207 3 229 Góra - miasto 1 324 1 355 1 366 1 381 1 393 Góra - obszar wiejski 1 779 1 802 1 809 1 826 1 836 Góra 6727 6762 6781 6813 6835 Góra - miasto 4315 4336 4347 4362 4374 Góra - obszar wiejski 2412 2426 2434 2451 2461 Góra 26444 26604 26716 26912 27040 Góra - miasto 16669 16747 16815 16908 16977 Góra - obszar wiejski 9775 9857 9901 10004 10063 Góra 490586 494889 497822 503107 506532 Góra - miasto 294045 295994 297665 300288 302275 Góra - obszar wiejski 196541 198895 200157 202819 204257 Źródło: GUS/BDL Jednostka terytorialna budynki mieszkalne mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań w m2 54 Informacje za: Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Góra na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021 136
Na 1000 mieszkańców gminy Góra przypadało w 2014 roku 332,5 mieszkania. Była to wartość wyższa niż średnia dla powiatu górowskiego (324 mieszkania na 1000 ludności), ale jednocześnie znacznie niższa niż średnia dla województwa dolnośląskiego (386,2 mieszkania na 1000 ludności) i całego kraju (363,4 mieszkania na 1000 ludności). Sytuacja w zakresie mieszkalnictwa stopniowo się poprawia we wszystkich jednostkach, czego wyrazem są rosnące wskaźniki mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców. Nadal jednak potrzeby mieszkaniowe na obszarach wiejskich są zaspokojone w mniejszym stopniu niż mieszkańców miast. W 2014 roku na 1000 mieszkańców wsi w gminie Góra przypadało jedynie 298,7 mieszkań, podczas gdy w mieście było to 355,1 mieszkań. Warto dodać, iż na obszarach miejskich kraju wskaźnik wynosił 405,9 mieszkań na 1000 ludności, a na obszarach miejskich Dolnego Śląska aż 417,3 mieszkań na 1000 ludności. Tabela 87. Mieszkania na 1000 mieszkańców w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 - - - - - POLSKA 349,6 352,6 356,1 359,9 363,4 POLSKA - MIASTO 388,1 391,9 396,5 401,4 405,9 DOLNOŚLĄSKIE 367,7 371,0 375,9 381,6 386,2 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 394,4 398,7 404,8 411,9 417,3 Powiat górowski 313,6 316,1 318,2 321,6 324,0 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 345,1 348,8 352,6 Góra 320,2 324,2 326,2 329,2 332,5 Góra - miasto 341,7 346,8 348,0 351,7 355,1 Góra - obszar wiejski 287,7 290,5 293,5 295,6 298,7 Źródło: GUS/BDL mieszkania na 1000 mieszkańców Przeciętnie mieszkanie w gminie Góra okazało się nieznacznie większe niż wynosiła średnia krajowa i wojewódzka. W 2014 roku przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie wynosiła 74,1 m 2, podczas gdy w skali kraju było to 73,4 m 2, a w województwie 72,2 m 2. Większymi mieszkaniami dysponowali jedynie mieszkańcy powiatu górowskiego, gdzie średnia powierzchnia to 77,1 m 2. Większe mieszkania znajdują się na obszarach wiejskich niż w miastach jest to prawidłowość występująca we wszystkich jednostkach terytorialnych. W przypadku gminy Góra różnica między przeciętną powierzchnią użytkową 1 mieszkania w mieście (69,1 m 2 ) a na obszarach wiejskich (83 m 2 ) wynosiła niemal 14 m 2. Warto również dodać, iż przeciętne mieszkania są coraz większe ich powierzchnia wzrasta z każdym rokiem, niezależnie od lokalizacji. 137
Tabela 88. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 m2 m2 m2 m2 m2 POLSKA 72,3 72,6 72,8 73,1 73,4 POLSKA - MIASTO 63,6 63,8 63,9 64,1 64,2 DOLNOŚLĄSKIE 71,5 71,7 71,9 72,0 72,2 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 65,3 65,4 65,4 65,4 65,4 Powiat górowski 76,1 76,3 76,6 76,9 77,1 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 69,0 69,3 69,6 Góra 72,9 73,2 73,4 73,8 74,1 Góra - miasto 68,1 68,3 68,5 68,8 69,1 Góra - obszar wiejski 81,5 82,0 82,2 82,7 83,0 Źródło: GUS/BDL przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Podobnie rokrocznie zwiększa się przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę, a zjawisko to występuje we wszystkich jednostkach administracyjnych. W tym przypadku jednak na 1 osobę w gminie Góra przypada mniej powierzchni niż ma to miejsce w powiecie, województwie i kraju. Przeciętny mieszkaniec gminy w 2014 roku miał do dyspozycji 24,6 m 2 powierzchni mieszkania, podczas gdy w powiecie było to 25 m 2, w województwie dolnośląskim 27,9 m 2, a w całym kraju 26,7 m 2. W przypadku przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania na 1 osobę zniwelowana została różnica między miastem a obszarem wiejskim gminy. Na jednego mieszkańca w mieście przypadało 24,5 m 2 powierzchni mieszkania, a na jednego mieszkańca wsi 24,8 m 2. Tabela 89. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 m2 m2 m2 m2 m2 POLSKA 25,3 25,6 25,9 26,3 26,7 POLSKA - MIASTO 24,7 25,0 25,4 25,7 26,1 DOLNOŚLĄSKIE 26,3 26,6 27,0 27,5 27,9 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO 25,7 26,1 26,5 26,9 27,3 Powiat górowski 23,9 24,1 24,4 24,7 25,0 Powiat górowski - MIASTO 0,0 0,0 23,8 24,2 24,5 Góra 23,4 23,7 23,9 24,3 24,6 Góra - miasto 23,3 23,7 23,8 24,2 24,5 Góra - obszar wiejski 23,4 23,8 24,1 24,5 24,8 Źródło: GUS/BDL przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę Zadania związane z gospodarowaniem mieszkaniowym zasobem gminy realizowane są przez Administrację Lokali Komunalnych, ul. Starogórska 15a, Góra. Jednostka ta zarządza lokalami mieszkaniowymi i użytkowymi stanowiącymi własność gminy oraz częściowo budynkami będącymi 138
współwłasnością gminy (tj. wspólnotami mieszkaniowymi powstałymi w wyniku sprzedaży lokali gminnych). Według stanu na dzień 31.12.2015 roku ALK w Górze administrowała 487 komunalnymi lokalami mieszkalnymi i 16 komunalnymi lokalami użytkowymi, a także zarządzała 81 budynkami stanowiącymi wspólnoty mieszkaniowe i reprezentowała gminę w 103 wspólnotach mieszkaniowych zarządzanych przez obce podmioty 55. Wśród mieszkań komunalnych na terenie gminy Góra znajduje się 68 mieszkań socjalnych (o powierzchni 2 044 m 2 ), z czego 22 to lokale usytuowane na obszarze wiejskim (1 006 m 2 ). Ogólna liczba mieszkań komunalnych zlokalizowanych na terenach wiejskich gminy wynosi 52, a ich łączna powierzchnia to 2 869 m 256. Kierunki działania gminy Góra w zakresie gospodarowania zasobem mieszkaniowym gminy określone zostały w Wieloletnim Programie Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Góra na lata 2014-2018. Zgodnie z przyjętymi w dokumencie założeniami władz gminnych na lata 2014-2018 nie zaplanowano działań inwestycyjnych w zakresie budownictwa mieszkaniowego, przy założeniu zmniejszania zasobu mieszkaniowego gminy w wyniku sprzedaży lokali komunalnych. Dopuszcza się również przekwalifikowanie lokali komunalnych o niskim standardzie czy nieodpłatne przejmowanie lokali mieszkalnych np. od Agencji Nieruchomości Rolnych. W gminie Góra występuje niedobór lokali komunalnych, szczególnie socjalnych. W momencie opracowywania programu na lokal mieszkalny w gminie oczekiwało ok. 67 rodzin, przy rocznym odzysku mieszkań komunalnych na poziomie 10 mieszkań. Zróżnicowany jest również stan techniczny budynków i lokali mieszkalnych, tworzących mieszkaniowy zasób gminy. W związku z ograniczonymi środkami finansowymi gminy, uniemożliwiającymi przeprowadzenie kompleksowych remontów, za priorytetowe uznano działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa lokatorom oraz racjonalizacji kosztów utrzymania nieruchomości. Sukcesywnie są przeprowadzane prace związane z zabezpieczaniem konstrukcji budynków, dachów, poprawianiem parametrów termoizolacyjnych poprzez docieplanie budynków, modernizacją i zabezpieczeniem instalacji technicznych, a także zabezpieczeniem przeciwpożarowym. Dodatkowo na bieżąco wykonywane są remonty mieszkań z ruchu ludności. W Wieloletnim Programie Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Góra na lata 2014-2018 przedstawiono również działania mające na celu poprawę wykorzystania i racjonalizację gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Racjonalizacja gospodarki mieszkaniowej w gminie prowadzona będzie w oparciu o poniższe działania: 1. Kontynuowanie zamian lokali oraz udzielanie pomocy przy zamianie lokali mieszkalnych celem dostosowania standardu i kosztów utrzymania lokali mieszkalnych do potrzeb i możliwości najemcy. 2. Dokonywanie sukcesywnych przesiedleń do lokali socjalnych lokatorów, którzy utracili tytuł prawny do zajmowanego lokalu, a mają prawo do lokalu socjalnego. 3. Przeznaczanie zwalnianych lokali pełno standardowych do najmu dla rodzin ujętych na listę osób oczekujących na przydział lokalu z mieszkaniowego zasobu gminy. 55 Za: Informacja z działalności Administracji Lokali Komunalnych w Górze za 2015 rok 56 Za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025 139
4. Pomoc dla właścicieli mieszkań zlokalizowanych w nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków na remonty i modernizację poprzez udzielanie dotacji celowych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych. 5. Osiąganie zaplanowanych ilości sprzedawanych lokali. 6. Pomoc i wyrażenie zgody na wszelkiego typu adaptacje oraz modernizacje służące potrzebom mieszkaniowym. 7. Wykorzystanie wszelkich form pomocy finansowej niezbędnej do realizacji mieszkaniowego zasobu Gminy Góra. 8. Ograniczenie kosztów zarządu i racjonalne wykorzystanie środków przeznaczonych na remonty i modernizację. 9. Stworzenie możliwości spłaty zaległych zobowiązań z tytułu czynszu poprzez wykonywanie przez zadłużonych najemców prac remontowych i porządkowych 57. 57 Za: Wieloletni Program Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Góra na lata 2014-2018 140
3. Obszary zdegradowane i obszary rewitalizacji 3.1. Stan kryzysowy Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Do negatywnych zjawisk społecznych, występujących na obszarze gminy Góra należą: Niekorzystne zjawiska demograficzne, związane z depopulacją oraz starzeniem się społeczeństwa gminy Według stanu na 31.12.2015 roku gmina Góra liczyła 20 476 mieszkańców. W mieście Góra zamieszkiwało 60% ludności gminy, natomiast na obszarze wiejskim pozostałe 40% mieszkańców. Dane długookresowe wskazują, iż gmina Góra zmaga się z ubytkiem ludności. Mimo jednostkowego wzrostu w 2010 roku, na przestrzeni lat 2004-2015 liczba mieszkańców gminy spadła o 2,1%. Proces wyludniania szybciej postępuje w mieście spadek ludności w analizowanym okresie wyniósł 3,8%. W tym samym okresie na obszarze wiejskim gminy liczba ludności podlegała częstszym zmianom, osiągając maksimum w 2010 roku 8 383 osób. W 2015 roku na terenie wiejskim zamieszkiwało 8 283 osoby, tj. o 0,4% więcej niż w 2004 roku. 141
Wykres 16. Ludność faktycznie zamieszkała w gminie Góra w latach 2004-2014 Źródło: GUS/BDL Na przestrzeni lat 2010-2015 największy ubytek ludności nastąpił w sołectwach: Wierzowice Małe (-14,3%), Czernina Górna (-12,5%), Ryczeń (-13,3%), Ligota (-13,9%) i Strumienna (-11,3%). Liczba ludności zmniejszyła się również w sołectwach: Borszyn Mały, Chróścina, Czernina Dolna, Glinka, Gola Górowska, Grabowno, Kłoda Górowska, Nowa Wioska, Osetno Małe, Radosław, Rogów Górowski, Strumyk, Sułków, Szedziec, Ślubów, Wierzowice Wielkie i Witoszyce. Z kolei wzrost liczby ludności dotyczył sołectw: Łagiszyn (12,8%), Polanowo (8,6%), Zawieścice (7,2%), Stara Góra (5,6%), Kruszyniec (5,3%), Osetno (4,7%), Bronów (4,1%), Włodków (3,5%), Brzeżany (3,2%), Sławęcice (3,2%) i Jastrzębia (2,8%). W przypadku miasta Góra, ulicami o najwyższym przyroście liczby mieszkańców w latach 2010-2015, są: Wrzosowa (o 1600%), Platanowa (o 209,1%), Jagiellonów (o 100%), Staromłyńska (o 60%), Dębowa (o 53,7%) i Sportowa (o 50%). Z kolei największy ubytek liczby ludności w latach 2010-2015 objął ulice: Staromiejską (-50%), Kosynierów (-40%), Słoneczną (-32%), Hirszfelda (-27,3%), Klonową (-23,3%) i Dąbrówki (-20%). Oprócz wykazanego powyżej ubytku ludności, gmina Góra doświadcza również zjawiska starzenia się społeczeństwa. Na przestrzeni lat 2010-2014 wystąpiły jednocześnie trzy procesy, warunkujące zmiany struktury społeczeństwa w gminie: wzrost odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zwiększył się o 3,2%, z 14,7% do 17,9%, spadek odsetka ludności w wieku produkcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zmniejszył się o 1,3%, z 64,5% do 63,2%, spadek odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym udział tej grupy w ogóle ludności gminy zmniejszył się o 1,9%, z 20,8% do 18,9%. 142
Wykres 17. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL Na terenie miasta Góra procesy starzenia się społeczeństwa są bardziej zaawansowane. Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła w 2014 roku 19% mieszkańców miasta, a w porównaniu do 2010 roku odsetek ten wzrósł o 4%. Należy zwrócić uwagę, że od 2013 roku odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w mieście jest wyższy niż odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. Dzieci i młodzież do 17 lat włącznie stanowiły w 2013 roku 17,7% mieszkańców miasta, a w 2014 roku udział ten spadł do 17,4%. Ulicami, na których w 2015 roku w ogóle nie odnotowano mieszkańców mających więcej niż 65 lat, są ulice: Jagiellonów, Kosynierów, Szkolna, Targowa, Witosa, Chabrowa, Cicha, Madalińskiego, Królowej Jadwigi, Rumiankowa, skwer Chłopeckiego i Batorego. Bardzo niskim udziałem osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności charakteryzowały się ulice: Dąbrówki (1%), Paderewskiego (2%), osiedle Mieszka I, Świętosławy (5%), Wrzosowa (6%), Bukowa (6%), Platanowa (6%), Staromłyńska (6%), Lipowa (7%), Narutowicza (9%), 11 listopada (9%), Jodłowa (9%) i Racławicka (10%). Sytuacja odwrotna, tj. bardzo wysoki odsetek ludności mającej więcej niż 65 lat w ogóle zameldowanych, dotyczyła szczególnie wyraźnie ulic: Staromiejskiej (50%), Konarskiego (36%), Sikorskiego (35%) i Kochanowskiego (31%). Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła także ponad 20% mieszkańców ulic: Armii Krajowej, Armii Polskiej, Bohaterów Westerplatte, Bojowników o Wolność i Demokrację, Cisowej, Głogowskiej, Hawrysza, Hirszfelda, Iwaszkiewicza, Konopnickiej, Korczaka, Kościuszki, Matejki, Poznańskiej, Przylesie, Reymonta, Sienkiewicza, Słowackiego i Zamenhoffa. W przypadku obszarów wiejskich gminy również następuje zmiana struktury ludności według ekonomicznych grup wieku. W 2014 roku co piąty mieszkaniec górowskich wsi miał nie więcej niż 17 lat udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosił 21% i był o 2,3% niższy niż w 2010 roku. Odsetek ludności w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich utrzymywał się przez cały analizowany okres na stabilnym poziomie (62,6%), natomiast odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wzrósł z 14,3% do 16,3%. W przypadku ludności w wieku poprodukcyjnym najmniejszy udział w ogóle zameldowanych, poniżej 10%, dotyczył sołectw: Polanowo (5% ludności stanowiły osoby mające więcej niż 65 lat), Wierzowice 143
Małe (7%), Łagiszyn (9,8%) i Brzeżany (9,9%). Natomiast najwięcej osób starszych, w wieku powyżej 65 lat, odnotowano wśród mieszkańców: Strumiennej (23%), Kruszyńca (22%) i Goli Górowskiej (21%). Dane dotyczące migracji, tj. zameldowań i wymeldowań, pozwalają stwierdzić, iż z gminy Góra więcej osób wyjeżdża niż do niej przyjeżdża. Ujemne saldo migracji występowało zarówno w mieście, jak i na obszarach wiejskich gminy. Największą różnicę między liczbą wyjeżdżających i przyjeżdzających odnotowano w 2011 roku (-156 osób), w roku następnym saldo migracji zmniejszyło się (-67), ale od 2012 roku ponownie spadało, do poziomu -144 osób w 2014 roku. Wykres 18. Saldo migracji w gminie Góra w latach 2010-2014 Źródło: GUS/BDL W przeliczeniu na 1000 mieszkańców gminę cechuje najniższe saldo migracji spośród wszystkich analizowanych jednostek administracyjnych. Przez cały okres między 2010 a 2014 rokiem saldo migracji na 1000 ludności gminy było ujemne, przy czym wahało się ono od -1,7 (2010 rok) do -7,4 (2011 rok). W 2014 roku saldo migracji na 1000 osób w gminie Góra wynosiło -7, w tym dla miasta przyjęło wartość -8,7, a dla obszarów wiejskich -4,5. Tymczasem w kraju w latach 2010-2014 utrzymywało się minimalnie ujemne saldo migracji na 1000 osób (najniższa wartość, -0,5, wystąpiła w 2013 roku), a w województwie minimalnie dodatnie (najwyższa wartość, 0,5, wystąpiła w 2010 roku). 144
Tabela 90. Saldo migracji na 1000 osób w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA -0,1-0,1-0,2-0,5-0,4 POLSKA - MIASTO -2,1-1,9-1,7-2,2-1,8 DOLNOŚLĄSKIE 0,5 0,4 0,3 0,0 0,2 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO -1,9-1,8-1,7-2,0-1,6 Powiat górowski -3,1-4,0-4,0-5,1-5,8 Powiat górowski - MIASTO -1,9-4,0-8,3 Góra -1,7-7,4-3,2-4,3-7,0 Góra - miasto -3,2-9,6-2,5-5,1-8,7 Góra - obszar wiejski 0,6-4,2-4,3-2,9-4,5 Źródło: GUS/BDL saldo migracji na 1000 osób ogółem Saldo migracji zagranicznych na 1000 osób w latach 2010-2014 przyjmowało w większości wartości ujemne. W przypadku gminy dodatnie saldo migracji (na poziomie 0,08) wystąpiło jedynie w mieście Góra w latach 2011 i 2012, natomiast w pozostałym okresie było ono ujemne. W 2014 roku wartość salda migracji zagranicznych na 1000 osób w gminie wynosiła -0,44 i była wyższa niż średnia dla powiatu górowskiego (-0,28) i całego kraju (-0,41), ale jednocześnie niższa niż wartość dla województwa dolnośląskiego (-0,64). Tabela 91. Saldo migracji zagranicznych na 1000 osób w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 osoba osoba os oba os oba os oba POLSKA -0,05-0,11-0,17-0,52-0,41 POLSKA - MIASTO -0,09-0,16-0,22-0,60-0,51 DOLNOŚLĄSKIE -0,07-0,17-0,27-0,81-0,64 DOLNOŚLĄSKIE - MIASTO -0,05-0,20-0,29-0,91-0,70 Powiat górowski -0,08-0,49-0,14-0,80-0,28 Powiat górowski - MIASTO 0,07-0,66-0,46 Góra 0,00-0,33-0,19-0,53-0,44 Góra - miasto -0,08 0,08 0,08-0,72-0,65 Góra - obszar wiejski 0,00-0,95-0,60-0,24-0,12 Źródło: GUS/BDL saldo migracji zagranicznych na 1000 osób ogółem 145
Bezrobocie W dniu 31.12.2015 roku w rejestrach Powiatowego Urzędu Pracy w Górze pozostawało 1 408 mieszkańców gminy Góra. Wśród nich znajdowało się 756 osób zamieszkałych w mieście (53,7%) i 652 osoby zamieszkałe na obszarze wiejskim (46,3%). W porównaniu do 2010 roku liczba bezrobotnych spadła o 26,1%, przy czym szybsze tempo spadku charakteryzowało miasto (o 28,4%) niż obszary wiejskie gminy (o 23,1%). Wykres 19. Bezrobotni ogółem w gminie Góra w latach 2010-2015 Źródło: GUS/BDL i Powiatowy Urząd Pracy w Górze Wśród sołectw gminy Góra największa liczba zarejestrowanych bezrobotnych zamieszkiwała w 2015 roku w Czerninie (66 osób, tj. 10,1% bezrobotnych z obszarów wiejskich), znaczny był również udział bezrobotnych mieszkających w Kłodzie Górowskiej (44 osób, tj. 6,7% bezrobotnych z obszarów wiejskich), Osetnie (42 osoby, tj. 6,4%), Witoszycach (41 osób, tj. 6,3%) i Ślubowie (41 osób, tj. 6,1%). W przypadku miasta Góra największa liczba bezrobotnych zamieszkiwała w 2015 roku na ulicach: osiedle Kazimierza Wielkiego (78 osób, tj. 10,3% bezrobotnych z terenu gminy), Głogowskiej (64 osoby, tj. 8,5% bezrobotnych z terenu miasta), Piastów (55 osób, tj. 7,3%) i Podwale (48 osób, tj. 6,3%). W latach 2010-2015 obserwowano spadek liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych niemal we wszystkich sołectwach gminy Góra. Choć zjawisko to dotyczyło łącznie 30 sołectw, największa dynamika spadku wystąpiła w Polanowie (-66,7%), Łagiszynie (-50%), Borszynie Małym (-53,8%), Sułkowie (-47,1%), Czerninie Górnej (-42,9%) i Szedźcu (-42,1%). W przypadku sołectw Borszyn Wielki i Czernina Dolna liczba bezrobotnych w 2015 roku była taka sama jak w 2010 roku, natomiast w trzech przypadkach: Grabowna, Radosławia i Słąwęcic obserwowany był wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych odpowiednio o 21,4%, 13,3% i 7,4%. Również w przypadku większości ulic miasta Góra liczba zarejestrowanych bezrobotnych uległa w 2015 roku zmniejszeniu w porównaniu z 2010 rokiem. Najwyższe spadki wystąpiły na ulicach: Chopina (-100%), Cisowej (-100%), Klonowej (-100%), Sportowej (-100%), Szkolnej (-100%), Zaułek (-100%), Świętosławy (-76,9%), Mickiewicza (-75%) i Leśnej (-66,7%). Z kolei wzrost dotyczył liczby 146
bezrobotnych zamieszkałych na ulicach: Jodłowej (300%), Hawrysza (200%), Błotnej (200%), Targowej (200%), Słowackiego (100%), Reja (85,7%), Wrzosowej (66,7%), Zamenhoffa (28,6%), Przylesie (25%), osiedle Mieszka I (22,2%), Zielonej (20%) i Podwale (4,3%). Wśród bezrobotnych w gminie Góra w 2015 roku 55,5% stanowiły kobiety, 57,1% osoby długotrwale bezrobotne, 30,8% osoby bez kwalifikacji zawodowych, a 20,7% osoby bez doświadczenia zawodowego. Na obszarze wiejskim gminy udział bezrobotnych z powyższych kategorii w ogóle zarejestrowanych był wyższy niż średnia gmina odsetek kobiet w ogóle bezrobotnych z obszaru wiejskiego wynosił 58,9% (w mieście 52,5%), długotrwale bezrobotnych 59,4% (w mieście 55,2%), bezrobotnych bez kwalifikacji 33,9% (w mieście 28,2%), a bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego 24,7% (w mieście 17,2%). Ubóstwo Świadczenia z pomocy społecznej częściej przyznawane są mieszkańcom miasta niż obszarów wiejskich. W 2015 roku skorzystało z nich 967 mieszkańców miasta Góra (55% pobierających świadczenia) i 791 mieszkańców obszaru wiejskiego gminy (45% pobierających świadczenia). Jednak to w przypadku obszarów wiejskich udział osób, którym przyznano świadczenia w ogólnej liczbie osób zameldowanych w danej jednostce, pozostawał na wyższym poziomie niż w mieście. Średnia dla gminy w 2015 roku wynosiła 8,6% (liczba osób, którym przyznano świadczenie/liczba zameldowanych), natomiast w mieście było to 7,9%, a na obszarach wiejskich 9,5%. Sołectwami, w których udział osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w ogóle ludności zameldowanej, był w 2015 roku najwyższy, okazały się: Nowa Wioska (20%), Polanowo (15,8%), Bronów (15,3%), Włodków Dolny (15,3%) Jastrzębia (15,2%), Czernina Górna (14,3%), Kłoda Górowska (14,8%), Ligota (13,2%), Czernina (13,1%), Brzeżany (12%), Wierzowice Małe (11,9%), Strumyk (10,9%), Glinka (10,4%), Ryczeń (10,4%), Czernina Dolna (10,2%) i Zawieścice (10,1%). W mieście Góra najwięcej osób, którym w 2015 roku przyznano świadczenia pomocy społecznej, znajdowało się wśród mieszkańców ulic: Wrzosowej (45,1%), Narutowicza (36,4%), Małej (24,5%), Żeromskiego (23,4%), Zamenhoffa (18%), Staromiejskiej (16,7%), Kościuszki (15,8%), Armii Krajowej (15,8%), Dąbrowskiego (15,7%), Ściegiennego (15,5%), Wolności (14,8%), Wrocławskiej (14,8%), Piłsudskiego (14,6%), Głowackiego (14,5%), Iwaszkiewicza (12,3%), Starogórskiej (11,3%) i Podwale (10,5%). Jedną z przyczyn decydujących o przyznaniu świadczeń z pomocy społecznej jest ubóstwo. W 2015 roku świadczenia z tego tytułu pobierało 1 386 osób, tj. 78,8% wszystkich osób, którym OPS w Górze przyznał jakiekolwiek świadczenie. Świadczenia z powodu ubóstwa pobierane były przez 74,8% mieszkańców miasta i 83,8% mieszkańców obszarów wiejskich korzystających z pomocy społecznej w gminie. Odsetki te były wyższe niż w 2010 roku, gdy pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 76,1% klientów pomocy społecznej, w tym 73,8% w mieście i 78,5% na obszarach wiejskich. Udział osób, którym przyznano pomoc z powodu ubóstwa w ogóle osób, którym zostały przyznane jakiekolwiek świadczenia, kształtował się na zróżnicowanym poziomie w poszczególnych sołectwach gminy i ulicach miasta Góra. W przypadku Wierzowic Małych, Polanowa, Radosławia, Nowej Wioski i Goli Górowskiej wszystkie osoby, którym przyznano świadczenia, otrzymały je z powodu ubóstwa. Wysokie odsetki takich osób występowały również w sołectwach: Bronów (96,8%), Kłoda Górowska (96,6%), Brzeżany (95,7%), 147
Osetno (93,5%), Czernina Dolna (93,1%), Rogów Górowski (92,9%), Sławęcice (91,3%), Jastrzębia (87,2), Witoszyce (85,7%), Ligota (85,2%), Chróścina (85,1%), Wierzowice Wielkie (84,2%), Borszyn Wielki (83,3%), Ryczeń (82,8%), Sułków (81,8%) i Zwieścice (81,5%). Jedynym sołectwem, w którym udział osób pobierających świadczenia z powodu ubóstwa w ogólnej liczbie korzystających nie przekraczał 50% był Borszyn Wielki, gdzie odsetek ten wyniósł 25%. W przypadku miasta Góra, ulicami, które charakteryzowały się stosunkowo najwyższym udziałem osób otrzymujących świadczenia z tytułu ubóstwa w ogóle ludności korzystającej z pomocy społecznej, były w 2015 roku ulice: Brzozowa (100%), Błotna (100%), Dunikowskiego (100%), Dworcowa (85%), Dębowa (100%), Hawrysza (100%), Hirszfelda (100%), Konarskiego (100%), Korczaka (100%), Leśna (100%), 11 listopada (100%), Paderewskiego (100%), Sosnowa (100%), Targowa (100%), Iwaszkiewicza (92,3%), Zamenhoffa (90,9%), Żeromskiego (88,5%), Kościuszki (85,7%), Łąkowa (83,3%), Piłsudskiego (83%), Wrzosowa (82,6%), Starogórska (82%), Armii Krajowej (81,5%) i Ściegiennego (81,3%). Ponadto do negatywnych zjawisk występujących na obszarze gminy Góra należą: W sferze gospodarczej niska aktywność osób w wieku produkcyjnym w kierunku rozwoju własnej przedsiębiorczości Wskaźnik osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym wskazuje na niższy poziom przedsiębiorczości mieszkańców gminy i powiatu w porównaniu z województwem i krajem. W 2014 roku na 100 mieszkańców gminy Góra w wieku produkcyjnym przypadało 9 osób prowadzących działalność gospodarczą, przy czym więcej takich osób było wśród mieszkańców miasta (10,3) niż mieszkańców obszarów wiejskich (7). W skali kraju na 100 osób w wieku produkcyjnym działalność gospodarczą prowadziło średnio 12 osób, a w skali województwa niemal 13 osób. Należy zwrócić uwagę ponadto na fakt, że w przypadku województwa i kraju, mimo niewielkich spadków w 2011 roku, wskaźnik wykazywał tendencję rosnącą (wartości w 2014 roku były wyższe niż w 2010 roku), natomiast w przypadku gminy i powiatu występowały rokroczne wahania, a wartości z 2014 roku okazały się niższe niż w 2010 roku. W sferze gospodarczej niska konkurencyjność lokalnej gospodarki. Analiza wskaźników dotyczących podmiotów gospodarczych wskazuje, że gmina Góra cechuje się niższym poziomem przedsiębiorczości w porównaniu z większymi jednostkami administracyjnymi. W 2014 roku na 10 tys. mieszkańców przypadały 863 podmioty wpisane do rejestru REGON i jedynie w powiecie górowskim odnotowano niższy wskaźnik 757 podmiotów. W tym samym roku na 10 tys. ludności kraju przypadało 1 071 podmiotów wpisanych do rejestru REGON, a na Dolnym Śląsku aż 1 207 przedsiębiorstw. Również obszar miejski gminy na tle obszarów miejskich kraju i województwa wypadał słabiej w gminie wskaźnik wynosił 1 059 podmiotów, podczas gdy w miastach kraju 1 297 przedsiębiorstw, a w miastach województwa aż 1 373 podmioty gospodarcze. Ponadto o ile w skali kraju i województwa od 2011 roku występuje stała tendencja rosnąca w zakresie podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności, w przypadku gminy Góra (ale również powiatu górowskiego) następowały wahania i w 2014 roku wynik był gorszy niż w 2013 roku. Znaczna różnica 148
