KOŃCOWOROCZNE KRYTERIA OCENIANIA Z FIZYKI W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 DLA KLAS II przygotowała mgr Magdalena Murawska Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: definiuje pracę, gdy działa stała siła równoległa do przemieszczenia, podaje wzór na obliczanie pracy (W = F s), podaje podstawową jednostkę pracy w układzie SI. definiuje moc jako szybkość wykonywania pracy, podaje wzór na obliczanie mocy: P = W/t, podaje podstawową jednostkę mocy w układzie SI. wymienia maszyny proste: dźwignia jedno- i dwustronna, blok nieruchomy, kołowrót, wyjaśnia, że maszyny proste ułatwiają wykonanie pracy, podaje słownie i zapisuje wzorem warunek równowagi dźwigni dwustronnej: r 1 F 1 = r 2 F 2. podaje przykłady ciał mających energię potencjalną grawitacji, podaje jednostkę energii potencjalnej w układzie SI, podaje wzór na obliczanie energii potencjalnej grawitacji: E p = m g h. wyjaśnia związek energii kinetycznej z ruchem, podaje, że energia kinetyczna zależy od masy ciała i od kwadratu jego prędkości, podaje przykłady ciał mających energię kinetyczną, podaje jednostkę energii kinetycznej w układzie SI, podaje wzór na obliczanie energii kinetycznej. podaje przykłady zjawisk, w których występują przemiany energii kinetycznej na potencjalną i odwrotnie, posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i energii potencjalnej (grawitacji i sprężystości), podaje treść zasady zachowania energii. podaje określenie temperatury ciała, podaje definicję energii wewnętrznej i określić jej związek z temperaturą ciała, podaje jednostkę energii wewnętrznej w układzie SI, podaje jednostkę temperatury w układzie SI, nazwa podstawowe skale termometryczne, podaje, że 0 ºC to w przybliżeniu 273 K, podaje, że zmiana temperatury wyrażonej w stopniach Celsjusza jest równa zmianie temperatury wyrażonej w skali Kelvina: T (0 ºC) = T (K). podaje definicję ciepła, podaje jednostkę ciepła w układzie SI, wymienia sposoby przekazywania ciepła (przewodnictwo, konwekcja i promieniowanie), wskazuje przewodniki i izolatory ciepła w swoim otoczeniu, wymienia przykłady zastosowania przewodników i izolatorów ciepła. podaje definicję ciepła właściwego, podaje jednostkę ciepła właściwego w układzie SI, podaje wzór na obliczanie ciepła właściwego: c = Q /(m T). podaje określenie energii wewnętrznej ciała, podaje treść pierwszej zasady termodynamiki słownie i za pomocą wzoru: U = Q + W. podaje określenie ciepła topnienia/krzepnięcia, podaje wzór na obliczanie ciepła topnienia: ct= Q/m, podaje jednostkę ciepła topnienia, podaje określenie ciepła parowania/skraplania, podaje wzór na obliczanie ciepła parowania: cp = Q/m, podaje jednostkę ciepła parowania. wymienia parametry ruchu: tor, drogę, prędkość, wymienia jednostki wielkości opisujących ruch, 1
podaje określenie drogi, podaje określenie ruchu jednostajnego prostoliniowego. wyjaśnia, że masa ciała jest miarą jego bezwładności. podaje treść pierwszej zasady dynamiki. wymienia rodzaje tarcia (statyczne i kinetyczne), wymienia, od czego zależy siła tarcia, podaje wzór, który pozwala obliczyć wartość tarcia kinetycznego lub maksymalnego tarcia statycznego: FT = f FN. podaje określenie ruchu zmiennego, podaje określenie ruchu przyspieszonego, podaje określenie ruchu opóźnionego, podaje określenie przyspieszenia i napisać wzór: a = v/ t, podaje jednostkę przyspieszenia. podaje przykłady ruchów drgających zachodzących wokół nas, podaje określenie ruchu drgającego prostego, podaje określenie drgań harmonicznych, podaje definicje pojęć: amplituda, okres drgań i częstotliwość, podaje wzór na obliczanie częstotliwości: f = 1/T, podaje jednostkę częstotliwości w układzie SI. podaje określenie drgań swobodnych, podaje określenie wahadła matematycznego. podaje określenie i przykłady drgań gasnących. podaje określenie drgań