KOMISJA EUROPEJSKA Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury Uczenie sie przez całe życie : polityka i program Edukacja szkolna; Comenius Wyjazdy Indywidualne Uczniów Comeniusa Moduł dotyczący radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych przedstawienie sytuacji kryzysowych na przykładzie programu pilotażowego Europejskiej Federacji na rzecz Edukacji Międzykulturowej (EFIL) Celem niniejszego dokumentu jest prezentacja przykładowych sytuacji kryzysowych zaistniałych w ramach programu pilotażowego dotyczącego wyjazdów uczniów EFIL, jak również sugerowanych rozwiązań. Przykłady te powinny zostać wykorzystane w czasie szkoleń (głównie szkoleń dla mentorów ze szkół przyjmujących) organizowanych przez Narodowe Agencje. W pierwszej kolumnie zamieszczono opis przypadków, obok podano rozwiązania, zgodnie z raportem EFIL. W kolumnie Radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych NA sugerowane rozwiązanie oparte jest 1
o zasady opisane w Przewodniku do akcji Wyjazdy Indywidualne Uczniów Comeniusa. W ostatniej kolumnie przedstawione są działania, które mogą wymagać szczególnej uwagi ze strony Grupy Roboczej. Przykład 1. U ucznia rozpoznano problemy zdrowotne. Niezbędna jest natychmiastowa operacja. Radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych EFIL Problemy zdrowotne (1) Szkoła wysyłająca i przyjmująca, lokalne organizacje koordynujące i rodzina goszcząca podjęły wspólne działania w celu rozwiązania problemu. Radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych NA Pierwsze działanie w celu rozwiązania problemu musi zostać podjęte przez mentora lub rodzinę goszczącą, w zależności od tego, kto został wcześniej poinformowany. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami/opiekunami ucznia. 2
2. U ucznia rozpoznano problemy zdrowotne. Niezbędna jest natychmiastowa operacja. Rodzice biologiczni nie chcą, aby ich syn był operowany poza granicami swojego kraju rodzinnego i proszą Problemy zdrowotne (2) Lokalna organizacja koordynująca zorganizowała lot powrotny do kraju rodzinnego ucznia. Uczeń, jego rodzice i rodzina goszcząca zapytali, czy uczeń będzie mógł wrócić do szkoły i rodziny Mentor powinien skontaktować się z towarzystwem ubezpieczeniowym w celu uniknięcia wpłaty zaliczkowej. Jeśli uczeń jest hospitalizowany (w przypadku uczniów pełnoletnich minimalna długość pobytu w szpitalu wynosi 5 kolejnych dni), koszty związane z podróżą i zakwaterowaniem bliskiego członka rodziny są pokrywane przez ubezpieczenie. Pierwsze działanie w celu rozwiązania problemu musi zostać podjęte przez mentora lub rodzinę goszczącą, w zależności od tego, kto został wcześniej poinformowany. 3
o przewiezienia go do kraju. goszczącej po operacji i okresie rekonwalescencji. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami/opiekunami ucznia. Mentor informuje goszczącą NA. Mentor kontaktuje się z towarzystwem ubezpieczeniowym. AXA Assistance organizuje powrót do kraju ze względów zdrowotnych, pod warunkiem że zdrowie osoby ubezpieczonej na to pozwala. AXA Assistance zapewnia bilet powrotny w jedną stronę, aby umożliwić ubezpieczonemu uczniowi powrót do kraju goszczącego po pobycie w kraju pochodzenia. 4