w zakresie poziomu przedsiębiorczości dotyczy różnych obszarów w samej gminie jak wskazano powyżej na 10 tys. mieszkańców miasta przypadało 1 059 podmiotów, podczas gdy w na obszarach wiejskich wskaźnik ten był niemal dwukrotnie niższy i wynosił 569 podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności. Kolejne wskaźniki gospodarcze również wskazują na trudniejszą sytuację w gminie Góra. Wskaźnik jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności w 2014 roku kształtował się na poziomie 63 i była to wartość najniższa w całym analizowanym okresie. Ponownie wyższy poziom wskaźnika wystąpił w mieście Góra (68) niż na obszarach wiejskich (54). W skali kraju na 10 tys. ludności przypadały 93 nowo zarejestrowane jednostki, zaś w skali województwa 101, w tym 108 na obszarach miejskich. Były to również wartości najniższe od 2010 roku. Wskaźnik pracujących na 1000 ludności pozwala porównać sytuację w gminie oraz innych jednostkach administracyjnych. W 2014 roku w gminie Góra na 1000 mieszkańców przypadało 136 pracujących osób. W przypadku miasta Góra wskaźnik ukształtował się na poziomie 186 pracujących na 1000 ludności, natomiast na obszarach wiejskich wynosił 62. Na przestrzeni lat 2010-2014 w gminie Góra odnotowano negatywne zjawisko w zakresie liczby pracujących na 1000 mieszkańców wartość wskaźnika spadła o 3 punkty, przy czym spadek dotyczył jedynie miasta (-7). Dodatkowo w gminie był on wyraźnie niższy niż w większych jednostkach administracyjnych. Wskaźnik pracujących na 1000 ludności Polski wynosił w 2014 roku 230 (o 7 więcej niż w 2010 roku), a na 1000 mieszkańców Dolnego Śląska 251 (o 11 więcej niż w 2010 roku). Znaczna okazała się także różnica między obszarami miejskimi gminy (186 pracujących na 1000 ludności) a obszarami miejskimi województwa dolnośląskiego (302 pracujących na 1000 ludności) i całego kraju (310 pracujących na 1000 mieszkańców). W sferze przestrzenno-funkcjonalnej niezadowalający stan obiektów zabytkowych Na terenie gminy Góra zlokalizowane są cenne historycznie budowle oraz obiekty zabytkowe, wśród których znajdują się zabytki objęte ochroną prawną oraz budowle niewpisane do oficjalnych rejestrów. Ochroną na podstawie wpisu do rejestru zabytków objęte są w gminie głównie budowle sakralne (kościoły w Chróścinie, Czerninie, Glince, Osetnie i Starej Górze), pałace (Brzeżany, Czernina, Ryczeń), zespoły pałacowe (Chróścina, Glinka, Ligota, Osetno, Szedziec), zespoły pałacowo-folwarczne (Bronów, Czernina Dolna, Kłoda Mała, Ślubów, Witoszyce), zespoły folwarczne (Stara Góra) oraz obiekty użyteczności publicznej (głównie domy mieszkalne w Górze). Stan wielu obiektów zabytkowych wskazuje na potrzebę pilnej interwencji i działań na rzecz ich zachowania. Szczególne nagromadzenie obiektów zabytkowych występuje na obszarze miasta Góry oraz miejscowości Czernina. W sferze technicznej niezadowalający stan obiektów mieszkalnych W gminie Góra występuje niedobór lokali komunalnych, szczególnie socjalnych. W momencie opracowywania programu na lokal mieszkalny w gminie oczekiwało ok. 67 rodzin, przy rocznym odzysku mieszkań komunalnych na poziomie 10 mieszkań. Zróżnicowany jest również stan techniczny 149
budynków i lokali mieszkalnych, tworzących mieszkaniowy zasób gminy. W związku z ograniczonymi środkami finansowymi gminy, uniemożliwiającymi przeprowadzenie kompleksowych remontów, za priorytetowe uznano działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa lokatorom oraz racjonalizacji kosztów utrzymania nieruchomości. Sukcesywnie są przeprowadzane prace związane z zabezpieczaniem konstrukcji budynków, dachów, poprawianiem parametrów termoizolacyjnych poprzez docieplanie budynków, modernizacją i zabezpieczeniem instalacji technicznych, a także zabezpieczeniem przeciwpożarowym. Dodatkowo na bieżąco wykonywane są remonty mieszkań z ruchu ludności. Najczęściej podawanymi przez badanych odpowiedziami był remont i renowacja budynków (29,9% wskazań), przyciągnięcie inwestorów (32,8%) oraz aktywizacja gospodarcza obszaru (21,5%). W sferze technicznej brak kanalizacji Na terenie gminy Góra funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem systemu kanalizacji sanitarnej, jednak stopień skanalizowania jest zróżnicowany. Przepompownie ścieków znajdują się w Górze (6 sztuk: ul. Lipowa, ul. Wrocławska-Sosnowa, ul. Wierzbowa, ul. Błotna, ul. Leśna, ul. Norwida), Kłodzie Górowskiej (3 sztuki), Kruszyńcu (2 sztuki), Włodkowie Dolnym i Włodkowie Górnym. Na terenach gminy nieobjętych systemem kanalizacji sanitarnej ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych (szambach), ale wykorzystywane są również przydomowe oczyszczalnie ścieków. Sieć kanalizacyjną na terenie gminy Góra tworzyło w 2014 roku 50,5 km czynnej sieci i 1 561 przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Na przestrzeni lat 2010-2014 dostęp do kanalizacji w gminie znacznie się poprawił. Długość czynnej sieci wzrosła o 18,5% (w tym o 12% w mieście i o 34,1% na obszarach wiejskich), a liczba przyłączy kanalizacyjnych o 13,9% (w tym o 8,4% w mieście i o 62,9% na obszarach wiejskich). W tym samym okresie liczba ludności korzystającej w gminie z sieci kanalizacyjnej wzrosła z 12 439 do 12 827 osób, tj. o 3,1%. W przypadku miasta nastąpił spadek o 1,1%, natomiast liczba ludności z obszarów wiejskich wzrosła w latach 2010-2014 ponad dwukrotnie, z 488 do 1007 osób. W porównaniu z dostępem do sieci wodociągowej, sytuacja w zakresie korzystania z kanalizacji w gminie jest trudniejsza. Wartość uzyskana dla całej gminy w 2014 roku wynosiła 62,4%, tj. więcej niż w powiecie górowskim (42,2%), ale mniej niż średnio w kraju (68,7%) czy na Dolnym Śląsku (75%). Na tle pozostałych jednostek wyróżnia się miasto Góra, gdzie dostęp do sieci kanalizacyjnej jest niemal powszechny korzysta z niej 96% mieszkańców 58. Odmienna sytuacja dotyczyła obszarów wiejskich, gdyż odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w 2014 roku wynosił jedynie 12,2%. W porównaniu do 2010 roku wzrósł on jednak dwukrotnie (z 5,8%), co pozwala przypuszczać, że sytuacja w tym zakresie będzie się sukcesywnie poprawiać. Obecnie większość ścieków na obszarach wiejskich gromadzona jest w przydomowych osadnikach. W trakcie badania z mieszkańcami respondenci zostali poproszeni o podanie działań jakie powinny zostać zrealizowane w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów miasta. Każdy ankietowany mógł wskazać maksymalnie 3 odpowiedzi. 58 Brak kanalizacji w mieście Góra występuje na ul. Rumiankowej, ul. Wrzosowej i ul. Chabrowej, gdzie ścieki są gromadzone w szambach (za: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025). 150
W sferze technicznej system zaopatrzenia w ciepło który wpływa na zjawisko tzw. niskiej emisji Usługi z zakresu zaopatrzenia w ciepło dla mieszkańców miasta Góra realizowane są przez Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., ul. Poznańska 23, Góra. Górowska spółka ciepłownicza zajmuje się produkcją, przesyłem i dystrybucją ciepła systemowego dla odbiorów z miasta Góra. ZEC Sp. z o.o. posiada dwie kotłownie: gazową i na miał węglowy. Głównym miejscem produkcji ciepła sieciowego jest kotłownia przy ul. Jagiellonów, wyposażona w 3 kotły płomienicowopłomieniówkowe o łącznej mocy 6,62 MW, przystosowane do spalania miału węglowego. Sporadycznie eksploatowana jest kotłownia przy ul. Błotnej, spełniająca rolę źródła szczytowego, wyposażona w 2 kotły rusztowe o łącznej mocy 3,72 MW, przystosowane do spalania gazu ziemnego. System ciepłowniczy w ZEC funkcjonuje w układzie całorocznym w sezonie grzewczym pokrywa potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody, zaś w sezonie letnim ciepłej wody. Przesył energii w mieście odbywa się siecią rurociągów prowadzących do 31 wymiennikowych węzłów cieplnych zlokalizowanych na terenie miasta. Głównymi odbiorcami energii cieplnej na terenie gminy Góra są odbiorcy indywidualni, wspólnoty mieszkaniowe, przedsiębiorcy oraz instytucje. W przypadku ZEC odbiorcami ciepła są przede wszystkim zasoby mieszkaniowe (spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, zasoby komunalne), ale także instytucje użyteczności publicznej (m.in. szkoły, przedszkola, placówki służby zdrowia, urzędy) czy podmioty gospodarcze. Oprócz ZEC własne kotłownie eksploatuje Administracja Lokali Komunalnych w Górze, a także niektóre podmioty publiczne (m.in. Środowiskowy Dom Samopomocy, Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Władysława Broniewskiego w Górze, Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. Janusza Korczaka w Ślubowie, Spółdzielnia Mieszkaniowa Nasz Dom czy Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 11-21 ) i przedsiębiorstwa. Na pozostałym terenie gminy występuje rozproszony system ogrzewania, oparty o ogrzewanie indywidualne najczęściej spalanym paliwem jest węgiel kamienny. 151
KONCENTRACJA NEGATYWNYCH ZJAWISK OBSZAR ZDEGRADOWANY W celu ustalenia na jakim obszarze gminy Góra następuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, a w wraz z tymi zjawiskami współwystępują negatywne zjawiska gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne oraz techniczne, poszczególnym zjawiskom problemowym przypisano odpowiadające im wskaźniki statystyczne. Punktem odniesienia terytorialnego był podział miasta na ulice. Uznanie danego zjawiska za problemowe, w przypadku twardych danych statystycznych, następowało w przypadku stwierdzenia wartości powyżej średniej dla gminy (lub poniżej w zależności od charakteru zjawiska). Tabela 92. Wskaźniki użyte do oceny koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych w gminie Góra Lp. Negatywne zjawisko Wskaźnik pomiaru Sfera społeczna (max. 9 punktów) 1. Depopulacja Dynamika zmian ludności ogółem 2014/2010 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej, wartość ujemna). 2. Starzenie się społeczeństwa Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej), Dynamika zmian ludności w wieku poprodukcyjnym 2014/2010 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej, wartość ujemna). 3. Bezrobocie Udział osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym 2014 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej). Dynamika zmian ilości osób bezrobotnych 2014/2010 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej, wartość ujemna), Odsetek osób długotrwale bezrobotnych do ogółu bezrobotnych (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej), Dynamika zmian ilości osób bezrobotnych długotrwale 2014/2010 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej, wartość ujemna). 4. Ubóstwo Dynamika zmian ilości osób korzystających z pomocy społecznej 2015/2013 (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej), Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej w 2015 r. do ogółu ludności (1 - powyżej średniej gminnej, 0 - poniżej średniej gminnej). Sfera gospodarcza (max. 2 punkty) 5. Niska aktywność osób w wieku produkcyjnym w kierunku rozwoju własnej przedsiębiorczości 6. Niska konkurencyjność gospodarki Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 mieszkańców w 2015 r. (1 - poniżej średniej dla gminy, 0 - równo i powyżej średniej dla gminy). Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON na 1000 mieszkańców w 2015 r. (1 - poniżej średniej dla gminy, 0 - równo i powyżej średniej dla gminy). 152
Sfera przestrzenno-funkcjonalna (max. 1 punkt) 7. Niezadowalający stan obiektów zabytkowych Zabytki nieruchome, archeologiczne i obszary zabytkowe w 2015 r. (1 - oznacza szczególną koncentrację obiektów zabytkowych, w przypadku ulic min. 1 obiekt, 0 - brak obiektów w ciągu ulicy lub brak szczególnej koncentracji w sołectwie). Sfera techniczna (max. 3 punkty) 8. Niezadowalający stan obiektów mieszkalnych Szczególna koncentracja zdegradowanych obiektów mieszkalnych uwaga: zaznaczyć Górę oraz Czerninę) 9. Brak sieci kanalizacyjnej Obszary pozbawione dostępu do sieci kanalizacyjnej 10. System zaopatrzenia w ciepło który wpływa na zjawisko tzw. niskiej emisji. Źródło: Opracowanie własne Szczególna koncentracja zjawiska związana z koncentracją zabudowy mieszkalnej uwaga: zaznaczyć Górę oraz Czerninę) 153
Powstała na bazie ww. wskaźników mapa wskazuje na miejsce koncentracji negatywnych zjawisk społecznych występujących na obszarze gminy Góra, współwystępujących z innymi zjawiskami problemowymi. W przypadku miasta Góra przeprowadzono dodatkowo analizę koncentracji negatywnych zjawisk społecznych w odniesieniu do poszczególnych ulic miasta. Tabela 93. Podsumowanie analizy wskaźników użytych do oceny koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych w gminie Góra w podziale na poszczególne sołectwa Lp. Miejscowości SPOŁECZNA Suma punktów (max 9 pkt.) GOSPODARCZA Suma punktów (max 2 pkt.) PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA Suma punktów (max 1 pkt.) TECHNICZNA suma punktów (max 3 pkt.) Sfery RAZEM Suma punktów (max 15 pkt.) 1 Czernina Dolna 5 2 1 8 2 Ligota 5 2 1 8 3 CZERNINA 2 2 1 3 8 4 Kłoda Górowska 5 2 0 7 5 Czernina Górna 4 2 1 7 6 Wierzowice Małe 4 2 1 7 7 Wierzowice Wielkie 4 2 1 7 8 Grabowno 4 2 1 7 9 Ryczeń 4 2 1 7 10 Sławęcice 4 2 1 7 11 Włodków Dolny 4 2 0 6 12 Glinka 3 2 1 6 13 Osetno 3 2 1 6 154
14 Ślubów 3 2 1 6 15 Bronów 3 2 1 6 16 Nowa Wioska 3 2 1 6 17 Osetno Małe 3 2 1 6 18 Strumienna 3 2 1 6 19 Strumyk 3 2 1 6 20 Zawieścice 3 2 1 6 21 Borszyn Wielki 3 2 1 6 22 GÓRA 3 0 1 2 6 23 Witoszyce 2 2 1 5 24 Jastrzębia 2 2 1 5 25 Brzeżany 2 2 1 5 26 Kruszyniec 2 2 1 5 27 Szedziec 2 2 1 5 28 Rogów Górowski 2 2 1 5 29 Sułków 1 2 1 4 30 Łagiszyn 1 2 1 4 31 Gola Górowska 1 2 1 4 32 Polanowo 1 2 1 4 33 Radosław 2 1 1 4 34 Chróścina 0 2 1 0 35 Borszyn Mały 0 2 1 0 36 Stara Góra 2 0 0 0 Źródło: Opracowanie własne 155
Tabela 94. Podsumowanie analizy wskaźników użytych do oceny koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych w mieście Góra w podziale na poszczególne ulice Lp. Miasto Góra SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE SPOŁECZNE RAZEM śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy śr. gminy -4,1% 17,1% 21,4% 10,9% -26,1% 57,2% -17,1% -13,1% 8,7% Dynamika zmian ludności ogółem 2015/2010 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Udział ludności w wieku poprodukcyjnym do ogółu ludności 2015 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Dynamika zmian ludności w wieku poprodukcyjnym 2015/2010 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Udział osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym 2015 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Dynamika zmian liczby osób bezrobotnych 2015/2010 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Odsetek osób bezrobotnych długotrwale do ogółu bezrobotnych 2015 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Dynamika zmian liczby osób bezrobotnych długotrwale 2015/2010 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Dynamika zmian liczby osób korzystających z pomocy społ 2015/2010 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) Odsetek osób korzystających z pomocy społ do ogółu 2015 Negatywna wartość wskaźnika (ocena 1) MIASTO Suma punktów (max 9 pkt.) GÓRA -4,8% 1 18,3% 1 28,4% 1 9,6% 0-28,4% 0 55,2% 0-21,0% 0-7,0% 0 7,9% 0 3 1 Hawrysza -8,8% 1 22,6% 1 0,0% 0 15,8% 1 200,0% 1 66,7% 1 100,0% 1 16,7% 1 22,6% 1 8 2 Zamenhofa -14,1% 1 23,0% 1 27,3% 1 24,3% 1 28,6% 1 55,6% 0 25,0% 1 10,0% 1 18,0% 1 8 3 Głowackiego 8,8% 0 11,3% 0 40,0% 1 14,6% 1 0,0% 1 66,7% 1 100,0% 1 125,0% 1 14,5% 1 7 4 Wrzosowa 1600,0% 0 5,9% 0 0% 0 15,6% 1 66,7% 1 60,0% 1 200,0% 1 21,1% 1 45,1% 1 6 5 Kościuszki -9,1% 1 20,8% 1 35,3% 1 19,9% 1-6,9% 0 55,6% 0 7,1% 1-25,5% 0 15,8% 1 6 6 Podwale -8,3% 1 14,5% 0 5,1% 0 12,8% 1 4,3% 1 58,3% 1 27,3% 1-13,2% 0 10,5% 1 6 7 Przylesie -10,0% 1 22,2% 1 200,0% 1 8,6% 0 25,0% 1 60,0% 1 0,0% 1 0% 0 0,0% 0 6 8 Plac Bolesława Chrobrego -8,1% 1 17,7% 1-11,1% 0 12,2% 1-26,1% 0 70,6% 0 0,0% 1-47,4% 0 8,8% 1 5 9 Narutowicza -13,2% 1 9,1% 0 0,0% 0 21,7% 1-37,5% 0 60,0% 0 50,0% 1 9,1% 1 36,4% 1 5 10 Sosnowa -2,8% 0 17,9% 1-9,5% 0 8,3% 0 0,0% 1 80,0% 1 300,0% 1 300,0% 1 3,8% 0 5 11 Armii Krajowej -7,3% 1 21,4% 1 25,9% 1 12,3% 1-47,9% 0 52,0% 0-51,9% 0-1,8% 0 15,8% 1 5 12 Dąbrówki -20,0% 1 1,5% 0-66,7% 0 11,1% 1 0,0% 1 40,0% 0 100,0% 1 25,0% 1 7,4% 0 5 13 Dworcowa -8,1% 1 15,6% 0 28,0% 1 9,9% 0-25,0% 0 59,3% 0 14,3% 1 21,2% 1 9,8% 1 5 14 Głogowska -6,2% 1 26,3% 1 12,3% 0 11,1% 1-26,4% 0 51,6% 0-29,8% 0 7,8% 1 9,6% 1 5 15 Żeromskiego -5,9% 1 16,2% 0 50,0% 1 19,1% 1-40,9% 0 76,9% 0-23,1% 0 30,0% 1 23,4% 1 5 156
16 Reja -1,2% 0 19,8% 1 23,1% 1 11,7% 1 85,7% 1 23,1% 0 200,0% 1-100,0% 0 0,0% 0 5 17 Ściegiennego -7,2% 1 13,6% 0-36,4% 0 17,2% 1-8,3% 0 45,5% 0 0,0% 1-15,8% 0 15,5% 1 4 18 Korczaka -5,9% 1 21,6% 1 64,3% 1 7,4% 0-50,0% 0 60,0% 0-30,8% 0 4,5% 1 7,2% 0 4 19 Osiedle Mieszka I 0,0% 0 2,5% 0 0% 0 16,7% 1 22,2% 1 54,5% 0 20,0% 1 50,0% 1 3,7% 0 4 20 Wolności 10,9% 0 14,8% 0 50,0% 1 9,1% 0-33,3% 0 75,0% 0 50,0% 1 80,0% 1 14,8% 1 4 21 Armii Polskiej -17,2% 1 28,0% 1 53,3% 1 8,3% 0-20,0% 0 50,0% 0 100,0% 1-100,0% 0 0,0% 0 4 22 Wrocławska -9,8% 1 17,5% 1-2,9% 0 11,3% 1-49,4% 0 59,5% 0-39,0% 0-20,4% 0 14,8% 1 4 23 Dunikowskiego -4,6% 1 18,7% 1 82,4% 1 4,8% 0-28,6% 0 80,0% 0 33,3% 1 0,0% 0 0,6% 0 4 24 Jodłowa -7,0% 1 9,1% 0 50,0% 1 9,1% 0 300,0% 1 50,0% 0 100,0% 1 0% 0 0,0% 0 4 25 Konarskiego -12,5% 1 35,7% 1 36,4% 1 4,5% 0-50,0% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0 9,5% 1 4 26 Poznańska -12,3% 1 25,6% 1 36,7% 1 7,5% 0-32,8% 0 59,0% 0-20,7% 0 12,8% 1 6,0% 0 4 27 Słowackiego -7,0% 1 23,3% 1 16,7% 0 12,3% 1 100,0% 1 20,0% 0-50,0% 0-100,0% 0 0,0% 0 4 28 Targowa 0,0% 0 0,0% 0 0% 0 50,0% 1 200,0% 1 33,3% 0 0,0% 1-66,7% 0 28,6% 1 4 29 Zielona -4,3% 1 12,8% 0 3,3% 0 10,3% 0 20,0% 1 33,3% 0 0,0% 1-52,9% 0 3,3% 0 3 30 Błotna -8,5% 1 16,3% 0 0,0% 0 10,7% 0 200,0% 1 66,7% 1 0% 0-75,0% 0 2,3% 0 3 31 Bohaterów Westerplatte -1,8% 0 25,9% 1 40,0% 1 3,0% 0 0% 0 100,0% 0 0% 0 200,0% 1 5,6% 0 3 32 Dąbrowskiego 5,2% 0 15,7% 0 14,3% 0 18,3% 1-8,3% 0 81,8% 0 0,0% 1-15,8% 0 15,7% 1 3 33 Osiedle Kazimierza Wielkiego -7,2% 1 15,3% 0 69,0% 1 7,7% 0-30,4% 0 55,1% 0-24,6% 0 14,3% 1 5,1% 0 3 34 Piastów -8,0% 1 16,2% 0 51,5% 1 8,7% 0-36,0% 0 43,6% 0-29,4% 0 10,5% 1 4,4% 0 3 35 Sienkiewicza 4,4% 0 29,8% 1 40,0% 1 8,7% 0 0,0% 1 50,0% 0-50,0% 0-100,0% 0 0,0% 0 3 36 Sikorskiego -14,3% 1 34,5% 1-9,4% 0 8,9% 0-33,3% 0 50,0% 0 0,0% 1-16,7% 0 6,0% 0 3 37 Bojowników o Wolność i Demokrację -11,4% 1 22,6% 1 16,7% 0 12,5% 1-33,3% 0 0,0% 0 0% 0-100,0% 0 0,0% 0 3 38 Piłsudskiego 0,0% 0 14,9% 0 17,1% 0 15,0% 1-11,4% 0 67,7% 0 0,0% 1-14,5% 0 14,6% 1 3 39 Reymonta -10,1% 1 21,3% 1 19,6% 0 10,3% 0-46,7% 0 43,8% 0-56,3% 0-14,3% 0 9,3% 1 3 40 Iwaszkiewicza 6,0% 0 24,5% 1 8,3% 0 13,1% 1-11,1% 0 50,0% 0-33,3% 0-18,8% 0 12,3% 1 3 41 Kochanowskiego 1,1% 0 30,7% 1 35,0% 1 4,3% 0-50,0% 0 100,0% 0 100,0% 1 0,0% 0 3,4% 0 3 42 Kwiatowa -9,5% 1 19,9% 1 71,4% 1 8,0% 0-43,8% 0 66,7% 0-40,0% 0-40,0% 0 1,7% 0 3 157
43 Lipowa 12,9% 0 7,1% 0 25,0% 1 8,6% 0-18,2% 0 77,8% 0 40,0% 1 33,3% 1 2,9% 0 3 44 Łąkowa 2,5% 0 18,5% 1 36,4% 1 8,0% 0-20,0% 0 50,0% 0 100,0% 1 0,0% 0 7,4% 0 3 45 Mała 8,9% 0 16,3% 0 300,0% 1 18,5% 1-37,5% 0 60,0% 0-40,0% 0 0,0% 0 24,5% 1 3 46 Słoneczna -32,0% 1 17,6% 1 0,0% 0 16,7% 1-33,3% 0 50,0% 0-50,0% 0 0% 0 5,9% 0 3 47 Staromiejska -50,0% 1 50,0% 1 0,0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 16,7% 1 3 48 Świerkowa 9,1% 0 18,3% 1 83,3% 1 2,4% 0 0,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0 1,7% 0 3 49 Brzozowa 30,0% 0 10,3% 0 300,0% 1 3,4% 0-50,0% 0 100,0% 0 0,0% 1 0,0% 0 2,6% 0 2 50 Osiedle Zacisze 2,1% 0 27,1% 1 116,7% 1 3,1% 0-50,0% 0 0,0% 0-100,0% 0 0% 0 2,1% 0 2 51 Matejki -2,6% 0 25,0% 1 94,7% 1 6,4% 0-58,3% 0 40,0% 0-60,0% 0-75,0% 0 0,7% 0 2 52 Starogórska -1,6% 0 18,5% 1 17,6% 0 9,4% 0-43,9% 0 53,1% 0-56,4% 0-10,3% 0 11,3% 1 2 53 Cisowa 26,5% 0 23,3% 1 66,7% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0-100,0% 0 0% 0 0,0% 0 2 54 Hirszfelda -27,3% 1 20,8% 1-16,7% 0 5,6% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0 8,3% 0 2 55 Klonowa -23,3% 1 13,0% 0 200,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0-100,0% 0 0% 0 0,0% 0 2 56 Konopnickiej 13,4% 0 21,1% 1 23,1% 1 6,8% 0-40,0% 0 66,7% 0-50,0% 0-53,8% 0 7,9% 0 2 57 Leśna 3,9% 0 13,2% 0 27,3% 1 2,8% 0-66,7% 0 100,0% 0 0,0% 1-50,0% 0 0,9% 0 2 58 Racławicka -8,7% 1 9,5% 0 100,0% 1 5,9% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 2 59 Świętosławy -7,0% 1 4,7% 0 150,0% 1 4,0% 0-76,9% 0 100,0% 0-25,0% 0 0% 0 1,9% 0 2 60 Zaułek -4,2% 1 13,0% 0 200,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0-100,0% 0-66,7% 0 6,5% 0 2 61 Bukowa 0% 0 5,9% 0 0% 0 9,1% 0 0,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0 0,0% 0 1 62 Dębowa 53,7% 0 12,7% 0 14,3% 0 8,9% 0-20,0% 0 100,0% 0 0,0% 1 0,0% 0 7,9% 0 1 63 Modrzewiowa 41,2% 0 12,5% 0 200,0% 1 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 1 64 Paderewskiego -4,9% 1 1,7% 0 0,0% 0 2,2% 0-50,0% 0 100,0% 0-50,0% 0 0,0% 0 1,7% 0 1 65 11 listopada 3,1% 0 9,1% 0 0,0% 0 9,5% 0 0,0% 1 0,0% 0 0% 0-75,0% 0 3,0% 0 1 66 Chopina 10,3% 0 15,6% 0 25,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0% 0-100,0% 0 0% 0 3,1% 0 1 67 Jarzębinowa 35,7% 0 10,5% 0 0% 0 9,1% 0 0,0% 1 0,0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 1 68 Kosynierów -40,0% 1 0,0% 0-100,0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 1 69 Tylna -1,2% 0 12,9% 0 10,0% 0 6,8% 0-50,0% 0 62,5% 0-28,6% 0-10,0% 0 10,6% 1 1 158
70 Wawrzeckiego 0,0% 0 18,8% 1 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 1 71 Batorego 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 72 Chabrowa 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 73 Cicha 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 74 Jagiellonów 100,0% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 75 Królowej Jadwigi 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 76 Madalińskiego 22,2% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 77 Mickiewicza 9,4% 0 12,1% 0 16,7% 0 2,7% 0-75,0% 0 100,0% 0-66,7% 0 0,0% 0 3,4% 0 0 78 Platanowa 209,1% 0 5,9% 0 0,0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0-100,0% 0 0,0% 0 0 79 Rumiankowa 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 80 skwer Chłopeckiego 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 81 Sportowa 50,0% 0 16,7% 0 0% 0 0,0% 0-100,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 82 Staromłyńska 60,0% 0 6,3% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 83 Szkolna 0,0% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0-100,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 84 Wiosny Ludów 0,0% 0 13,8% 0-20,0% 0 10,5% 0-33,3% 0 0,0% 0-100,0% 0-100,0% 0 0,0% 0 0 85 Witosa 0,0% 0 0,0% 0 0% 0 0,0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0,0% 0 0 Źródło: Opracowanie własne 159
Stan kryzysowy na obszarze gminy Góra wywołują negatywne zjawiska społeczne, takie jak: Niekorzystne zjawiska demograficzne, związane z depopulacją oraz starzeniem się społeczeństwa gminy, Bezrobocie, Ubóstwo. Dodatkowo na obszarze gminy występują negatywne zjawiska o charakterze gospodarczym, przestrzenno-funkcjonalnym oraz technicznym. Do negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, występujących na obszarze gminy Góra należą: Niska aktywność osób w wieku produkcyjnym w kierunku rozwoju własnej przedsiębiorczości, Niska konkurencyjność lokalnej gospodarki. Do negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, występujących na obszarze gminy Górna należą: Niezadowalający stan obiektów zabytkowych. Do negatywnych zjawisk w sferze technicznej, występujących na obszarze gminy Góra należą: Niezadowalający stan obiektów mieszkalnych, Brak kanalizacji, System zaopatrzenia w ciepło który wpływa na zjawisko tzw. niskiej emisji. Mając na uwadze przeprowadzoną diagnozę zjawisk kryzysowych, występujących na obszarze gminy Góra, przeprowadzone badania z mieszkańcami gminy, a także przeprowadzone konsultacje z lokalnymi liderami za obszar zdegradowany należy uznać obszar obejmujący tereny zurbanizowane następujących sołectw: Czernina Czernina Dolna Czernina Górna Grabowno Kłoda Górowska Ligota 160
Ryczeń Sławęcice Wierzowice Małe Wierzowice Wielkie Oraz obszar miasta Góra, obejmujący następujące ulice: Armii Krajowej Armii Polskiej Dąbrówki Dunikowskiego Dworcowa Głogowska Głowackiego Hawrysza Jodłowa Konarskiego Korczaka Kościuszki Narutowicza Osiedle Mieszka I Plac Bolesława Chrobrego Podwale Poznańska Przylesie Reja Słowackiego Sosnowa Ściegiennego Targowa Wolności Wrocławska Wrzosowa Zamenhofa Żeromskiego Uzasadnienie: Przeprowadzona analiza wskaźnikowa wskazała, że w wyżej wymienionych lokalizacjach wystąpiły negatywne zjawiska społeczne, na które nałożyły się negatywne zjawiska ze sfery gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. 161
Mapa 4. Obszary zdegradowane w gminie Góra Źródło: Opracowanie własne na podkładzie udostępnionym przez UMiG w Górze 162
Mapa 5. Obszary koncentracji negatywnych zjawisk społecznych w miejscowości Góra Źródło: Opracowanie własne na podkładzie udostępnionym przez UMiG w Górze 163
3.3. Obszar rewitalizacji Obszar rewitalizacji obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy, oraz zamieszkanych przez więcej niż 30% mieszkańców. Mając na uwadze przeprowadzoną diagnozę, obszarami wskazanymi do rewitalizacji w gminie Góra powinny być miejsce, w których podjęcie działań rewitalizacyjnych zmierzać będzie do: wsparcia rosnących potrzeb starzejącego się społeczeństwa oraz włączenia osób starszych, wyprowadzania z trudnej sytuacji osoby korzystające z pomocy społecznej, podnoszenia kwalifikacji i doświadczenia zawodowego osób bezrobotnych, rozwoju przedsiębiorczości, ograniczania niskiej emisji, poprawy gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich, aktywizacji gospodarczej obszar, a docelowo, pośrednio, które powstrzymywać będzie depopulację przede wszystkim poprzez ograniczenie emigracji. Wg opinii mieszkańców, którzy uczestniczyli w badaniu ankietowym (próba = 274) obszar w szczególności wskazywany do rewitalizacji to rynek w Górze i jego okolice, zaś najważniejsze problemy występujące na tych obszarach to bezrobocie, niski poziom uczestnictwa społeczności w życiu kulturalnym, ubóstwo oraz wykluczenie społeczne osób starszych. Wg opinii mieszkańców obszar wskazany do rewitalizacji cechuje: niski poziom indywidualnej przedsiębiorczości, niska aktywność gospodarcza, niski poziom stanu technicznego obiektów budowlanych, niska jakość i dostępność komunikacji publicznej. Wg opinii mieszkańców oczekiwane efekty działań rewitalizacyjnych to: przyciągnięcie inwestorów, remonty i renowacje budynków, aktywizacja gospodarcza obszaru, 164