wymuszonych, podaje określenie zjawiska rezonansu. podaje określenie fali, podaje definicje fali poprzecznej i podłużnej, podaje wzór na obliczanie prędkości rozchodzenia się fali w ośrodku: v = λ f. wyjaśnia, kiedy zachodzi odbicie fali, podaje treść prawa odbicia. podaje definicję dźwięków, podaje zakres częstotliwości dźwięków, wyjaśnia, że fale dźwiękowe w powietrzu to fale podłużne. wymienia podstawowe cechy dźwięków (wysokość, głośność i barwa). podaje określenie ultradźwięków, podaje określenie infradźwięków, wymienia zwierzęta, które odbierają ultradźwięki. podaje definicję światła, podaje definicję promienia świetlnego, podaje definicję źródła światła, wymienia źródła światła, wyjaśnia, że prędkość światła jest to największa prędkość w przyrodzie, wyjaśnia, że w ośrodku jednorodnym światło rozchodzi się po liniach prostych. podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych. podaje treść prawa odbicia, podaje określenie kąta padania i kąta odbicia światła. podaje określenie zwierciadła kulistego (sferycznego), podaje definicję ogniska. podaje określenie pojęć: obraz pozorny, obraz rzeczywisty, obraz prosty i odwrócony, obraz pomniejszony i powiększony. podaje definicję pojęć: kąt padania, kąt załamania. podaje określenie kąta granicznego. wymienia barwy, z których składa się światło białe (wszystkie barwy tęczy), podaje określenie zjawiska rozszczepienia. wymienia rodzaje soczewek i opisać ich budowę, podaje definicję ogniska i ogniskowej, podaje określenie zdolności skupiającej, 2
podaje jednostkę zdolności skupiającej w układzie SI. wyjaśnia, do czego służy lupa. omawia lub opisuje budowę oka, wyjaśnia, że układ optyczny oka tworzy na siatkówce obraz pomniejszony i odwrócony. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: mierzy siłę i przemieszczenie do obliczenia pracy, podaje przykłady pracy w sensie fizycznym, wyjaśnia, co oznaczają symbole występujące we wzorze na obliczanie pracy, wyjaśnia, że praca jest wykonywana wtedy, gdy pod działaniem siły ciało przemieszcza się lub ulega odkształceniu. wyjaśnia, co oznaczają symbole występujące we wzorze na obliczanie mocy, odczytuje na tabliczkach znamionowych różnych dostępnych urządzeń ich moc. demonstruje i wyjaśnia działanie dźwigni dwustronnej i jednostronnej, wyjaśnia, kiedy dźwignie będą w równowadze, wyjaśnia, że blok nieruchomy i kołowrót działają na zasadzie dźwigni dwustronnej, wyjaśnia, że przy użyciu maszyn prostych działając mniejszą siłą, ale na dłuższej drodze, wykonujemy taką samą pracę jak bez ich użycia. utożsamia energię potencjalną z energią podniesionego ciała, wyjaśnia, że zmiana energii potencjalnej grawitacji jest równa pracy wykonanej przy podnoszeniu ciała: E p = W, wyjaśnia, że energia potencjalna jest związana z wzajemnym oddziaływaniem grawitacyjnym ciał, wyjaśnia znaczenie symboli występujących we wzorze na energię potencjalną grawitacji. wyjaśnia, że zmiana energii kinetycznej ciała jest równa pracy wykonanej przy rozpędzaniu ciała: E k = W, wyjaśnia, że energia kinetyczna zależy od masy ciała i od kwadratu jego prędkości, podaje przykłady wykonania pracy kosztem energii kinetycznej ciała. wymienia różne formy energii mechanicznej, wyjaśnia, że energia może być przekazywana między ciałami lub zamieniana w inne formy energii. dokonuje pomiaru temperatury za pomocą termometru, wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą, dokonuje oszacowania temperatury ciała na podstawie subiektywnych wrażeń. wymienia znane z życia codziennego przykłady przekazywania energii wewnętrznej, podaje warunki, w których zachodzi przekazywanie energii wewnętrznej, wyjaśnia zjawisko przekazywania energii wewnętrznej między ciałami o różnych temperaturach, rozróżnia ciała dobrze przewodzące ciepło od złych przewodników ciepła, wyjaśnia, dlaczego w termosie