WYDATKI GOSPODARSTW DOMOWYCH NA OCHRON ZDROWIA W POLSCE ZOFIA SKRZYPCZAK Streszczenie Celem opracowania jest przedstawienie skali oraz dynamiki zmian wydatków na ochron zdrowia polskich gospodarstw domowych oraz ich udziału w wydatkach konsumpcyjnych ogółem. To podej cie mikroekonomiczne uzupełnione jest analiz makroekonomiczn, prezentuj c rol wydatków prywatnych, a w nich wydatków gospodarstw domowych w finansowaniu polskiego systemu ochrony zdrowia. Słowa kluczowe: wydatki gospodarstw domowych na zdrowie, wydatki prywatne na zdrowie 1. Wprowadzenie Mimo i w zdecydowanej wi kszo ci krajów rozwini tych w wydatkach na ochron zdrowia dominuj wydatki publiczne, to jednak roli wydatków prywatnych powinno si po wi ci nale yt uwag, chocia by ze wzgl du na fakt, i istotn ich cz stanowi wydatki gospodarstw domowych, mówi ce o bezpo rednim obci eniu społecze stwa kosztami opieki zdrowotnej 1. Celem opracowania jest przedstawienie skali wydatków gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce, ich dynamiki zmian oraz udziału w ogólnych wydatkach konsumpcyjnych (uj cie mikroekonomiczne), a tak e roli wydatków prywatnych w tym: wydatków gospodarstw domowych w finansowaniu ochrony zdrowia w Polsce (podej cie makroekonomiczne). ródłem informacji s systematycznie prowadzone przez Główny Urz d Statystyczny (GUS) badania bud etów gospodarstw domowych. Dane te zgodnie z wytycznymi OECD wykorzystywane s w postaci zagregowanej przy konstrukcji Narodowego Rachunku Zdrowia, a ten w ostatnich latach stanowi podstawowe ródło informacji o poziomie i strukturze wydatków na ochron zdrowia w Polsce. Autorka zwraca uwag na niedoskonało ci bud etów gospodarstw domowych jako ródła informacji o wydatkach prywatnych na ochron zdrowia oraz mo liwo wykorzystania rachunków narodowych i kategorii zwi zanej z ostatecznym podziałem dochodu narodowego. Jest ni spo- ycie indywidualne i element wynikaj cy z podziału tej kategorii na tzw. pozycje rodzajowe pozycja zdrowie odzwierciedla wydatki konsumentów na zakup dóbr i usług zwi zanych z ochron zdrowia. 1 Zob.: Z. Skrzypczak - Skala obci e polskiego społecze stwa wydatkami na ochron zdrowia, Zdrowie Publiczne 2/2010.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011 167 2. Miesi czne wydatki gospodarstw domowych na zdrowie uj cie mikroekonomiczne Badania bud etów gospodarstw domowych, prowadzone od ponad 50 lat na reprezentatywnej próbie respondentów, pozwalaj ustali m.in. poziom i struktur wydatków na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych, a w ród nich wydatki na zdrowie. W tabeli 1 i na wykresie 1 przedstawiono miesi czne wydatki na zdrowie, przypadaj ce na 1 osob w gospodarstwach domowych ogółem oraz nale cych do ró nych grup społecznoekonomicznych. 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Ogółem Rolnicy Emeryci i renci ci: Pracownicy Pracuj cy na własny rachunek Wykres 1. Miesi czne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w ró nych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995 2010 (w zł) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 1. W latach 1995 2010 przeci tne miesi czne wydatki na zdrowie wzrosły prawie 5-krotnie: z poziomu niespełna 10 zł do około 48 zł. Najbardziej obci one kosztami ochrony zdrowia były gospodarstwa domowe emerytów i rencistów ich wydatki wzrosły w analizowanym okresie z ok. 17 zł do ponad 80 zł. Jest to naturalne zjawisko emeryci i renci ci to osoby starsze, cz sto chore na choroby przewlekłe, wymagaj ce regularnych wizyt u lekarzy, wykonywania bada diagnostycznych, zakupu leków, itp. Od roku 1997 GUS podaje równie oddzielnie informacje o wydatkach gospodarstw domowych emerytów oraz rencistów. Wida, i poziom wydatków w tych podgrupach jest wyra nie zró nicowany: emeryci zwi kszyli w latach 1997 2010 wydatki na zdrowie z poziomu ok. 32,50 zł do ok. 85 zł (ponad 2,5-krotny wzrost), a renci ci zwi kszyli wydatki z 21,50 zł do ok. 65 zł (wzrost ponad 3-krotny).