zwiększenie ilości i poprawa stanu mieszkań, zatrzymanie w mieście ludzi młodych. W toku prac warsztatowych oraz bazując na wynikach badań z mieszkańcami zdecydowano się wyznaczyć do rewitalizacji jeden obszar priorytetowy w obrębie miasta Góra oraz dwa pozostałe obszary poza miastem: obszar do rewitalizacji nr 1 (priorytetowy) centrum miasta Góra oraz dochodzące do centrum ciągi komunikacyjne, obszar do rewitalizacji nr 2 obszary zurbanizowane sołectwa Czernina, obszar do rewitalizacji nr 3 obszary zurbanizowane sołectwa Czernina Górna. Obszary wyznaczone do rewitalizacji w gminie Góra zamieszkuje 6134 osoby, co stanowi 29,96 % mieszkańców gminy. Łączna powierzchnia tych obszarów wynosi 131,1 ha, co stanowi 0,5 % powierzchni gminy. OBSZAR NR 1 PRIORYTETOWY CENTRUM MIASTA GÓRA ORAZ DOCHODZĄCE DO CENTRUM CIĄGI KOMUNIKACYJNE Lokalizacja (ulice): 11 listopada Armii Polskiej Armii Krajowej Bojowników o Wolność i Demokrację Dąbrowskiego Dworcowa Głogowska Kościuszki Mała Mickiewicza Narutowicza Piastów (od ulicy Jagiellonów do ulicy Korczaka) Piłsudskiego Plac Bolesława Chrobrego Podwale Reymonta Starogórska Szkolna Tylna Wolności Zamenhofa Zaułek Żeromskiego Liczba mieszkańców: 4937 osób Powierzchnia: 59,6 ha 165
Opis: Obszar o szczególnych walorach estetycznych, przestrzennych oraz kulturowych, obejmujący swoim zasięgiem obszar tzw. centrum miasta Góra z dochodzącymi do tego obszaru ciągami komunikacyjnymi. W obszarze tym występuje szczególne nagromadzenie obiektów dziedzictwa kulturowego. Rynek jest wizytówką miasta, ważnym miejscem integracji społeczności miasta, miejscem organizacji szeregu przedsięwzięć kulturalnych i społecznych. Część obszaru to miejsca o szczególnym znaczeniu dla rozwoju lokalnego, tj. miejsca, obiekty i instytucje publiczne, posiadające szczególne znaczenie w kreowaniu polityki rozwoju lokalnego gminy Góra, aktywności społecznej, kulturalnej, w sferze edukacji i kształcenia. Obszar ten posiada znaczenie dla rozwoju lokalnego, stanowiąc centrum administracyjne, usługowe oraz wizerunkowe miasta, gminy i powiatu. Problem: Obszar ten cechuje się kumulacją negatywnych zjawisk społecznych, w tym bezrobocia, ubóstwa oraz problemów funkcjonalno-przestrzennych i technicznych. Zauważalny jest bardzo zły stan obiektów mieszkalnych oraz obiektów zabytkowych. Działania rewitalizacyjne powinny być ukierunkowane na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. Działania powinny być skierowane także do grup seniorskich. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej konieczne jest podjęcie działań zmierzających do poprawy stanu obiektów zabytkowych oraz mieszkalnych. Problemem tego obszaru, ze względu na znaczną koncentrację zabudowy może być zanieczyszczenie powietrza, powodowane przez indywidualne źródła ciepła. Istotne jest więc podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia niskiej emisji. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze powinna być kontynuacja działań rewitalizacyjnych podejmowanych w nawiązaniu do poprzedniego programu rewitalizacji, zmierzających do poprawy estetyki, poprawy funkcjonalności przestrzeni, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawy warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. Syntezę czynników rozwojowych dla obszaru rewitalizacji zaprezentowano w postaci analizy SWOT, która traktuje mocne i słabe strony jako cechy wewnętrzne (obszaru do rewitalizacji), natomiast szanse i zagrożenia jako cechy zewnętrzne (leżące poza obszarem do rewitalizacji). 166
Tabela 95. Analiza SWOT dla obszaru do rewitalizacji nr 1 w gminie Góra (centrum Góry) Mocne strony Centralne usytuowanie miejsca w mieście, Funkcja reprezentacyjna miejsca, w obrębie którego odbywają się przedsięwzięcia kulturalne i społeczne, Wysokie walory estetyczne i kulturowe (liczne zabytki) obszaru do rewitalizacji, Dobra baza rekreacyjno-sportowa. Szanse Wykorzystanie wsparcia zewnętrznego na realizację przedsięwzięć aktywizujących społeczność oraz realizację przedsięwzięć infrastrukturalnych, Przeciągnięcie nowych mieszkańców, Przeciągnięcie turystów, rozwój turystyki, Budowa obwodnicy Góry, która odciąży układ komunikacyjny centrum miasta, Rozwój komunikacji publicznej i integracja różnych środków transportu (węzeł przesiadkowy w Górze), Rozwój aktywności społecznej mieszkańców gminy. Źródło: Opracowanie własne Słabe strony Kumulacja negatywnych zjawisk społecznych, w tym ubóstwa, bezrobocia, Znaczny stopień degradacji zasobów mieszkaniowych oraz obiektów zabytkowych, Problem niskiej emisji, Zły stan infrastruktury drogowej, Niski poziom przedsiębiorczości. Zagrożenia Niski poziom przedsiębiorczości oraz słaba konkurencyjność lokalnej gospodarki, Niska aktywność społeczna i świadomość ekologiczna. Atrakcyjne oferty pracy w sąsiednich ośrodkach i migracje zarobkowe poza obszar gminy, Niedostateczne powiązania komunikacją publiczną (np. likwidacja kolei). 167
Mapa 6. Obszar do rewitalizacji nr 1 w gminie Góra (centrum miasta) Źródło: Opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl OBSZAR DO REWITALIZACJI NR 2 OBSZARY ZURBANIZOWANE SOŁECTWA CZERNINA Lokalizacja: Obszary zurbanizowane sołectwa Czernina. Liczba mieszkańców: 829 osób Powierzchnia: 42 ha Opis: Obszar obejmuje tereny zurbanizowane sołectwa Czernina. Czernina, dawniej miasto, jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Góra. Posiada wyróżniający ją spośród innych miejscowości, położonych na obszarach wiejskich gminy Góra, miejski układ urbanistyczny. Cechą wyróżniającą miejscowość jest nagromadzenie obiektów dziedzictwa kulturowego. 168
Problem: Obszar ten cechuje się kumulacją negatywnych zjawisk społecznych, w tym bezrobocia, ubóstwa oraz problemów funkcjonalno-przestrzennych i technicznych. Zauważalny jest bardzo zły stan obiektów mieszkalnych oraz obiektów zabytkowych, jak również zły stan infrastruktury drogowej, w tym chodników. Działania rewitalizacyjne powinny być ukierunkowane na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. Działania powinny być skierowane także do grup seniorskich. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej konieczne jest podjęcie działań zmierzających do poprawy stanu obiektów mieszkalnych. Problemem tego obszaru, ze względu na znaczną koncentrację zabudowy może być zanieczyszczenie powietrza, powodowane przez indywidualne źródła ciepła. Istotne jest więc podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia niskiej emisji. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze powinna być poprawa estetyki, poprawa warunków zamieszkania oraz włączenie społeczne. Syntezę czynników rozwojowych dla obszaru rewitalizacji zaprezentowano w postaci analizy SWOT, która traktuje mocne i słabe strony jako cechy wewnętrzne (obszaru do rewitalizacji), natomiast szanse i zagrożenia jako cechy zewnętrzne (leżące poza obszarem do rewitalizacji). Tabela 96. Analiza SWOT dla obszaru do rewitalizacji nr 2 w gminie Góra (Czernina) Mocne strony Układ urbanistyczny miejscowości, wyróżniający się znaczną koncentracją zabudowy, Funkcja lokalnego ośrodka gospodarczego oraz obsługi ludności. Wysokie walory estetyczne i kulturowe (liczne zabytki) obszaru do rewitalizacji. Szanse Wykorzystanie wsparcia zewnętrznego na realizację przedsięwzięć aktywizujących społeczność oraz realizację przedsięwzięć infrastrukturalnych, Przeciągnięcie turystów, rozwój turystyki. Rozwój komunikacji publicznej i integracja różnych środków transportu, Rozwój aktywności społecznej mieszkańców gminy. Źródło: Opracowanie własne Słabe strony Kumulacja negatywnych zjawisk społecznych, w tym ubóstwa, bezrobocia, Znaczny stopień degradacji zasobów mieszkaniowych oraz obiektów zabytkowych, Problem niskiej emisji, Zły stan infrastruktury drogowej, Niski poziom przedsiębiorczości. Zagrożenia Niski poziom przedsiębiorczości oraz słaba konkurencyjność lokalnej gospodarki, Niska aktywność społeczna i świadomość ekologiczna, Atrakcyjne oferty pracy w sąsiednich ośrodkach i migracje zarobkowe poza obszar gminy, Niedostateczne powiązania komunikacją publiczną. 169
Mapa 7. Obszar do rewitalizacji nr 2 w gminie Góra (Czernina) Źródło: Opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl OBSZAR DO REWITALIZACJI NR 3 OBSZARY ZURBANIZOWANE SOŁECTWA CZERNINA GÓRNA Lokalizacja: Obszary zurbanizowane sołectwa Czernina Górna. Liczba mieszkańców: 168 osób Powierzchnia: 35,5 ha Opis: Czernina Górna jest niewielką miejscowością sąsiadująca z Czerniną. Problem: Obszar ten cechuje się szczególną kumulacją negatywnych zjawisk społecznych, w tym bezrobocia, ubóstwa oraz problemów funkcjonalno-przestrzennych i technicznych, w tym związanych ze złym stanem infrastruktury drogowej. Działania rewitalizacyjne powinny być ukierunkowane na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze powinno być włączenie społeczne. Syntezę czynników rozwojowych dla obszaru rewitalizacji zaprezentowano w postaci analizy SWOT, która traktuje mocne i słabe strony jako cechy wewnętrzne (obszaru do rewitalizacji), natomiast szanse i zagrożenia jako cechy zewnętrzne (leżące poza obszarem do rewitalizacji). 170
Tabela 97. Analiza SWOT dla obszaru do rewitalizacji nr 3 w gminie Góra (Czernina Górna) Mocne strony Wysokie walory przyrodnicze, Sąsiedztwo miejscowości Czernina. Szanse Wykorzystanie wsparcia zewnętrznego na realizację przedsięwzięć aktywizujących społeczność, Rozwój komunikacji publicznej i integracja różnych środków transportu, Rozwój aktywności społecznej mieszkańców gminy. Źródło: Opracowanie własne Słabe strony Szczególna kumulacja negatywnych zjawisk społecznych, w tym ubóstwa, bezrobocia, Zły stan infrastruktury drogowej, Niski poziom przedsiębiorczości. Zagrożenia Niski poziom przedsiębiorczości oraz słaba konkurencyjność lokalnej gospodarki, Niska aktywność społeczna i świadomość ekologiczna, Atrakcyjne oferty pracy w sąsiednich ośrodkach i migracje zarobkowe poza obszar gminy, Niedostateczne powiązania komunikacją publiczną. Mapa 8. Obszar do rewitalizacji nr 3 w gminie Góra (Czernina Górna) Źródło: Opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl 171
4. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Wizja przemian na obszarze rewitalizacji (czyli wizja tego obszaru po przeprowadzeniu działań rewitalizacyjnych) MUSI BYĆ SPÓJNA z wizją rozwoju całego obszaru, w skład którego wchodzi obszar rewitalizacji. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Góra na lata 2015-2025 WIZJA GMINA GÓRA MIEJSCEM PRZYJAZNYM DO ŻYCIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ DLA MIESZKAŃCÓW I PRZEDSIĘBIORCÓW Wizja obszarów wskazanych do rewitalizacji powinna nawiązywać do kierunków rozwoju całego obszaru gminy. Działania rewitalizacyjne powinny być realizowane w taki sposób aby: Wspierać rozwój gospodarczy, Tworzyć przyjazne warunki do życia. Ponadto wizja powinna nawiązywać do kluczowych problemów obszaru zdegradowanego w Piławie Górnej, do których należą: powstrzymanie depopulacji przede wszystkim ograniczenie emigracji, zaspokojenie rosnących potrzeb starzejącego się społeczeństwa, wyprowadzanie z trudnej sytuacji osób korzystających z pomocy społecznej, podnoszenie kwalifikacji i doświadczenia zawodowego osób bezrobotnych umiejętne pobudzanie przedsiębiorczości, 172
ograniczanie niskiej emisji, poprawa gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich aktywizacja gospodarcza obszaru, włączenie osób starszych. Wizja obszarów wskazanych do rewitalizacji na obszarze gminy Góra Obszar Opis Wizja Obszar do rewitalizacji nr 1 (priorytetowy) centrum miasta Góra oraz dochodzące do centrum ciągi komunikacyjne. Obszar do rewitalizacji nr 2 obszary zurbanizowane sołectwa Czernina. Obszar o szczególnych walorach estetycznych, przestrzennych oraz kulturowych, obejmujący swoim zasięgiem obszar tzw. centrum miasta Góra z dochodzącymi do tego obszaru ciągami komunikacyjnymi. W obszarze tym występuje szczególne nagromadzenie obiektów dziedzictwa kulturowego. Rynek jest wizytówką miasta, ważnym miejscem integracji społeczności miasta, miejscem organizacji szeregu przedsięwzięć kulturalnych i społecznych. Obszar obejmuje tereny zurbanizowane sołectwa Czernina. Czernina, dawniej miasto, jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Góra. Posiada wyróżniający ją spośród innych miejscowości, położonych na obszarach wiejskich gminy Góra, miejski układ urbanistyczny. Cechą wyróżniającą miejscowość jest nagromadzenie obiektów dziedzictwa kulturowego. Obszar ten cechuje się kumulacją negatywnych zjawisk społecznych, w tym bezrobocia, ubóstwa oraz problemów funkcjonalno- Wizja: OBSZAR REWITALIZACJI MIEJSCEM SPRZYJAJĄCYM ROZWOJOWI NA KAŻDYM ETAPIE ŻYCIA I PRACY. Działania rewitalizacyjne ukierunkowane będą na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. Działania skierowane będą także do grup seniorskich. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej nastąpi poprawa stanu obiektów zabytkowych, mieszkalnych, infrastruktury drogowej oraz funkcjonalność przestrzeni. Ograniczone zostanie zjawisko niskiej emisji. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze powinna będzie kontynuacja działań rewitalizacyjnych podejmowanych w nawiązaniu do poprzedniego programu rewitalizacji, zmierzających do poprawy estetyki, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawy warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. Wizja: OBSZAR REWITALIZACJI MIEJSCEM SPRZYJAJĄCYM ROZWOJOWI NA KAŻDYM ETAPIE ŻYCIA I PRACY. Działania rewitalizacyjne ukierunkowane będą na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. Działania skierowane będą także do grup seniorskich. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej nastąpi poprawa stanu obiektów zabytkowych, mieszkalnych, infrastruktury drogowej oraz funkcjonalność przestrzeni. Ograniczone zostanie zjawisko niskiej emisji. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych 173
Obszar do rewitalizacji nr 3 obszary zurbanizowane sołectwa Czernina Górna. przestrzennych i technicznych. Zauważalny jest bardzo zły stan obiektów mieszkalnych oraz obiektów zabytkowych. Czernina Górna jest niewielką miejscowością sąsiadująca z Czerniną. Obszar ten cechuje się szczególną kumulacją negatywnych zjawisk społecznych, w tym bezrobocia, ubóstwa oraz problemów funkcjonalno-przestrzennych i technicznych. w tym obszarze będzie poprawa estetyki, poprawa warunków zamieszkania oraz włączenie społeczne. Wizja: OBSZAR REWITALIZACJI CHARAKTERYZUJĄCY SIĘ WŁĄCZENIEM SPOŁECZNYM Działania rewitalizacyjne ukierunkowane będą na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem ubóstwa. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej nastąpi poprawa infrastruktury drogowej oraz zwiększy się bezpieczeństwo mieszkańców. Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze będzie włączenie społeczne. 174
5. Cele rewitalizacji oraz kierunki działań W oparciu o przeprowadzone analizy sytuacji społeczno-gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej gminy Góra, które przedstawiono w poprzednich rozdziałach, a także przy uwzględnieniu zapisów dokumentów strategicznych sporządzonych na wyższych szczeblach (krajowym i wojewódzkim) sformułowane zostały cele rewitalizacji gminy Góra. Zgodnie z logiką główne cele rewitalizacji odnoszą się do zidentyfikowanych obszarów problemowych, wyznaczonych na podstawie analizy wskaźnikowej oraz konsultacji społecznych. CELE REWITALIZACJI: 1. CEL GŁÓWNY: ROZWÓJ GOSPODARCZY OBSZARU REWITALIZACJI ORAZ POBUDZANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI WŚRÓD MIESZKAŃCÓW. 2. CEL GŁÓWNY: PODNIESIENIE AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCÓW. 3. CEL GŁÓWNY: POPRAWA INFRASTRUKTURY, ZAGOSPODAROWANIA I ESTETYKI PRZESTRZENI ORAZ JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW. 1. CEL GŁÓWNY: ROZWÓJ GOSPODARCZY OBSZARU REWITALIZACJI ORAZ POBUDZANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI WŚRÓD MIESZKAŃCÓW. 1.1. Cel szczegółowy: Aktywizacja gospodarcza obszaru rewitalizacji, w szczególności poprzez stworzenie warunków przyciągających inwestorów, udzielanie wsparcia istniejącym przedsiębiorstwom oraz wykorzystanie posiadanych potencjałów. Kierunki działań: 1.1.1 Przygotowanie terenów inwestycyjnych, w szczególności uzbrojenie terenów należących do Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. 1.1.2 Wspieranie działań zmierzających do budowy II linii zasilającej w energię elektryczną. 1.1.3 Modernizacja i zagospodarowanie posiadanych obiektów handlowych, produkcyjnych, poprzemysłowych. 1.1.4 Stworzenie bazy turystyczno-rekreacyjnej na potrzeby obsługi turystów krajowych i zagranicznych. 1.1.5 Aktywna promocja gospodarcza i turystyczna gminy, w szczególności obszaru rewitalizowanego. 1.1.6 Modernizacja i rozwój infrastruktury mającej istotne znacznie dla podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorców z obszaru rewitalizowanego. 1.1.7 Inwestowanie w rozwój OZE (fotowoltaika, kolektory słoneczne, turbiny wiatrowe). 175
1.1.8 Organizowanie spotkań informacyjnych dla lokalnych przedsiębiorców w zakresie możliwości pozyskania zewnętrznych środków finansowych na rozwój. 1.1.9 Wspieranie działań zachęcających lokalnych przedsiębiorców do współpracy w formie PPP. 1.1.10 Rozwijanie systemu zachęt finansowych i prawnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. 1.2. Cel szczegółowy: Pobudzanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w szczególności mikro i małych, w tym również przez inkubatory przedsiębiorczości. Kierunki działań: 1.2.1. Utworzenie inkubatora przedsiębiorczości. 1.2.2. Wspieranie i realizacja projektów na rzecz rozwoju przedsiębiorczości pożądanych branż, w tym wspieranie powiązań gospodarczych (klastry) oraz wspieranie tworzenia specjalizacji gminy w określonych branżach, dziedzinach. 1.2.3. Identyfikacja i kreacja produktów lokalnych oraz ich marketing. 1.2.4. Zagospodarowanie lokali gminnych z przeznaczeniem dla nowopowstających firm. 1.2.5. Wsparcie tworzenia i funkcjonowania spółdzielni socjalnych. 1.2.6. Opracowanie i wdrożenie gminnego programu ulg i wsparcia dla osób chcących założyć własną działalność gospodarczą. 1.3 Cel szczegółowy: Tworzenie warunków wspierających zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych zawodowo oraz kształcenie dostosowane do potrzeb lokalnego rynku pracy. Kierunki działań: 1.3.1. Kształcenie mieszkańców dostosowane do potrzeb lokalnego rynku pracy. 1.3.2. Współpraca instytucjonalna (władze gminy, urząd pracy, przedsiębiorcy, szkoły) na rzecz rozwoju kształcenia zawodowego. 1.3.3. Wspieranie działań mających na celu ukierunkować kształcenie w szkolnictwie zawodowym na potrzeby lokalne i zawody przyszłości. 1.3.4. Wspieranie procesu tworzenia partnerstw międzyszkolnych w celu wymiany doświadczeń, uczniów i nauczycieli. 1.3.5. Stworzenie systemu tutoringu w szkołach gimnazjalnych i podstawowych w celu dostosowania kształcenie do indywidualnych potrzeb wybitnych uczniów. 1.3.6. Nauka przedsiębiorczości od przedszkola w tym kreowanie nowoczesnych programów kształcenia. 1.3.7. Wspieranie i prowadzenie kształcenia ustawicznego. 176
2. CEL GŁÓWNY: PODNIESIENIE AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCÓW. 2.1. Cel szczegółowy: Integracja międzypokoleniowa, w szczególności poprzez stworzenie warunków do aktywizacji różnych pokoleń. Kierunki działań: 1.1.1. Aktywizacja seniorów poprzez współpracę Klubu Seniora i Uniwersytetu III wieku z młodym pokoleniem. 1.1.2. Organizacja wydarzeń (kulturalnych, sportowych, rozrywkowych itp.) integrujących międzypokoleniowo mieszkańców. 1.1.3. Włączenie osób starszych w życie palcówek oświatowych (przykładowo realizacja projektu Czas nie zna granic. W ramach projektu: cykliczne spotkania przedszkolaków, uczniów z seniorami; udział dzieci i młodzieży w różnych uroczystościach organizowanych przez seniorów; prezentacja dorobku Klubu Seniora np. podczas Dni Góry). 1.1.4. Zwiększenie aktywności organizacji pozarządowych w kierunku realizacji projektów angażujących mieszkańców gminy. 1.1.5. Organizacja zajęć rekreacyjno-sportowych dla seniorów. 1.1.6. Inicjowanie działań integrujących aktywność obywatelską np. poprzez budżet obywatelski. 2.2 Cel szczegółowy: Rozwój infrastruktury społecznej, która przyczyni się do promowania włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych. Kierunki działań: 2.2.1. Zagospodarowanie nieczynnych obiektów socjalnych, kulturalnych na cele społeczne. 2.2.2. Tworzenie warunków dla zaspokajania potrzeb w zakresie uruchamiania i rozwijania miejsc opieki nad dziećmi (żłobki, przedszkola), seniorami (domy dziennego pobytu) oraz osobami niepełnosprawnymi. 2.2.3. Uruchomienie świetlic środowiskowych dla dzieci i młodzieży. 2.2.4. Tworzenie miejsc spotkań (np. grill publiczne, altany, ławki itp.). 2.2.5. Utworzenie siedziby Uniwersytetu III wieku. 2.2.6. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury sportowej, kulturalnej, rekreacyjnej i zdrowotnej. 3. CEL GŁÓWNY: POPRAWA INFRASTRUKTURY, ZAGOSPODAROWANIA I ESTETYKI PRZESTRZENI ORAZ JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW. 3.1. Cel szczegółowy: Modernizacja i rozwój infrastruktury. Kierunki działań: 3.1.1. Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej głównie na terenach wiejskich. 3.1.2. wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich. 3.1.3. Poprawa jakości infrastruktury drogowej poprzez rozbudowę miejsc parkingowych. 177
3.1.4. Likwidacja barier architektonicznych oraz dostosowanie infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych. 3.1.5. Wymiana nawierzchni dróg i chodników na obszarze rewitalizowanym. 3.1.6. Modernizacja oraz rozbudowa obiektów małej architektury. 3.2. Cel szczegółowy: Poprawa estetyki przestrzeni gminnej. Kierunki działań: 3.2.1. Poprawa estetyki zabudowy miejskiej, w tym remonty elewacji budynków mieszkalnych na obszarze rewitalizowanym. 3.2.2. Tworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych, w tym terenów zieleni, parków, placów zabaw, siłowni zewnętrznych etc. we współpracy ze społecznością lokalną. 3.2.3. Poprawa estetyki, stanu technicznego obiektów i terenów zdegradowanych. 3.2.4. Usankcjonowanie programów wspierających proces odnowy estetycznej budynków (np. zwolnienia z opłat za zajęcie pasa drogowego, częściowe zwolnienie z obciążeń podatkowych). 3.3. Cel szczegółowy: Poprawa jakości życia mieszkańców, przede wszystkim w sferze bezpieczeństwa, jakość środowiska naturalnego oraz infrastruktury rekreacyjnowypoczynkowej. Kierunki działań: 3.3.1. Poprawa bezpieczeństwa publicznego. 3.3.2. Rozbudowa monitoringu miejskiego (w szczególności w miejscach niebezpiecznych). 3.3.3. Instalacja świetlnej organizacji ruchu na ulicach o dużym natężeniu ruchu. 3.3.4. Ograniczenie niskiej emisji. 3.3.5. Wprowadzenie systemu wsparcia dla mieszkańców w postaci dopłaty do zmiany systemu ogrzewania mieszkań. 3.3.6. Budowa tras rowerowych na terenie miasta Góra i połączeń między pobliskimi wioskami. 3.3.7. Zagospodarowanie posiadanych terenów (m.in. parku w Czerninie Górze, parku i byłej fosy w Czerninie, terenu przy Gimnazjum nr 1) do celów rekreacyjno-wypoczynkowych. 3.3.8. Równy dostęp do obiektów gminnych i infrastruktury poprzez likwidację barier architektonicznych, komunikacyjnych i sanitarnych. 178
6. Lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych Lista A L.p. Podmiot zgłaszający Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Nakłady (zł) Termin realizacji 1. Gmina Góra Budowa parkingu przy 3.1 Ul. Kościuszki jest jednym z głównym ciągów Góra, 450,5 tys. 2016- ul. Kościuszki 3.2 komunikacyjnym w obrębie centrum miasta, ul. Kościuszki 2020 w m. Góra. 3.3 łączy ze sobą najważniejsze instytucje publiczne, kulturalne oraz edukacyjne miasta i powiatu. Jej otoczenie funkcjonalne wymaga podjęcia pilnej interwencji. Inwestycja obejmuje wykonanie drogi wewnątrz osiedlowej z parkingami dla samochodów osobowych wraz z miejscami dla osób niepełnosprawnych. Wokół parkingu planowany jest chodnik dla pieszych. Droga, chodnik i parking będzie wykonany z kostki betonowej. W ramach tego zadania będzie również wykonana sieć kanalizacji deszczowej i oświetlenie uliczne. Pozostały teren zostanie wyrównany i obsiany trawą. 23 miejsca+ 3 miejsca dla NS 8 lamp oświetleniowych Droga- 600,00 m2 Parkingi- 474,00 m2 2. Gmina Góra Przebudowa 3.1 Plac Bolesława Chrobrego jest centralnym Góra, 999, 9 tys. 2016- nawierzchni drogi 3.2 miejscem Góry. Stan nawierzchni drogowej Ul. 2020 Planowany efekt rewitalizacji Podniesienie estetyki, funkcjonalności oraz atrakcyjności urbanistycznego miasta. Nadanie nowej funkcji obszarowi zdegradowanemu, co przyczyni się do wzrostu atrakcyjności gospodarczej obszaru a także pozytywnie wpłynie na jakość życia mieszkańców w tymże obszarze. Podniesienie estetyki, funkcjonalności oraz 179
Pl. Bolesława Chrobrego w m. Góra. 3. Gmina Góra Wymiana nawierzchni dróg i chodników Piłsudskiego, Żeromskiego. 3.3 wymaga podjęcia działań na rzecz jej poprawy. Przedmiotem inwestycji jest przebudowa nawierzchni Placu Bolesława Chrobrego, obejmujące rozbiórkę nawierzchni drogi, chodników i zjazdów. Całość zostanie przebudowana z użyciem materiału z odzyskukostka granitowa. W miejscu rozebranych nawierzchni wykona się następujący zakres prac: nawierzchnia jezdni oraz parkingów z kostki kamiennej (granitowej) koloru szarego, nawierzchnia chodników z kostki betonowej brukowej stylizowanej, ściek przykrawężnikowy z kostki granitowej 532,80 mb. Po wykonaniu prac drogowych zostanie wykonane nowe oznakowanie pionowe i poziome. 37 miejsc parkingowych Droga- 300,00 mb Droga +parkingi- 2 367,60 m2 Chodniki- 1 685,40 m2 3.1 3.2 3.3 Ul. Żeromskiego i Piłsudskiego to ciągi komunikacyjne w obrębie ścisłego centrum miasta. Stan nawierzchni drogi oraz chodników wymaga podjęcia działań rewitalizacyjnych. Projekt obejmuje wymianę nawierzchni jezdni o dł. ok. 200mb oraz obustronnych chodników o szer. 1-2mb i dł. ok 400mb Ul. Piłsudskiego wymiana nawierzchni jezdni ok 250mb oraz obustronnych chodników o szer. 1-2mb i dł. ok. 400mb. Plac Bolesława Chrobrego Góra, ul. Piłsudskiego i Żeromskiego 450 tys. 2016-2020 atrakcyjności urbanistycznego miasta. Przebudowa drogi stanowi element szerszej koncepcji związanej z rewitalizacją fizyczną, gospodarczą i społeczną, której celem jest przywrócenie świetności rynku w Górze (Plac B. Chrobrego). Centrum miasta skupia w sobie praktycznie całe życie miasta a po rewitalizacji będzie wizytówką miasta. Góra stanie się miejscem, w którym warto żyć. Przyczyni się do wzrostu przedsiębiorczości, aktywności społecznej mieszkańców oraz ograniczy liczbę osób młodych poszukujących pracy poza miastem i gminą Góra. Rynek charakteryzuje się także wartością historyczną i kulturową. Zespół urbanistyczny wpisany jest do rejestru zabytków. Będzie to kontynuacja działań rewitalizacyjnych podejmowanych w nawiązaniu do poprzedniego programu rewitalizacji, zmierzających do poprawy estetyki, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawy warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. 4. Komenda Rewitalizacja 3.1 Stan obiektów KPP w Górze wskazuje na Góra, ul. Podwale 1480 tys. 2016- Zaoszczędzenie energii 180