można przechowywać gorącą herbatę i lody, wyjaśnia, w jaki sposób jest przekazywana energia słoneczna na Ziemię, wyjaśnia mechanizm przekazywania energii cieplnej metodą przewodnictwa. wyjaśnia, co to znaczy, że ciepło właściwe wody wynosi 4200 J/(kg K), odczytuje i stosuje w obliczeniach wielkości zamieszczone w tablicach, opisuje budowę i podaje przeznaczenie kalorymetru, wyjaśnia, że gdy rośnie temperatura ciała, to ciało pobiera ciepło, natomiast gdy maleje temperatura ciała, to ciało oddaje ciepło. wyjaśnia, od czego i jak zależy energia wewnętrzna ciała, wyjaśnia, w jaki sposób można zmienić energię wewnętrzną ciała, wyjaśnia znaczenie symboli w matematycznej postaci pierwszej zasady termodynamiki. wyjaśnia, co oznaczają symbole występujące we wzorze na obliczanie ciepła parowania i skraplania oraz ciepła topnienia i krzepnięcia, wykonuje doświadczenie potwierdzające, że topnienie i krzepnięcie ciał krystalicznych zachodzi w stałej temperaturze, podaje przykłady zjawisk topnienia i krzepnięcia zachodzących w przyrodzie. opisuje ruch, podając jego parametry: tor, drogę, prędkość i ich symbole, posługuje się różnymi przyrządami do mierzenia długości i czasu, wybiera właściwy układ odniesienia do analizy ruchu, określa współrzędne położenia ciała w odpowiednim układzie odniesienia, klasyfikuje ruch ze względu na tor i prędkość, definiuje prędkość chwilową i średnią, 3
posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu, wyjaśnia, która prędkość: średnia czy chwilowa, charakteryzuje ruch, wyjaśnia na przykładach zależność proporcjonalności drogi od czasu. podaje przykłady bezwładności ciał. wyjaśnia, dlaczego pierwszą zasadę dynamiki nazywamy zasadą bezwładności. przedstawia argumenty przemawiające za tym, że ośrodek, w którym porusza się ciało, stawia opór, wyjaśnia, że na pokonanie oporów ciało zużywa energię, wymienia czynniki, od których zależy opór cieczy i gazów, wyjaśnia, kiedy opór nazywamy tarciem, dokonuje podziału tarcia na statyczne i dynamiczne i zilustrować przykładami. odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym, przedstawia sens fizyczny przyspieszenia. wyjaśnia, że do wprowadzenia ciała w ruch drgający niezbędne jest wykonanie pracy, czyli zwiększenie energii ciała. zademonstruje i opisuje drgania swobodne, analizuje przemiany energii podczas jednego cyklu drgań swobodnych, wyjaśnia zastosowanie zjawiska drgań do pomiaru czasu, wyjaśnia pojęcie częstotliwości drgań swobodnych oraz podać, od czego zależy częstotliwości drgań swobodnych. analizuje przemiany energii podczas jednego cyklu drgań swobodnych. zademonstruje drgania wymuszone. podaje określenie długości fali i zaznaczyć ją na odpowiednim rysunku. wyjaśnia, kiedy zachodzi załamanie fali, wyjaśnia, na czym polega powstawanie echa. podaje przykłady ciał wysyłających dźwięk, wyjaśnia, jak powstaje dźwięk, wyjaśnia, że dźwięki rozchodzą się w przestrzeni w postaci fal. zademonstruje dźwięki o różnej barwie, wyjaśnia na przykładach, co to są dźwięki i szumy, wyjaśnia, co to jest hałas. posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki. dokonuje podziału instrumentów muzycznych na strunowe, dęte, perkusyjne i elektroniczne. wyjaśnia pojęcie promień świetlny, wiązka światła, podaje przykłady ciał, które świecą, a nie są źródłami światła. wyjaśnia, że ciała, które zaliczamy do przezroczystych, są tylko częściowo przezroczyste, wyjaśnia, kiedy powstaje zaćmienie Słońca, wyjaśnia, kiedy powstaje zaćmienie Księżyca. zaznacza na rysunku kąt padania i kąt odbicia, wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty widzimy jako błyszczące, a niektóre jako matowe, podaje cechy charakterystyczne obrazu, który powstaje w zwierciadle płaskim. odróżnia zwierciadła wklęsłe i wypukłe, podaje określenie następujących pojęć i wielkości fizycznych: oś optyczna