Porównanie samooceny dolegliwoœci dysurycznych mierzonych przy u yciu skali IPSS i jakoœci ycia QoL z samoocen¹ ycia p³ciowego mierzonego skal¹ IIEF-5

PRACE ORYGINALNE Wac³aw LIPCZYÑSKI Barbara DOBROWOLSKA-GLAZAR Zygmunt F. DOBROWOLSKI Porównanie samooceny dolegliwoœci dysurycznych mierzonych przy u yciu skali IPSS i jakoœci ycia QoL z samoocen¹ ycia p³ciowego mierzonego skal¹ IIEF- Comparison of self-estimation of disuric disorders gauged IPSS scale and qualities of lives QoL with self-estimation of sexual life gauged by IIEF- scale Katedra i Klinika Urologii Collegium Medicum UJ, Kraków Kierownik: Prof. dr hab. med. Zygmunt Dobrowolski Dodatkowe s³owa kluczowe: samoocena dolegliwoœci dysurycznych skala IPSS skala jakoœci ycia - QoL samoocena ycia p³ciowego - skala IIEF- Additional key words: self-estimation of disuric disorders - IPSS scale qualities of lives - QoL scale self-estimation of sexual life - IIEF- scale Adres do korespondencji: Prof. dr hab. med. Zygmunt Dobrowolski Katedra i Klinika Urologii CM UJ Kraków, Ul. Grzegórzecka 18 tel.: 12 424790, 12 424791 e-mail: zdobrowol@su.krakow.pl Wstêp: Ocena badanych mê czyzn przy pomocy skali punktowej jest metod¹ prost¹ w wykonaniu, któr¹ mo - na zastosowaæ praktycznie zarówno w podstawowej opiece zdrowotnej jak i w ambulatoryjnym leczeniu specjalistycznym. Pomimo tego jej zastosowanie nie jest w pe³ni upowszechnione. W Polsce funkcjonuje miêdzynarodowy system punktowej oceny dolegliwoœci ze strony stercza IPSS. Odpowiedzi na pytania kwestionariusza IPSS stanowi¹ podstawê skali. Uzupe³nieniem skali IPSS jest formularz oceny jakoœci ycia (QoL) okreœlaj¹cy punktowo subiektywn¹ ocenê samopoczucia chorego w przypadku utrzymywania siê objawów ze strony dolnych dróg moczowych na takim poziomie jak w chwili badania. Celem oceny ycia p³ciowego mê czyzn od 1999 roku jest stosowany w Polsce punktowy formularz kwestionariusza do oceny ycia IIEF-. Cel pracy: Celem pracy jest próba porównania samooceny dolegliwoœci dysurycznych mierzonych przy u yciu miêdzynarodowego systemu punktowej oceny dolegliwoœci ze strony stercza (International Prostate Symptom Score), oraz skali oceny jakoœci ycia (Quality of Life) z samoocen¹ ycia p³ciowego mê czyzn IIEF- (International Index of Erectile Function-) w grupie wybranych losowo mê czyzn w przedziale wieku pomiêdzy 0 a 70 rokiem ycia. Materia³ i metody: Badanie obejmowa³o 1746 wybranych losowo mieszkañców dzielnicy Kraków - Œródmieœcie w przedziale wieku pomiêdzy 0 a 70 rokiem ycia. W badanej populacji by³o prowadzone szczegó³owe badanie podmiotowe (w tym wywiad dotycz¹cy dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych (IPSS), oceny jakoœci ycia (QoL) i zaburzeñ ycia p³ciowego (IIEF- ); badanie fizykalne, a w jego ramach badanie fizykalne stercza (DRE); badanie poziomu PSA frakcji ca³kowitej i wolnej, w uzasadnionych przypadkach Evaluation of men with a point scale is a simple method that can be used both in primary care and specialist in-patient treatment. Although its use is not widespread. International scoring system for evaluation of symptoms of the prostate is common in Poland (IPSS). Responses to the questionnaire are the basis of IPSS scale. Quality of life form (QoL) is in addition to the scale of IPSS. It defines subjective assessment of patient well-being in case of symptoms of lower urinary tract at the same level as at the time of the study. -point questionnaire IIEF- has been used in Poland since 1999 to assess men's sexual life. The aim of the study is to compare the assessment of disuric disorders measured using the International Prostate System Score (IPSS) and Quality of Life scale versus scale of men's sexual self-esteem IIEF- in men at the age of 0-70. The study included 1746 randomly selected residents of the district Cracow-Downtown, at the age of 0-70. Medical interview was carried out (including complaints of lower urinary tract symptoms (IPSS), quality of life (QoL) and sexual dysfunction (IIEF-); physical examination with assessment of individual systems with particular emphasis on genitourinary system, physical examination of the prostate (DRE), PSA level in total and free fractions, a biopsy of the prostate under ultrasound control if necessary. For the analysis qualified 1746 men. The men were divided into groups called groups of disease: a suspicion of prostate cancer, can not rule out prostate cancer, prostate cancer confirmed, probable benign prostatic hyperplasia (BPH), no lesions. The largest was the group with probable benign prostatic hyperplasia 64.89% of the total respondents, followed by a group of men without lesions, 26.29%, a group of probable prostate cancer was 6.41% of the respondents, a group with whom Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 247

biopsja stercza pod kontrol¹ przezodbytniczego ultrasonograficznego badania stercza. Do analizy zakwalifikowano 1746 mê czyzn, których podzielono na nastêpuj¹ce grupy nazywane dalej grupami chorobowymi: podejrzenie raka stercza, nie mo na wykluczyæ raka stercza, potwierdzony rak stercza, prawdopodobny ³agodny rozrost stercza ( RS), brak zmian chorobowych. Najwiêksz¹ by³a grupa z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza, 64,89% ca³oœci badanych; nastêpnie grupa mê czyzn bez zmian chorobowych, 26,29%; grupa z prawdopodobnym rakiem stercza stanowi³a 6,41% badanych; grupa, u której nie mo na wykluczyæ raka stercza 1,89%; najmniejsz¹ stanowi³a grupa z potwierdzonym rakiem stercza, 0,2% wszystkich badanych mê czyzn. Uwzglêdniaj¹c podzia³ na podgrupy wiekowe, 498 badanych by³o w wieku 0-4 lat, 391 w wieku -9 lat, 397 w wieku 60-64, a 460 w wieku 6-70 lat. Œrednia wieku wynosi³a 9,24 lat. Uzyskane dane przetworzono i analizowano statystycznie przy pomocy pakietu statystycznego STATA -,0. Ró nice miêdzy badanymi grupami w odpowiedziach na pytania skali IPSS, QoL oraz kwestionariusza IIEF analizowano z