Wojewódzka Policji we Wrocławiu ul. Podwale 31-33, 50-040 Wrocław Łukasz Barcikowski tel. 071 340 37 74 Agnieszka Smolara tel. 071 340 22 29 Komendy Powiatowej Policji w Górze drogą do podniesienia zdrowia i bezpieczeństwa lokalnej społeczności oraz estetyki ul. Podwale. 5. Gmina Góra Poprawa jakości infrastruktury drogowej i pieszej w m. Czernina. 3.2 3.3 3.1 3.2 3.3 potrzebę podjęcia działań mających na celu poprawę funkcjonalności oraz estetyki zarówno wewnątrz KPP jak i otoczenia. Rewitalizacja KPP w Górze obejmuje: -docieplenie ścian, dachu, stropu -wymiana : okien, drzwi zew. oraz bram -modernizacja: CO-wymiana pionów i poziomów, grzejników, montaż zaworów termost. i wymiana kotła CO; oświetleniewymiana żarówek i świetlówek na LED -kompleksowy system wentylacji z rekuperacją i funkcją chłodzenia w lecie -montaż ogniw fotowolt. i kolektorów słonecz., -wymiana: obróbek blacharskich, rynien, rur spustowych, instalacji odgromowej, krat zewnętrznych okiennych, stolarki drzwiowej wewn. w budynku, pionów kanalizacyjnych oraz armatury sanitarnej, rur z.wody, -przemurowanie kominów wentyl., przebud. sanitariatów, wykonanie okładzin ściennych, tynków i gładzi wewn., malowanie ścian i sufitów, likwidacja barier archit. utrudniających dostęp os. niepełnosprawnym, wykonanie zatoki parkingowej dla niepełn. i nowego chodnika do wejścia głównego. - montaż logo policji oraz nazwy jednostki, - remont schodów zewn., placów manewr., dróg wewn., wydzielenie miejsc postojowych, remont ogrodzenia i wymiana bramy wjazd., - modernizacja pomieszczeń dla zatrzymanych, wydzielenie strefy obsługi interesantów. Czernina jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Góra, będąc w skali lokalnym ośrodkiem usługowo-kulturalnym i edukacyjnym. Charakteryzuje się miejskim układem urbanistycznym o znacznym potencjale estetycznym. Stan infrastruktury drogowej i pieszej wymaga podjęcia działań rewitalizacyjnych. 26, działka nr 777 AM - 25 Miejscowość Czernina, teren byłego rynku przy Ratuszu i uliczki wokół. 1,0 mln 2016-2020 2020 cieplnej, reedukacja emisji zanieczyszczeń, co przyczyni się do poprawy jakości powietrza w mieście, wzrost estetyki obszaru zrewitalizowanego oraz wizerunku Policji i miasta Góra, jako społecznie i architektonicznie spójnego. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa, komfortu pracowników i interesantów, dzięki czemu wzrośnie standard obsługi mieszkańców oraz efektywność działań Policji na rzecz rozwiązywania problemów społecznych zidentyfikowanych na obszarze zdegradowanym. Poprawa estetyki, zachowanie dziedzictwa kulturowego, poprawa warunków zamieszkania, aktywizacji. gospodarczej oraz włączenia społecznego. 181
6. Wspólnota Mieszkaniowa MAK Remont elewacji, wzmocnienie fundamentów. 3.2 3.3 Roboty budowlane mają objąć głównie wymianę nawierzchni dróg i chodników obszaru byłego rynku i bocznych uliczek. Plac Bolesława Chrobrego w Górze jest centralnym miejscem miasta. Obszar ten charakteryzuje się znacznym stopniem degradacji przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej obiektów mieszkaniowych. Przedmiotem projektu będą działania infrastrukturalne, które zmierzać będą do powstrzymania degradacji substancji mieszkaniowej oraz poprawy estetyki. Góra, ul. Chrobrego 26 140 tys. 2016-2020 Rezultatem projektu będzie postrzymanie degradacji i poprawa estetyki obiektu. 182
7. Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych Lista B L.p. Podmiot zgłaszający Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) 1. Gmina Góra Przebudowa 2.1 Przebudowa budynku byłego internatu ma Góra, ul. T. budynku byłego 3.2 polegać na kompleksowym remoncie budynku. Kościuszki Internatu 3.3 Planuje się wymienić sieci wod-kan., co, instalacje elektryczną. Wymienione zostanie stolarka okienna i drzwiowa oraz okładziny ścienne i podłogowe. Obiekt ma również przejść termomodernizację. Przebudowa dotyczy również zmiany funkcji obiektu. Po przeprowadzonej inwestycji powstaną w nim mieszkania komunalne, mieszkania chronione, pomieszczenia dla dziennego pobytu osób starszych oraz ma w nim mieścić się nowa siedziba Administracji Lokali Komunalnych. 2. Gmina Góra Przebudowa parkingu przy ul. Głogowskiej w m. Góra 3.1 3.2 3.3 Inwestycja obejmuje wykonanie drogi wewnątrz osiedlowej z parkingami dla samochodów osobowych wraz z miejscami dla osób niepełnosprawnych. Wokół parkingu planowany jest chodnik dla pieszych. Droga, chodnik i parking będzie wykonany z kostki betonowej. W ramach tego zadania będzie Góra Ul. Głogowska Termin realizacji 3,0 mln 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji Rewitalizacja budynku byłego internatu wraz z jego przebudową oraz wyposażeniem w celu utworzenia mieszkań chronionych, wspomaganych i treningowych, skierowanych w szczególności dla osób opuszczających pieczę zastępczą, zakłady poprawcze i młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz mieszkania komunalne. Włączenie społeczne seniorów poprzez utworzenie miejsca dziennego pobytu. Poprawa estetyki obszaru rewitalizowanego jako miejsca idealnego do życia i pracy. 541,7 tys. Podniesienie estetyki, funkcjonalności oraz atrakcyjności urbanistycznego miasta. Nadanie nowej funkcji obszarowi zdegradowanemu, co przyczyni się do wzrostu atrakcyjności gospodarczej 183
L.p. Podmiot zgłaszający 3. Gmina Góra Wymiana nawierzchni dróg: ul. Mała, ul. Dąbrowskiego 4. Gmina Góra Wymiana nawierzchni dróg i chodników: ul. Staromiejska, Reymonta, Sikorskiego, Mickiewicza, Szkolna w miejscowości Góra 5. Gmina Góra (LGD) Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) również wykonana sieć kanalizacji deszczowej i oświetlenie uliczne. Pozostałe teren zostanie wyrównany z obsiany trawą. 23 miejsca +3 miejsca dla NS 8 lamp oświetleniowych Droga- 600,00m2 Parkingi- 474,00 m2 Ciągi piesze- 377,00 m2 3.1 Zadanie polegać będzie na wymianie Góra, ul. Mała, 3.2 nawierzchni o długości 210mb. ul. Dąbrowskiego 3.3 Przebudowa Wieży Ciśnień (Wieża ciśnień dla mieszkańców) 3.1 3.2 3.3 1.1 2.2 3.2 3.3 W związku z uszkodzonymi i niebezpiecznymi nawierzchniami wskazanych dróg i chodników nastąpi ich wymiana. Planuje się ułożenie nowych warstw masy asfaltowej oraz chodników z kostki betonowej. Urządzenie kawiarenki widokowej, klubu dyskusyjnego dla organizacji pozarządowych na ostatniej kondygnacji. Urządzenie ścianek wspinaczkowych na dolnej kondygnacji. Góra, ul. Staromiejska, Reymonta, Sikorskiego, Mickiewicza, Szkolna w miejscowości Góra Góra, skrzyżowanie ul. Armii Polskiej, Hirszfelda Termin realizacji 285, 4 tys. zł 2016-2020 1 mln 2016-2020 780 tys. 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji obszaru a także pozytywnie wpłynie na jakość życia mieszkańców w tymże obszarze. Będzie to kontynuacja działań rewitalizacyjnych podejmowanych w nawiązaniu do poprzedniego programu rewitalizacji, zmierzających do poprawy estetyki, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawy warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. Będzie to kontynuacja działań rewitalizacyjnych podejmowanych w nawiązaniu do poprzedniego programu rewitalizacji, zmierzających do poprawy estetyki, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawy warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. Adaptacja i wyposażenie zdegradowanej budowli Wieży Ciśnień, w celu nadania jej nowych funkcji kulturalnorekreacyjnych. 184
L.p. Podmiot zgłaszający 6. Gmina Góra Rewitalizacja Wieży Głogowskiej 7. Gmina Góra Wymiana elewacji budynku Urzędu Miasta i Gminy w Górze 8. Gmina Góra Utwardzenie placu przy ul. Armii Polskiej w Górze 9. Gmina Góra Wymiana nawierzchni drogi i przebudowa parkingu przy ul. Armii Polskiej w Górze etap II 10. Gmina Góra Zagospodarowanie terenu na potrzeby turystyki i rekreacji Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) 3.2 3.3 Realizacja zadania ma objąć dwa etapy: - w pierwszym zakres robót pozwoli przekształcić obiekt w punkt widokowy: zostanie wyremontowane wnętrze Wieży, przebudowana zostanie klatka schodowa wraz z wymiana drzwi i instalacji elektrycznej, - drugi etap to remont elewacji zewnętrznej oraz wymiana pokrycia dachowego. 3.2 W ramach tego zadania planuje się wymianę elewacji budynku Urzędu Miasta i Gminy w Górze. Na podstawie opracowanej dok. projektowej zostanie zbity stary, odpadający tynk, nastąpi odsolenie dolnych partii ścian oraz ułożony nowy tynk strukturalny wg. ustaleń z Konserwatorem Zabytków we Wrocławiu. 3.1 3.2 3.3 3.1 3.2 3.3 2.2 3.2 3.3 Planuje się utwardzenie placu wraz z odwodnieniem terenu. Teren objęty zadaniem znajduje się przy zabytkowym budynku wielorodzinnym. Na istniejącej drodze zostanie ułożona nowa nawierzchnia z masy asfaltowej o dł.650 mb i szer. śr. 7mb Planuje się zagospodarować teren, który wymaga interwencji. Ma powstać plac rekreacji wraz z zagospodarowaniem zbiornika Góra, ul. Głogowska, Piłsudskiego Góra, ul. Mickiewicza 1 Góra, ul. Armii Polskiej Góra, ul. Armii Polskiej Góra, ul. Sportowa Termin realizacji 778, 8 tys. 2016-2020 300 tys. 2016-2020 50 tys. 2016-2020 592 tys. 2016-2020 500 000zł 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji Uzyskanie miejsca spotkań, miejsce do uprawiania sportu, miejsce do przekazania historii Góry. Wzrost oczekiwanej liczby odwiedzin w objętych wsparciem miejscach należących do dziedzictwa kulturowego i naturalnego oraz stanowiące atrakcje turystyczne. Liczba zabytków nieruchomych objętych wsparciem - 1 szt. Przywrócenie dawnej świetności budynku magistratu, który figuruje w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Poprawa stanu budynku oraz estetyki obszaru rewitalizowanego. Poprawa jakości infrastruktury drogowej, poprawa warunków funkcjonalno- przestrzennych obszaru podlegającego rewitalizacji. Poprawa jakości oraz funkcjonalności układu komunikacyjnego obszaru podlegającego rewitalizacji. Poprawa warunków zamieszkania, aktywizacji gospodarczej oraz włączenia społecznego. Tworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych we współpracy ze społecznością 185
L.p. Podmiot zgłaszający 11. Komenda Powiatowa Policji w Górze Ul. Podwale 26 56-200 Góra osoba do kontaktu: Grzegorz Zieliński tel. 65 5442300 12. Przedszkole publiczne nr 3 im. Jasia i Małgosi w Górze ul. Piastów 7, 56-200 Góra Helena Szczepańska- Dyrektor Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) przy Ośrodku wodnego. Kultury Fizycznej w Górze Modernizacja 2.2 Modernizacja funkcjonujących na terenie i rozbudowa 3.2 miasta Góra kamer monitoringu miejskiego monitoringu 3.3 /montaż kamer o lepszych parametrach miejskiego technicznych/ oraz rozbudowa o nowe kamery na terenie miasta Góry i miejscowości Czernina Przebudowa budynku Przedszkola Publicznego nr 3 przy ulicy Piastów 7 w Górze 13. Gmina Góra Termomodernizacja budynku Zespołu 2.2 3.2 3.3 2.2 3.2 W ramach projektu planuje się, przystosowanie budynku dla osób niepełnosprawnych, poprawę układu funkcjonalnego salek zajęciowych oraz podwyższenie standardu jakościowego, estetycznego i energetycznego Przedszkola. W ramach remontu i przebudowy budynku przewiduje się nowy układ pomieszczeń poprzez wyburzenie niektórych ścianek działowych i postawienie nowych, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, wykucie nowych otworów drzwiowych i dostosowanie istniejących do aktualnych wymagań, wymianę posadzek, wyburzenie i wykonanie na nowo wentylacji mechanicznej, ocieplenie ścian i stropów, zmodernizowanie elewacji oraz zakup wyposażenia. Całkowitej wymianie podlegają wszystkie instalacje sanitarne oraz w części elektrycznej. Ponadto przewiduje się wykonanie lub naprawę elementów wykończeniowych oraz zagospodarowanie działki przyległej na parking. W ramach projektu planuje się termomodernizację Szkoły. W części Termin realizacji Góra, Czernina 130 tys. 2016-2020 55-200 Góra ul. Piastów 7 2700 tys. 2016-2020 Czernina 600 tys. 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji lokalną. Poprawa estetyki, stanu technicznego obiektów i terenów zdegradowanych Zahamowanie wykroczeń i przestępstw społecznie uciążliwych w miejscach ujętych w planie rewitalizacji ze znaczącym wpływem na poczucie bezpieczeństwa i aktywizację społeczności lokalnej. Wzrost liczby dzieci uczęszczających do przedszkola; poprawa atrakcyjności obszaru rewitalizowanego jako miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy; wzrost liczby zmodernizowanych budynków znajdujących się w obszarze rewitalizowanym; poprawa jakości świadczonych usług oświatowych. Zmniejszenie kosztów utrzymania obiektu poprzez 186
L.p. Podmiot zgłaszający 14. Gmina Góra Przebudowa dróg lokalnych w Czerninie Górnej 15. Parafia Rzymsko- Katolicka P.W. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Górze ul. Ks. Piotra Ściegiennego 29 56-200 Góra, Ks. Henryk Wachowiak Proboszcz Parafii, tel. 601 843 292 Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) Szkoła Podstawowa, 3.3 zabytkowej zostaną wymienione okna Gimnazjum i stolarka drzwiowa wraz z ułożeniem elewacji. i Przedszkole W części nowej oprócz zakresu w Czerninie z pierwszej części ściany zewnętrzne zostaną docieplone styropianem na którym ułożony zostanie tynk strukturalny. Góra, Kościół p.w Św. Katarzyny Aleksandryjskiej (XV/XVIw.)-remont muru wokół Kościoła 3.1 3.2 3.3 3.2 3.3 Planuje się przebudowę dróg lokalnych poprzez wymianę starych, niebezpiecznych nawierzchni na nowe. W części są to drogi o nawierzchni kamiennej i nawierzchni asfaltowe. Ich łączna długość to ok. 1 km. 1. Oczyszczenie i usuniecie tynków cementowych z muru 2.Uzupełnienie ubytków w cegłach i fugach 3. Wykonanie tynków renowacyjnych 4. Wykonanie tynków na bazie wapna 5. Malowanie farbą krzemianową Miejscowość Czernina Górna Ul. Ks. P. Ściegiennego 56-200 Góra Termin realizacji 400 tys. 2016-2020 68 tys. 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji termomodernizację budynku. Wprowadzenie systemu zarządzania energią, w postaci zaworów termostatycznych przeszkolenie osób stale korzystających z budynków z obsługi urządzeń. Poprawa estetyki miejscowości, odnowa elewacji na zabytkowej części budynku poprawy estetyki, zachowania dziedzictwa kulturowego, poprawa warunków zamieszkania, oraz włączenie społeczne mieszkańców Czerniny. Rezultatem działań rewitalizacyjnych w tym obszarze będzie włączenie społeczne, poprawa bezpieczeństwa, poprawa estetyki. Zadanie jest kolejnym etapem rewitalizacji terenu przy Kościele Parafialnym (wcześniej wykonano: remont elewacji Kościoła, remont nawierzchni placu przy Kościele, remont stalowego fragmentu ogrodzenia, remont bramy i furtki wejściowej na plac). Prace przy murze wzmocnią jego konstrukcję i poprawią jego estetykę. 16. Biblioteka Przebudowa 2.1 W zakresie przebudowy budynku po byłym Czernina, ul. 2666,6 tys. 2016- Zadanie ma na celu 187
L.p. Podmiot zgłaszający Miejska w Górze ul. A. Mickiewicza 1A 56-200 Góra 17. Gmina Góra Rewitalizacja podwórka przy ul. Piłsudskiego 48/50 w Górze 18. Gmina Góra Wymiana nawierzchni drogi i chodników ul. Piastów w Górze 19. Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Władysława Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) budynku po byłym 2.2 Domu Kultury z przeznaczeniem na Filię Rynek 8, działka Domu Kultury 3.2 Biblioteczną zostaną ujęte prace nr 170/1 z przeznaczeniem na 3.3 ogólnobudowlane podnoszące atrakcyjność Filię Biblioteczną w budynku i bezpieczeństwo osób Czerninie. korzystających. Zostanie wymieniona stolarka okienna i drzwiowa, instalacja elektryczna, wod.-kan., C.O. Zostanie założona sieć internetowa, telefoniczna, alarmowa i p.poż. Wykonane zostaną nowe izolacje przeciwwilgociowe, które zabezpieczą budynek przed wilgocią wynikającą z minionego okresu. Dla poprawienia wyglądu zostaną wykonane nowe tynki wewnętrzne i zewnętrzne wraz z malowaniem oraz nowe posadzki. W ramach zadania zostanie wymienione poszycie więźby dachowej i zostaną założone nowe obróbki blacharskie, tj. rynny i rury spustowe. Zostanie uporządkowany teren wokół budynku. Zostanie zakupione nowe wyposażenie. Modernizacja i rozbudowa placu rekreacyjnego 3.2 3.3 3.1 3.2 3.3 2.2 3.2 3.3 Utworzenie miejsc parkingowych oraz uporządkowanie i zagospodarowanie terenu podwórka przy ulicy Piłsudskiego 48/50 w Górze. Wymiana nawierzchni drogi i chodników, wykonanie odprowadzania wód opadowych i roztopowych, nasadzenie drzew, budowa oświetlenia. Ułożenie nawierzchni boiska z odwodnieniem ze sztucznej trawy o powierzchni 580 m 2. Wykonanie ogrodzenia panelowego o wysokości 4 m i długości 50 m. Góra, ul. Piłsudskiego 48/50 Góra, ul. Piastów Góra, ul. Podwale 20 (plac przy szkole) Nie zdefiniowan o Nie zdefiniowan o Termin Planowany efekt rewitalizacji realizacji 2020 wzmocnienie funkcji jaką pełni filia dla mieszkańców regionu Czerniny (7 miejscowości około 2000 mieszkańców) oraz jej rozwój. Fundusze pozyskane dzięki projektowi pozwoliłyby przekształcić Filię Biblioteczną w Czerninie w nowoczesne centrum wiedzy, kultury oraz ośrodek życia społecznego. 2016-2020 2016-2020 Poprawa funkcjonalności przestrzeni, poprawa estetyki i uporządkowanie przestrzeni publicznej. Poprawa estetyki przestrzeni miejskiej, polepszenie jakości życia mieszkańców. Stworzenie miejsca atrakcyjniejszego do zamieszkania i spędzania wolnego czasu oraz prowadzenia działalności gospodarczej. 170 tys. Poprawa infrastruktury technicznej. Bezpieczeństwo uczniów podczas zajęć. Różnorodność form spędzania 188
L.p. Podmiot zgłaszający Broniewskiego w Górze, Dyrektor Szkoły Bożena Domańska 20. Wspólnota Mieszkaniowa Pod Bramą 21. Wspólnota Mieszkaniowa Ryneczek 22. Wspólnota Mieszkaniowa 23. Wspólnota Mieszkaniowa Piłsudskiego 6, Góra Tytuł projektu Cele Przedmiot projektu Lokalizacja Planowane nakłady (zł) Doposażenie istniejącego placu zabaw (bujaki na sprężynie, wieże zabaw ze zjeżdżalnią, huśtawki ważki) oraz wykonanie bezpiecznej nawierzchni PE o powierzchni 860m 2. Remont elewacji. 3.2 3.3 Remont elewacji. 3.2 3.3 Remont elewacji i wzmocnienie ścian. Remont termomodernizacyj ny, remont schodów, wzmocnienie ścian. 3.2 3.3 3.2 3.3 Remont elewacji, remont płyt balkonowych. Remont elewacji, malowanie Remont elewacji, wzmocnienie ścian. Remont termomodernizacyjny, remont schodów, wzmocnienie ścian. Góra, ul. Piłsudskiego 15 Góra, ul. Chrobrego 29 Góra, ul. Armii Krajowej 29 Góra, ul. Piłsudskiego 6 Termin realizacji 80 tys. 2016-2020 40 tys. 2016-2020 120 tys. 2016-2020 80 tys. 2016-2020 Planowany efekt rewitalizacji czasu uczniów. Kontynuacja zrealizowanego projektu w ramach programu rewitalizacji, realizowanego dla perspektywy 2007-2013, pn. Przebudowa budynku Szkoły Podstawowej Nr 3 w Górze, przy ul. Podwale 20. Wzrost estetyki i wstrzymanie degradacji obiektu. Wzrost estetyki obiektu. Wstrzymanie degradacji obiektu. Wstrzymanie degradacji i wzrost estetyki budynku. 189
8. Mechanizmy zapewnienia komplementarności Program rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych, które mogą być współfinansowane ze środków EFRR, EFS, FS oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektu społecznego oraz gospodarczego lub przestrzenno-funkcjonalnego, lub technicznego, lub środowiskowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Program rewitalizacji złożony z wielu różnorodnych projektów jest konstrukcją warunkującą osiągnięcie kompleksowości interwencji. Oczekuje się wzajemnego powiązania oraz synergii projektów rewitalizacyjnych. Nie oznacza to w każdym przypadku obowiązku jednoczesnej realizacji projektów, lecz synchronizację efektów ich oddziaływania na sytuację kryzysową. Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 wskazują na następujące rodzaje komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji: komplementarność przestrzenna, komplementarność problemowa, komplementarność proceduralno-instytucjonalna, komplementarność międzyokresowa, komplementarność źródeł finansowania. Komplementarność przestrzenna oznacza konieczność wzięcia pod uwagę podczas tworzenia i realizacji programu rewitalizacji wzajemnych powiązań pomiędzy projektami, przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi zarówno realizowanych na obszarze rewitalizacji, jak i znajdujących się poza nim, ale oddziałujących na obszar rewitalizacji. Zapewnienie komplementarności przestrzennej projektów, przedsięwzięć rewitalizacyjnych ma służyć temu, by program rewitalizacji efektywnie oddziaływał na cały dotknięty kryzysem obszar (a nie punktowo, w pojedynczych miejscach), poszczególne projekty rewitalizacyjne wzajemnie się dopełniały przestrzennie oraz by zachodził między nimi efekt synergii. Celem zapewnienia komplementarności przestrzennej interwencji jest także to, by prowadzone działania nie skutkowały przenoszeniem problemów na inne obszary lub nie prowadziły do niepożądanych efektów społecznych takich jak segregacja społeczna i wykluczenie. Komplementarność przestrzenna skutkuje ciągłą analizą następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia (np. przeznaczanie nowych terenów pod zabudowę) dla skuteczności programu rewitalizacji. Komplementarność problemowa oznacza konieczność realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które będą się wzajemnie dopełniały tematycznie, sprawiając, że program rewitalizacji będzie 190
oddziaływał na obszar rewitalizacji we wszystkich niezbędnych aspektach (społecznym, gospodarczym, przestrzennofunkcjonalnym, technicznym, środowiskowym). Zapewnienie komplementarności problemowej ma przeciwdziałać fragmentacji działań (np. tzw. rewitalizacji technicznej, rewitalizacji społecznej określeń błędnie stosowanych, ponieważ rewitalizacja jest zawsze kompleksowa) koncentrując uwagę na całościowym spojrzeniu na przyczyny kryzysu danego obszaru. Skuteczna komplementarność problemowa oznacza konieczność powiązania działań rewitalizacyjnych ze strategicznymi decyzjami gminy na innych polach, co skutkuje lepszą koordynacją tematyczną i organizacyjną działań administracji. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna oznacza konieczność takiego zaprojektowania systemu zarządzania programem rewitalizacji, który pozwoli na efektywne współdziałanie na jego rzecz różnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur. W tym celu niezbędne jest osadzenie systemu zarządzania programem rewitalizacji w przyjętym przez daną gminę systemie zarządzania w ogóle. W celu zapewnienia komplementarności międzyokresowej IZ RPO opracowuje analizę i krytyczną ocenę oraz formułuje wnioski na temat dotychczasowego (w kontekście zaangażowania środków wspólnotowych, szczególnie w ramach polityki spójności 2007-2013) sposobu wspierania procesów rewitalizacji, jego skuteczności, osiągnięć i problemów wdrażania projektów i programów rewitalizacji w województwie. Na tej podstawie dokonywane jest zaplanowanie sposobu wspierania procesów rewitalizacji w ramach polityki spójności 2014-2020. W oparciu o dokonaną analizę możliwe jest uzupełnianie przedsięwzięć już zrealizowanych w ramach polityki spójności 2007-2013 (np. o charakterze infrastrukturalnym) projektami komplementarnymi (np. o charakterze społecznym), realizowanymi w ramach polityki spójności 2014-2020. Zachowanie ciągłości programowej (polegającej na kontynuacji lub rozwijaniu wsparcia z polityki spójności 2007-2013) ma w procesach rewitalizacji kluczowe znaczenie. Zmiany wprowadzane w programach rewitalizacji odpowiadają na te potrzeby zmian, które wynikają głównie z ich ewaluacji, opartej na systematycznym monitoringu. Komplementarność źródeł finansowania, w kontekście polityki spójności 2014-2020, oznacza, że projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne, wynikające z programu rewitalizacji opierają się na konieczności umiejętnego uzupełniania i łączenia wsparcia ze środków EFRR, EFS i FS z wykluczeniem ryzyka podwójnego dofinansowania. Silna koordynacja i synergia projektów rewitalizacyjnych finansowanych szczególnie w ramach EFS i EFRR jest konieczna dla uzyskania korzystnych efektów dla obszarów rewitalizacji. Koordynacja środków programów operacyjnych ze środkami polityk i instrumentów krajowych jest konieczna dla realizacji zasady dodatkowości środków UE. Komplementarność finansowa oznacza także zdolność łączenia prywatnych i publicznych źródeł finasowania, przy założeniu, że stymulowanie endogenicznych zdolności inwestycyjnych ma kluczowe znaczenie dla dynamiki pożądanych zmian. Oznacza to, że budowa i realizacji programu rewitalizacji jest zabiegiem złożonym. Wymaga bowiem przeprowadzenia wielu działań o charakterze diagnostycznym, konsultacyjnym, negocjacyjnym, planistycznym, prawnym, wdrożeniowym i monitoringowym korygowania projektów i działań w trakcie ich realizacji oraz kompleksowej oceny po zakończeniu. Skuteczne, terminowe i efektywne 191
wdrażanie programu rewitalizacji wymaga utworzenia lub wyznaczenia przez podmiot rewitalizacji organu, któremu czynność ta zostanie powierzona. Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji wskazuje, że jednym z najważniejszych narzędzi realizacji programu rewitalizacji zapewniających jego uspołecznienie oraz komplementarność jest Komitet Rewitalizacji. Traktując zapisy Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji jako wykładnię dobrych praktyk, które warto wdrożyć lub naśladować również w przypadku działań rewitalizacyjnych prowadzonych w gminie Góra, proponuje się powołać Zespół ds. rewitalizacji, który spełniać będzie podobną funkcję i rolę jak opisany w tejże Ustawie Komitet Rewitalizacji. Zespół ds. rewitalizacji stanowić będzie forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełnić będzie funkcję opiniodawczo-doradczą burmistrza. Dopuszcza się powołania osobnych Zespołów ds. rewitalizacji dla wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. Zasady wyznaczania składu oraz zasady działania Zespołu ds. rewitalizacji ustala się uwzględniając jego funkcję oraz zapewniając wyłanianie przez interesariuszy ich przedstawicieli. Zasady określa, w drodze uchwały, rada gminy przed uchwaleniem programu rewitalizacji albo w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia jego uchwalenia. Podjęcie uchwały jest poprzedzone konsultacjami społecznymi. Burmistrz niezwłocznie po podjęciu przez radę gminy uchwały powołuje Zespół ds. rewitalizacji. W przypadku gdy Zespół ds. rewitalizacji został powołany przed uchwaleniem programu rewitalizacji, w programie tym określa się niezbędne zmiany w uchwale dot. zasad wyznaczania składu oraz zasady działania Zespołu ds. rewitalizacji, w tym dotyczące powołania Zespołu ds. rewitalizacji dla podobszaru rewitalizacji objętego tym programem. Zmiana uchwały, w sposób zgodny z programem rewitalizacji, następuje niezwłocznie po uchwaleniu tego programu. Po zmianie uchwały burmistrz zmienia zarządzenie powołujące Zespół ds. rewitalizacji. Obsługę organizacyjną Zespołu ds. rewitalizacji zapewnia urząd obsługujący burmistrza. W przypadku gdy Zespół ds. rewitalizacji zajmuje stanowisko w drodze głosowania, przedstawiciele gminy, gminnych jednostek organizacyjnych, w tym gminnych osób prawnych, nie biorą udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy ono projektów dokumentów, których opracowanie jest zadaniem burmistrza. Mając na uwadze powyższe, proponuje się powołać, w oparciu o wyżej wymienione zasady, ZESPÓŁ DS. REWITALIZACJI, który pełnić będzie wskazaną wyżej rolę. Zgodnie z Ustawą 59 o rewitalizacji Komitet Rewitalizacji (Zespół ds. rewitalizacji w gminie Góra) stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy. Ustawa, jak również analiza zakresu realizacji programu rewitalizacji, wskazuje, że największy ciężar organizacyjny, zarządczy 59 Przyp. w niniejszym opracowaniu rozwiązania dot. uspołecznienia procesu realizacji programu rewitalizacji zaproponowane w Ustawie o rewitalizacji traktowane są jako przykłady dobrych praktyk. 192