zwierciadła, promień krzywizny, ogniskowa zwierciadła, podaje zależność długości ogniskowej od promienia krzywizny f = r/2. podaja, że obraz utworzony przez promienie światła odbite od zwierciadła kulistego wklęsłego zależy od odległości przedmiotu od zwierciadła, podaje, że w zwierciadle kulistym wypukłym otrzymujemy zawsze obraz pozorny, pomniejszony, prosty. wyjaśnia, kiedy zachodzi zjawisko załamania światła. zademonstruje i wyjaśnia, jak zachowuje się na granicy dwóch ośrodków promień (wiązka) światła, dla którego kąt padania wynosi zero, wyjaśnia, jak zachowuje się na granicy dwóch ośrodków promień (wiązka) światła, dla którego kąt padania jest większy niż zero, wyjaśnia, na czym polega całkowite wewnętrzne odbicie. podaje kolejność barw w widmie światła białego po rozszczepieniu, podaje przykłady rozszczepienia światła zachodzące w przyrodzie, 4
wyjaśnia, jak powstaje tęcza. rozpoznaje soczewki skupiające i rozpraszające, demonstruje przejście promieni równoległych przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą. rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone, opisuje działanie lupy. charakteryzuje, jakie funkcje pełnią poszczególne części oka, wyjaśnia, na czym polega akomodacja oka i jak ona się odbywa. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: posługuje się pojęciem pracy, podaje warunki, przy spełnieniu których jest wykonywana praca w sensie fizycznym, oblicza pracę na podstawie wykresu F(s), podaje przykłady, gdy działająca siła nie wykonuje pracy (dla przypadków: brak przemieszczenia pomimo działania siły, siła jest prostopadła do przesunięcia). posługuje się pojęciem mocy, posługuje się wzorem na moc, rozwiązuje zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzorów na pracę i moc. wskazuje maszyny proste w najbliższym otoczeniu i posługuje się nimi w życiu codziennym wyjaśnia zasadę działania wagi szkolnej, wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki, wyjaśnia zasadę działania i podaje przykłady zastosowania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu, buduje i demonstruje działanie i zastosowanie kołowrotu i bloku nieruchomego. opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii, wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymieniać różne jej formy, podaje przykłady wykorzystywania energii potencjalnej grawitacji, oblicza przyrost energii potencjalnej. oblicza energię kinetyczną, wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymieniać różne jej formy, opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii kinetycznej, podaje przykłady potwierdzające, że wzrost energii kinetycznej wymaga wykonania pracy. posługuje się i wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej, opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii, stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej, opisuje przemiany energii na przykładzie wznoszącej się do góry i spadającej swobodnie piłki oraz na przykładzie wahadła i ruchu ciężarka na sprężynie, wyjaśnia przemiany form energii mechanicznej na przykładzie skoku na batucie. podaje szacunkowe wartości prędkości cząsteczek różnych gazów, wykazuje, że określenie temperatury na podstawie subiektywnych wrażeń może być mylne. analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane przepływem ciepła, wyjaśnia rolę izolacji cieplnej, opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji, demonstruje przekazywanie ciepła metodą konwekcji, wyjaśnia mechanizm konwekcji i przedstawia przykłady zjawisk zachodzących dzięki konwekcji, wskazuje i wyjaśnia różnice między przewodnictwem a konwekcją, wskazuje i wyjaśnia różnice między przewodnictwem i konwekcją a promieniowaniem. wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy przy założeniu braku strat ciepła, posługuje się pojęciem ciepła właściwego, bada doświadczalnie dla różnych ciał zależność między przyrostem temperatury a ilością wymienionego z otoczeniem ciepła, oblicza ciepło właściwe na podstawie wykresu T(Q). analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy i przepływem ciepła, podaje przykłady zamiany pracy w energię wewnętrzną ciała. opisuje zjawiska zmian stanów skupienia: topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji, 5
