Język polski test dla uczniów klas piątych szkół podstawowych w roku szkolnym 2011/2012 Etap międzyszkolny (60 minut) [suma punktów] Imię i nazwisko... Szkoła... Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz poprawne odpowiedzi w zadaniach od 1. do 8. Leszek Kołakowski, Opowiadanie o zabawkach dla dzieci (fragmenty) Otóż faktem było, że stary kupiec Pigu (nosił takie przezwisko, ponieważ miał duży zakrzywiony nos z czterema kropkami - żółtą, czerwoną, pomarańczową i czarną, z koniuszkiem lekko zwisającym ku dołowi i upodabniającym właściciela nieco do jastrzębia; otóż trzeba wiedzieć, że nos z koniuszkiem upodabniającym nieco właściciela do jastrzębia nazywał się Pigu w języku starolailońskim) uprawiał właśnie handel z Babilonem. Jeździł tam co sześć miesięcy, zawożąc pokaźny zapas ochraniaczy na widelce do jedzenia mięsa bażantów (bażanty uchodziły w Babilonie za największy przysmak, może dlatego że pojawiały się tam niezmiernie rzadko) i wracając, przywoził ogromne ilości grzebieni do czesania wielbłądów, które to grzebienie mieszkańcy Lailonii rozchwytywali natychmiast, płacąc słone ceny (w Lailonii w ogóle prawie nie wyrabiano grzebieni do czesania wielbłądów; ta ostatnia okoliczność wynikała po części stąd, że w Lailonii nigdy w ogóle nie było wielbłądów). Jakoż kupiec Pigu, w wyniku tych wojaży, zgromadził znaczny majątek, z którego wybudował piękną willę dla swojej córki imieniem Memi. Pewnej wiosny, kiedy kwitły właśnie obficie sady rumiankowe, kupiec Pigu wracał właśnie z podróży po korzystnych transakcjach handlowych, bardzo zadowolony. Zanim wrócił do własnego mieszkania, chciał zajrzeć do willi swojej Memi. Nie zastał jej jednak w domu, więc usiadł w salonie i wyjął swój przyrząd do dziurawienia globusów (kupiec Pigu bardzo lubił to zajęcie; lailońska fabryka przyrządów do dziurawienia globusów sprzedawała mu swoje wyroby po zniżonej cenie, ponieważ Pigu robił jej reklamę w Babilonie, dziurawiąc tamtejsze globusy). Bawił się chwilę, czekając na córkę, która podjechała po chwili na małym różowym słoniu, przywitała się i od razu zaczęła prosić: - Ach, papo, nie gniewaj się na mnie! - Za cóż miałbym się gniewać na ciebie, córeczko? - spytał Pigu. - Papo kochany, zrobiłam sobie pewną przyjemność, ale ty będziesz musiał za nią zapłacić. Kupiec Pigu zatroskał się nieco, ponieważ wiedział, że śliczna Memi bywa bardzo rozrzutna. Jednak spytał spokojnie: - A cóż to takiego? - Kazałam sobie zrobić globus naturalnej wielkości - powiedziała Memi. Kupiec Pigu zamyślił się. Nie wiedział dokładnie, co to jest naturalna wielkość, i pomyślał, że chyba wszystkie rzeczy na świecie są naturalnej wielkości, to znaczy mają taką wielkość, jaką im natura dała. Na wszelki wypadek poprosił Memi o bliższe wyjaśnienia. - To znaczy, globus takiej wielkości, jak cała ziemia. Rachunek kazałam odesłać ci do zapłacenia. O, już niosą gotowy globus zawołała, wyglądając przez okno. Ale kupiec Pigu ze strachu nie chciał wyjrzeć przez okno. Gorączkowo rozmyślał, ile też musi sprzedać grzebieni do czesania wielbłądów, aby zarobić pieniądze na taki globus. Nie mógł obliczyć i spocił się cały ze strachu. Wreszcie Pigu wyjrzał przez okno i wprawnym okiem kupieckim ocenił od razu opłakany stan rzeczy: był to istotnie globus naturalnej wielkości i kupiec Pigu przez całe życie nie mógłby sprzedać tylu grzebieni do czesania wielbłądów, aby na taki globus zarobić. Szybko powziął surową decyzję. Wyjrzał przez okno i krzyknął: 1