i finansowy będzie udziałem samorządu lokalnego i jego jednostek podległych. Dla zapewnienia dobrego zarządzania procesem rewitalizacji, a tym samym komplementarności realizowanych działań istotne wydaje się być stworzenie lub dostosowanie istniejących struktur administracyjnozarządczych do specyfiki i potrzeb realizacji programu rewitalizacji także w kontekście właściwego funkcjonowania Zespołu ds. rewitalizacji (obsługę organizacyjną Zespołu ds. rewitalizacji zapewnia urząd obsługujący burmistrza). Proponuje się zatem powołanie przez Burmistrza Zespołu ds. Rewitalizacji, który realizować może wiele różnorodnych działań koncepcyjnych, organizacyjnych, koordynacyjnych, ewaluacyjnych i informacyjnych związanych z programem. Zespół realizować powinien także działania monitoringowe, w obszarze których mieści się pomiar efektów rewitalizacji. Nie jest konieczne sytuowanie Zespołu w strukturze organizacyjnej urzędu gminy jako odrębnej komórki organizacyjnej, bowiem w jego skład wchodzić będą przede wszystkim osoby z różnych istniejących już komórek, np. zastępca burmistrza (jako przewodniczący), członek rady gminy, skarbnik miasta, kierownicy wybranych wydziałów urzędu. 60 60 Na podstawie: Andrzej Sztando Pomiar rezultatów programu rewitalizacji miasta, Samorząd Terytorialny, 2008 rok. 193
9. Indykatywne ramy finansowe Zabezpieczenie finansowe działań związanych z realizacją Programu Rewitalizacji stanowią przede wszystkim środki budżetowe gminy. Jednakże środki własne gminy wspomagane będą środkami zewnętrznymi pochodzącymi m. in. ze środków Unii Europejskiej. Podstawowe źródła pozabudżetowe wykorzystywane do realizacji strategii obejmują: środki Unii Europejskiej m. in. fundusze strukturalne i inwestycyjne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności, Instrument Łącząc Europę, Europejski Fundusz na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, środki budżetu państwa przewidziane na współfinansowanie projektów, jak i jako niezależne źródło finansowania, środki budżetów samorządów wojewódzkich, powiatowych na współfinansowanie projektów lub jako niezależne źródło finansowania, inne środki publiczne np. fundusze celowe, środki prywatne np. środki organizacji pozarządowych, kredyty, pożyczki, obligacje komunalne i inne narzędzia i instrumenty finansowe kierowane do JST. 194
Tabela 98. Indykatywne ramy finansowe związane z realizacją Programu Rewitalizacji LISTA A L.p. Nazwa projektu Nazwa wnioskodawcy Szacowana wartość projektu (zł) Termin realizacji Źródła finansowania 1. Budowa parkingu przy ul. Kościuszki w m. Góra. Gmina Góra 450,5 tys. 2016-2020 UE, Gmina 2. Przebudowa nawierzchni drogi Pl. Bolesława Chrobrego w m. Góra. Gmina Góra 999, 9 tys. 2016-2020 UE, Gmina 3. Wymiana nawierzchni dróg i chodników Piłsudskiego, Żeromskiego. Gmina Góra 450 tys. 2016-2020 UE, Gmina 4. Rewitalizacja Komendy Powiatowej Policji w Górze drogą do podniesienia zdrowia i bezpieczeństwa lokalnej społeczności oraz estetyki ul. Podwale. 5. Poprawa jakości infrastruktury drogowej i pieszej w m. Czernina. Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu 1480 tys. 2016-2020 UE, inne środki publiczne Gmina Góra 1000 tys. 2016-2020 UE, Gmina 6. Remont elewacji, wzmocnienie fundamentów. Wspólnota Mieszkaniowa MAK 140 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne RAZEM 4520,4 tys. Lista B L.p. Nazwa projektu Nazwa wnioskodawcy Szacowana wartość projektu (zł) Termin realizacji Źródła finansowania 1. Przebudowa budynku byłego Internatu Gmina Góra 3000 tys. 2016-2020 UE, Gmina 2. Przebudowa parkingu przy ul. Głogowskiej w m. Góra Gmina Góra 541,7 tys. 2016-2020 UE, Gmina 3. Wymiana nawierzchni dróg: ul. Mała, ul. Dąbrowskiego Gmina Góra 285,4 tys. 2016-2020 UE, Gmina 4. Wymiana nawierzchni dróg i chodników: ul. Staromiejska, Reymonta, Gmina Góra 1000 tys. 2016-2020 UE, Gmina Sikorskiego, Mickiewicza, Szkolna w miejscowości Góra 5. Przebudowa Wieży Ciśnień (Wieża ciśnień dla mieszkańców) Gmina Góra 780 tys. 2016-2020 UE, Gmina 6. Rewitalizacja Wieży Głogowskiej Gmina Góra 778,8 tys. 2016-2020 UE, Gmina 7. Wymiana elewacji budynku Urzędu Miasta i Gminy w Górze Gmina Góra 300 tys. 2016-2020 UE, Gmina 195
8. Utwardzenie placu przy ul. Armii Polskiej w Górze Gmina Góra 50 tys. 2016-2020 UE, Gmina 9. Wymiana nawierzchni drogi i przebudowa parkingu przy Gmina Góra 592 tys. 2016-2020 UE, Gmina ul. Armii Polskiej w Górze etap II 10. Zagospodarowanie terenu na potrzeby turystyki i rekreacji przy Gmina Góra 500 tys. 2016-2020 UE, Gmina Ośrodku Kultury Fizycznej w Górze 11. Modernizacja i rozbudowa monitoringu miejskiego Komenda Powiatowa Policji w Górze 130 tys. 2016-2020 UE, inne środki publiczne 12. Przebudowa budynku Przedszkola Publicznego nr 3 przy ulicy Piastów 7 Przedszkole publiczne nr 3 im. Jasia i 2700 tys. 2016-2020 UE, Gmina w Górze Małgosi w Górze 13. Termomodernizacja budynku Zespołu Szkoła Podstawowa, Gimnazjum Gmina Góra 600 tys. 2016-2020 UE, Gmina i Przedszkole w Czerninie 14. Przebudowa dróg lokalnych w Czerninie Górnej Gmina Góra 400 tys. 2016-2020 UE, Gmina 15. Góra, Kościół p.w Św. Katarzyny Aleksandryjskiej (XV/XVIw.)-remont muru wokół Kościoła Parafia Rzymsko-Katolicka P.W. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Górze 68 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne 16. Przebudowa budynku po byłym Domu Kultury z przeznaczeniem na Filię Biblioteka Miejska w Górze 2666,6 tys. 2016-2020 UE, Gmina Biblioteczną w Czerninie. 17. Rewitalizacja podwórka przy ul. Piłsudskiego 48/50 w Górze Gmina Góra Nie zdefiniowano 2016-2020 UE, Gmina 18. Wymiana nawierzchni drogi i chodników ul. Piastów w Górze Gmina Góra Nie zdefiniowano 2016-2020 UE, Gmina 19. Modernizacja i rozbudowa placu rekreacyjnego Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Władysława 170 tys. 2016-2020 UE, Gmina Broniewskiego w Górze 20. Remont elewacji. Wspólnota Mieszkaniowa Pod Bramą 80 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne 21. Remont elewacji. Wspólnota Mieszkaniowa Ryneczek 40 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne 22. Remont elewacji i wzmocnienie ścian. Wspólnota Mieszkaniowa 120 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne 23. Remont termomodernizacyjny, remont schodów, wzmocnienie ścian. Wspólnota Mieszkaniowa Piłsudskiego 6, Góra 80 tys. 2016-2020 UE, środki prywatne RAZEM 14882,5 tys. 196
10. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji podkreśla znaczenie zasady partnerstwa i partycypacji w procesie tworzenia i realizacji/wdrażania programu rewitalizacji. Program rewitalizacji jest wypracowywany przez samorząd gminny i poddawany dyskusji w oparciu o diagnozę lokalnych problemów: społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych. Prace nad przygotowaniem programu, bądź jego aktualizacją, jak również wdrażanie (realizacja) programu oparte są na współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym szczególnie ze społecznością obszarów rewitalizacji, innymi ich użytkownikami, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi. Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym poprzez uczestnictwo w konsultacjach społecznych oraz w pracach Komitetu Rewitalizacji. Przygotowanie, prowadzenie i ocena rewitalizacji polegają w szczególności na: poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami; prowadzeniu, skierowanych do interesariuszy, działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, w tym o istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji, wynikających z ustawy, oraz o przebiegu tego procesu; inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji; zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, w szczególności gminnego programu rewitalizacji; wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji gminnego programu rewitalizacji; zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy. 197
Partycypacja społeczna jest wpisana w proces rewitalizacji jako fundament działań na każdym etapie tego procesu (diagnozowanie, programowanie, wdrażanie, monitorowanie). Skonsolidowanie wysiłków różnych podmiotów na rzecz obszaru rewitalizacji jest ważnym warunkiem sukcesu. 61 Procedura uspołecznienia na etapie przygotowania programu rewitalizacji. Na etapie przygotowania programu rewitalizacji w gminie Góra realizowany był program Góra na +, którego celem było zaangażowanie społeczności lokalnej do pracy w zespołach i grupach roboczych wspierających proces tworzenia programu rewitalizacji. Uczestników podzielona na grupy robocze: przedstawiciele organizacji pozarządowych, lokalni liderzy, przedsiębiorcy, administracja publiczna, wspólnoty mieszkaniowe, mieszkańcy. W ramach programu konsultacji uruchomiona została górowska platforma konsultacji społecznych. W ramach platformy mieszkańcy informowani byli o postępujących pracach nad programem. Zamieszczana była między innymi fotorelacja w każdego warsztatu oraz umieszczane były materiały wypracowane w trakcie poszczególnych sesji warsztatowych. Do udziału w tworzeniu programu rewitalizacji zaangażowano członków Uniwersytetu Trzeciego Wieku, którzy aktywnie uczestniczyli w organizowanych spotkaniach konsultacyjnych. Proces konsultacji społecznych kontynuowany był poprzez wyłożenie projektu programu rewitalizacji w dniach od 9 do 18 maja 2016 roku od publicznej wiadomości. Informacje wywieszono na tablicach ogłoszeń miasta i gminy Góra oraz w ramach górowskiej platformy konsultacji społecznych na stronie internetowej Gminy. W ramach wyłożenia projektu programu umożliwiono mieszkańcom gminy Góra zgłaszanie za pomocą ankiety konsultacyjnej uwag lub propozycji do programu. Dodatkowo w dniach 16-18 maja 2016 prowadzone były rozmowy z mieszkańcami w miejscu ich zamieszkania. W tym celu wydrukowano ulotki informacyjne o projekcie programu wraz z informacją o możliwości zapoznania się z dokumentem i zgłoszenia do niego uwag. Uzupełnieniem procesu konsultacji społecznym był konkurs plastyczny w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych pod hasłem Gmina Góra przed i po rewitalizacji. Forma konsultacji Opis 1. Warsztaty Przeprowadzono łącznie trzy sesje warsztatowe. 18.03.2016 roku prezentacja diagnozy, publiczna dyskusja nt. problemów gminy Góra, definiowanie stanów kryzysowych, 31.03.2016 roku wyznaczenie obszaru zdegradowanego oraz obszarów do rewitalizacji w gminie Góra, 06.04.2016 roku wypracowanie wizji obszarów rewitalizacji oraz celów, kierunków i projektów rewitalizacyjnych w gminie Góra. Sesje warsztatowe poprowadzili moderatorzy z firmy Instytut Badawczy 61 Źródło: Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji 198
IPC Spółka z o.o. z Wrocławia dr Przemysław Wołczek oraz mgr inż. Marek Karłowski. 2. Ankiety W badaniu wzięły udział 274 osoby dorośli mieszkańcy gminy Góra. Badania ankietowe przeprowadzone zostały w marcu 2016 roku. 3. Korespondencyjne zbierania pomysłów rewitalizacyjnych. Przeprowadzone zostało korespondencyjne zbieranie pomysłów i projektów rewitalizacyjnych w oparciu przygotowany i uzgodniony formularz projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Zgłoszone projekty i pomysły zostały ujęte w programie rewitalizacji. Procedura uspołecznienia na etapie realizacji programu rewitalizacji. Efektywność partycypacji społecznej zależy od skuteczności dwustronnego przepływu informacji, co oznacza, że nie tylko Gmina, jako podmiot zarządzający procesem rewitalizacji powinien informować stronę społeczną o planowanych działaniach i zamierzeniach, ale także strona społeczna powinna mieć szanse wyrażenia swojej opinii na temat realizowanych działań. Poniżej prezentowane są zasady, którymi kierować się będzie Gmina Góra w realizacji procesu konsultacji społecznych. Zasady partycypacji w projekcie: 1. Dwustronny przepływ informacji. 2. Rzetelne diagnozowanie i prezentowanie informacji. 3. Angażowanie społeczności na możliwie wielu etapach działań rewitalizacyjnych. 4. Wieloetapowość konsultacji społecznych. 5. Wieloaspektowość konsultacji społecznych. W procesie rewitalizacji wykorzystywane zostaną bierne i czynne formy konsultacji społecznych: 1. Formy bierne, a więc takie, w których prowadzona komunikacja jest jednokierunkowa to m.in. artykuły w informatorach samorządowych oraz krótkie informacje na stronach internetowych Gminy, bądź też w lokalnych mediach. Komunikacja jednokierunkowa będzie miała głównie charakter informacyjny. 2. Formy czynne tzn. komunikacja dwukierunkowa będzie miała charakter informacyjnokonsultacyjny i prowadzona będzie w sposób dedykowany. Założenia koncepcji procesu konsultacji społecznych: 1. Proces uspołecznienia realizacji programu rewitalizacji realizowany będzie wśród interesariuszy programu rewitalizacji, a więc podmiotów (osób fizycznych i prawnych), na które rezultaty będą miały wpływ. 2. W ramach procesu następować będzie komunikacja jedno- i dwukierunkowa z zespołami i osobami zarówno biorącymi bezpośredni udział w projektach rewitalizacji, jak również z zespołami i osobami, powiązanymi pośrednio z działaniami rewitalizacyjnymi. 3. Wstępnie zidentyfikowane w niniejszym opracowaniu grupy interesariuszy (przedsiębiorcy, organizacje społeczne, lokalni liderzy, mieszkańcy poszczególnych sołectw, jednostki organizacyjne gminy, parafie) będą szczegółowo zweryfikowane na etapie prac realizacyjnych. 199
4. Uspołecznienie będzie prowadzone w sposób bezpośredni. 5. Wszystkie działania zaplanowane w ramach procesu uspołecznienia zostaną szczegółowo zweryfikowane po zapoznaniu się z oczekiwaniami, potrzebami i możliwościami uczestników procesu. 6. Po każdym spotkaniu konsultacyjnym/warsztatowym dotyczących programu rewitalizacji zostanie sporządzony raport. Istotnym narzędziem partycypacji społecznej jest działalność Zespół ds. rewitalizacji. 200
11. System realizacji programu rewitalizacji Opracowanie i przyjęcie programu rewitalizacji rozpoczyna pierwszy i najistotniejszy etap procesu wdrażania. Proces wdrażania zależny będzie od podejmowanych działań, a proces realizacji programu od procedur gwarantujących jej realizację oraz od organizacji prac nad programem, czyli podziału obszarów odpowiedzialności za realizację pomiędzy struktury/jednostki organizacyjne Gminy. Dla powodzenia wdrożenia programu rewitalizacji należy przyjąć tzw. zasadę partnerstwa, czyli współpracę poszczególnych aktorów rozwoju (instytucji samorządowych, organizacji społecznych, przedstawicieli mieszkańców, przedsiębiorców) oraz zasadę partycypacji społecznej, czyli prowadzenie dialogu społecznego pomiędzy różnymi podmiotami na terenie gminy, w zakresie wdrażania programu rewitalizacji. Współpraca podmiotów powinna dotyczyć w szczególności: prowadzenia dialogu społecznego pomiędzy różnymi podmiotami w zakresie przedsięwzięć rewitalizacyjnych i ich komplementarności, budowy trwałej sieci partnerstwa na rzecz rozwoju gminy, a tym samym zapewnienia kompleksowego podejścia do rozwiązywania problemów zdiagnozowanych w programie rewitalizacji, kojarzenia partnerów do wspólnych przedsięwzięć oraz projektów, poprzez tworzenie płaszczyzny i podstaw wymiany pomysłów, potencjału i potrzeb, poprawy skuteczności działania tych podmiotów poprzez wymianę doświadczeń i informacji o trendach/pomysłach rozwojowych, prowadzenia badań i analiz w zakresie zmian społeczno-gospodarczych w gminie, które są rezultatem prowadzonych działań rewitalizacyjnych, współdziałania w zakresie doboru rozwiązań zapobiegających sytuacjom kryzysowym o charakterze społeczno-gospodarczym, budowy warunków sprzyjających wdrażaniu programu rewitalizacji, wdrażania programu rewitalizacji. Skuteczność realizacji programu rewitalizacji i jego celów zapewniać będzie sprawny system oceny skuteczności wdrażania obejmujący: monitoring, czyli podsystem zbierania i selekcjonowania informacji, ewaluację, czyli podsystem oceny i interpretacji zgromadzonego materiału. Prace nad realizacją działań rewitalizacyjnych powinny rozpocząć się natychmiast po przyjęciu programu rewitalizacji. Skuteczne, terminowe i efektywne wdrażanie programu rewitalizacji wymagać będzie szeregu działań: koordynacyjnych, organizacyjnych, koncepcyjnych, kontrolnych i informacyjnych. 201
Proces tworzenia oraz realizacji programu rewitalizacji można podzielić na kilka istotnych etapów: 1) Przygotowanie do sporządzania programu rewitalizacji. 2) Sporządzenie projektu programu rewitalizacji. 3) Konsultacje społecznego programu rewitalizacji. 4) Opiniowanie projektu programu rewitalizacji. 5) Wprowadzenie zmian wynikających z przeprowadzonych konsultacji społecznych i uzyskanych opinii oraz uchwalenie programu rewitalizacji. 6) Realizacja programu rewitalizacji. 202
12. System monitoringu Monitoring Monitoring procesu wdrażania programu rewitalizacji i jego efektów jest odpowiedzialnym i ważnym zadaniem, warunkującym skuteczne zarządzanie procesem wdrażania programu. Proces realizacji będzie monitorowany i oceniany przez zespół zadaniowy (Zespołu ds. rewitalizacji). Głównymi obszarami monitorowania i ewaluacji programu rewitalizacji są: cele główne i szczegółowe wytyczone w programie, Kierunki działań i poszczególne przedsięwzięcia oraz projekty rewitalizacyjne. Proces monitorowania polegał będzie na systematycznym obserwowaniu zmian zachodzących w ramach poszczególnych celów wytyczonych w programie. Zaleca się, aby monitoring prowadzony był jednocześnie na kilku płaszczyznach. Powinien dostarczać informacji na temat postępów w osiąganiu przyjętych celów oraz umożliwić kwantyfikację efektów zrealizowanych projektów (zarówno efektów ekonomicznych jak i społecznych). Monitoring programu będzie odbywał się w dwóch etapach: Roczne sprawozdania z realizacji celów, zawierające podstawowe informacje na temat podejmowanych działań, stopnia realizacji projektów, ewentualnych efektów końcowych tych projektów. Analiza wskaźnikowa, służąca odpowiedzi na pytanie o zbieżność podejmowanych działań z osiąganymi wynikami społeczno-gospodarczymi gminy wg wskaźników zaproponowanych dla poszczególnych celów. Ewaluacja W szerokim aspekcie ewaluacja dotyczy realizacji programu rewitalizacji oraz jego wpływu na wszelkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Ewaluacja musi także odpowiadać na pytanie, w jakim stopniu program rozwiązuje realne problemy gminy i jej społeczności. W wąskim aspekcie ewaluacja koncentruje się na realizacji poszczególnych elementów programu, przy czym kryteriami oceny zapisów są: wskaźniki realizacji celów, rozwiązywanie problemów (wyzwań przyjętych w programie), realizacja wizji rozwoju (wg przyjętych składników wizji). Ewaluacja będzie opierać się na trzech rodzajach ocen: ocena przed realizacją działań - czy i w jaki sposób program, a w szczególności poszczególne działania i przedsięwzięcia rewitalizacyjne wpłyną na grupy docelowe, przyczynią się do poprawy sytuacji na terenie gminy, 203
ocena w trakcie realizacji działań - odpowiada na pytanie, czy przyjęte cele i podjęte w następstwie działania zmierzają w dobrym kierunku, ocena po realizacji działań - ocena długoterminowego wpływu programu rewitalizacji na grupy docelowe, czy efekty wynikłe z zastosowania strategii są trwałe. WSKAŹNIKI REALIZACJI PROGRAMU REWITALIZACJI 1. CEL GŁÓWNY: ROZWÓJ GOSPODARCZY OBSZARU REWITALIZACJI ORAZ POBUDZANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI WŚRÓD MIESZKAŃCÓW. Wskaźnik Jednostka Źródło pozyskania informacji Częstotliwość pomiaru Oczekiwana zmiana w 2020 roku Dochody własne gminy Liczba podmiotów gospodarczych ujętych w REGON na obszarze gminy Stopień zagospodarowani a terenów inwestycyjnych gminy Liczba turystów odwiedzających gminę Zł GUS/BDL 1 raz na rok Wzrost Szt. GUS/BDL 1 raz na rok Wzrost Liczba nowych inwestycji gospodarczych na obszarze gminy Liczba noclegów udzielanych na obszarze gminy w obiektach noclegowych Urząd Gminy 1 raz na rok Zwiększenie GUS/BDL 1 raz na rok Wzrost 2. CEL GŁÓWNY: PODNIESIENIE AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCÓW. Wskaźnik Jednostka Źródło pozyskania informacji Częstotliwość pomiaru Oczekiwana zmiana w 2020 roku Saldo migracji Liczba osób GUS/BDL 1 raz na rok Zmiana lub zahamowanie negatywnego trendu, w szczególności na obszarach zdegradowanych Ruch naturalny Liczba osób GUS/BDL 1 raz na rok Zmiana lub zahamowanie negatywnego trendu przewagi zgonów nad urodzeniami Liczba osób w wieku przedprodukcyjny m Liczba mieszkańców Liczba osób GUS/BDL 1 raz na rok Zwiększenie liczby osób oraz odwrócenie negatywnego trendu spadku liczebności tej grupy Liczba osób GUS/BDL 1 raz na rok Zmiana lub zahamowanie dynamiki spadku liczby 204
gminy Liczba bezrobotnych Liczba osób długotrwale bezrobotnych Poziom przedsiębiorczości na obszarze gminy Liczba osób korzystających z pomocy społecznej mieszkańców obszarów zdegradowanych Osoby PUP 1 raz na rok Utrzymanie niskiego poziomu bezrobocia w skali gminy oraz zmniejszenie bezrobocia na obszarach zdegradowanych Osoby PUP 1 raz na rok Zmniejszenie liczby osób długotrwale bezrobotnych, w szczególności na obszarach zdegradowanych Liczba osób GUS/BDL 1 raz na rok Wzrost przedsiębiorczości prowadzących indywidualnej działalność gospodarczą na 1000 mieszkańców gminy Liczba osób OPS 1 raz na rok Spadek liczby osób korzystających z pomocy społecznej, w szczególności na obszarach zdegradowanych 3. CEL GŁÓWNY: POPRAWA INFRASTRUKTURY, ZAGOSPODAROWANIA I ESTETYKI PRZESTRZENI ORAZ JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW. Wskaźnik Jednostka Źródło pozyskania informacji Częstotliwość pomiaru Oczekiwana zmiana w 2020 roku Dane nt. stanu środowiska Stan wód, emisja gazów i pyłów 1. PIOŚ, Urząd Miejski 1 raz/rok Poprawa lub zachowanie stanu środowiska 205
13. Załączniki 13.1 Wykaz zabytków w gminie Góra Wykaz zabytków w powiecie górowskim, stan wrzesień 2013 gmina Góra (http://wosoz.ibip.wroc.pl/public/?id=92697) L.p. miejscowość obiekt adres nr rodzaj obiektu 1. BORSZYN WIELKI Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. BORSZYN WIELKI Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Borszyn Wielki Pałac Nr 27 pałac b. Borszyn Wielki Dom mieszkalny Nr 2 budynek mieszkalny c. Borszyn Wielki Stajnia Nr 5 budynek gospodarczy d. Borszyn Wielki Spichlerz Nr 6 budynek gospodarczy e. Borszyn Wielki Park krajobrazowy park 1. BRONÓW Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. BRONÓW Cmentarz rodowy cmentarz 3. BRONÓW Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Bronów Pałac, ob. szkoła Nr 20 pałac b. Bronów 2 obory budynek gospodarczy c. Bronów Gorzelnia, ob. budynek Nr 25 przemysłowy mieszkalny d. Bronów Stodoła i stajnia, ob. budynek gospodarczy magazyn pasz e. Bronów Dom mieszkalny (pięciorak) budynek mieszkalny f. Bronów Dom mieszkalny (czworak) budynek mieszkalny g. Bronów Wozownia, ob. hydrofornia i budynek gospodarczy garaż h. Bronów Kuźnia inny i. Bronów Park pałacowy park 1. BRZEŻANY Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. BRZEŻANY Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Brzeżany Pałac pałac b. Brzeżany Spichlerz budynek gospodarczy c. Brzeżany Budynek gospodarczy przy spichlerzu budynek gospodarczy d. Brzeżany Obora budynek gospodarczy e. Brzeżany Park krajobrazowy park 206
1. CHRÓŚCINA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. Chróścina Zespół kościelny: zespół kościelny a. Chróścina Kościół par. św. Michała kościół Archanioła b. Chróścina Cmentarz parafialny cmentarz c. Chróścina Dom zakonny, tzw. plebania Nr 24 plebania d. Chróścina Oficyna przy domu budynek mieszkalny zakonnym e. Chróścina Plebania plebania 3. CHRÓŚCINA Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Chróścina Pałac pałac b. Chróścina Park krajobrazowy (relikt) park Chróścina Zespół folwarczny: folwark górny zespół folwarczny c. Chróścina Obora i spichlerz budynek gospodarczy d. Chróścina Obora, d. tuczarnia budynek gospodarczy e. Chróścina Stodoła budynek gospodarczy Chróścina Zespół folwarczny: folwark górny zespół folwarczny f. Chróścina Bukaciarnia, d. owczarnia budynek gospodarczy g. Chróścina Dom mieszkalny (czworak) budynek mieszkalny 4. CHRÓŚCINA Poczta Nr 12 publiczny 5. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny Nr 15 budynek mieszkalny 6. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny Nr 41 budynek mieszkalny 7. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny Nr 42 budynek mieszkalny 8. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny Nr 48 budynek mieszkalny 9. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny Nr 110 budynek mieszkalny 10. CHRÓŚCINA Dom mieszkalny, d. zajazd Nr 124 budynek mieszkalny 11. CHRÓŚCINA Budynek gospodarczy budynek gospodarczy 1. CZERNINA Ośrodek historyczny miasta obszar 2. CZERNINA Historyczny układ ruralistyczny miejscowości obszar 3. CZERNINA Kościół par. św. Wawrzyńca ul. Kościelna 1 kościół a. Czernina Plebania ul. Kościelna 1 plebania b. Czernina Cmentarz cmentarz 4. CZERNINA Wieża kościoła kościół ewangelickiego 5. CZERNINA Cmentarz poewangelicki ul. Rydzyńska cmentarz a. Czernina Kaplica cmentarna ul. Rydzyńska kaplica 6. CZERNINA Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Czernina Pałac (ruina) Pl. Zamkowy 1 pałac 207