3. Po kilku dniach pobytu w kraju goszczącym uczeń wciąż ma trudności w zaadaptowaniu się do nowego otoczenia i odczuwa niepokój. Uczeń był poddany terapii psychologicznej, ale jego problemy psychologiczne nie zostały wymienione w Formularzu o stanie zdrowia dołączonym do wniosku. Problemy psychologiczne Lokalna organizacja koordynująca zorganizowała powrót ucznia do kraju rodzinnego. Kwestia ta jest dwojakiej natury: z jednej strony występują problemy psychologiczne, z drugiej fakt, że rodzice i uczeń pominęli informacje o stanie zdrowia. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami/opiekunami ucznia. Mentor samodzielnie lub razem z rodziną goszczącą, jeśli zajdzie taka potrzeba, powinien poinformować towarzystwo ubezpieczeniowe i dopilnować, aby leczenie nie przekroczyło 5
ustalonych górnych limitów. Na podstawie informacji dostarczonych przez towarzystwo ubezpieczeniowe mentor, samodzielnie lub razem z rodziną goszczącą, jeśli to konieczne, powinien pomóc w znalezieniu wykwalifikowanej osoby, która udzieli uczniowi wsparcia psychologicznego. Ponieważ przed wyjazdem zostały podane nieprawdziwe informacje, pobyt powinien zostać zakończony. Menor powinien poinformować o zaistniałym fakcie i skonsultować się z goszczącą NA. Lot powrotny do kraju rodzinnego powinien zostać zorganizowany przez szkołę wysyłającą. 6
Rada przed wyjazdem: szkoła powinna poinformować rodziców, że uczeń cierpiący na zaburzenia psychologiczne nie powinien brać udziału w długotrwałych wyjazdach za granicę. Koszty związane z taką sytuacją nie będą pokrywane przez System Ubezpieczeń Grupowych Comeniusa. 4. Uczeń ma problemy z niską wagą ciała i konsultuje się z lekarzem. Sytuacja w rodzinie goszczącej bardzo się komplikuje. Zaburzenia żywieniowe / kłopoty z rodziną goszczącą Szkoła wysyłająca i przyjmująca, lokalne organizacje koordynujące i rodzina goszcząca podjęły wspólne działania w celu rozwiązania problemu. Pierwsze działanie zmierzające do rozwiązania problemu, jakim jest konsultacja ze specjalistą, musi być podjęte przez mentora lub rodzinę goszczącą, w zależności od tego, 7
Ostatecznie szkoła przyjmująca znalazła uczennicy nową rodzinę goszczącą. kto został wcześniej poinformowany. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami / opiekunami ucznia. Mentor samodzielnie lub razem z rodziną goszczącą, jeśli to konieczne, powinien pomóc w znalezieniu wykwalifikowanej osoby, która udzieli uczniowi wsparcia medycznego i psychologicznego. Mentor powinien podjąć się mediacji pomiędzy uczniem i rodziną goszczącą i spróbować załagodzić wynikłe między stronami 8
konflikty. Jeśli nie ma możliwości poprawy stosunków z rodziną goszczącą, mentor powinien znaleźć uczniowi nową rodzinę goszczącą. Mentor powinien powiadomić o zmianie goszczącą NA. Jeśli mentor zdecyduje się na zakończenie pobytu ucznia, powinien skonsultować się z goszczącą NA. 5. Uczeń ma problemy z przystosowaniem się i przez to źle się czuje. Ponadto jest pod silną presją odnośnie pozostania w kraju goszczącym (głównie ze strony Problemy z przystosowaniem się (1) Woluntariusze z lokalnych organizacji koordynujących udzielili uczniowi potrzebnego wsparcia i skłonili go do zastanowienia się nad tym, czego Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor, w zależności od sytuacji, powinien porozmawiać z uczniem 9