- Proszę zabrać ten globus z powrotem. Nie będę za niego płacił. Jest źle wykończony! Chłopcy sklepowi wzruszyli ramionami, wzięli globus na plecy i ponieśli z powrotem. Ale śliczna Memi wybuchnęła gorzkim płaczem: - Ach, papo, niedobry papo! Żal ci kilku groszy, nie chcesz zrobić przyjemności swojej Memi. Naprawdę, papo, zrobiłeś się na starość chorobliwie skąpy. Nawet zabawka dla twojego dziecka - i to ci jest za drogie! - I tak długo robiła mu wyrzuty. Kupiec Pigu miał miękkie serce i przykro mu było słuchać tych żalów, ale nie mógł przecież zadłużać się na całe życie. Usiłował wytłumaczyć córce, że naprawdę nie ma pieniędzy na tak kosztowne prezenty. Obiecywał, że może kiedyś później, jak jeszcze się dorobi (miał nadzieję, że przez ten czas Memi dorośnie i zrozumie niewłaściwość swojego żądania). Ale Memi nie chciała go słuchać i płakała gorzko. Kupiec Pigu nie mógł już wytrzymać tego płaczu. Myślał szybko, jak by tu wynagrodzić córce taką przykrość. Nagle zaświtało mu coś w głowie. - Córeczko - powiedział - dostaniesz taki sam globus, jeszcze lepszy. Kazałem odesłać tamten, bo był źle zrobiony. Ale masz przecież prawdziwy globus, po prostu kulę ziemską. Możesz ją przecież podziurawić! Mała Memi nie była głupia. Pojęła w lot propozycję. Kaprysiła trochę, mówiła, że tamten globus był z dobrej firmy i znacznie lepszy, ale w końcu uspokoiła się, gdy wyciągnęła od ojca zapewnienie, że pójdzie z nią jutro na obiad z pomarańczowych perliczek. Dała się ubłagać. Szybko wybiegła na dwór, porywając swój przyrząd do dziurawienia globusów i zabrała się do zabawy. Skutki nie dały długo na siebie czekać. Pod wieczór cała ziemia była dziurawa i ze wszystkich krajów zaczęły napływać do Lailonii depesze z pytaniami: kto właściwie dziurawi ziemię w tak okropny sposób? Niestety, było za późno. Mała Memi podziurawiła prawie wszystko, zanim się spostrzeżono. Ziemia była w dziurach i prawie nie nadawała się do użytku. Ciężkie czasy przyszły teraz na kupca Pigu. Musiał odpowiadać za swoją córeczkę i zażądano od niego olbrzymich odszkodowań dla wszystkich państw. Nie miał pieniędzy na zapłacenie i poszedł do więzienia za długi, podczas gdy Memi bawiła się dalej. Siedział tam bez końca (zapewne zresztą siedzi nadal), rozmyślając ze smutkiem o tym, że nie należy skąpić pieniędzy na zabawki dla dzieci. 1. Kupiec wyjeżdżał w celach handlowych a) raz do roku do Babilonu. b) dwa razy do roku do Babilonu. c) trzy razy do roku do Lailonii. d) cztery razy do roku do Lailonii. 2. Rzeczy, którymi handlował kupiec, były a) niezbyt przydatne w życiu codziennym. b) bardzo często używane w życiu codziennym. c) wykorzystywane tylko przez kupców i sprzedawców. d) używane przez ludzi tylko podczas jedzenia posiłków. 3. Zdanie rozpoczynające tekst: Otóż faktem było sugeruje, że a) Babilon jest wymyśloną nazwą miasta. b) opowiedziane wydarzenia są prawdziwe. c) opowiedziane wydarzenia są wymyślone. d) niektóre wydarzenia są prawdziwe, a niektóre wymyślone. 4. Kupiec nie kupił globusa, ponieważ a) dostrzegł w nim wiele niedoróbek. b) zauważył błędy w wykonaniu globusa. c) globus miał inną niż zamówiona wielkość. d) Pigu nie miał wystarczającej sumy pieniędzy, aby za niego zapłacić. 2