zastosowaniem testów: Manna- Whitneya, Kruskala-Wallisa, Scheffego oraz chi2. Zgodnoœæ pojedynczych pytañ z ca³¹ skal¹ sprawdzano za pomoc¹ korelacji i regresji liniowej. Wyniki: W oparciu o analizê ca³kowitego wyniku punktacji skali IPSS oraz skali jakoœci ycia QoL i kwestionariusza IIEF- wykazano, e w procesie starzenia siê w badanej populacji czêœciej u starszych, ni u m³odszych mê czyzn wystêpuj¹ dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych, pogarsza siê samoocena jakoœci ycia, oraz samoocena jakoœci ycia p³ciowego. Po analizie wyniku skal: IPSS, QoL i IIEF- w grupach chorobowych stwierdzono, e ca³kowity wynik skali IPSS ró nicuje mê czyzn w grupie z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza, od grupy mê czyzn bez zmian chorobowych jak i mê czyzn z podejrzeniem raka stercza. Stwierdzono znamienne statystycznie obni enie jakoœci ycia w grupie z potwierdzonym rakiem stercza i w grupie z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza w porównaniu z mê - czyznami bez zmian chorobowych. Najwy sz¹ samoocenê ycia p³ciowego stwierdzono w grupie mê czyzn bez zmian chorobowych a najni sz¹ w grupie ze stwierdzonym rakiem stercza. Skala QoL by³a istotnie statystycznie dodatnio skorelowana z wynikami skali IPSS, a tak e z poszczególnymi jej pytaniami. Pogarszanie siê jakoœci ycia wystêpowa³o wraz z narastaniem dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych. Wraz ze wzrostem czêstoœci i nasilenia poszczególnych objawów w skali IPSS stwierdzono pogorszenie siê samooceny badanych przy pomocy skali IIEF-. U badanych mê czyzn wraz z pogorszeniem siê jakoœci ycia mierzonej skal¹ QoL, pogarsza siê równie ich samoocena ycia p³ciowego w skali IIEF-. Wnioski: W procesie starzenia siê narastaj¹ dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych, pogarsza siê samoocena jakoœci ycia, w tym równie ycia p³ciowego. Skala oceny jakoœci ycia (QoL) jest istotnie statystycznie dodatnio skorelowana z wynikami skali IPSS. Wraz ze wzrostem czêstoœci i nasileniem dolegliwoœci w skali IPSS stwierdzono pogorszenie samooceny badanych przy pomocy skali IIEF-. Pogorszenie jakoœci ycia mierzone skal¹ QoL wi¹za³o siê z pogorszeniem samooceny ycia p³ciowego w skali IIEF-. you can not rule out prostate cancer was 1.89%, the smallest was the group with confirmed prostate cancer, 0.2% of all male respondents. The age groups were: 498 respondents aged 0-4 years and 391 aged -9, 397 aged 60-64 and 460 aged 6-70. Mean age was 9.24 years. Ppicked up data were processed and analized by STATA-,0. Differences between groups relative to answers for the questions of scales: IPSS, QoL and IIEEF questionnaire were analized by Mann- Whitney, Kruskal- Wallis, Scheffe's and chi2 tests. Homogeneity of the IPSS were analised by a Cronbach coefficient test. Accordance of each questions of the scale to whole scale were analised by correlation and line regression tests. Based on the analysis of the total scale score by IPSS and QoL scale and quality of life questionnaire IIEF- showed that in the process of aging in the population more frequently in older than in younger men, there are complaints from the urinary tract and deteriorating quality of life of self-esteem and quality of life of sexual self-esteem. After analyzing the result of scale: IPSS, QoL, and IIEF- in the disease groups, it was found that the total score of IPSS differentiates men in the group with probable benign prostatic hyperplasia, from a group of men without lesions and men with suspected prostate cancer. Statistically significant reduction in quality of life (QoL) in patients with confirmed prostate cancer and in the group with probable benign prostatic hyperplasia compared with men without lesions. The highest self-esteem sex life (IIEF- ) was found in men without lesions and the lowest in the group with known prostate cancer. The scale of quality of life (QoL) was significantly positively correlated with the results of IPSS scale, as well as with each of its questions. Deterioration in the quality of life occurred as a crescendo pain of lower respiratory tract. With the increase in the incidence and severity of each symptom on a scale IPSS worsening of self-esteem was examined using a scale IIEF-. U of men with the deterioration of the quality of life measured by the scale of QoL, worsening their sexual self-esteem scale IIEF-. In the process of aging are growing complaints from the lower urinary tract, self-esteem deteriorates the quality of life, including sexual life, which is especially marked in men with enlarged prostate. The scale of quality of life (QoL) is significantly positively correlated with the results of IPSS scale. With the increase in the incidence and severity of symptoms on a scale IPSS had decreased self-test using the IIEF- scale. The deterioration of quality of life measured with QoL was associated with decreased sexual self-esteem scale IIEF-. Wstêp Ocena badanych mê czyzn z dolegliwoœciami ze strony dolnych dróg moczowych przy pomocy skali punktowej jest metod¹ prost¹ w wykonaniu, któr¹ mo na zastosowaæ praktycznie zarówno w podstawowej opiece zdrowotnej jak i w ambulatoryjnym leczeniu specjalistycznym. Pomimo tego jej zastosowanie nie jest w pe³ni upowszechnione. Podobnie jak w ca³ej Europie w Polsce funkcjonuje miêdzynarodowy system punktowej oceny dolegliwoœci ze strony stercza IPSS (International Prostate Symptom Score). Jest to kwestionariusz zalecany do stosowania w praktyce przez Miêdzynarodowy Komitet Uzgadniaj¹cy od 1998r., opracowany na podstawie systemu punktowej oceny dolegliwoœci mikcyjnych), Amerykañskiego Towarzystwa Urologicznego [4,], wype³niany samodzielnie przez badanego, obiektywizuj¹cy subiektywne dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych oraz stopieñ ich nasilenia, oceniane w skali punktowej 248 Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 W. Lipczyñski i wsp.