oblicza ilość energii potrzebnej do zmiany danej masy cieczy w temperaturze wrzenia w stan pary, wyjaśnia zmiany energii wewnętrznej podczas zmian stanów skupienia, podaje przykłady potwierdzające pobieranie energii podczas parowania cieczy, uzasadnia konieczność pobierania energii podczas topnienia, a oddawania energii - podczas krzepnięcia (wymiany ciepła z otoczeniem). odczytuje prędkość i przebytą drogę z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu s(t) i v(t), oblicza prędkość średnią, rozwiązuje zadania obliczeniowe na ruch jednostajny. demonstruje doświadczalnie skutki bezwładności ciał, wykazuje na przykładach zależność między masą a jego bezwładnością. opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona. opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała, podaje sposoby zwiększania i zmniejszania współczynnika tarcia, podaje przykłady rozwiązań mających na celu zmniejszenie oporu ośrodka, podaje przykłady rozwiązań mających na celu wykorzystanie oporu ośrodka, przedstawia argumenty przemawiające za występowaniem tarcia między stykającymi się powierzchniami, bada doświadczalnie, od czego zależy siła tarcia, wykazuje doświadczalnie, że tarcie toczne jest mniejsze od tarcia poślizgowego. na podstawie wyników pomiarów rysuje wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu przyspieszonego, analizuje wykresy v(t) dla ruchu zmiennego, posługuje się pojęciem przyspieszenia. posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego, odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym, analizuje wzór na prędkość i drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym, odróżnia ruch przyspieszony od ruchu jednostajnie przyspieszonego, na podstawie wyników pomiaru rysuje wykres drogi w funkcji czasu, na podstawie wykresu v(t) rozpoznaje rodzaj ruchu, na podstawie wykresu v(t) oblicza przebytą drogę i przyspieszenie. przedstawia przykłady zjawisk świadczących o tym, że przyczyną zmian parametrów ruchu są działające siły, opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona, wyjaśnia, od czego i jak zależy przyspieszenie ciała, wyjaśnia, że kierunek i zwrot przyspieszenia jest zgodny z kierunkiem i zwrotem działającej siły. wykazuje doświadczalnie, że spadanie swobodne jest ruchem jednostajnie przyspieszonym, sporządza wykres v(t) dla spadania swobodnego, posługuje się pojęciem siły ciężkości. na wykresie v(t) rozpoznaje ruch jednostajnie opóźniony, na podstawie pomiarów rysuje wykresy przyspieszenia, prędkości i drogi w ruchu jednostajnie opóźnionym. opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona, wyjaśnia zasadę poruszania się rakiet i samolotów odrzutowych. opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizować przemiany energii w tych ruchach, posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu drgań i częstotliwości, wskazuje położenie równowagi oraz odczytywać amplitudę i okres drgań z wykresu x(t), oblicza częstotliwość na podstawie wykresu x(t). wyznacza okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego, wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie, wyjaśni i demonstruje, od czego zależy okres drgań wahadła, wyjaśni i demonstruje, od czego nie zależy okres drgań wahadła. opisuje ruch wahadła matematycznego i analizuje przemiany energii w tym ruchu, opisuje ruch ciężarka na sprężynie i analizuje przemiany energii w tym ruchu. demonstruje i opisać zjawisko rezonansu, wyjaśnia, w jaki sposób można uzyskać drgania niegasnące. 6
opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fali na napiętej linie, posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali, wyjaśnia zależność między długością fali, prędkością jej rozchodzenia się i częstotliwością drgań ośrodka, przedstawia przykłady fali podłużnej i poprzecznej w zjawiskach przyrodniczych, demonstruje powstawanie fal w różnych ośrodkach. stosuje prawo odbicia do obserwowanych zjawisk odbicia, rozpoznaje zjawisko odbicia i załamania fal. opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego dla fal dźwiękowych w powietrzu, udowodnia, że źródłem dźwięku są ciała drgające, udowodnia, że dźwięki mogą rozchodzić się tylko w ośrodkach materialnych, porównuje prędkość dźwięku w różnych ośrodkach. wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku, wyjaśnia, od czego zależy natężenie dźwięku (poziom głośności dźwięku), wyjaśnia, co to jest barwa dźwięku, dokonuje analizy wrażeń słuchowych na dźwięki tony i szumy, uzasadnia negatywny wpływ hałasu na organizm ludzki, podaje przykłady kojącego (pozytywnego) działania dźwięku na organizm ludzki, rozpoznaje dźwięki wyższe i niższe. omawia zasadę działania ultrasonografu (USG), omawia negatywne działanie infradźwięków na organizm człowieka. wytwarza dźwięki o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego, opisuje mechanizm wytwarzania dźwięków w instrumentach muzycznych, wyjaśnia, w jaki sposób drgania elektryczne zostają zamienione na dźwięki w głośnikach i słuchawkach. podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni i porównuje z prędkościami ruchu ciał w najbliższym otoczeniu, demonstruje prostoliniowe rozchodzenie się światła. demonstruje powstanie cienia i półcienia, wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym, rysuje wzajemne położenie Słońca, Ziemi i Księżyca oraz bieg promieni świetlnych podczas zaćmienia Słońca, rysuje wzajemne położenie Słońca, Ziemi i Księżyca oraz bieg promieni świetlnych podczas zaćmienia Księżyca. stosuje prawo odbicia światła, wyjaśnia zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej, wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia, rysuje bieg promieni podczas odbicia od zwierciadła płaskiego i powierzchni chropowatej (rozpraszającej światło), wykonuje konstrukcję powstawania obrazu w zwierciadle płaskim. demonstruje odbicie promieni świetlnych od zwierciadeł wklęsłych i wypukłych, opisuje skupianie promieni światła w zwierciadle wklęsłym, posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej. wykonuje konstrukcję powstawania obrazu w zwierciadłach kulistych wklęsłych i wypukłych dla różnych odległości ustawienia przedmiotu przed zwierciadłem, demonstruje powstawanie obrazów w zwierciadłach kulistych, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone, podaje przykłady zastosowania zwierciadeł wklęsłych i wypukłych. demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania światła - jakościowo), opisuje jakościowo bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie, bada zależność między kątem padania i kątem załamania w zależności od prędkości rozchodzenia się światła w pierwszym i drugim ośrodku, 7
rysuje przejście promienia przez pryzmat i płytkę równoległościenną. opisuje jakościowo bieg promieni światła przy przejściu z ośrodka gęstszego do ośrodka rzadszego optycznie, podaje warunki, przy których nastąpi zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia światła, demonstruje i opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia. opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu, demonstruje zjawisko rozszczepienia światła, opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne, wyjaśnia, czym jest spowodowane, że przedmioty oświetlone światłem białym widziane są w rożnych