szkoły przyjmującej / nauczyciela). Uczeń nie może poradzić sobie z tak dużym stresem, a sytuacja ta źle wpływa na jego samopoczucie. dokładnie chce i podjęcia odpowiedniej decyzji. Ostatecznie uczeń zdecydował się na przerwanie wyjazdu / pobytu. Po zorganizowaniu podróży powrotnej i podpisaniu dokumentów (przez ucznia i biologicznych rodziców) zmienił zdanie i udał się do lokalnej organizacji koordynującej z prośbą o odesłanie go z powrotem. Prośba ta została rozpatrzona negatywnie. samodzielnie lub jeśli to okaże się konieczne razem ze specjalistą. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami / opiekunami ucznia. Jeśli uczeń nie widzi możliwości poprawy swojego samopoczucia i rozważa przerwanie pobytu, mentor powinien skonsultować się z goszczącą NA. Lot powrotny do kraju rodzinnego powinien zostać zorganizowany przez szkołę wysyłającą. Szkoła wysyłająca / przyjmująca powinna rozumieć, iż to doświadczenie wykracza poza program nauczania i jego wyniki. Nie powinny one naciskać na ucznia, aby 10
został, podczas gdy jest on zdecydowany na powrót do domu. 6. Uczeń w ogóle nie jest w stanie się przystosować i nie podejmuje żadnych prób komunikacji. Doprowadza to do bardzo niskiego poziomu interakcji z rodziną goszczącą i rówieśnikami w szkole. Problemy z przystosowaniem się (2) Lokalna organizacja koordynująca zapewniła znaczne wsparcie oraz udzieliła wielu porad terapeutycznych i ostatecznie zorganizowała powrót ucznia. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien podjąć się mediacji pomiędzy uczniem i rodziną goszczącą i spróbować załagodzić wynikłe między stronami konflikty. Jeśli nie ma możliwości poprawy stosunków z rodziną goszczącą, mentor powinien znaleźć uczniowi nową rodzinę goszczącą. Mentor powinien powiadomić o zmianie NA. 11
7. Uczeń miewa silne huśtawki nastrojów i jest sfrustrowany. Ma wrażenie, że zarówno szkoła przyjmująca, jak i rodzina goszcząca poświęcają mu zbyt mało uwagi. Jednocześnie jednak uczeń wykazuje niewielką inicjatywę i ma problemy w nawiązywaniu kontaktów. Chociaż nie zaszło Problemy z przystosowaniem się (3) Szkoła, organizacje, lokalni woluntariusze i rodzina goszcząca podjęli wspólne działania, aby pomóc uczniowi w poradzeniu sobie z sytuacją. Udzielono mu wielu porad terapeutycznych. Szkoła znalazła nową rodzinę goszczącą. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą. Jeśli rozważane jest zakończenie pobytu, mentor powinien skonsultować się z goszczącą NA. Lot powrotny do kraju rodzinnego powinien zostać zorganizowany przez szkołę wysyłającą. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami / opiekunami ucznia. Mentor wraz z rodziną goszczącą powinien porozmawiać z uczniem o podjęciu przez niego decyzji, czy 12
żadne konkretne wydarzenie, prosi o zmianę rodziny. możliwa będzie kontynuacja pobytu po zmianie rodziny goszczącej. Jeśli uczeń wyrazi zgodę, mentor powinien znaleźć nową rodzinę goszczącą. Mentor powinien powiadomić o zmianie rodziny goszczącą NA. 8. Uczeń odczuwa tęsknotę za domem i domaga się powrotu. Tęsknota za domem Zasięgnięto porady lokalnych wolontariuszy w celu ustalenia, czy dłuższy pobyt ucznia jest mimo wszystko możliwy. Ostatecznie zdecydowano się odesłać ucznia do domu. Lokalna organizacja koordynująca zorganizowała powrót. Rodzina goszcząca/mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien pozostać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami / opiekunami ucznia. Mentor samodzielnie lub, jeśli to konieczne, razem z rodziną goszczącą powinien porozmawiać z uczniem. 13