[14,10]. Odpowiedzi na pytania kwestionariusza IPSS stanowi¹ podstawê skali. Kwestionariusz sk³ada siê z 7 pytañ dotycz¹cych sposobu oddawania moczu przez badanego, w których ka dy objaw w poszczególnym pytaniu jest punktowany. W zale noœci od stopnia nasilenia dolegliwoœci badany ma do wyboru jedn¹ z 6 odpowiedzi w skali od 0 do punktów. Poszczególne pytania skali dotycz¹ wystêpowania objawów wskazuj¹cych na istnienie przeszkody podpêcherzowej w odp³ywie moczu - faza opró niania pêcherza (pytania: 1, 3,, 6), oraz objawów wskazuj¹cych na podra nienie pêcherza moczowego- faza nape³niania pêcherza (pytania: 2, 4, 7) bêd¹cych wynikiem niestabilnoœci miêœnia wypieracza pêcherza moczowego. Mo liwa do uzyskania iloœæ punktów jest zawarta w przedziale od 0 do 3 punktów. Objawy s¹ okreœlane jako ³agodne (o niewielkim nasileniu), gdy suma punktów skali mieœci siê w zakresie od 0 do 7, jako umiarkowane w przedziale od 8 do 19 i ciê kie (znaczne nasilenie objawów) pomiêdzy 20 a 3 punktami [10]. Uzupe³nieniem skali IPSS jest formularz oceny jakoœci ycia (QoL) okreœlaj¹cy punktowo subiektywn¹ ocenê samopoczucia chorego w przypadku utrzymywania siê objawów ze strony dolnych dróg moczowych na takim poziomie jak w chwili badania [2]. Bior¹c po uwagê to, e u wielu mê czyzn, u których inne schorzenia somatyczne, w tym choroby gruczo³u krokowego, negatywnie wp³ywaj¹ na jakoœæ ycia, wspó³istnienie zaburzeñ wzwodu mo e pog³êbiaæ t¹ niekorzystn¹ sytuacjê. Celem oceny ycia p³ciowego mê czyzn od 1999 roku jest stosowany w Polsce punktowy formularz kwestionariusza do oceny ycia p³ciowego mê czyzn (IIEF-) bêd¹cy skrócon¹ form¹ 1 punktowej ankiety opracowanej w USA [17,22]. Suma punktów od 0-21 mo e œwiadczyæ o objawach zaburzenia wzwodu pr¹cia. Cel pracy Celem pracy jest próba porównania samooceny dolegliwoœci dysurycznych mierzonych przy u yciu miêdzynarodowego systemu punktowej oceny dolegliwoœci ze strony stercza (International Prostate Symptom Score), oraz skali oceny jakoœci ycia (Quality of Life) z samoocen¹ ycia p³ciowego mê czyzn IIEF- (International Index of Erectile Function-) w grupie wybranych losowo mê czyzn w przedziale wieku pomiêdzy 0 a 70 rokiem ycia. Materia³ i metody Badanie obejmowa³o 1746 wybranych losowo mieszkañców dzielnicy Kraków - Œródmieœcie w przedziale wieku pomiêdzy 0 a 70 rokiem ycia. W badanej populacji by³o prowadzone szczegó³owe badanie podmiotowe (w tym IPSS, QoL i IIEF-); badanie fizykalne z ocen¹ poszczególnych uk³adów ze szczególnym uwzglêdnieniem uk³adu moczop³ciowego, badanie poziomu PSA frakcji ca³kowitej i wolnej, w uzasadnionych przypadkach biopsja stercza pod kontrol¹ przezodbytniczego ultrasonograficznego badania stercza. Do analizy zakwalifikowano 1746 mê czyzn, których podzielono na nastêpuj¹ce grupy nazywane dalej grupami chorobowymi: 1.podejrzenie raka stercza, 2.nie mo na wykluczyæ raka stercza, 3.potwierdzony rak stercza, 4.prawdopodobny ³agodny rozrost stercza ( RS),.brak zmian chorobowych. Wy ej wymienione badania zosta³y udokumentowane w postaci przygotowanej ankiety, kwestionariuszy IPSS, QoL, IIEF- oraz ewidencjonowane w bazie danych opracowanej w programie Microsoft Excel 2000 wersja 9,0. Uzyskane dane przetworzono i analizowano statystycznie przy pomocy pakietu statystycznego STA- TA -,0. Ró nice miêdzy badanymi grupami w odpowiedziach na pytania skali IPSS, QoL oraz kwestionariusza IIEF analizowano przy pomocy testów nieparametrycznych: testu Manna-Whitneya do porównania dwóch grup, testu Kruskala-Wallisa do porównania trzech lub wiêcej grup oraz testów niezaplanowanych, w tym przypadku testu Scheffego. W pojedynczych przypadkach dla okreœlenia zale noœci miêdzy zmiennymi skategoryzowanymi u ywano testu chi2. Zgodnoœæ pojedynczych pytañ z ca³¹ skal¹ sprawdzano za pomoc¹ korelacji i regresji liniowej. Wyniki W badanej grupie 1746 mê czyzn, których podzielono na cztery podgrupy wiekowe, 98 by³o w wieku 0-4 lat, 391 w wieku -9 lat, 397 w wieku 60-64, a 460 w wieku 6-70 lat. Œrednia wieku wynosi³a 9,24 lat. Bior¹c pod uwagê podzia³ na grupy chorobowe odsetek mê czyzn w podgrupach wiekowych przedstawia siê jak w tabeli I. Najwiêksz¹, by³a grupa z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza, 64,89% Tabela I Odsetek badanej populacji z podzia³em na grupy wiekowe i chorobowe. Percentage of study