b. Czernina Tereny parkowe przy zamku Pl. Zamkowy 1 park c. Czernina Oficyna zamkowa ul. Zamkowa 17 budynek mieszkalny d. Czernina Oficyna mieszkalna ul. Zamkowa 1 budynek mieszkalny e. Czernina Budynki gospodarcze (dwa), naprzeciw ruin budynek gospodarczy ob. obory zamku e. Czernina Mur przy zespole ogrodzenie 7. CZERNINA Zespół folwarczny: zespół folwarczny a. Czernina Gorzelnia przemysłowy b. Czernina Spichlerz budynek gospodarczy c. Czernina Budynek mieszkalny (dwa) budynek mieszkalny d. Czernina Budynek gospodarczy, ob. budynek gospodarczy magazyn e. Czernina Stajnia budynek gospodarczy 8. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 1 budynek mieszkalny 9. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 2 budynek mieszkalny 10. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 3 budynek mieszkalny 11. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 5 budynek mieszkalny 12. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 10 budynek mieszkalny 13. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 12 budynek mieszkalny 14. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 13 budynek mieszkalny 15. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 14 budynek mieszkalny 16. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 17 budynek mieszkalny 17. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 19 budynek mieszkalny 18. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 21 budynek mieszkalny 19. CZERNINA Stodoła ul. Górska 22 budynek gospodarczy 20. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Górska 25 budynek mieszkalny 21. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Kościelna 3 budynek mieszkalny 22. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 1 budynek mieszkalny 23. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 2 budynek mieszkalny 24. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 4 budynek mieszkalny 25. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 5 budynek mieszkalny 26. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 7 budynek mieszkalny 27. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 8 budynek mieszkalny 28. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 7 budynek mieszkalny 29. CZERNINA Stodoła ul. Leśna 8 budynek gospodarczy 30. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 13 budynek mieszkalny 31. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Leśna 14 budynek mieszkalny 32. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 3 budynek mieszkalny 33. CZERNINA Dom mieszkalny, ob. poczta ul. Narutowicza 5 budynek mieszkalny 34. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 7 budynek mieszkalny 35. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 9 budynek mieszkalny 36. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 10 budynek mieszkalny 208
37. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 11 budynek mieszkalny 38. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 13 budynek mieszkalny 39. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 15 budynek mieszkalny 40. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 17 budynek mieszkalny 41. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 18 budynek mieszkalny 42. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Narutowicza 20 budynek mieszkalny 43. CZERNINA Stodoła ul. Narutowicza 26 budynek gospodarczy 44. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Ogrodowa 1 budynek mieszkalny 45. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Ogrodowa 2 budynek mieszkalny 46. CZERNINA Budynek szkolny, ob. ul. Polna 3 szkoła mieszkalny 47. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 1 budynek mieszkalny 48. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 4 budynek mieszkalny 49. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 7 budynek mieszkalny 50. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 11 budynek mieszkalny a. Czernina Budynek gospodarczy ul. Rydzyńska 11 budynek gospodarczy 51. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 15 budynek mieszkalny a. Czernina Budynek inwentarski ul. Rydzyńska 15 budynek gospodarczy 52. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 17 budynek mieszkalny 53. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 19 budynek mieszkalny 54. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 21 budynek mieszkalny 55. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Rydzyńska 25 budynek mieszkalny 56. CZERNINA Ratusz Rynek 22 ratusz 57. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 1 budynek mieszkalny 58. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 2 budynek mieszkalny 59. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 3 budynek mieszkalny 60. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 8 budynek mieszkalny 61. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 9 budynek mieszkalny 62. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 12 budynek mieszkalny 63. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 16 budynek mieszkalny 64. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 19 budynek mieszkalny 65. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 20 budynek mieszkalny 66. CZERNINA Dom mieszkalny Rynek 21 budynek mieszkalny 67. CZERNINA Szkoła Zbiorcza + teren ul. Szkolna 2 szkoła rekreacyjny 68. CZERNINA Dom mieszkalny ul. Zamkowa 2 budynek mieszkalny 69. CZERNINA Dom mieszkalny, d. zajazd, przy wjeździe od budynek mieszkalny nr 20 strony Rydzyny 1. CZERNINA DOLNA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. CZERNINA DOLNA Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Czernina Dolna Pałac Nr 7 pałac b. Czernina Dolna Rządcówka rządcówka c. Czernina Dolna Dom mieszkalny budynek mieszkalny d. Czernina Dolna Dom mieszkalny(czworak) budynek mieszkalny 209
e. Czernina Dolna Oficyna (2 budynki budynek mieszkalny mieszkalne) f. Czernina Dolna Dom mieszkalnogospodarczy budynek mieszkalnogospodarczy g. Czernina Dolna Spichlerz budynek gospodarczy h. Czernina Dolna Kuźnia inny i. Czernina Dolna Obora, ob. magazyn budynek gospodarczy nawozów i pasz j. Czernina Dolna Obora budynek gospodarczy k. Czernina Dolna Stodoła budynek gospodarczy l. Czernina Dolna Stajnia, ob. tuczarnia budynek gospodarczy l. Czernina Dolna Tuczarnia budynek gospodarczy m. Czernina Dolna Park pałacowy park 3. CZERNINA DOLNA Stodoła Nr 15 budynek gospodarczy 4. CZERNINA DOLNA Dom mieszkalny Nr 32 budynek mieszkalny 5. CZERNINA DOLNA Dom mieszkalny Nr 38 budynek mieszkalny 6. CZERNINA DOLNA Dom mieszkalny Nr 43 budynek mieszkalny 7. CZERNINA DOLNA Budynek gospodarczy Nr 47 budynek gospodarczy 8. CZERNINA DOLNA Stodoła Nr 51 budynek gospodarczy 9. CZERNINA DOLNA Stodoła Nr 53 budynek gospodarczy 10. CZERNINA DOLNA Dom mieszkalny Nr 56 budynek mieszkalny 1. CZERNINA GÓRNA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. CZERNINA GÓRNA Stodoła Nr 6 budynek gospodarczy 3. CZERNINA GÓRNA Stodoła Nr 7 budynek gospodarczy 4. CZERNINA GÓRNA Stodoła Nr 33 budynek gospodarczy 5. CZERNINA GÓRNA Stodoła Nr 35 budynek gospodarczy 6. CZERNINA GÓRNA Stodoła budynek gospodarczy 1. GLINKA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. GLINKA Kościół fil. św. Marcina kościół a. Glinka Cmentarz cmentarz 3. GLINKA Cmentarz poewangelicki wśród pól cmentarz 4. GLINKA Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Glinka Pałac pałac b. Glinka Brama wjazdowa inny c. Glinka Oficyna pałacowa wsch. budynek mieszkalny d. Glinka Oficyna pałacowa zach. budynek mieszkalny e. Glinka Obora i spichlerz budynek gospodarczy f. Glinka Obora I budynek gospodarczy g. Glinka Obora II budynek gospodarczy h. Glinka Park pałacowy park 5. GLINKA Dom mieszkalny Nr 14 budynek mieszkalny 6. GLINKA Dom mieszkalny Nr 18 budynek mieszkalny a. Glinka Stodoła Nr 18 budynek gospodarczy 210
7. GLINKA Dom mieszkalny Nr 27 budynek mieszkalny 8. GLINKA Dom mieszkalny Nr 32 budynek mieszkalny 9. GLINKA Dom mieszkalny Nr 38 budynek mieszkalny a. Glinka Brama wjazdowa inny 10. GLINKA Dom mieszkalny Nr 39 budynek mieszkalny 1. GOLA GÓROWSKA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. GOLA GÓROWSKA Cmentarz poewangelicki poza wsią cmentarz 1. GÓRA Zespół budowlany i założenie urbanistyczne miasta 2. GÓRA Historyczny układ urbanistyczny 3. GÓRA Kościół par. św. Katarzyny Aleksandryjskiej ul. Ściegiennego obszar obszar kościół a. Góra Cmentarz przykościelny cmentarz b. Góra Plebania ul. Ściegiennego 29 plebania 4. GÓRA Kościół cmentarny Bożego kościół Ciała a. Góra Cmentarz parafialny pn.-wsch. część cmentarz miasta b. Góra Kaplica grobowa kaplica 5. GÓRA Cmentarz żołnierzy ul. Wrocławska cmentarz radzieckich 6. GÓRA Cmentarz poewangelicki ul. Mickiewicza cmentarz 7. GÓRA Cmentarz żydowski ul. Lipowa cmentarz 8. GÓRA Pierścień murów obronnych mury obronne a. Góra Wieża Bramy Głogowskiej ul. Głogowska mury obronne 9. GÓRA Zespół stacji PKP: zespół a. Góra Dworzec ul. Dworcowa 34 dworzec b. Góra Parowozownia ul. Zielona przemysłowy c. Góra Wodociągowa wieża ciśnień koło parowozowni przemysłowy d. Góra Budynek mieszkalny koło parowozowni budynek mieszkalny e. Góra Nastawnia z wyposażeniem przemysłowy GS1 f. Góra Nastawnia z wyposażeniem przemysłowy GS2 10. GÓRA Dom mieszkalny, ob. ul. Armii Krajowej 1 budynek mieszkalny siedziba PKO 11. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 3 budynek mieszkalny 12. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 5 budynek mieszkalny 13. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 7 budynek mieszkalny 14. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 9 budynek mieszkalny 15. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 11 budynek mieszkalny 16. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 13 budynek mieszkalny 211
17. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 14 budynek mieszkalny 18. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 15 budynek mieszkalny 19. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 16 budynek mieszkalny 20. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 17 budynek mieszkalny 21. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 18 budynek mieszkalny 22. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 20 budynek mieszkalny 23. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 21 budynek mieszkalny 24. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 26 budynek mieszkalny 25. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 28 budynek mieszkalny 26. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 30 budynek mieszkalny 27. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 31 budynek mieszkalny 28. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 32 budynek mieszkalny 29. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 33 budynek mieszkalny 30. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 34 budynek mieszkalny 31. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 35/37 budynek mieszkalny 32. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 38 budynek mieszkalny 33. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej / 39 budynek mieszkalny Zamenhoffa 4 34. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 40 budynek mieszkalny 35. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 41 budynek mieszkalny 36. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 42 budynek mieszkalny 37. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 43 budynek mieszkalny 38. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 45 budynek mieszkalny 39. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 46 budynek mieszkalny 40. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 47 budynek mieszkalny 41. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 49 budynek mieszkalny 42. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Krajowej 63 budynek mieszkalny 43. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Polskiej 3/5 budynek mieszkalny 44. GÓRA Dom mieszkalny ul. Armii Polskiej 7/9 budynek mieszkalny 45. GÓRA Rzeźnia: ul. Armii Polskiej 10 przemysłowy a. Góra Budynek administracyjny ul. Armii Polskiej 20 budynek administracyjny b. Góra Hala uboju ul. Armii Polskiej przemysłowy 46. GÓRA Łaźnia Miejska ul. Armii Polskiej 11 publiczny 47. GÓRA Dom Kultury, d. hala ul. Armii Polskiej 13 publiczny sportowa 48. GÓRA Dom administracyjny (przyfabryczny) ul. Armii Polskiej 14 budynek administracyjny 49. GÓRA Dom mieszkalny, d. ul. Armii Polskiej 15 budynek mieszkalny strzelnica 50. GÓRA Warsztaty Zespołu Szkół ul. Armii Polskiej zespół Zawodowych: a. GÓRA Budynek warsztatów I ul. Armii Polskiej budynek gospodarczy b. Góra Budynek warsztatów II ul. Armii Polskiej budynek gospodarczy 51. GÓRA Wodociągowa wieża ciśnień ul. Armii Polskiej / ul. Hirszfelda przemysłowy 212
52. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 1 budynek mieszkalny Westerplatte 53. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 2 budynek mieszkalny Westerplatte 54. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 9/7 budynek mieszkalny Westerplatte 55. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 8/10 budynek mieszkalny Westerplatte 56. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 12/14 budynek mieszkalny Westerplatte 57. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bohaterów 16 budynek mieszkalny Westerplatte 58. GÓRA Dom mieszkalny, ob. ul. Bojowników o 1 budynek mieszkalny Ośrodek Pomocy Społecznej Wolność i Demokrację 59. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bojowników / ul. 2 budynek mieszkalny Ściegiennego 1 60. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bojowników 3 budynek mieszkalny 61. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bojowników 4 budynek mieszkalny 62. GÓRA Bank Spółdzielczy ul. Bojowników 5 publiczny 63. GÓRA Dom mieszkalny ul. Bojowników 7 budynek mieszkalny 64. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 2 budynek mieszkalny Chrobrego 65. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 3 budynek mieszkalny Chrobrego 66. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 4 budynek mieszkalny Chrobrego 67. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 5 budynek mieszkalny Chrobrego 68. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 6 budynek mieszkalny Chrobrego 69. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 7 budynek mieszkalny Chrobrego 70. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 8 budynek mieszkalny Chrobrego 71. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 9 budynek mieszkalny Chrobrego 72. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 10 budynek mieszkalny Chrobrego 73. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 11 budynek mieszkalny Chrobrego 74. GÓRA Bank NBP Pl. Bolesława 12 publiczny Chrobrego 75. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 13 budynek mieszkalny Chrobrego 76. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 14 budynek mieszkalny Chrobrego 77. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 15 budynek mieszkalny Chrobrego 78. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 16 budynek mieszkalny Chrobrego 79. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 22 budynek mieszkalny 213
Chrobrego a. Góra Budynek warsztatów I Pl. Bolesława 22 budynek gospodarczy Chrobrego 80. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 25 budynek mieszkalny Chrobrego 81. GÓRA Dom mieszkalny Pl. Bolesława 26 budynek mieszkalny Chrobrego 82. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego/ 9 budynek mieszkalny ul. Mała 16 83. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 10 budynek mieszkalny 84. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 11 budynek mieszkalny 85. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 12 budynek mieszkalny 86. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 13 budynek mieszkalny 87. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 14 budynek mieszkalny 88. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 15 budynek mieszkalny 89. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 16 budynek mieszkalny 90. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 18 budynek mieszkalny 91. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dąbrowskiego 20 budynek mieszkalny 92. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 1 budynek mieszkalny 93. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 4 budynek mieszkalny 94. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 8 budynek mieszkalny 95. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 10 budynek mieszkalny 96. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 11 budynek mieszkalny 97. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 12 budynek mieszkalny 98. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 13 budynek mieszkalny 99. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 14 budynek mieszkalny 100. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 15 budynek mieszkalny 101. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 20 budynek mieszkalny 102. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 22 budynek mieszkalny 103. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 24 budynek mieszkalny 104. GÓRA Dom mieszkalny ul. Dworcowa 30 budynek mieszkalny 105. GÓRA Magazyn GS ul. Dworcowa obok magazyn nr 30 106. GÓRA Cukrownia Góra Śląska ul. Dworcowa 36 przemysłowy a. Góra Główny budynek ul. Dworcowa 36 przemysłowy produkcyjny nr 1 b. Góra Dom mieszkalny nr 4, ob. ul. Dworcowa 36 budynek mieszkalny budynek administracyjny c. Góra Dom mieszkalny ul. Dworcowa 36 budynek mieszkalny d. Góra Dom mieszkalny ul. Dworcowa 38 budynek mieszkalny 107. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 3 budynek mieszkalny 108. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 4 budynek mieszkalny 109. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 5 budynek mieszkalny 110. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 6 budynek mieszkalny 111. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 7 budynek mieszkalny 112. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 8 budynek mieszkalny 214
113. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 9 budynek mieszkalny 114. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 10 budynek mieszkalny 115. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 11 budynek mieszkalny 116. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 12 budynek mieszkalny 117. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 14 budynek mieszkalny 118. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 15 budynek mieszkalny 119. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 17 budynek mieszkalny 120. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 18 budynek mieszkalny 121. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 19 budynek mieszkalny 122. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 20 budynek mieszkalny 123. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 21 budynek mieszkalny 124. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 22 budynek mieszkalny 125. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 23 budynek mieszkalny 126. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 24 budynek mieszkalny 127. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 25 budynek mieszkalny 128. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 26 budynek mieszkalny 129. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 28 budynek mieszkalny 130. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 30 budynek mieszkalny 131. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 32 budynek mieszkalny 132. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 34 budynek mieszkalny 133. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 36 budynek mieszkalny 134. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głogowska 47 budynek mieszkalny 135. GÓRA Dom mieszkalny ul. Głowackiego 2 budynek mieszkalny 136. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 2 budynek mieszkalny 137. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 3 budynek mieszkalny 138. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 4 budynek mieszkalny 139. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 7 budynek mieszkalny 140. GÓRA Szpital ul. Hirszfelda 8 publiczny 141. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 9 budynek mieszkalny 142. GÓRA Willa, ob. RTG ul. Hirszfelda 10 budynek mieszkalny 143. GÓRA Willa, ob. Dyrekcja ZOZ ul. Hirszfelda 10a budynek mieszkalny 144. GÓRA Dom mieszkalny ul. Hirszfelda 11 budynek mieszkalny 145. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kochanowskiego 3/5 budynek mieszkalny 146. GÓRA Dom mieszkalny (4 obiekty) ul. Kochanowskiego 6/8/10/12 budynek mieszkalny 147. GÓRA Dom mieszkalny (4 obiekty) ul. Kochanowskiego 7/9/11/13 budynek mieszkalny 148. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kochanowskiego 20 budynek mieszkalny 149. GÓRA Dom mieszkalny ul. Konopnickiej 3 budynek mieszkalny 150. GÓRA Dom mieszkalny ul. Konopnickiej 5 budynek mieszkalny 151. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościelna 31 budynek mieszkalny 152. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 6 budynek mieszkalny 153. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 7 budynek mieszkalny 154. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 8 budynek mieszkalny 215
155. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 9 budynek mieszkalny 156. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 11 budynek mieszkalny 157. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 11a budynek mieszkalny 158. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 14 budynek mieszkalny 159. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 15 budynek mieszkalny 160. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 17 budynek mieszkalny 161. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 22 budynek mieszkalny 162. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 23 budynek mieszkalny 163. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 25 budynek mieszkalny 164. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 27 budynek mieszkalny 165. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 29 budynek mieszkalny 166. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 31 budynek mieszkalny 167. GÓRA Dom mieszkalny, ob. ul. Kościuszki 33 budynek mieszkalny internat LO 168. GÓRA Dom mieszkalny, ob. ul. Kościuszki 35 budynek mieszkalny internat LO 169. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 37 budynek mieszkalny 170. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 41 budynek mieszkalny 171. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 43 budynek mieszkalny 172. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 45 budynek mieszkalny 173. GÓRA Dom mieszkalny ul. Kościuszki 47 budynek mieszkalny 174. GÓRA Wiatrak - młyn ul. Kwiatowa (d. wiatrak Sikorskiego 25) 175. GÓRA Dom mieszkalny ul. Leśna 5 budynek mieszkalny 176. GÓRA Dom mieszkalny ul. Leśna 7 budynek mieszkalny 177. GÓRA Dom mieszkalny ul. Leśna 9 budynek mieszkalny 178. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 2 budynek mieszkalny 179. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 4 budynek mieszkalny 180. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 6 budynek mieszkalny 181. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 8 budynek mieszkalny 182. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada / ul. 9 budynek mieszkalny Mała 6 183. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 10 budynek mieszkalny 184. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 11 budynek mieszkalny 185. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 14 budynek mieszkalny 186. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 17 budynek mieszkalny 187. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 18 budynek mieszkalny 188. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 20 budynek mieszkalny 189. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 22 budynek mieszkalny 190. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 24 budynek mieszkalny 191. GÓRA Dom mieszkalny ul. 11 Listopada 26 budynek mieszkalny 192. GÓRA Dom mieszkalny ul. Łąkowa 3 budynek mieszkalny 193. GÓRA Dom mieszkalny ul. Łąkowa 4 budynek mieszkalny 194. GÓRA Dom mieszkalny ul. Łąkowa 5 budynek mieszkalny a. Góra Stodoła ul. Łąkowa 5 budynek gospodarczy 216
195. GÓRA Dom mieszkalny ul. Mała 23 budynek mieszkalny 196. GÓRA Budynek Urzędu Miasta ul. Mickiewicza 1 publiczny 197. GÓRA Dom mieszkalny ul. Mickiewicza 2 budynek mieszkalny 198. GÓRA Dom mieszkalny ul. Mickiewicza 3 budynek mieszkalny 199. GÓRA Dom mieszkalny ul. Mickiewicza 9 budynek mieszkalny 200. GÓRA Dom mieszkalny ul. Mickiewicza 11 budynek mieszkalny 201. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 2 budynek mieszkalny 202. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 3 budynek mieszkalny 203. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 4 budynek mieszkalny 204. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 5 budynek mieszkalny 205. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 7 budynek mieszkalny 206. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 8 budynek mieszkalny 207. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 9 budynek mieszkalny 208. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 10 budynek mieszkalny 209. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 11 budynek mieszkalny 210. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 12 budynek mieszkalny 211. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 13 budynek mieszkalny 212. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 14 budynek mieszkalny 213. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 16 budynek mieszkalny 214. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 18 budynek mieszkalny 215. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 19 budynek mieszkalny 216. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 20 budynek mieszkalny 217. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 21 budynek mieszkalny 218. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 22 budynek mieszkalny 219. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 23 budynek mieszkalny 220. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 24 budynek mieszkalny 221. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 25 budynek mieszkalny 222. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 26 budynek mieszkalny 223. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 27 budynek mieszkalny 224. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 28 budynek mieszkalny 225. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 29 budynek mieszkalny 226. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 31 budynek mieszkalny 227. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 31a budynek mieszkalny 228. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 32 budynek mieszkalny 229. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 33 budynek mieszkalny 230. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 34 budynek mieszkalny 231. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 36 budynek mieszkalny 232. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 38 budynek mieszkalny 233. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 40 budynek mieszkalny 234. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 42a budynek mieszkalny 235. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 44 budynek mieszkalny 236. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 46 budynek mieszkalny 237. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 48 budynek mieszkalny 217
238. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 50 budynek mieszkalny 239. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 52 budynek mieszkalny 240. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 54 budynek mieszkalny 241. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 56 budynek mieszkalny 242. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 58 budynek mieszkalny 243. GÓRA Dom mieszkalny ul. Piłsudskiego 60 budynek mieszkalny 244. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 3 budynek mieszkalny 245. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 9 budynek mieszkalny 246. GÓRA Dom mieszkalny,ob.usc ul. Podwale 10 budynek mieszkalny 247. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 11 budynek mieszkalny 248. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 12 budynek mieszkalny 249. GÓRA Dom Merkury ul. Podwale 16 publiczny 250. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 17 budynek mieszkalny 251. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale / ul. 19 budynek mieszkalny Dworcowa 5 252. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 20 budynek mieszkalny 253. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 21 budynek mieszkalny 254. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale obok nr budynek mieszkalny 21 255. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 23 budynek mieszkalny 256. GÓRA Dom ul. Podwale 24 budynek mieszkalny mieszkalny,ob.powiatowy Urząd Pracy 257. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 25 budynek mieszkalny 258. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 28 budynek mieszkalny 259. GÓRA Poczta ul. Podwale 33 publiczny 260. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 34 budynek mieszkalny 261. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 35 budynek mieszkalny 262. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 37 budynek mieszkalny 263. GÓRA Restauracja Syrena ul. Podwale 41 publiczny 264. GÓRA Dom mieszkalny ul. Podwale 43 budynek mieszkalny 265. GÓRA Zakład Automatyki ELMECH ul. Podwale 47 przemysłowy (d. mleczarnia) 266. GÓRA Zespół gazowni miejskiej: ul. Podwale 49 zespół a. Góra Budynek rozdzielni gazu ul. Podwale 49 przemysłowy b. Góra Budynek piecowni i ul. Podwale 49 przemysłowy aparatowni 267. GÓRA Willa ul. Podwale 51 budynek mieszkalny 268. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 1/3 budynek mieszkalny 269. GÓRA Gimnazjum nr 2 i Szkoła ul. Poznańska 2 szkoła Podstawowa nr 3, d. szkoła katolicka 270. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 5 budynek mieszkalny 271. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 6 budynek mieszkalny 272. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 7 budynek mieszkalny 273. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 8 budynek mieszkalny 218
274. GÓRA Dom mieszkalny ul. Poznańska 6 budynek mieszkalny 275. GÓRA Willa ul. Poznańska 8 budynek mieszkalny 276. GÓRA Willa ul. Reymonta 16 budynek mieszkalny 277. GÓRA Willa ul. Reymonta 23 budynek mieszkalny 278. GÓRA Willa ul. Reymonta 31 budynek mieszkalny 279. GÓRA Dom mieszkalny ul. Sikorskiego (róg 1/3 budynek mieszkalny ul. Reymonta 2) 280. GÓRA Dom mieszkalny ul. Sikorskiego 11 budynek mieszkalny 281. GÓRA Dom mieszkalny ul. Sikorskiego 23 budynek mieszkalny 282. GÓRA Dom mieszkalny ul. Słowackiego 5 budynek mieszkalny 283. GÓRA Dom mieszkalny ul. Słowackiego 9 budynek mieszkalny 284. GÓRA Dom mieszkalny ul. Słowackiego 14 budynek mieszkalny 285. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 1 budynek mieszkalny 286. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 3 budynek mieszkalny 287. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 4 budynek mieszkalny 288. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 6 budynek mieszkalny 289. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 7 budynek mieszkalny 290. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 8 budynek mieszkalny 291. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 9 budynek mieszkalny 292. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 10 budynek mieszkalny 293. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 11 budynek mieszkalny 294. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 12 budynek mieszkalny 295. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 13 budynek mieszkalny 296. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 14 budynek mieszkalny a. Góra Budynek gospodarczy ul. Starogórska 14 budynek gospodarczy 297. GÓRA Dom mieszkalny, ob.zgkim ul. Starogórska 15 budynek mieszkalny a. Góra Wieża ul. Starogórska 15 inny 298. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 17 budynek mieszkalny 299. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 19 budynek mieszkalny a. Góra Mur od ul. Kościuszki ogrodzenie 300. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 20 budynek mieszkalny 301. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 21 budynek mieszkalny 302. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 22 budynek mieszkalny 303. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 23 budynek mieszkalny 304. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 24 budynek mieszkalny 305. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 26 budynek mieszkalny 306. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 27 budynek mieszkalny 307. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 28 budynek mieszkalny 308. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 29 budynek mieszkalny 309. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 30 budynek mieszkalny 310. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 31 budynek mieszkalny 311. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 33 budynek mieszkalny a. Góra Budynek gospodarczy ul. Starogórska 33 budynek gospodarczy 219
312. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 34 budynek mieszkalny 313. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 35 budynek mieszkalny a. Góra Budynek gospodarczy ul. Starogórska 35 budynek gospodarczy 314. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 36 budynek mieszkalny 315. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 37 budynek mieszkalny 316. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 38 budynek mieszkalny 317. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 40 budynek mieszkalny a. Góra Budynek gospodarczy ul. Starogórska 40 budynek gospodarczy 318. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 41 budynek mieszkalny 319. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 42 budynek mieszkalny 320. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 44 budynek mieszkalny 321. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 46 budynek mieszkalny 322. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 48 budynek mieszkalny 324. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 50 budynek mieszkalny 325. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 56 budynek mieszkalny 326. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 58 budynek mieszkalny 327. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 60 budynek mieszkalny 328. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 62 budynek mieszkalny 329. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 64 budynek mieszkalny 330. GÓRA Dom mieszkalny ul. Starogórska 70 budynek mieszkalny 331. GÓRA Dom mieszkalny ul. Staromiejska 1 budynek mieszkalny 332. GÓRA Dom mieszkalny ul. Staromiejska 2 budynek mieszkalny 333. GÓRA D. więzienie ul. Staromiejska publiczny 334. GÓRA Harcówka ul. Staromiejska publiczny 335. GÓRA Liceum Ogólnokształcące ul. Szkolna 1 1 szkoła 336. GÓRA Szkoła Podstawowa ul. Szkolna 2 2 szkoła 337. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 6 budynek mieszkalny 338. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 7 budynek mieszkalny 339. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 7a budynek mieszkalny 340. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 8 budynek mieszkalny 341. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 11 budynek mieszkalny 342. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 13 budynek mieszkalny 343. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 15 budynek mieszkalny 344. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 17 budynek mieszkalny 345. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 19 budynek mieszkalny 346. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 21 budynek mieszkalny 347. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 23 budynek mieszkalny 348. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 25 budynek mieszkalny 349. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 27 budynek mieszkalny 350. GÓRA Dom mieszkalny, d. szkoła ul. Ściegiennego 31 budynek mieszkalny parafialna 351. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 36 budynek mieszkalny 352. GÓRA Dom mieszkalny ul. Ściegiennego 38 budynek mieszkalny 353. GÓRA Dom mieszkalny ul. Targowa 1 budynek mieszkalny 220
354. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 3/5 budynek mieszkalny 355. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 4 budynek mieszkalny a. Góra Magazyn ul. Tylna 4a magazyn 356. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 6 budynek mieszkalny 357. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna / ul. 8 budynek mieszkalny Głowackiego 358. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 10 budynek mieszkalny 359. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 11 budynek mieszkalny 360. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 12 budynek mieszkalny 361. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 15 budynek mieszkalny 362. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 19 budynek mieszkalny 363. GÓRA Dom mieszkalny ul. Tylna 21 budynek mieszkalny 364. GÓRA Stodoła ul. Tylna / ul. budynek gospodarczy Głowackiego 365. GÓRA Willa ul. Wiosny Ludów 1 budynek mieszkalny 367. GÓRA Dom mieszkalny( + relikt wieży, tzw. Bramy Polskiej) ul. Wrocławska 1 budynek mieszkalny 368. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 2 budynek mieszkalny 369. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 3 budynek mieszkalny 370. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 7 budynek mieszkalny 371. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 8 budynek mieszkalny 372. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 9 budynek mieszkalny 373. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 10 budynek mieszkalny 374. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 11 budynek mieszkalny 375. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 12 budynek mieszkalny 376. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 14 budynek mieszkalny 377. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 18 budynek mieszkalny 378. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 20 budynek mieszkalny 379. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 22 budynek mieszkalny 380. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 23 budynek mieszkalny 381. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 24 budynek mieszkalny 382. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 25 budynek mieszkalny 383. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 26 budynek mieszkalny 384. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 27 budynek mieszkalny 385. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 28 budynek mieszkalny 386. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 29 budynek mieszkalny 387. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 30 budynek mieszkalny 388. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 31 budynek mieszkalny 389. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 32 budynek mieszkalny 390. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 33 budynek mieszkalny 391. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 34 budynek mieszkalny 392. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 36 budynek mieszkalny 393. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 37 budynek mieszkalny 221
394. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 38 budynek mieszkalny 395. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 39 budynek mieszkalny 396. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 40 budynek mieszkalny 397. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 41 budynek mieszkalny 398. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 42 budynek mieszkalny 399. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 43 budynek mieszkalny 400. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 44 budynek mieszkalny 401. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 45 budynek mieszkalny 402. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 46 budynek mieszkalny 403. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 48 budynek mieszkalny 404. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 49 budynek mieszkalny 405. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 50 budynek mieszkalny 406. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 51 budynek mieszkalny 407. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 53 budynek mieszkalny 408. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 55 budynek mieszkalny 409. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 56 budynek mieszkalny 410. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 57 budynek mieszkalny 411. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 58 budynek mieszkalny 412. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 59 budynek mieszkalny 413. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 60 budynek mieszkalny 414. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 61 budynek mieszkalny 415. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 63 budynek mieszkalny 416. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 65 budynek mieszkalny 417. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 67 budynek mieszkalny 418. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 69 budynek mieszkalny 419. GÓRA Dom mieszkalny ul. Wrocławska 71 budynek mieszkalny 420. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 1 budynek mieszkalny 421. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 2 budynek mieszkalny 422. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 11 budynek mieszkalny 423. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 13 budynek mieszkalny 424. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 14 budynek mieszkalny 425. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 15 budynek mieszkalny 426. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 16 budynek mieszkalny 427. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa 18 budynek mieszkalny 428. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zamenhoffa / róg budynek mieszkalny ul. Piłsudskiego 17 429. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zaułek 2 budynek mieszkalny 430. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zaułek / ul. 3 budynek mieszkalny Ściegiennego 9 a. Góra Budynek gospodarczy ul. Zaułek 3 budynek gospodarczy 431. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 1 budynek mieszkalny a. Góra Budynek gospodarczy ul. Zielona 1 budynek gospodarczy 432. GÓRA Zespół młyna: ul. Zielona 2 zespół a. Góra Młyn ul. Zielona 2 młyn 222
b. Góra Dom mieszkalny ul. Zielona 2 budynek mieszkalny c. Góra Budynek gospodarczy ul. Zielona 2 budynek gospodarczy 433. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 3 budynek mieszkalny 434. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 4 budynek mieszkalny 435. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 5 budynek mieszkalny 436. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 6 budynek mieszkalny 437. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 7 budynek mieszkalny 438. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 8 budynek mieszkalny 439. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 10 budynek mieszkalny 440. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 11 budynek mieszkalny 441. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 13 budynek mieszkalny 442. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 15 budynek mieszkalny 443. GÓRA Dom mieszkalny ul. Zielona 17 budynek mieszkalny 444. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 2 budynek mieszkalny 445. GÓRA Dom mieszkalny, d. ul. Żeromskiego 2a budynek mieszkalny spichlerz (?) 446. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 4 budynek mieszkalny 447. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 5 budynek mieszkalny 448. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 6 budynek mieszkalny 449. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 7 budynek mieszkalny 450. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 8 budynek mieszkalny 451. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 9 budynek mieszkalny 452. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 10 budynek mieszkalny 453. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 11 budynek mieszkalny 454. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 12 budynek mieszkalny 455. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 13 budynek mieszkalny 456. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 14 budynek mieszkalny 457. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 16 budynek mieszkalny 458. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 18 budynek mieszkalny 459. GÓRA Dom mieszkalny ul. Żeromskiego 20 budynek mieszkalny 1. GRABOWNO Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. GRABOWNO Cmentarz poewangelicki cmentarz 1. JASTRZĘBIA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. JASTRZĘBIA Zespół dworsko-folwarczny: zespół dworskofolwarczny a. Jastrzębia Dwór dwór Jastrzębia Podwórze folwarczne I zespół Jastrzębia Podwórze folwarczne II: zespół b. Jastrzębia Cielętnik, stajnia budynek gospodarczy c. Jastrzębia Cielętnik budynek gospodarczy d. Jastrzębia Obora budynek gospodarczy 2. JASTRZĘBIA Dom mieszkalny Nr 2 budynek mieszkalny 223
3. JASTRZĘBIA Budynek rozdzielni przemysłowy Zakładów Energetycznych 1. KIETLÓW Historyczny układ przysiółka obszar 2. KIETLÓW Cmentarz poewangelicki na pd.-wsch. od wsi cmentarz 1. KŁODA GÓROWSKA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. KŁODA GÓROWSKA Zespół pałacowy Kłoda zespół pałacowy Mała: a. Kłoda Górowska Pałac pałac b. Kłoda Górowska Dom mieszkalny budynek mieszkalny c. Kłoda Górowska Dom mieszkalny budynek mieszkalny d. Kłoda Górowska Obora budynek gospodarczy e. Kłoda Górowska Budynek gospodarczy budynek gospodarczy f. Kłoda Górowska Park pałacowy park g. Kłoda Górowska Kaplica grobowa park pałacowy kaplica h. Kłoda Górowska Cmentarz wiejski z kaplicą park pałacowy cmentarz grobową 2. KŁODA GÓROWSKA Zespół dworsko-folwarczny Kłoda Wielka: zespół dworskofolwarczny a. Kłoda Górowska Dwór dwór b. Kłoda Górowska Oficyna Nr 17 budynek mieszkalny c. Kłoda Górowska Dom mieszkalny (dwojak) Nr 21 budynek mieszkalny d. Kłoda Górowska Obora budynek gospodarczy 1. KRUSZYNIEC Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. KRUSZYNIEC Cmentarz wiejski na zach. krańcu wsi cmentarz a. Kruszyniec Kaplica kaplica 3. KRUSZYNIEC Stodoła Nr 35 budynek gospodarczy 1. LIGOTA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. LIGOTA Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Ligota Pałac pałac b. Ligota Domek stangreta budynek mieszkalny c. Ligota Kuźnia inny d. Ligota Budynek mieszkalny budynek mieszkalny (dwojaki) e. Ligota Park pałacowy park 3. LIGOTA Szkoła Podstawowa szkoła 4. LIGOTA Stodoła Nr 36 budynek gospodarczy 1. ŁAGISZYN Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. ŁAGISZYN Cmentarz poewangelicki na pd.-wsch. krańcu cmentarz wsi 3. ŁAGISZYN Zespół folwarczny: zespół folwarczny a. Łagiszyn Brama do parku pałacowego inny 224
4. ŁAGISZYN Stodoła budynek gospodarczy 1. NOWA WIOSKA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. NOWA WIOSKA Dom mieszkalny Nr 1 budynek mieszkalny 3. NOWA WIOSKA Dom mieszkalny Nr 13 budynek mieszkalny a. Nowa Wioska Stodoła Nr 13 budynek gospodarczy 1. OSETNO Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. OSETNO Kościół par. św. Michała kościół Archanioła a. Osetno Cmentarz z kapliczkami cmentarz b. Osetno Kostnica inny c. Osetno Mur kościelny z bramą i ogrodzenie furtką 3. OSETNO Cmentarz parafialny na pd. od wsi cmentarz 4. OSETNO Cmentarz poewangelicki poza wsią cmentarz 5. OSETNO Zespół dworsko-folwarczny: Nr 39-43 zespół dworskofolwarczny a. Osetno Dwór Nr 39b dwór Osetno Podwórze folwarczne I: zespół b. Osetno Stodoła budynek gospodarczy c. Osetno Budynek wielofunkcyjny Nr 39 budynek gospodarczy d. Osetno Dom robotników Nr 39c budynek mieszkalny folwarcznych e. Osetno Stodoła Nr 39 budynek gospodarczy f. Osetno Waga inny g. Osetno Chlewnia budynek gospodarczy h. Osetno Rządcówka rządcówka i. Osetno Mur z bramą wjazdową ogrodzenie j. Osetno Brama wjazdowa na teren inny parku k. Osetno Park dworski park Osetno Podwórze folwarczne II: zespół l. Osetno Spichlerz budynek gospodarczy l. Osetno Warsztat budynek gospodarczy m. Osetno Stajnia budynek gospodarczy n. Osetno Trojak budynek mieszkalny o. Osetno Stodoła budynek gospodarczy p. Osetno Chlewnia Nr 43 budynek gospodarczy r. Osetno Budynek inwentarski I Nr 43 budynek gospodarczy s. Osetno Budynek inwentarski II Nr 43 budynek gospodarczy t. Osetno Dom robotników budynek mieszkalny folwarcznych u. Osetno Kuźnia inny 6. OSETNO Stodoła Nr 18 budynek gospodarczy 7. OSETNO Stodoła Nr 22 budynek gospodarczy 225
8. OSETNO Stodoła Nr 26 budynek gospodarczy 9. OSETNO Dom mieszkalny Nr 28 budynek mieszkalny 10. OSETNO Dom mieszkalny Nr 37 budynek mieszkalny 11. OSETNO Szopa na siano Nr 65 budynek gospodarczy 12. OSETNO Most drogowy nad rz. Stara Barycz most 13. OSETNO Most drogowy nad rz. Barycz most 14. OSETNO Most drogowy nad rz. Barycz most 15. OSETNO Most kolejowy nad rz. Barycz most 16. OSETNO Most kolejowy nad terenem most zalewowym rz. Barycz 1. RADOSŁAW Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. RADOSŁAW Kościół fil. Niepokalanego kościół Poczęcia NMP 3. RADOSŁAW Cmentarz parafialny w pd.-wsch. części wsi cmentarz 4. RADOSŁAW Dwór Nr 82 dwór 5. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 9 budynek mieszkalny 6. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 22 budynek mieszkalny a. Radosław Stodoła Nr 22 budynek gospodarczy 7. RADOSŁAW Zabudowania gospodarcze: Nr 26 zespół a. Radosław Stodoła budynek gospodarczy b. Radosław Budynek gospodarczy budynek gospodarczy 8. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 27 budynek mieszkalny 9. RADOSŁAW Stodoła Nr 30 budynek gospodarczy 10. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 39 budynek mieszkalny 11. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 47 budynek mieszkalny 12. RADOSŁAW Stodoła Nr 48 budynek gospodarczy 13. RADOSŁAW Dom mieszkalnogospodarczy Nr 76 budynek mieszkalnogospodarczy 14. RADOSŁAW Dom mieszkalnogospodarczy Nr 77 budynek mieszkalnogospodarczy 15. RADOSŁAW Dom mieszkalny Nr 78 budynek mieszkalny 16. RADOSŁAW Dom mieszkalnogospodarczy Nr 80 budynek mieszkalnogospodarczy 1. ROGÓW GÓROWSKI Historyczny układ ruralistyczny wsi obszar 2. ROGÓW GÓROWSKI Kaplica w środku wsi kaplica 3. ROGÓW GÓROWSKI Cmentarz poewangelicki wśród pól cmentarz 4. ROGÓW GÓROWSKI Dom mieszkalny Nr 32 budynek mieszkalny 5. ROGÓW GÓROWSKI Dom mieszkalny Nr 36 budynek mieszkalny 1. RYCZEŃ Historyczny układ ruralistyczny wsi 2. RYCZEŃ Cmentarz poewangelicki przy d. szkole ewang. obszar cmentarz 226
3. RYCZEŃ Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Ryczeń Pałac (ruina) pałac b. Ryczeń Rządcówka rządcówka c. Ryczeń Oficyna pałacowa budynek mieszkalny d. Ryczeń 2 oficyny mieszkalne budynek mieszkalny e. Ryczeń Obora budynek gospodarczy f. Ryczeń Spichlerz budynek gospodarczy g. Ryczeń Kuźnia inny h. Ryczeń Brama inny i. Ryczeń Pawilon ogrodowy park pałacowy inny j. Ryczeń Park pałacowy (relikt) park 4. RYCZEŃ Zespół folwarczny Dziczek: zespół folwarczny a. Ryczeń Stajnia, ob. chlewnia budynek gospodarczy b. Ryczeń Stodoła, ob. chlewnia budynek gospodarczy 1. SŁAWĘCICE Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. SŁAWĘCICE Zespół folwarczny zespół folwarczny 3. SŁAWĘCICE Dworzec dworzec a. Sławęcice Dom mieszkalny przy dworcu budynek mieszkalny 4. SŁAWĘCICE Kapliczka przydrożna Nr 27 kaplica 5. SŁAWĘCICE Dom mieszkalny Nr 28 budynek mieszkalny 6. SŁAWĘCICE Dom mieszkalny Nr 28 b budynek mieszkalny 7. SŁAWĘCICE Dom mieszkalny Nr 33 budynek mieszkalny 8. SŁAWĘCICE Stodoła przy nr 38 budynek gospodarczy 9. SŁAWĘCICE Dom mieszkalny Nr 43 budynek mieszkalny 10. SŁAWĘCICE Most drogowy nad rowem most melioracyjnym 1. STARA GÓRA Układ przestrzenny części obszar wsi 2. STARA GÓRA Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 3. STARA GÓRA Kościół fil. św. Jakuba kościół Apostoła a. Stara Góra Cmentarz cmentarz b. Stara Góra Plebania, d. zajazd, ob. dom (d. nr 192) Nr 36 plebania mieszkalny 4. STARA GÓRA Zespół folwarczny: Nr 66 zespół folwarczny a. Stara Góra Dom właściciela budynek mieszkalny b. Stara Góra Obora budynek gospodarczy c. Stara Góra Stodoła budynek gospodarczy d. Stara Góra Furtka i brama wjazdowa inny 5. STARA GÓRA Stodoła Nr 2 budynek gospodarczy 6. STARA GÓRA Dom mieszkalny, ob. Nr 26 budynek mieszkalny biblioteka 7. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 29 budynek mieszkalny 227
8. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 43 budynek mieszkalny 9. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 44 budynek mieszkalny 10. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 45 budynek mieszkalny 11. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 71 budynek mieszkalny 12. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 75 budynek mieszkalny a. Stara Góra Obora i spichlerz Nr 75 budynek gospodarczy 13. STARA GÓRA Dom mieszkalny Nr 81 budynek mieszkalny 1. STRUMIENNA Historyczny układ ruralistyczny wsi obszar 2. STRUMIENNA Cmentarz poewangelicki na zach. od wsi cmentarz 3. STRUMIENNA Dom mieszkalny Nr 13 budynek mieszkalny 4. STRUMIENNA Dom mieszkalny Nr 20 budynek mieszkalny a. Strumienna Brama Nr 20 inny 5. STRUMIENNA Dworek Nr 31 budynek mieszkalny a. Strumienna Brama Nr 31 inny 6. STRUMIENNA Dom mieszkalny Nr 34 budynek mieszkalny 7. STRUMIENNA Budka wartownika inny 1. SUŁKÓW Historyczny układ ruralistyczny wsi obszar 2. SUŁKÓW Cmentarz poewangelicki na zach. od wsi cmentarz 1. SZEDZIEC Historyczny układ obszar ruralistyczny wsi 2. SZEDZIEC Cmentarz poewangelicki na pd. od wsi cmentarz 3. SZEDZIEC Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Szedziec Pałac Nr 12 pałac b. Szedziec Dom mieszkalny budynek mieszkalny c. Szedziec Obora budynek gospodarczy d. Szedziec Stajnia i spichlerz, ob. budynek gospodarczy paszarnia e. Szedziec Gorzelnia, ob. warzelnia przemysłowy mleka f. Szedziec Park pałacowy park 4. SZEDZIEC Stodoła Nr 5 budynek gospodarczy 5. SZEDZIEC Stodoła Nr 9 budynek gospodarczy 6. SZEDZIEC Dom mieszkalny Nr 21 budynek mieszkalny 7. SZEDZIEC Zespół folwarczny Szedziec zespół folwarczny Mały 1. ŚLUBÓW Historyczny układ ruralistyczny wsi obszar 2. ŚLUBÓW Cmentarz parafialny poza wsią cmentarz 3. ŚLUBÓW Zespół pałacowy Ślubów Górny: zespół pałacowy a. Ślubów Pałac, ob. biura i mieszkania Nr 54 pałac b. Ślubów Spichlerz budynek gospodarczy c. Ślubów Obora + stajnia budynek gospodarczy 228