9. Uczennica oraz uczeń z wymiany zauroczyli się w sobie i nawiązują bliższą znajomość. Niestety doprowadza ona do sytuacji, w której jedna z tych osób czuje się zmuszona do stosunku seksualnego. Następnie obie strony zarzucają się oskarżeniami, które Domniemane molestowanie seksualne Lokalna organizacja koordynująca odegrała istotną rolę w kontrolowaniu sytuacji, komunikując się z uczniem, nauczycielami, szkołą przyjmującą i wysyłającą, rodziną goszczącą oraz rodzicami biologicznymi. Rodzice dziecka Jeżeli uczeń nie dopuszcza jakiejkolwiek możliwości kontynuowania pobytu, mentor powinien skonsultować się z goszczącą NA. W przypadku podjęcia decyzji o zakończeniu pobytu lot powrotny do kraju rodzinnego powinna zorganizować szkoła wysyłająca. Rodzina goszcząca / mentor niezwłocznie informują się wzajemnie o zaistniałej sytuacji. Mentor, jeśli uzna to za stosowne, skontaktuje się z odpowiednimi instytucjami lokalnymi (organizacje pomagające ofiarom gwałtu itp.). Mentor, jeśli uzna to za stosowne, 14
doprowadzają do kłótni uniemożliwiającej jednoznaczne ustalenie, kto mówi prawdę. 10. Uczeń ma trudności z przystosowaniem się do nowego otoczenia, tj. obszaru podmiejskiego z mieszkaniami socjalnymi, oraz twierdzi, że boi się wychodzić z mieszkania. Członkowie rodziny goszczącej zawsze spędzają swój czas po szkole/pracy w domu i nie prowadzą postanowili zabrać je do domu. Problemy z warunkami bytowymi rodziny goszczącej Lokalna organizacja koordynująca nie miała dużych możliwości w tym zakresie, ponieważ uczeń podjął już decyzję. Zorganizowano zatem powrót ucznia do domu. ułatwi uczniowi skontaktowanie się z Axa Assistance oraz uzyskanie dla niego pomocy psychologicznej lub ewentualnie powrót do kraju wysyłającego. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami/opiekunami ucznia. Mentor powinien porozmawiać z uczniem, aby ocenić, czy możliwe jest kontynuowanie pobytu. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą. Jeżeli uczeń wykazuje zainteresowanie kontynuowaniem pobytu, mentor powinien znaleźć nową rodzinę goszczącą. 15
w zasadzie życia towarzyskiego. To sprawia, że samopoczucie ucznia jest jeszcze gorsze i chce on wrócić do domu. Mentor powinien powiadomić o zmianie goszczącą NA. Jeżeli uczeń nie zmieni zdania w kwestii powrotu do domu, mentor powinien skonsultować się z goszczącą NA odnośnie zakończenia pobytu. Szkoła wysyłająca zobowiązana jest zorganizować lot powrotny do kraju. Rada przed wyjazdem: szkoła wysyłająca powinna uświadomić uczniowi, że nie powinien oczekiwać, iż rodzina goszcząca będzie taka sama, jak jego własna. Jednocześnie szkoła przyjmująca powinna dołożyć starań celem znalezienia rodzin, które są chętne do zaangażowania się 16
11. Uczeń zupełnie nie dogaduje się z rodzicami goszczącymi. Konflikty z rodziną goszczącą Lokalna organizacja koordynująca znalazła uczniowi nową rodzinę goszczącą oraz zorganizowała jego przeniesienie do niej. w przyjęcie ucznia do siebie oraz włączenia go w życie rodziny i w czynności codzienne. Rodzina goszcząca / uczeń niezwłocznie informują mentora o zaistniałej sytuacji. Mentor powinien podjąć się mediacji pomiędzy uczniem i rodziną goszczącą i spróbować załagodzić wynikłe między stronami konflikty. Mentor powinien pozostać w kontakcie ze szkołą wysyłającą i rodzicami/opiekunami ucznia. Jeżeli nie ma możliwości poprawienia relacji z rodziną goszczącą, mentor powinien znaleźć nową rodzinę goszczącą 17