population by age group and illness. ca³oœci badanych; nastêpnie grupa mê - czyzn bez zmian chorobowych, 26,29%; grupa z prawdopodobnym rakiem stercza stanowi³a 6,41% badanych; grupa, u której nie mo na wykluczyæ raka stercza 1,89%; najmniejsz¹ stanowi³a grupa z potwierdzonym rakiem stercza, 0,2% wszystkich badanych mê czyzn. Kwalifikacja do poszczególnych grup chorobowych by³a istotnie statystycznie zwi¹zana z wiekiem badanych mê czyzn. W analizie wyniku ca³kowitego IPSS przy pomocy testu Kruskal-Wallis'a wykazano istotnie statystyczne ró nice pomiêdzy grupami wiekowymi (p=0,0001). Œrednia i mediana wyniku ca³kowitego IPSS wzrasta wraz z wiekiem badanych. Wynika z tego, e im starsza grupa wiekowa tym czêœciej podawane s¹ objawy dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych. W analizie wyników samooceny badanych przy pomocy skali jakoœci ycia (QoL) stwierdzono, e œrednia punktacji wzrasta wraz z wiekiem (p=0,0001), oraz e grupa 0-4 lata ró ni siê istotnie od ka dej z pozosta³ych grup wiekowych: 0-4 / -9 (p =0,016); 0-4 / 60-64 (p=0,007); 0-4/6-70 (p=0,0001). Wraz z procesem starzenia Wiek Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Grupa 4 Grupa Razem 0-4 2,41 0,60 0, 0 61,04 3,94-9,37 1,02 0, 0 68,03 2,8 60-64 9,32 3,02 1,26 62,97 23,43 6-70 9,13 3,04 0,87 68,04 18,91 % ca³ej grupy 6,41 1,89 0,2 64,89 26,29 Liczebnoœæ n=112 n=33 n= 9 n=1133 n=49 n=1746 Tabela II Stopieñ korelacji oraz regresja pytañ skali IPSS ze skal¹ QoL w grupach chorobowych. The degree of correlation and regression questions IPSS scale and QoL scale in groups of disease. SKALA QoL grupa 1 grupa 2 grupa 3 grupa 4 grupa Nr r2 Pyt.1. Pyt.2. Pyt.3. Pyt.4. Pyt.. Pyt.6. Pyt.7. dla ca³oœci pytania 0,199 0,41 0,304 0,46 0,24 0,34 0,260 0,1 0,206 0,0 0,249 0,1 0,301 0,2 0,19 0,33 0,110 0,2 0,239 0,49 0,329 0,62 0,268 0,3 p< 0,146 0,36 0,217 0,44 0,299 0,4 0,223 0,0 0,23 0,67 0,233 0,4 p<0,006 0,233 0,47 0,244 0,4 0,29 0,30 0,284 0,3 0,310 0,63 0,291 0,6 0,136 0,30 0,246 0,36 0,183 0,2 0,23 0,41 0,224 0,46 0,23 0,42 0,166 0,0 0,276 0,47 0,376 0,60 0,202 0,3 0,266 0,69 0,217 0,7 p<0,002 0,249 0,2 0,21 0,61 0,408 0,44 0,190 0,46 0,20 0,47 0,204 0,48 Dla ca³oœci skali IPSS b 0,462 0,14 Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 249

Tabela III Stopieñ korelacji oraz regresja pytañ skali IPSS i kwestionariusza IIEF-. The degree of correlation and regression questions IPSS scale and IIEF- questionnaire kwestionariusz IIEF- grupa 1 grupa 2 grupa 3 grupa 4 grupa Nr r2 Pyt.1. Pyt.2. Pyt.3. Pyt.4. Pyt.. Pyt.6. Pyt.7. pogarsza siê jakoœæ ycia mê czyzn. Grupa 0-4 lata podaje istotnie lepsz¹ jakoœæ ycia od ka dej z pozosta³ych grup wiekowych. Porównuj¹c wyniki kwestionariusza do oceny jakoœci ycia p³ciowego mê czyzny (IIEF-) w grupach wiekowych stwierdzono, e œrednia i mediana punktacji statystycznie istotnie maleje wraz z wiekiem (p= 0,0001). Wraz z procesem starzenia pogarsza siê samoocena jakoœci ycia p³ciowego badanych mê czyzn. Porównanie wartoœci œrednich i wartoœci median ca³kowitego IPSS w grupach chorobowych wykaza³o najni sze wyniki w grupach osób bez zmian chorobowych oraz z podejrzeniem raka stercza. Najwy sz¹ œredni¹ maj¹ osoby z potwierdzonym rakiem stercza. W analizie przy pomocy testu Kruskal- Wallis'a wykazano ró nice w wyniku wartoœci œredniej i wartoœci mediany ca³kowitego wyniku odpowiedzi na pytania skali IPSS pomiêdzy grupami od 1 do (p = 0,0001) a przy pomocy testu Scheffe'go stwierdzono istotne ró nice pomiêdzy grupami 4 i (p < 0,0001) oraz 1 i 4 (p=0,047). Nie stwierdzono aby grupa mê czyzn, u których nie mo na wykluczyæ raka stercza (grupa 2) ró ni³a siê istotnie od pozosta³ych grup. Mê czyÿni z prawdopodobnym dla ca³oœci pytania -0,31 0,020-0,32 0,332 2,01 0,090-0,63 0,04-1,66 0,016-0,86-0,12 0,032 1,14 0,031 0,73 0,013-0,76 0,040-1,42 0,017-0,87 0,17 0,049-1,7 0,002 0,21 0,016-0,90 0,041-1,7-1,06-0,16 1,00 0,00-0,24 0,010-0,68 0,030-1,29 0,013-0,77 0,000 0,23 0,000 0,01 0,029-0,2 0,022-0,82 0,049-1,39 0,02-0,90-0,43 0,03-1,7 0,2 3,6 0,009-0,74 0,068-2,27 0,018-1,08 p=0,03 0,003-0,44 0,020 1,34 0,01-0,41 0,013-0,80-0,98 0,014-0,82 Dla ca³oœci skali IPSS Tabela IV Stopieñ korelacji i regresja pomiêdzy skal¹ QoL a IIEF- The degree of correlation and regression between QoL scale and IIEF- kwestionariusz IIEF- grupa 1 grupa 2 grupa 