barwach. opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewkę skupiającą, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewkę rozpraszającą, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, oblicza zdolność skupiającą soczewek. wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu, wykonuje konstrukcję obrazów wytworzonych przez soczewki skupiające i rozpraszające w zależności od odległości przedmiotu od soczewki. wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności, opisuje rolę soczewek korygujących wady wzroku, wyjaśnia, jaki obraz powstaje na siatkówce i wykonać konstrukcję obrazów tworzonych w oku na siatkówce, wyjaśnia, że widzenie przedmiotów jest wynikiem procesów fizjologicznych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: przelicza jednostki pracy, rozwiązuje zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na pracę, przekształca wzór na pracę do postaci, z której wyznaczy siłę bądź przesunięcie. przelicza jednostki mocy, rozwiązuje zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na moc i pracę, przekształca wzór na moc do postaci, z której wyznaczy pracę bądź czas. stosuje warunek równowagi dźwigni dwustronnej, wykazuje związek między dźwignią oraz kołowrotem i blokiem nieruchomym, planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające ustalić warunek równowagi dźwigni dwustronnej. rozwiązuje zadania problemowe i obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na energię potencjalną grawitacji, przekształca wzór na energię potencjalną do postaci, z której wyznaczy masę bądź wysokość podniesionego ciała, stosuje wzór na energię kinetyczną ciała do rozwiązywania zadań problemowych i obliczeniowych, projektuje i wykonuje doświadczenie mające na celu badanie od czego i jak zależy energia kinetyczna ciała. przedstawia przemiany energii mechanicznej na przykładach różnych zjawisk (np. z różnych dyscyplin sportowych), stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań problemowych i obliczeniowych. dokonuje przeliczeń temperatury wyrażonej w różnych skalach. omawia sposoby oszczędzania energii cieplnej w budownictwie, wyjaśnia, na czym polega efekt cieplarniany. posługuje się wzorem na ciepło właściwe przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych, sporządza bilans ciepła w procesie przekazywania energii, przekształca równanie bilansu cieplnego i wyznacza dowolną niewiadomą: masę substancji, różnicę temperatur, ciepło właściwe lub ciepło zmiany stanu skupienia. wyjaśnia, jakie znaczenie w przyrodzie odgrywa fakt, że woda ma duże ciepło właściwe. uzasadnia, że pierwsza zasada termodynamiki wynika z zasady zachowania energii, opisuje i wyjaśnia na podstawie pierwszej zasady termodynamiki przemiany energii zacho- 8
dzące w silniku cieplnym, np. w samochodzie, posługuje się wzorami na ciepło właściwe, ciepło topnienia i ciepło parowania przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych, sporządza i analizuje wykres T(Q), projektuje i przeprowadza eksperyment mający na celu wyznaczenie ciepła topnienia lodu, ocenia wpływ dużego ciepła właściwego, ciepła topnienia i parowania wody na klimat i życie na Ziemi. przelicza jednostki prędkości, opisuje położenie ciał względem układu odniesienia, sporządzić tabelę pomiarów, sporządza i odczytuje wykresy v(t) i s(t) dla ruchu jednostajnego prostoliniowego na podstawie opisu słownego, oblicza przebytą drogę na podstawie pola figury pod wykresem v(t), przedstawia położenie ciała na osi liczbowej, na płaszczyźnie i w przestrzeni, wyjaśnia, co to jest tachometr, do czego służy i jakie są korzyści z jego stosowania. wskazuje, w jakich urządzeniach wykorzystuje się zjawisko bezwładności i wyjaśnić zasadę działania tych urządzeń. stosuje pierwszą zasadę dynamiki do wyjaśniania zjawisk otaczającego świata. przedstawia rolę