dla ucznia. Mentor powinien zawiadomić goszczącą NA o zmianie rodziny. 12. Spokojny i zamknięty w sobie uczeń mieszka z bardzo aktywną i dynamiczną rodziną goszczącą. To powoduje pewne spięcia. Niedopasowanie pomiędzy uczniem a rodziną goszczącą Aby uniknąć dalszych problemów, lokalna organizacja koordynująca zdecydowała się przenieść ucznia. Na ostatni tydzień pobytu uczeń ten został przyjęty przez nauczyciela ze szkoły goszczącej. Rada przed wyjazdem: szkoła wysyłająca powinna jasno określić możliwość zmiany rodziny goszczącej oraz, że zmiana ta nie oznacza niepowodzenia całego doświadczenia wynikającego z wyjazdu. Mentor powinien znaleźć nową rodzinę goszczącą dla ucznia. Mentor powinien pozostawać w kontakcie ze szkołą wysyłającą. Mentor powinien zawiadomić goszczącą NA o zmianie rodziny. 18
13. Uczeń otrzymuje SMS-y i połączenia telefoniczne od swojej matki kilka razy dziennie, w których wspomina ona o tym, jak bardzo za nim tęskni. To sprawia, że uczniowi jest niezwykle trudno zaadaptować się i radzić sobie z typowymi trudnościami (takimi jak bariera językowa, nowa szkoła, rodzina Presja rodziny na powrót ucznia do domu (1) Lokalna organizacja koordynująca zorganizowała powrót ucznia do kraju. Rada przed wyjazdem: w takim zakresie, w jakim jest to możliwe, poprzez przegląd dokumentów ucznia oraz kontakt ze szkołą wysyłającą szkoła przyjmująca powinna podjąć próbę znalezienia najodpowiedniejszej rodziny dla ucznia. Nadrzędną kwestią jest tutaj fakt, iż problem ten jest związany nie tyle z samym uczniem, co z jego matką. Oznacza to brak możliwości podjęcia próby zmiany sytuacji. Mentor powinien skontaktować się ze szkołą wysyłającą. Mentor powinien skontaktować się 19
goszcząca) napotykanymi na początku pobytu za granicą. oraz zasięgnąć porady goszczącej NA, która następnie informuje o zdarzeniu wysyłającą NA. Lot powrotny do kraju powinna zorganizować szkoła wysyłająca. 14 Matka ucznia prosi, aby wrócił on do domu. Mimo, że uczeń czuje się bardzo dobrze zarówno w szkole przyjmującej jak i w rodzinie goszczącej, to jednocześnie odczuwa on presję ze strony matki na powrót do domu. Presja rodziny na powrót ucznia do domu (2) Lokalne organizacje koordynujące zaoferowały wsparcie, zarówno biologicznej matce ucznia, jak i jemu samemu oraz rodzinie goszczącej. W momencie, gdy stało się jasne, że matka nalega na powrót ucznia do domu, Rada przed wyjazdem: szkoła wysyłająca powinna wyjaśnić także rodzicom cele programu oraz to, czego należy oczekiwać. Nadrzędną kwestią jest tutaj fakt, iż problem ten nie tyle związany jest z samym uczniem, co z jego matką. Oznacza to brak możliwości podjęcia próby zmiany sytuacji. Mentor powinien skontaktować się 20
Babcia ucznia mieszka z jego rodziną i uczeń ten zazwyczaj pomaga matce w opiece nad nią. Najwyraźniejszą przyczyną tego, iż biologiczna matka prosi dziecko, żeby wróciło do domu jest to, że babcia zachorowała. 15. Uczeń, który miał błędne oczekiwania odnośnie wyjazdu, nie wykazuje najmniejszych nawet chęci zintegrowania się z rodziną goszczącą. Uczeń oczekuje trzymiesięcznych wakacji, aż podjęte zostały wszelkie niezbędne kroki celem zorganizowania wcześniejszego powrotu do domu. Błędne oczekiwania Intensywna komunikacja z lokalnymi wolontariuszami nie skutkowała zmianą nastawienia ucznia. Lokalna organizacja koordynująca zorganizowała powrót ucznia do kraju. ze szkołą wysyłającą. Mentor powinien skontaktować się oraz zasięgnąć porady goszczącej NA, która następnie informuje o zdarzeniu wysyłającą NA. Lot powrotny do kraju powinna zorganizować szkoła wysyłająca. Uwaga przed wyjazdem: szkoła wysyłająca powinna wyjaśnić także rodzicom cele programu oraz to, czego należy oczekiwać. Mentor powinien porozmawiać z uczniem, aby ocenić, czy możliwa jest zmiana jego nastawienia. Mentor powinien skontaktować się ze szkołą wysyłającą. Jeżeli uczeń nie wykazuje żadnych 21