3 grupa 4 grupa Nr r2 QoL RS podaj¹ istotnie czêœciej objawy dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych w porównaniu z mê czyznami bez zmian chorobowych jak i z podejrzeniem raka stercza. Grupa z potwierdzonym rakiem stercza ma zdecydowanie wy szy wynik ca³kowitej punktacji IPSS ni pozosta³e grupy. W analizie jakoœci ycia QoL najwiêkszy odsetek badanych ocenia³ j¹ na poziomie dobrym zarówno w ca³oœci badanych osób jak i w grupach 2, 4,, a w grupie 3 na poziomie œrednim. W grupie 1 taki sam odsetek badanych okreœla³ jakoœæ ycia zarówno na poziomie dobrym jak i œrednim. Testem Kruskal-Wallis'a wykazano ró - nice w odpowiedziach na pytanie o jakoœæ ycia pomiêdzy grupami od 1 do (p= 0,0001) a przy pomocy testu Scheffe'go stwierdzono istotne ró nice pomiêdzy grupami 3 i (p=0,022), 4 i (p<0,0001) W analizie kwestionariusza do oceny ycia p³ciowego mê czyzn IIEF- wziêto pod uwagê wartoœci œrednie i mediany w poszczególnych grupach chorobowych. W analizie przy pomocy testu Kruskal-Wallis'a wykazano ró nice w ca³kowitym wyniku punktacji kwestionariusza do oceny ycia p³ciowego mê czyzn IIEF- pomiêdzy grupami od 1 do (p = 0,0001) a przy pomocy testu Scheffe'go stwierdzono istotne ró nice pomiêdzy grupami 1 i (p=0,018), 3 i 4 b 0,034-0,2 dla ca³oœci pytania 0,032-0,27-0,19 0,211 0,97 0,028-0,02 0,061-0,38 0,039-0,03 b (p=0,038), 3 i (p=0,013). Najwy ej ocenili swoje ycie seksualne mê czyÿni w grupie bez zmian chorobowych a najni ej w grupie ze stwierdzonym rakiem stercza. Œrednia samooceny w grupach chorobowych by³a zbli ona i waha³a siê od 12,7 do 1,97. Jedynie w grupie mê czyzn z potwierdzonym rakiem stercza by³a znamiennie mniejsza i wynosi³a 4,26. Z uwagi na to, e prawdopodobieñstwo wystêpowania zmian chorobowych jest zwi¹zane z wiekiem, oraz to, e ca³kowita punktacja skali IPSS jest tak e zale na od wieku zbadano zale noœæ wyników punktacji skali IPSS, skali QoL i kwestionariusza IIEF- w grupach chorobowych (1-) dla poszczególnych grup wiekowych. Podczas analizy wyników ca³kowitej punktacji skali IPSS stwierdzono, e nasilenie objawów by³o czêstsze u mê czyzn w grupie z RS w porównaniu z badanymi bez zmian chorobowych, co by³o specjalnie zaznaczone w przedziale wieku: 0-9 lat. Z powy szej analizy wynika, e mê czyÿni zakwalifikowani do grupy z ³agodnym rozrostem stercza podawali czêœciej i w wiêkszym nasileniu objawy dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych w stosunku do mê czyzn bez objawów chorobowych w przedziale wieku 0-9 lat. W analizie jakoœci ycia stwierdzono istotnoœæ statystyczn¹ ró nic w wyniku punktacji dla grup wiekowych: 0-4, -9 i 6-70 lat przy czym w grupie 0-4 i -9 lat zauwa ono, e wp³yw na powy szy wynik maj¹ ró nice w odpowiedziach na powy - sze pytanie pomiêdzy grupami 4 (prawdopodobny ³agodny rozrost stercza) i (bez zmian chorobowych). W przedziale wieku 60-64 lata nie stwierdzono istotnych ró nic pomiêdzy grupami chorobowymi. Porównuj¹c wartoœci œrednich wyników punktacji oceny skali QoL w grupach chorobowych (1-) stwierdzono pogorszenie jakoœci ycia wraz z procesem starzenia siê badanych. Samoocena jakoœci ycia mê czyzn w grupie z podejrzeniem ³agodnego rozrostu stercza ró ni siê istotnie od samooceny mê - czyzn bez objawów chorobowych co jest najbardziej widoczne u m³odszych mê - czyzn (w przedziale wieku 0-9 lat). W analizie punktacji kwestionariusza IIEF- nie stwierdzono ró nic statystycznych pomiêdzy grupami chorobowymi w podgrupach wiekowych, natomiast stwierdzono istotnoœæ statystyczn¹ dla ca³oœci badanych. W grupach chorobowych punktacja samooceny ycia p³ciowego mala³a wraz z wiekiem. Okreœlono tak e stopieñ korelacji oraz regresjê pomiêdzy odpowiedziami na poszczególne pytania skali IPSS a skal¹ oceny jakoœci ycia QoL (tabela II). Skala QoL by³a istotnie statystycznie dodatnio skorelowana z wynikami skali IPSS, a tak e z poszczególnymi jej pytaniami. Pojawianie siê i nasilanie poszczególnych objawów ocenianych skal¹ IPSS pogarsza³o ocenê jakoœci ycia. Poszczególne pytania skali IPSS wyjaœnia³y od 20 do 30% zmiennoœci skali jakoœci ycia, a ca- ³oœæ skali IPSS - 46% tej zmiennoœci w ca- ³ej populacji. Œwiadczy to o bardzo silnym powi¹zaniu obu zmiennych. Nasilenie poszczególnych objawów skali IPSS pogarsza 20 Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 W. Lipczyñski i wsp.