siły tarcia dla ruchu pojazdów, ludzi i zwierząt. analizuje wykresy i na tej podstawie obliczać parametry ruchu. na podstawie wyników pomiaru rysuje wykres zależności przyspieszenia i prędkości ciała w funkcji czasu, stosuje poznane wzory przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych. bada doświadczalnie zależność przyrostu prędkości i przyspieszenia od działającej siły i masy ciała, stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą, bada doświadczalnie przyrost prędkości i przyspieszenie ciała pod działaniem stałej siły, podaje i wyjaśnia cechy wielkości wektorowych (siły, przyspieszenia. prędkości). oblicza prędkość końcową i wysokość spadania swobodnego, uzasadnia, korzystając z zasad dynamiki, że spadanie swobodne jest ruchem jednostajnie przyspieszonym. oblicza drogę na podstawie wykresu v(t) (pole figury pod wykresem). wyjaśnia, podając przykłady, że zachodzące w przyrodzie zjawiska drgań są bardziej złożone i odnaleźć w nich elementy ruchu harmonicznego. wyjaśnia, dlaczego okres drgań wahadła na Ziemi i na Księżycu nie jest jednakowy. podaje przyczyny występowania w przyrodzie drgań gasnących. przedstawia przykłady rezonansu z różnych dziedzin techniki, wyjaśnia, kiedy zjawisko rezonansu jest szkodliwe, a kiedy użyteczne. stosuje wzór na prędkość fali do obliczania parametrów fali. omawia przykłady odbicia i załamania fali występujące w przyrodzie, wyjaśnia, dlaczego na morskich nabrzeżach stosuje się falochrony. wyjaśnia mechanizm odbierania dźwięku przez ucho. demonstruje za pomocą generatora akustycznego lub instrumentów muzycznych tony o różnych wysokościach (z wykorzystaniem mikrofonu i oscyloskopu). podaje przykłady zastosowania ultradźwięków w medycynie i technice, omawia zastosowanie ultradźwięków w hydrolokacji. wyjaśnia na przykładach związek między muzyką a przeżyciami emocjonalnymi człowieka. wykazuje, że w źródłach światła zachodzi zmiana określonej energii na energię promieniowania widzialnego. opisuje rolę zwierciadła wklęsłego w teleskopach zwierciadlanych. stosuje wiadomości na temat załamania światła do wyjaśniania różnych zjawisk optycznych występujących w przyrodzie. podaje przykłady zastosowania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia światła, wyjaśnia (i rysuje) bieg promieni w światłowodzie, wyjaśnia, na czym polega wykorzystanie światłowodów w medycynie i telekomunikacji. wyjaśnia, jak uzyskuje się kolorowy druk w drukarce atramentowej. projektuje doświadczenie i wyznacza ogniskową soczewki skupiającej, omawia budowę i stosuje soczewki Fresnela. 9
bada rodzaj otrzymanych obrazów w zależności od ustawienia przedmiotu względem soczewki, wymienia zastosowania soczewek w technice i nauce. charakteryzuje rodzaje okularów dalekowidzów i krótkowidzów. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: samodzielnie dociera do różnych źródeł informacji naukowej, prowadzi badania, opracowuje wyniki i przedstawia je w formie projektów uczniowskich lub sprawozdań z prac naukowo-badawczych, samodzielnie wykonuje modele, przyrządy i pomoce dydaktyczne projektuje i wykonuje doświadczenie mające na celu badanie, od czego i jak zależy energia potencjalna ciała. bada doświadczalnie, od czego zależy ilość energii wypromieniowanej i pochłoniętej przez ciało, opisuje i wyjaśnia na podstawie pierwszej zasady termodynamiki przemiany energii zachodzące w lodówce. projektuje eksperyment, którego celem jest pomiar pozwalający wyznaczyć współczynnik tarcia, projektuje i wykonuje doświadczenie mające na celu badanie prędkości w ruchu zmiennym, projektuje pojazd wykorzystujący zjawisko odrzutu do napędu. wykonuje zegar słoneczny i zademonstrować jego działanie. projektuje i buduje peryskop, projektuje i wykonuje doświadczenie potwierdzające, że miejsce geometryczne powstającego obrazu jest poza zwierciadłem. 10