d. Ślubów Kaplica park pałacowy kaplica e. Ślubów Park pałacowy park 4. ŚLUBÓW Zespół folwarczny Ślubów zespół folwarczny Dolny: a. Ślubów Dwór, ob. szkoła dwór b. Ślubów Gołębnik inny c. Ślubów Park krajobrazowy park 5. ŚLUBÓW Dom mieszkalny Nr 18 budynek mieszkalny 6. ŚLUBÓW Dom mieszkalny Nr 22 budynek mieszkalny 7. ŚLUBÓW Dom mieszkalny Nr 25 budynek mieszkalny 8. ŚLUBÓW Dom mieszkalny Nr 43 budynek mieszkalny 9. ŚLUBÓW Stacja trafo transformator 1. UŁANKA Historyczny układ obszar przestrzenny przysiółka 2. UŁANKA Cmentarz poewangelicki na pn.-zach. od cmentarz przysiółka 1. WIERUSZOWICE Historyczny układ obszar przestrzenny przysiółka 2. WIERUSZOWICE Zespół folwarczny zespół folwarczny 1. WIERZOWICE MAŁE Historyczny układ obszar przestrzenny wsi 2. WIERZOWICE MAŁE Zespół folwarczny zespół folwarczny 1. WIERZOWICE Historyczny układ obszar WIELKIE przestrzenny wsi 2. WIERZOWICE Cmentarz poewangelicki na pd. krańcu wsi cmentarz WIELKIE 3. WIERZOWICE Zespół folwarczny: zespół folwarczny WIELKIE a. Wierzowice Wielkie Park dworski park Wierzowice Wielkie Podwórze gosp. I (duże): zespół folwarczny b. Wierzowice Wielkie Spichlerz z budynkiem Nr 34 budynek gospodarczy gospodarczym c. Wierzowice Wielkie Dom mieszkalny budynek mieszkalny d. Wierzowice Wielkie Budynek mieszkalnogospodarczgospodarczy budynek mieszkalno- e. Wierzowice Wielkie Stodoła budynek gospodarczy f. Wierzowice Wielkie Spichlerz (mały) budynek gospodarczy g. Wierzowice Wielkie Obora budynek gospodarczy Wierzowice Wielkie Podwórze gosp. II: zespół folwarczny h. Wierzowice Wielkie Obora Nr 25 budynek gospodarczy 1. WITOSZYCE Historyczny układ obszar przestrzenny wsi 2. WITOSZYCE Cmentarz poewangelicki wśród pól cmentarz 3. WITOSZYCE Zespół pałacowy: zespół pałacowy a. Witoszyce Pałac pałac b. Witoszyce Park pałacowy park c. Witoszyce Oranżeria park inny 229
d. Witoszyce Dom ogrodnika park budynek mieszkalny Witoszyce Zespół folwarczny: zespół folwarczny e. Witoszyce Brama wjazdowa inny f. Witoszyce Dom mieszkalny, ob. budynek mieszkalny magazyn i biura g. Witoszyce Dom mieszkalny budynek mieszkalny h. Witoszyce Kuźnia inny i. Witoszyce Stodoła i obora budynek gospodarczy j. Witoszyce Obora budynek gospodarczy k. Witoszyce Gorzelnia przemysłowy l. Witoszyce Stodoła budynek gospodarczy 4. WITOSZYCE Dom mieszkalny Nr 2 budynek mieszkalny 5. WITOSZYCE Dom mieszkalny Nr 9 budynek mieszkalny 6. WITOSZYCE Dom mieszkalny Nr 60 budynek mieszkalny 1. ZAWIEŚCICE Historyczny układ obszar przestrzenny wsi 2. ZAWIEŚCICE Zespół folwarczny: zespół folwarczny a. Zawieścice Spichlerz budynek gospodarczy b. Zawieścice Park krajobrazowy park 3. ZAWIEŚCICE Wiatrak wiatrak 230
13.2 Raport z badań ilościowych Charakterystyka osób badanych W badaniu na temat rewitalizacji miasta Góra wzięły udział 274 osoby. Wśród respondentów 50, 4% stanowiły kobiety, a pozostałe 49,6% stanowili mężczyźni. Wykres 20. Płeć respondentów Ankietowani byli w różnym wieku. W badaniu najliczniejszą, grupę stanowiły osoby w wieku 45 54 lata. W tym przedziale wiekowym znalazło się 29,5% badanych. Najmniejszą grupę respondentów 3,3% stanowiły osoby najmłodsze. Wykres 21. Wiek respondentów 231
Wśród osób biorących udział w badaniu 56,2% zadeklarowało, iż posiada wykształcenie zawodowe. Ankietowani z wykształceniem wyższym stanowili 30,3% badanych. Wykształcenie wyższe podstawowe/ gimnazjalne posiadało 8,4% ankietowanych. Osoby z wykształceniem średnim stanowiły 5,1% respondentów. Wykres 22. Wykształcenie respondentów Wśród respondentów 68,2% stanowiły osoby w związku małżeńskim. Wśród osób biorących udział w badaniu 5,8% zadeklarowało, iż jest stanu wolnego, a 7,7% jest w związku nieformalnym. Osoby owdowiałe stanowiły 7,7% badanych. Za rozwiedzionych podało się 10,6%. Wykres 23. Stan cywilny respondentów 232
Wyniki badania Postulowane obszary rewitalizacji na terenie miejscowości Góra Pierwsza część badania miała na celu ukazanie obszarów miasta, które zdaniem mieszkańców, powinny zostać zrewitalizowane. Respondenci mogli wskazać trzy obszary, które w ich opinii powinny zostać poddane procesowi rewitalizacji. Wykres oraz tabela poniżej przedstawiają łączną liczbę odpowiedzi badanych, wyrażoną w procentach. Zestawienie najczęściej podawanych obszarów przedstawione zostało na wykresie. Uzupełnieniem wykresu jest tabela. Najczęściej podawanymi przez badanych obszarami był Rynek i jego okolice, ul. Narutowicza, ul. Wrocławska, ul. Piłsudskiego, Rynek, ul. Zamenhoffa oraz ul. Dworcowa. Wykres 24. Najczęściej wskazywane obszary, które powinny być poddane procesowi rewitalizacji 233
Tabela 99. Lista obszarów, które powinny być poddane procesowi rewitalizacji Lp. Obszar Liczba wskazań Procent Rynek, okolice rynku 40,2% Rynek, okolice 1 rynku 2 Narutowicza 5,5% Narutowicza 3 Wrocławska 4,7% Wrocławska 4 Piłsudskiego 4,4% Piłsudskiego 5 Zamenhoffa 3,7% Zamenhoffa 6 Dworcowa 3,3% Dworcowa 7 Reymonta 3,3% Reymonta 8 Armii Krajowej 3,0% Armii Krajowej 9 Kościuszki 2,9% Kościuszki 10 Starogórska 2,6% Starogórska 11 Poznańska 2,6% Poznańska 12 Mała 2,5% Mała 13 Glogowska 2,2% Glogowska 14 Ściegiennego 1,9% Ściegiennego 15 Tylna 1,9% Tylna 16 Wolności 1,5% Wolności 17 Mickiewicza 1,5% Mickiewicza 18 Zielona 1,5% Zielona 19 Hirszfelda 1,5% Hirszfelda 20 Żeromskiego 1,5% Żeromskiego 21 Targowa 1,5% Targowa 22 Całe miasto 1,2% Całe miasto 23 Okolice muru obronnego 1,2% Okolice muru obronnego 24 Kazimierza Wielkiego 1,2% Kazimierza Wielkiego 25 Armii Polskiej 1,1% Armii Polskiej 26 Lipowa 1,1% Lipowa 27 Wierzbowa 1,1% Wierzbowa 28 Szkolna 1,1% Szkolna 29 W pobliżu stadionu 1,1% W pobliżu stadionu 30 Mieszka 0,8% Mieszka 31 Okolice parku 0,8% Okolice parku 32 Cisowa 0,8% Cisowa 33 Kajęcin 0,8% Kajęcin 34 Staromłyńska 0,7% Staromłyńska 35 Błotna 0,7% Błotna 36 Jodłowa 0,7% Jodłowa 37 0,4% Jagiellonów 234
38 Dębowa 0,4% Dębowa 39 Rynek, okolice rynku 40,2% Rynek, okolice rynku 40 Narutowicza 5,5% Narutowicza 41 Wrocławska 4,7% Wrocławska 42 Piłsudskiego 4,4% Piłsudskiego 43 Zamenhoffa 3,7% Zamenhoffa 44 Dworcowa 3,3% Dworcowa 45 Reymonta 3,3% Reymonta W następnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o wskazanie jednego miejsca, które ich zdaniem w pierwszej kolejności należy poddać procesowi rewitalizacji. Obszary wskazane przez badanych w pierwszym jak i drugim pytaniu są do siebie zbliżone. Zdaniem ankietowanych obszarami wymagającymi rewitalizacji w pierwszej kolejności jest Rynek/ okolice rynku/ jego boczne ulice, oraz ulice: Jagiellońska, Piłsudskiego, Reymonta, Dworcowa. 235
Wykres 25. Najczęściej wskazywane obszary, które powinny być poddane procesowi rewitalizacji w pierwszej kolejności 236
Tabela 100. Lista obszarów, które powinny być poddane procesowi rewitalizacji w pierwszej kolejności Lp. Obszar Liczba wskazań Procent 1 Boczne ulice Rynku/Rynek 19,5% Boczne ulice Rynku/Rynek 2 Narutowicza 5,4% Narutowicza 3 Jagiellońska 4,4% Jagiellońska 4 Piłsudskiego 4,0% Piłsudskiego 5 Reymonta 3,6% Reymonta 6 Dworcowa 3,3% Dworcowa 7 Kościuszki 3,0% Kościuszki 8 Głogowska 2,6% Głogowska 9 Starogórska 2,6% Starogórska 10 Armii Krajowej 2,5% Armii Krajowej 11 Mała 2,2% Mała 12 Tylna 2,2% Tylna 13 Poznańska 1,8% Poznańska 14 Targowa 1,8% Targowa 15 Okolice stadionu/boiska 1,5% Okolice stadionu/boiska 16 Piastów 1,5% 17 Mickiewicza 1,5% Mickiewicza 18 Ściegiennego 1,5% Ściegiennego 19 Całe miasto 1,2% Całe miasto 20 Armii Polskiej 1,1% Armii Polskiej 21 Kajęcin 1,1% Kajęcin 22 Mieszka I 1,1% Mieszka I 23 Przylesie 1,1% Przylesie 24 Sędziwojowice 1,1% Sędziwojowice 25 Błotna 1,1% Błotna 26 Okolice muru obronnego 0,8% Okolice muru obronnego 27 Hirszfelda 0,7% Hirszfelda 28 Jodłowa 0,7% Jodłowa 29 Lipowa 0,7% Lipowa 30 Sportowa 0,7% Sportowa 31 Szkolna 0,7% Szkolna 32 Jagiellonów 0,4% Jagiellońska 33 Kazimierza Wielkiego 0,4% Kazimierza Wielkiego 34 Okolice parku/park 0,4% Okolice parku/park 35 Osiedle Kazimierza 0,4% Osiedle Kazimierza 237
36 Poznańska 0,4% Poznańska 37 Cisowa 0,4% Cisowa 38 Dębowa 0,4% Dębowa 39 Kazimierza Wielkiego 0,4% Kazimierza Wielkiego 40 Platanowa 0,4% Platanowa Respondenci określili także, swój związek z terenem wskazanym jako priorytetowy pod kątem rewitalizacji. Respondenci w 75,2% przypadków odpowiedzieli, iż jest to ich miejsce zamieszkania. Miejsce pracy stanowiło 2,9% odpowiedzi oraz bycie klientem 2,9%. Wśród pozostałych czynników znalazło się także miejsce wypoczynku 1,1%% oraz miejsce prowadzenia własnej działalności gospodarczej 1,5%. Pozostała część odpowiedzi 16,7% wskazywała na to, iż miejsce, które respondenci wskazali jako pierwsze, które należy poddać procesowi rewitalizacji jest miejscem gdzie odwiedzają krewnych lub znajomych. Wykres 26. Związek respondentów z terenem wskazanym jako priorytetowy pod kątem rewitalizacji Osoby, które podały Rynek i okolice jako teren priorytetowy pod kątem rewitalizacji najczęściej podawały, iż są związane z tym miejscem poprzez inne przyczyny (37,7%) miejsce rekreacji, wypoczynku (35,9%), oraz ze względu na swoje miejsce zamieszkania (11,3%). 238
Wykres 27. Związek respondentów z terenem wskazanym jako priorytetowy pod kątem rewitalizacji Rynek, boczne ulice Rynku Respondenci, którzy podali ul. Narutowicza, jako teren najbardziej potrzebujący odbudowy, najczęściej odpowiadali, iż są związani z tym obszarem ze względu na miejsce zamieszkania (92,8%) oraz miejsce pracy (7,2%). Wykres 28. Związek respondentów z terenem wskazanym jako jeden z priorytetowych pod kątem rewitalizacji - ul. Narutowicza 239
Ankietowani, którzy uznali ul. Jagiellońską, jako obszar, który należy odrestaurować w pierwszej kolejności najczęściej odpowiadali, iż czują się związani z tę ulicą za sprawą miejsca zamieszkania (91,7%) oraz wskazywali odpowiedź inne (8,3%). Dla przypomnienia w kategorii inne znajdowały się odwiedziny u krewnych bądź znajomych. Wykres 29. Związek respondentów z terenem wskazanym jako jeden z priorytetowych pod kątem rewitalizacji - ul. Jagiellońska Wszyscy ankietowani, którzy wskazali ulicę Piłsudskiego jako miejsce, które należy zrestrukturyzować w pierwszej kolejności określili, iż są związani z nią ze względu na swoje miejsce zamieszkania (100,0%). Wykres 30. Związek respondentów z terenem wskazanymi jako obszary priorytetowe pod kątem rewitalizacji - Piłsudskiego 240
Wszyscy respondenci, którzy uznali, iż to ul. Reymonta powinna zostać odrestaurowana w pierwszej kolejności określili, iż najbardziej czują się związani z tą ulicą przez miejsce zamieszkania. Wykres 31. Związek respondentów z terenem wskazanym jako jeden z priorytetowych pod kątem rewitalizacji ul. Reymonta Ankietowani, którzy uznali ul. Dworcową jako obszar, który należy odrestaurować w pierwszej kolejności najczęściej odpowiadali, iż czują się związani z tę ulicą za sprawą miejsca zamieszkania (88,8%). Wykres 32. Związek respondentów z terenem wskazanym jako jeden z priorytetowych pod kątem rewitalizacji - ul. Dworcowa 241
Negatywne zjawiska na obszarze rewitalizacji W dalszej części badania respondenci zostali poproszeni o ocenę stopnia zagrożenia negatywnymi zjawiskami społecznymi na wskazanym przez nich obszarze rewitalizacji. Najwięcej, bo aż 65,6% badanych podało, iż wysokie zagrożenie stanowi problem ubóstwa. Wysokie zagrożenie problemem bezrobocia zostało wskazane przez 54,0% ankietowanych. Wysokie zagrożenie problemem niskiego poziomu uczestnictwa społeczności w życiu kulturalnym przez 42,3% a przestępczości 40,5% badanych. Wskazano również wysokie zagrożenie problemem niskiego poziomu samoorganizacji społecznej i współpracy między mieszkańcami a władzami publicznymi 31,4% oraz wykluczenia społecznego osób starszych 30,7% Wykres 33. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji podziale na natężenie problemu Ze wskazanych odpowiedzi na ww. skali wyciągnięta została także średnia arytmetyczna, która pozwala posegregować poszczególne problemy społeczne w kolejności od tych stwarzających największe zagrożenie do tych najrzadziej występujących. Z analizy, którą obrazuje wykres wynika, że na wskazanych obszarach rewitalizacji występuje największe zagrożenie bezrobociem (średnia M=3,2), a w dalszej kolejności niskim poziomem uczestnictwa społeczności w życiu kulturalnym (M=2,9), ubóstwem (M=2,9), wykluczeniem społecznym osób starszych (M=2,8), niskim poziomem samoorganizacji społecznej i współpracy między mieszkańcami a władzami publicznymi (M=2,8). 242
Stosunkowo najniższe jest natomiast zagrożenie niskim poziomem wykształcenia społeczności /i lub niskim poziomem edukacji (M=2,4) i przestępczością (M=1,8). Wykres 34. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji analiza średnich (skala 1-4, tj. 1 - brak zagrożenia, 2- niska, 3-średnia, 4- wysoka) Badani, którzy uznali, iż to Rynek i jego okolice należy w pierwszej kolejności poddać procesowi renowacji odpowiedzieli, iż na tym obszarze największym zagrożeniem jest ubóstwo (79,2%), niski poziom wykształcenia społeczności /i lub niski poziom edukacji (71,6%), przestępczość (64,1%), niski poziom samoorganizacji społecznej i współpracy między mieszkańcami, a władzami publicznym (43,4%), bezrobocie (41,5%) oraz problem wykluczenia społecznego osób starszych (39,6%). 243
Wykres 35. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji Rynek, okolice Rynku Respondenci, którzy podali, iż to ul. Narutowicza należy zrewitalizować w pierwszej kolejności uznali, iż wysokie zagrożenie na tym terenie występuje ze strony bezrobocia (78,5%), ubóstwa (71,5%), przestępczości (57,1%) oraz wykluczenia społecznego osób starszych (35,8%). 244
Wykres 36. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji - ul. Narutowicza Badani, którzy uznali ul. Jagiellońską jako obszar priorytetowy pod kątem rewitalizacji podali, iż wysoki poziom zagrożenia występuje w zakresie problemu ubóstwa (90,0%), bezrobocia (81,8%), przestępczości (63,6%) oraz niskiego poziomu uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym (45,4%). 245
Wykres 37. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji - ul. Jagiellonów Respondenci, którzy podali, iż to ulicę Piłsudskiego należy zrewitalizować w pierwszej kolejności uznali, iż występuje tu wysokie zagrożenie bezrobociem (81,6%) oraz ubóstwem (72,6%). Badani uznali, że problem wykluczenia osób starszych jest tam na średnim (63,4%) oraz niskim poziomie zagrożenia (35,6%). 246
Wykres 38. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji ul. Piłsudskiego Osoby, które uznały, że to ul. Reymonta należy odrestaurować jako pierwszą stwierdziły, że występuje tam wysokie zagrożenie bezrobociem (75,0%), ubóstwem (62,5%) oraz przestępczością (50,0%). 247
Wykres 39. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji - ul. Reymonta Badani, którzy uznali, iż to ul. Dworcowa jest obszarem wymagającym rewitalizacji w pierwszej kolejności odpowiedzieli, że występuje tam wysokie zagrożenie niskim poziomem wykształcenia społeczności /i lub niskim poziomem edukacji (66,7%), niskim poziomem wykształcenia społeczności i niskim poziomem edukacji (55,5%), niski poziomem uczestnictwa społeczności w życiu kulturalnym (44,5%),wykluczeniem osób starszych (44,5). 248
Wykres 40. Negatywne zjawiska społeczne występujące na wybranym przez respondenta obszarze rewitalizacji - ul. Dworcowa 249
Elementy związane z jakością życia na obszarze rewitalizacji W kolejnej części badania respondenci zostali poproszeni o wypowiedzenie się na temat różnych elementów związanych z jakością życia na wskazanym przez nich obszarze rewitalizacji. Respondenci oceniali je na skali od 1 do 3, gdzie 1 oznaczało ocenę niską, 2 ocenę średnią, a 3 ocenę wysoką. Wykres poniżej przedstawia pełny rozkład odpowiedzi dla każdego z analizowanych elementów. Podkreślić należy, że w przypadku zdecydowanej większości elementów liczba ocen negatywnych jest kilkukrotnie wyższa niż liczba ocen pozytywnych. Najwięcej respondentów ocenę niską przyznało zagrożeniom naturalnym np. powodziom (78,8%). Fakt ten świadczy o tym, iż mieszkańcy nie czują zagrożenia ze strony tych zjawisk. Ponadto badani niskie oceny podawali także w przypadku jakości i dostępności komunikacji publicznej (67,2%), poziomem indywidualnej przedsiębiorczości (66,1%), stanu technicznego obiektów budowlanych (65,7%). Zaledwie dwa spośród analizowanych elementów odznaczały się większą liczba ocen wysokich niż niskich. Był to stan środowiska (63,1% ocen wysokich i 9,5% niskich) oraz stan i dostępność infrastruktury sieciowej, w tym kanalizacji, wodociągów, gazu (47,1% ocen wysokich i 48,2% niskich.). Fakt ten świadczy o tym, iż stan i dostęp infrastruktury sieciowej w mieście jest na wysokim poziomie. 250
Wykres 41. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji 251
Z odpowiedzi na omówionej skali 1-3 wyciągnięta została również średnia arytmetyczna, która pozwala uporządkować poszczególne elementy związane z jakością życia w kolejności od tych uzyskujących oceny najwyższe do tych uzyskujących oceny najniższe. Z analizy, którą obrazuje wykres poniżej, wynika, że na wskazanych obszarach rewitalizacji najwyższe oceny uzyskuje stan i dostępność infrastruktury sieciowej, w tym kanalizacji, wodociągów i gazu (średnia M=2,7), stan środowiska (M=2,1), jakość i dostępność komunikacji publicznej (M=2,1) oraz dostępność i stan terenów zielonych oraz wypoczynku i rekreacji (M=2,0). Pozostałe elementy uzyskały średnią poniżej 2,0 co oznacza przewagę ocen negatywnych nad pozytywnymi. Oprócz wspomnianych elementów, relatywnie wysoką ocenę uzyskały także: jakość i dostępność ośrodków kulturalno-rekreacyjnych i sportowych (M=1,8), stan i dostępność infrastruktury społecznej (M=1,7) oraz jakość i dostępność oferty edukacyjnej i wychowania przedszkolnego i w żłobkach (M=1,7). Najniższy wskaźnik uzyskały zagrożenia dla zdrowia ludzi (M=1,3). Wykres 42. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji analiza średnich (skala 1-3, tj. 1: niska; 2: średnia; 3: wysoka) Najwięcej badanych, którzy wybrali Rynek i jego okolice jako teren, który należy zrewitalizować, ocenę niską przyznało zagrożeniem naturalnym (np. powodziom) (86,6%), stanowi technicznemu obiektów budowlanych (71,7%), jakości i dostępności komunikacji publicznej (67,9%). 252
Wykres 43. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - Rynek, okolice Rynku Najwięcej respondentów ocenę niską dotyczącą jakości życia na ul. Narutowicza, przyznało występującym tam stanowi technicznemu obiektów budowlanych (78,6%), dostępności i stanu terenów zielonych oraz wypoczynki i rekreacji (78,6%), poziomu indywidualnej przedsiębiorczości (78,6%), jakości i dostępności komunikacji publicznej (64,2%). Najwyżej oceniono stan środowiska (71,4% ocen wysokich) oraz stan i dostępność infrastruktury sieciowej, w tym kanalizacji, wodociągów, gazu (50,0% ocen wysokich). 253
Wykres 44. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - ul. Narutowicza W przypadku ul. Jagiellonów najwięcej osób ocenę niską przyznało aktywności gospodarczej obszaru (83,3%),zagrożeniom dla zdrowia (66,7%), zagrożeniom naturalnym (66,7%) oraz jakości i dostępności komunikacji publicznej (58,3%). Najwięcej ocen wysokich zdobył element jakim był stan i dostępność infrastruktury sieciowej, w tym kanalizacji, wodociągów, gazu (41,7% ocen wysokich) oraz stan środowiska (41,7% ocen wysokich). 254
Wykres 45. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - ul. Jagiellonów Jeżeli chodzi o ulicę Piłsudskiego to ankietowani niską ocenę przyznawali takim elementom związanym z jakością życia jak: stan techniczny obiektów budowlanych (90,0%), dostępność i stan terenów zielonych oraz wypoczynku i rekreacji (80,0%), estetyka otoczenia (80,0%),zagrożenie naturalne (70,0%), aktywność gospodarcza obszaru (70,0%). Najwyżej oceniono (40,0% ocen wysokich, 60,0% ocen średnich). 255
Wykres 46. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - ul. Piłsudskiego W przypadku ul. Reymonta najwięcej respondentów niską ocenę przyznało poziomowi indywidualnej przedsiębiorczości (87,5%), zagrożeniom naturalnym (87,5%), stanu środowiska (75,0%), aktywności gospodarczej obszaru (62,5%), jakości i dostępności komunikacji publicznej (62,5%), dostępności i stanu terenów zielonych oraz wypoczynku i rekreacji (62,5%). 256
Wykres 47. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - ul. Reymonta W przypadku ul. Dworcowej ankietowani niskie oceny przyznawali takim elementom związanym z jakością życia jak: aktywność gospodarcza obszaru (88,8%), zagrożenie dla zdrowia ludzi (77,6%), jakość i dostępność komunikacji publicznej (66,7%), zagrożenia naturalne (66,7%). 257
Wykres 48. Ocena poszczególnych elementów związanych z jakością życia na wskazanych przez respondentów obszarach rewitalizacji - ul. Dworcowa 258
Pożądane efekty rewitalizacji W dalszej części badania respondenci zostali poproszenie o podanie działań jakie powinny zostać zrealizowane w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów miasta. Każdy ankietowany mógł wskazać maksymalnie 3 odpowiedzi. Najczęściej podawanymi przez badanych odpowiedziami był remont i renowacja budynków (29,9% wskazań), przyciągnięcie inwestorów (32,8%) oraz aktywizacja gospodarcza obszaru (21,5%). Wykres 49. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów 259
Najczęściej wskazywanymi efektami, jakie powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji Rynku i jego okolic są: przyciąganie inwestorów (22,6%), remonty i renowacje budynków (20,7% wskazań), przyciąganie inwestorów (22,6%). Wykres 50. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów Rynek, okolice Rynku Najczęściej podawanymi przez badanych celami, jakie powinny zostać zrealizowane podczas rewitalizacji ul. Narutowicza są: remonty i renowacje budynków (42,8%), poprawa bezpieczeństwa mieszkańców (42,8%) oraz polepszenie komunikacji zarówno miejskiej jak i regionalnej (35,7%). 260
Wykres 51. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów - ul. Narutowicza Najczęściej wskazywanymi działaniami, które powinny zostać podjęte w procesie rewitalizacji ul. Reymonta są: zatrzymanie w mieście ludzi młodych, w tym osób z wyższym wykształceniem (41,7%), wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców (41,7%), polepszenie komunikacji miejskiej i regionalnej (25,0%),stworzenie lub poszerzenie bazy turystycznej (25,0%). 261
Wykres 52. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów - ul. Reymonta Najczęściej podawanymi efektami, jakie powinny zostać zrealizowane podczas rewitalizacji ul. Piłsudskiego są: przyciąganie inwestorów (60,0%), remonty i renowacje budynków (40,0% wskazań) aktywizacja gospodarcza obszaru (40,0%) oraz odnowa zabytków w mieście (40,0% wskazań). 262
Wykres 53. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów ul. Piłsudskiego Najczęściej podawanymi przez badanych celami, jakie powinny zostać zrealizowane podczas rewitalizacji ul. Reymonta są: aktywizacja gospodarcza regionu (50,0%), przyciągnięcie inwestorów (25,0%), ochrona środowiska (25,0%), poprawa bezpieczeństwa mieszkańców (25,0%), polepszenie komunikacji miejskiej i regionalnej (25,0%). 263
Wykres 54. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów - ul. Reymonta Najczęściej wskazywanymi działaniami, które powinny zostać podjęte w procesie rewitalizacji ul. Dworcowej są: przyciągnięcie inwestorów (44,4%), poprawa stanu dróg i chodników oraz budowa ścieżek rowerowych (22,2% wskazań), aktywizacja gospodarcza regionu (22,2%), przeciwdziałanie problemom społecznym (22,2%), remonty i renowacje budynków (22,2% wskazań), odnowa zabytków w mieście (22,2% wskazań) oraz zwiększenie ilości i poprawa jakości mieszkań (22,2%). 264
Wykres 55. Efekty, jakie zdaniem respondentów powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji wskazanych przez nich obszarów - ul. Dworcowa 265
Istotność problemu rewitalizacji W końcowej części badania respondentów zapytano o to czy uważają, iż kwestia rewitalizacji jest ważna dla ich miasta. Zdecydowana większość, bo aż 97,4% ankietowanych odpowiedziała, iż problemem rewitalizacji ich zdaniem jest ważny dla miasta. Zaledwie 2,6% respondentów stwierdziła, że problem rewitalizacji nie jest ważny dla miasta. Wykres 56. Czy uważa Pan(i) że problem rewitalizacji jest ważny dla Pana(i) miasta? Jeżeli chodzi o rozkład tego pytania ze względu na płeć to można stwierdzić, iż o 2,3% więcej kobiet niż mężczyzn uważa, iż proces rewitalizacji jest potrzebny dla miasta. Należy również nadmienić, iż o 2,3% więcej mężczyzn niż kobiet uznało, iż rewitalizacja nie jest potrzebna dla miasta. Można więc uznać, iż płeć w niewielkim stopniu wpływa na postrzeganie tego, czy problem rewitalizacji jest ważny dla miasta. 266
Wykres 57. Czy uważa Pan(i) że problem rewitalizacji jest ważny dla Pana(i) miasta? Podział ze względu na płeć. Analizując to pytanie pod kątem wieku można jednoznacznie stwierdzić, iż najwięcej osób w przedziale wiekowym 18-24 lata uważa rewitalizację za kwestię ważną dla miasta (100,0%). Najmniejszy odsetek takiej odpowiedzi znalazł się wśród grupy respondentów w wieku 25-34 lata (92,9%). Wśród tych osób najwięcej badanych wskazało również, iż w ich mniemaniu proces rewitalizacji nie jest istotny dla miasta (7,1%). Wykres 58. Czy uważa Pan(i) że problem rewitalizacji jest ważny dla Pana(i) miasta? Podział ze względu na wiek. 267
Ostatnie pytanie dotyczyło, tego czy problem rewitalizacji jest ważny dla mieszkańców osobiście. Na to pytanie 87,6% badanych odpowiedziała twierdząco. Dla 12,4% problem rewitalizacji osobiście nie jest ważny. Wykres 59. Czy problem rewitalizacji jest dla Pana (i) ważny osobiście? Jeżeli chodzi o rozkład tego pytania ze względu na płeć to można zauważyć, iż dla kobiet problem rewitalizacji osobiście jest nieco bardziej ważny niż dla mężczyzn. Wyraźnie widać iż o 3,1% więcej kobiet niż mężczyzn uważa, iż proces rewitalizacji jest dla nich ważny osobiście. Ponadto o 3,1% więcej mężczyzn niż kobiet uznało, iż rewitalizacja nie jest dla nich osobiście istotna. Wykres 60. Czy problem rewitalizacji jest dla Pana(i) ważny osobiście? na płeć. Podział ze względu 268