jakoœæ ycia badanych mê czyzn. Okreœlono tak e stopieñ korelacji oraz regresjê pomiêdzy odpowiedziami na poszczególne pytania skali IPSS a kwestionariuszem IIEF- (tabela III). W ca³oœci badanej grupy stwierdzono istotnoœæ statystyczn¹ ujemnej korelacji miêdzy skal¹ IPSS i zawartych w niej pytañ a kwestionariuszem IIEF-. Wspó³czynnik r2 dla ca³ej skali IPSS wynosi³ 3%, a dla poszczególnych pytañ waha³ siê od 1,3 do 2,%. Wraz ze wzrostem czêstoœci i nasilenia poszczególnych objawów w skali IPSS stwierdzono pogorszenie siê samooceny badanych przy pomocy skali IIEF-, co by³o najbardziej zaznaczone w grupie mê czyzn z podejrzeniem ³agodnego rozrostu stercza w porównaniu do mê czyzn bez zmian chorobowych. Porównano tak e stopieñ korelacji i regresjê pomiêdzy skal¹ QoL a kwestionariuszem IIEF- [Tab.4.] W ca³oœci badanej grupy stwierdzono istotnoœæ statystyczn¹ korelacji miêdzy skal¹ QoL a kwestionariuszem IIEF-. Analiza zale noœci pomiêdzy powy szymi w grupach chorobowych wykaza³a, e wraz z pogorszeniem siê jakoœci ycia, pogarsza siê samoocena ycia p³ciowego mê czyzn co by³o najbardziej zaznaczone w grupie mê czyzn z podejrzeniem ³agodnego rozrostu stercza i u mê czyzn bez zmian chorobowych. Dyskusja Przeprowadzone badanie wykaza³o, e kwalifikacja do poszczególnych grup chorobowych by³a istotnie zwi¹zana z wiekiem badanych mê czyzn. W starszych grupach wiekowych zmniejsza³a siê liczba osób bez zmian chorobowych, co by³o istotne statystycznie (). W grupie wiekowej - 9 lat oraz 60-64 lat odsetek osób z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza by³ podobny. W analizie ca³kowitego wyniku punktacji skali IPSS oraz skali QoL i kwestionariusza IIEF- w zale noœci od wieku wykazano, e wraz ze wzrostem wieku badanych mê czyzn czêœciej wystêpuj¹ dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych, pogarsza siê samoocena jakoœci ycia, oraz samoocena jakoœci ycia p³ciowego. W pracach Bosch'a [7], œrednia wraz z wiekiem nie wzrasta³a a u Vela-Navarette [29] œrednia skali IPSS wzrasta³a wraz z wiekiem badanych. W badaniach Boscha utrzymywanie siê ca³kowitego œredniego wyniku punktacji na jednakowym poziomie mo e wynikaæ z faktu, e badani znajdowali siê w nieco innych przedzia³ach wiekowych. W pracy Vela-Navarette wszyscy badani mieli stwierdzone dolegliwoœci ze strony dróg moczowych, tak wiêc œrednia punktacja w grupach wiekowych jest znacznie wy sza w porównaniu do punktacji w badaniach Boscha i badaniach w³asnej populacji. Samoocena jakoœci ycia w badanej populacji pogarsza³a siê wraz z wiekiem badanych, podobnie jak w pracy Vela-Navarrete [29]. Ocena ycia p³ciowego badanych mê - czyzn pogarsza³a siê wraz z procesem starzenia siê zarówno w badanej populacji w³asnej jak te w badaniach Leliefelda, który stwierdzi³ wzrost odsetka zaburzeñ funkcji p³ciowych mê czyzn z 7-17% w wieku 0 lat do 60-7% w wieku 80 lat [19]. W wyniku oceny ca³kowitej punktacji skali IPSS w grupach chorobowych stwierdzono, e mê czyÿni z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza podaj¹ istotnie czêœciej objawy dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych w porównaniu z mê czyznami bez zmian chorobowych jak i mê czyznami z podejrzeniem raka stercza. Uwzglêdniaj¹c podzia³ na grupy wiekowe powy sze objawy czêœciej wystêpowa³y u badanych z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza ni u mê czyzn bez zmian chorobowych. Podobne wyniki uzyskano te w badaniach Badia, Boscha, Lee [1,7,18]. Stwierdzono znamienne statystycznie obni enie jakoœci ycia zwi¹zane ze starzeniem siê, przy czym proces ten by³ najbardziej zaznaczony w grupie z potwierdzonym rakiem stercza i w grupie z prawdopodobnym ³agodnym rozrostem stercza w porównaniu z mê czyznami bez zmian chorobowych. Obni enie jakoœci ycia wraz z procesem starzenia siê stwierdzono te w pracach: Girman [13], Vela-Navarrete [29]. Samoocena ycia p³ciowego badanych mê czyzn pogarsza³a siê wraz z procesem starzenia siê zarówno w badanej populacji w³asnej jak te we wczeœniej przedstawianych badaniach Brauna [8], Leliefelda [19], a tak e Ichikawa [1], który przeprowadzi³ badania przy u yciu formularza SFI (Sexual Function Inventory). Najwy sz¹ samoocenê w badanej populacji stwierdzono w grupie mê czyzn bez zmian chorobowych a najni - sz¹ w grupie ze stwierdzonym rakiem stercza. W badaniach przesiewowych innych autorów nie oceniano tego aspektu ycia. Stopieñ korelacji oraz regresja pomiêdzy wynikami odpowiedzi na poszczególne pytania skali IPSS a skalami: QoL i IIEF- wykaza³, e wraz ze wzrostem czêstoœci i nasilenia poszczególnych objawów w skali IPSS pogarsza siê jakoœæ ycia [QoL) oraz samoocena dotycz¹ca ycia p³ciowego (IIEF-) u badanych mê czyzn, co by³o najbardziej widoczne w grupie badanych z podejrzeniem ³agodnego rozrostu stercza i bez zmian chorobowych. W materiale Lee [18] oraz Bosch [7], van Venrooij [28], Badia [2], stwierdzono wysok¹ korelacjê pomiêdzy skal¹ IPSS i QoL. W pracy Chicharro [9] zaobserwowano pogorszenie jakoœci ycia wraz z narastaniem objawów mierzonych skal¹ IPSS. Podobn¹ korelacjê stwierdzi³ równie Shinotoh [26] oraz Vela-Navarrete [29] i Tan [27]. Wspó³czynnik korelacji pomiêdzy skal¹ IPSS i QoL w badaniach w³asnej populacji by³ ni szy ni w badaniach Bosch'a [7], a dwukrotnie wy szy ni w pracy Vela-Navarrete [29]. U pracach Baniel oraz Blankier [3,6] zawarte s¹ sugestie, e istnieje zwi¹zek pomiêdzy objawami dysfunkcji dolnych dróg moczowych a zaburzeniami funkcji seksualnych podobnie jak w pracy Frankel [11], Braun [8], Gacci [12], Junga [16] i Aslana [1], a w pracy Namasivayam nie znaleziono takich powi¹zañ [21]. W doniesieniach Ichikawa wykazano znacz¹c¹ korelacjê pomiêdzy ca³kowitym IPSS a skal¹ sprawnoœci seksualnej (p<0,0) i stwierdzono zaburzenia erekcji u 46,2% badanych mê czyzn [1]. Porównuj¹c wp³yw skali oceny jakoœci ycia na samoocenê ycia p³ciowego badanych mê czyzn stwierdzono, e wraz z pogorszeniem siê jakoœci ycia, pogarsza siê równie samoocena ycia p³ciowego mê czyzn, co znajduje potwierdzenie w pracy Girman [13], Yung [16]. W pracy Lukacs, O'Leary, Rosen stwierdzono pogorszenie jakoœci ycia i jakoœci ycia p³ciowego u badanych z ³agodnym rozrostem stercza [20,23,24]. Badania przeprowadzone w niniejszej pracy s¹ zgodne w zakresie oceny badanych dotycz¹cej procesu starzenia siê i zwi¹zanych z nim dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych, samooceny jakoœci ycia, w tym funkcji seksualnych, z wiêkszoœci¹ autorów [1,8,13,18,19,20,23,24]. Zaobserwowane rozbie noœci dotycz¹ce oceny punktacji skali IPSS w procesie starzenia siê, korelacji pomiêdzy skal¹ IPSS oraz QoL, a powiêkszeniem stercza oraz stopniem nasilenia dolegliwoœci i ocen¹ jakoœci ycia p³ciowego [7,21,28,29], by³y wynikiem oceny badanych w nieco innych przedzia³ach wiekowych, doboru mê czyzn wy³¹cznie ze stwierdzonymi objawami ze strony dolnych dróg moczowych, niedoszacowania lub przeszacowania punktacji skal przez samych badanych. Wnioski W procesie starzenia siê narastaj¹ dolegliwoœci ze strony dolnych dróg moczowych, pogarsza siê samoocena jakoœci ycia, w tym równie ycia p³ciowego. Skala oceny jakoœci ycia (QoL) jest istotnie statystycznie dodatnio skorelowana z wynikami skali IPSS. Wraz ze wzrostem czêstoœci i nasileniem dolegliwoœci w skali IPSS stwierdzono pogorszenie samooceny badanych przy pomocy skali IIEF-. Pogorszenie jakoœci ycia mierzone skal¹ QoL wi¹za³o siê z pogorszeniem samooceny ycia p³ciowego w skali IIEF- Piœmiennictwo 1. Aslan G., Cavus E., Karas H. et al.: Association between lower urinary tract symptoms and erectile dysfunction. Arch. Androl. 2006, 2,1. 2. Badia X., Garcia-Losa M., Dal-Re R. et al.: Validation of a harmonized Spanish version of the IPSS: evidence of equivalence with the original American scale. International Prostate Symptom Score. Urology. 1998, 2, 614. 3. Baniel J., Israilov S., Shimueli J.: Sexual function in 131 patients with benign prostatic hyperplasia before prostatectomy. Eur. Urol. 2000, 38, 3. 4. Barry M.J., Fowler F.J.Jr., O'Leary M.P.: The American Urological Association symptom index for benign prostatic hyperplasia. J. Urol. 1992, 148, 149.. Barry M.J., Fowler F.J.Jr., O'Leary M.P. et al.: Correlation of the American Urological Association symptom index with self-administered versions of the Madsen-Iversen, Boyarsky, and Maine Medical Assessment Program symptom indexes. J. Urol. 1992, 148, 18. 6. Blankier M.H., Rohnen A.M., Groeneveld F.P.: Correlates for erictile and ejaculatory dysfunction in older Dutch men: a community- based study. J. Am. Geriatr. Soc. 2001, 49, 436. 7. Bosch J.L., Hop W.C., Kirkels W.J. et al.: The International Prostate Symptom Score in a community-based sample of men between and 74 years of age: prevalence and correlation of symptoms with age, prostate volume, flow rate and residual urine volume. Br. J. Urol. 199, 7, 622. 8. Braun.: Epidemiology of erectile dysfunction: results of the "Cologne Male Survey". Int. J. Impot. Res. Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 21