w końcu zaczyna oskarżać wszystkich o niespełnienie jego oczekiwań. starań w kierunku zrozumienia rzeczywistych celów wyjazdu/pobytu, mentor powinien powiadomić oraz skonsultować się z NA w kwestii zakończenia pobytu. Lot powrotny do kraju powinna zorganizować szkoła wysyłająca. 16. Uczeń zostaje przyjęty przez rodziców, których córka jest goszczona za granicą przez rodzinę ucznia (sytuacja pełnej wzajemnej Wzajemność Uczeń uczestniczył w obozie szkoleniowym w trakcie pobytu oraz otrzymał wsparcie ze strony najbardziej doświadczonych Rada przed wyjazdem: szkoła wysyłająca powinna wyjaśnić uczniom rzeczywiste cele programu, aby uniknąć przyszłych problemów związanych z błędnymi oczekiwaniami. Mentor powinien porozmawiać z uczniem, aby ocenić, czy możliwa jest kontynuacja pobytu. Mentor powinien pozostawać 22
wymiany). W momencie, gdy córka postanawia wrócić do domu wcześniej, przed zakończeniem pobytu, uczeń nie chce kontynuować także swojego pobytu i przebywania z córką rodziców goszczących, która nie czuła się dobrze w jego własnej rodzinie. Uczeń chce także wrócić do domu. wolontariuszy. Ponadto wolontariusze zaoferowali mu umieszczenie w nowej rodzinie oraz starali się przekonać go do ukończenia swego pobytu. Pomimo podjętych wysiłków uczeń zadecydował o powrocie do domu. w kontakcie ze szkołą wysyłającą. Jeżeli uczeń nie wykazuje zainteresowania kontynuacją pobytu, mentor powinien znaleźć nową rodzinę goszczącą oraz poinformować goszczącą NA o zmianie rodziny. Jeżeli uczeń nie zmieni zdania w kwestii powrotu do domu, mentor powinien poinformować goszczącą NA oraz skonsultować się z nią w tej sprawie. Lot powrotny do kraju powinna zorganizować szkoła wysyłająca. 23
Kwestie związane z otwartym biletem powrotnym: Wykupienie biletu otwartego ma tę zaletę, iż nie jest konieczne ponoszenie dodatkowych kosztów w przypadku wcześniejszego powrotu. Jednakże takie rozwiązanie może być dość kosztowne, dlatego lepszym rozwiązaniem wydaje się zakupienie biletu powrotnego zawierającego prawo do zmiany terminu powrotu bez konieczności ponoszenia dodatkowych opłat. Odpowiedzialność za rezerwację biletu powrotnego do domu spoczywać będzie wówczas na szkole wysyłającej, jako że posiada ona informacje odnośnie rezerwacji (jeśli nie jest to wyraźnie określone w powyższych przypadkach, odpowiedzialność za rezerwację biletu powrotnego do domu będzie spoczywać na AXA Assistance). W przypadku, gdy szkoła wysyłająca nie wykupi biletu otwartego, powstaje pytanie, czy odpowiedzialność za wykupienie biletu w razie wcześniejszego powrotu/opłatę związaną ze zmianą daty powrotu spoczywa na szkole wysyłającej, czy też na rodzicach (przy czym w przypadku, gdy wcześniejsze zakończenie pobytu wynika z winy ucznia/rodziców, odpowiedzialność ta powinna spoczywać na rodzicach). Każdy dodatkowy bilet dla ucznia, którego nie obejmuje ubezpieczenie, winien zostać opłacony przez rodziców/opiekunów. 24