5. Memi robiła swojemu ojcu wyrzuty, ponieważ a) chciała ojcu zrobić na złość. b) pogodziła się ze stratą globusa. c) chciała w ten sposób wzbudzić w ojcu poczucie winy. d) uważała, że koszt zamówionego globusa jest bardzo niski. 6. Czego nie nauczył swojej córki kupiec? a) Zaradności. b) Przebojowości. c) Samodzielności. d) Odpowiedzialności. 7. Niektóre fragmenty tekstu zostały wzięte w nawias, ponieważ autor a) cytuje innego autora. b) zapomniał napisać o tym wcześniej. c) rozwija w ten sposób wcześniej podane informacje. d) podkreśla w ten sposób ważność zawartych w nawiasach informacji. 8. Zaznacz morał (naukę, pouczenie) opowieści o kupcu i jego córce. a) Na wszystko trzeba zasłużyć. b) Dzieciom należy na wszystko pozwalać. c) Rodzice powinni często rozmawiać ze swoimi dziećmi. d) Dzieciom należy pokazywać, że nie wszystko jest możliwe. 9. Określ prawdziwość podanych twierdzeń dotyczących tekstu Leszka Kołakowskiego. Zaznacz TAK lub NIE. W tekście narrator nie jest uczestnikiem zdarzeń. TAK NIE Tekst jest fragmentem legendy. TAK NIE Tekst jest fikcją literacką. TAK NIE Tekst został podzielony na wersy. TAK NIE Adresatem tego tekstu są dzieci w wieku przedszkolnym. TAK NIE 10. Niektóre wydarzenia wywołały w Pigu i Memi podane niżej uczucia. Zapisz te wydarzenia w odpowiednich miejscach tabeli. Pigu Memi satysfakcja strach rozczarowanie zadowolenie 3
11. Wymień dwa skutki zabawy Memi w dziurawienie ziemi. a).. b).. 12. Zapisz zachowania bohaterów, które świadczą o tym, że a) kupiec był wrażliwy:... b) Memi była egoistką: 13. Wybierz z tekstu i zapisz swoimi słowami jedno wydarzenie, które jest według Ciebie bezsensowne. 14. Zastąp wyrazami bliskoznacznymi każdy z podkreślonych wyrazów. a) Jeździł tam co sześć miesięcy, zawożąc pokaźny zapas ochraniaczy na widelce do jedzenia mięsa bażantów... b) Pojęła w lot propozycję... 15. Podane po lewej stronie fragmenty tekstu połącz z odpowiednimi środkami stylistycznymi wymienionymi po prawej stronie. Uwaga! Niektóre sformułowania można przyporządkować dwóm środkom. miał miękkie serce nos niczym jastrząb porównanie sady rumiankowe globus jak cała ziemia przenośnia piękna willa płacić słone ceny epitet 4
Zaznacz poprawną odpowiedź w zadaniu 16. 16. W zdaniu: Ale kupiec Pigu ze strachu nie chciał wyjrzeć przez okno a) występuje jeden rzeczownik w Bierniku. b) występuje jeden rzeczownik w Celowniku. c) występują dwa rzeczowniki w Dopełniaczu. d) występują trzy rzeczowniki w Mianowniku. 17. Do podanych informacji dopisz nazwę odpowiedniej części mowy. a) Odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje: b) Łączy wyrazy lub zdania: c) Wskazuje na sposób wykonywanej czynności, jej miejsce lub czas: d) Dzielą się na konkretne i abstrakcyjne, własne i pospolite:. e) Mogą być dokonane i niedokonane:. f) Z rzeczownikiem tworzy wyrażenie przyimkowe: 18. W trzecim akapicie tekstu Opowiadanie o zabawkach autor wyjaśnił znaczenie jednego wyrazu, używając jego wyrazu pokrewnego. Zapisz wyraz, którego znaczenie zostało wytłumaczone i wyraz pokrewny użyty w definicji. wyraz wyjaśniany.. wyraz pokrewny. 19. W pierwszym akapicie tekstu Opowiadanie o zabawkach został użyty wyraz starolailoński (język). a) Na podstawie tekstu wyjaśnij swoimi słowami znaczenie tego wyrazu.. b) Zapisz dwa wyrazy, z których powstał wyraz starolailoński 5
20. Opowiedz wymyśloną historię, która będzie zawierała morał (naukę, pouczenie). Twoja praca musi zająć co najmniej 12 linijek. 6
BRUDNOPIS 7