2000, 12, 30. 9. Chicharro-Molero J.A., Burgos-Rodriguez R., Sanchez-Cruz J.J.: Prevalence of benign prostatic hyperplasia in Spanish men 40 years old and older. J. Urol. 1998, 19, 878. 10. Cockett A.T., Aso Y., Denis L. et al.: World Health Organization Consensus Committee recommendations concerning the diagnosis of BPH. Prog. Urol. 1991, 1, 97. 11. Frankel S.J., Donovan J.L., Peters T.I. et al.: Sexual dysfunction in men with lower urinary tract symptoms. J. Clin. Epidemiol. 1998, 1, 677. 12. Gacci M., Eardley I., Giuliano F. et al.: Critical analysis of the relationship between sexual dysfunctions and lower urinary tract symptoms due to benign prostatic hyperplasia. Eur. Urol. 2011, 60, 809. 13. Girman C.J., Jacobsen S.J., Tsukamoto T.: Healtrelated quality of life associated with lower urinary tract symptoms in four countries. Urology 1998, 1, 428. 14. Hansen B.J., Mortensen S., Mensink H.J. et al.: Comparison of the Danish Prostatic Symptom Score with the International Prostatic Symptom Score, the Madsen-Iversen and Boyarsky symptom indexes. AL- FECH Study Group. Br. J. Urol. 1998, 81, 36. 1. Ichikawa T., Takao A., Nakayama Y. et al.: Sexual function in men with lower urinary tract symptoms. Nippon Hinyokika Gakkai Zasshi- Japanese. J. Urol. 2001, 92, 464. 16. Jung J.H., Jae S.U., Kam S.C. et al.: Correlation between Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS) and sexual function in benign prostatic hyperplasia: impact of treatment of LUTS on sexual function. J. Sex. Med. 2009, 6, 2299. 17. Kirby R.: Erectile dysfunction. Oxford 1999. 18. Lee E., Yoo K.Y., Shin Y.: Prevalence of lower urinary tract symptoms in Korean men in a community based study. Eur. Urol. 1998, 33, 17. 19. Leliefeld H.H., Stoevelaar H.J., McDonnell J.: Sexual function before and after various treatments for symptomatic benign prostatic hyperplasia. Br. J. Urol. Int. 2002, 89, 208. 20. Lukacs B., Comet D., Grange J.C.: Construction and validation of a short- form benign prostatic hypertrophy health- related quality of life questionnaire. BPH Group in General Practice. Br. J. Urol. 1997, 80, 722. 21. Namasivayam S., Minhas S., Brooke J.: The evaluation of sexual function in men presenting with benign prostatic hyperplasia. Br. J. Urol. 1998, 82, 842. 22. O'Leary M.P., Fowler F.J., Lenderking W.R.: Brief male sexual function inventory for urology. Urology. 199, 46, 697. 23. O'Leary M.P.: LUTS, ED, QoL: Alphabet soup or real concerns to aging men? Urology 2000, 6, 7. 24. Rosen R.C., Wei J.T., Althof S.E. et al.: BPH Registry and Patient Survey Steering Committee Association of sexual dysfunction with lower urinary tract symptoms of BPH and BPH medical therapies: results from the BPH Registry. Urology 2009, 73, 62. 2. Sagnier P.P., MacFarlane G., Teilac P.: Impact of symptom of prostatism on level of bother and quality of life of men in the French community. J. Urol. 199, 13, 669. 26. Shinotoh K., Takigawa H.: Voiding condition in elderly males examined prostate cancer screening in total health check and the effect of subjective urinary symptoms on quality of life. Nippon Hinyokika Gakkai Zasshi- Japanese J. Urol. 1999, 90, 32. 27. Tan H.Y., Choo W.C., Archibald C.: A community based study of prostatic symptoms in Singapore. J. Urol. 1997, 17, 890. 28. Van Venrooij G.E., Boon T.A.: The value of symptom score, quality of life score, maximal urinary flow rate, residual volume and prostate size for the diagnosis of obstructive benign prostatic hyperplasia: a urodynamic analysis. J. Urol. 1996, 1, 2014. 29. Vela-Navarrete R., Alfaro V., Bediella L.: Age- stratified analysis of I-PSS and QoL values in spanish patients with symptoms potentially related to BPH. Eur. Urol. 2000, 38, 199. 22 Przegl¹d Lekarski 2012 / 69 / 8 W. Lipczyñski i wsp.