168 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce Tabela 1. Miesi czne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w ró nych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995 2010 (w zł) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ogółem 9,64 12,56 16,22 21,35 23,69 26,63 27,58 28,32 Pracowników 7,75 10,34 12,81 17,28 18,89 20,71 21,37 20,81 Rolników 6,52 7,76 10,60 13,63 14,71 16,06 16,70 16,88 rachunek 10,14 12,11 16,31 20,45 23,03 24,12 23,43 25,27 Emeryci i renci ci: 16,81 21,97 28,27 36,55 41,18 47,73 48,73 50,77 - emeryci - - 32,45 41,35 47,07 55,30 57,07 59,42 - renci ci - - 21,67 28,69 31,59 36,01 36,10 36,95 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ogółem 30,24 35,07 34,72 36,57 40,02 43,68 47,90 47,59 Pracowników 22,97 26,11 24,83 26,67 29,70 33,21 37,29 37,20 Rolników 18,64 20,78 19,52 20,45 21,73 25,30 28,83 28,02 rachunek 26,44 29,49 29,71 33,39 38,57 44,59 48,50 47,07 Emeryci i renci ci: 53,54 62,51 62,49 64,88 70,74 76,36 81,67 81,23 - emeryci 61,91 70,71 69,86 70,95 76,46 80,60 85,52 84,66 - renci ci 39,60 47,27 46,75 48,82 53,67 61,37 66,99 64,95 ródło: Zestawienie własne na podstawie: Bud ety gospodarstw domowych w 1995 2010, GUS Warszawa 1996 2011. Tabela 2. Dynamika zmian miesi cznych wydatków nominalnych na ochron zdrowia na 1 osob w latach 1996 2010 (%) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ogółem 130,3 129,1 131,6 111 112,4 103,5 102,7 Pracowników 133,4 123,9 134,9 109,3 109,6 103,2 97,4 Rolników 119 136,6 128,6 107,9 109,2 104 101,1 rachunek 119,4 134,7 125,4 112,6 104,7 97,1 107,9 Emeryci i renci ci: 130,7 128,7 129,2 112,7 115,9 102,1 104,2 - emeryci 127,4 113,8 117,6 103,2 104,1 - renci ci 132,4 110,1 114,0 100,2 102,4 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ogółem 106,8 116 99 105,3 109,4 109,1 109,7 99,4 Pracowników 110,4 113,7 95,1 107,4 111,4 111,8 112,3 99,8 Rolników 110,4 111,5 93,9 104,8 106,3 116,4 114 97,2 rachunek 104,6 111,5 100,7 112,4 115,5 115,6 108,8 97,1 Emeryci i renci ci: 105,5 116,8 100 103,8 109 107,9 107 99,5 - emeryci 104,2 114,2 98,8 101,6 107,8 105,4 106,1 99,0 - renci ci 107,2 119,4 98,9 104,4 109,9 114,3 109,2 97,0 ródło: Zestawienie własne na podstawie tabeli 1.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011 169 Tabela 3. Udział miesi cznych wydatków na ochron zdrowia w wydatkach ogółem na 1 osob w ró nych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995 2010 (%) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ogółem 3,5 3,6 3,8 4.2 4,3 4,5 4,5 4,5 Pracowników 2,8 2,9 3,0 3,3 3,3 3,3 3,4 3,2 Rolników 2,8 2,6 3,1 3,7 3,7 3,6 3,6 3,5 rachunek 2,8 2,7 3,0 3,2 3,3 3,2 3,1 3,2 Emeryci i renci ci: 5,4 5,7 6,0 6,6 6,8 7,5 7,4 7,4 - emeryci 6,8 7,1 7,8 7,7 7,8 - renci ci 6,1 6,2 6,9 6,7 6,7 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ogółem 4,7 5,0 5,0 4,9 4,9 4,8 5,0 4,8 Pracowników 3,4 3,6 3,6 3,6 3,8 3,7 4,0 3,8 Rolników 4,0 4,1 3,7 3,6 3,5 3,6 4,0 3,7 rachunek 3,2 3,5 3,4 3,5 3,5 3,7 4,0 3,9 Emeryci i renci ci: 7,7 8,2 8,4 8,1 8,3 8,2 8,1 7,8 - emeryci 8,0 8,5 8,6 8,3 8,5 8,2 8,2 7,8 - renci ci 7,0 7,6 7,7 7,4 7,6 8,0 8,0 7,5 ródło: Zestawienie własne na podstawie zestawienie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny i Mały Rocznik Statystyczny, GUS Warszawa 1995 2011. W gospodarstwach domowych pracowników wydatki na ochron zdrowia wzrosły z poziomu 7,50 zł w 1995 roku do 37 zł w 2010 roku, był to wzrost 5-krotny. W gospodarstw domowych pracuj cych na własny rachunek oraz rolników odnotowano ok. 4,5-krotny wzrost wydatków na ochron zdrowia; poziom wydatków w tych typach gospodarstw był znacznie zró nicowany: wydatki rolników na zdrowie zwi kszyły si w latach 1995 2010 z ok. 6,50 zł do 28 zł, a wydatki pracuj cych na własny rachunek wzrosły z ponad 10 zł do 47 zł. W tabeli 2 przedstawiono dynamik zmian wydatków nominalnych gospodarstw domowych na ochron zdrowia w latach 1996 2010. Analiza danych z tabeli 2 pozwala na stwierdzenie, e: w latach 1998 2001 wyra n była tendencja spadkowa tempa wzrostu miesi cznych wydatków na zdrowie ponoszonych w ró nego typu gospodarstwach domowych (z poziomu 130-135% do poziomu nieco ponad 100%, a w przypadku pracuj cych na własny rachunek nawet obni ka wydatków nominalnych), w latach 2002 2004 tempo wzrostu miesi cznych wydatków na zdrowie nasiliło si, ale tylko w 2004 osi gn ło poziom ok. 115%, w roku 2005 nast pił w wi kszo ci typów gospodarstw domowych minimalny spadek lub stabilizacja wydatków na zdrowie, w latach 2006 2008 ponownie odnotowano tendencj wzrostow miesi cznych wydatków na zdrowie (w tempie kilku- i kilkunastoprocentowym), w latach 2009 2010 w ka dego typu gospodarstwie domowym odnotowano niewielki spa-
170 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce dek tempa wzrostu miesi cznych wydatków nominalnych na zdrowie; w niektórych typach gospodarstw domowych wydatki na ochron zdrowia poniesione w 2010 roku były ni sze ni w 2009 roku. W tabeli 3 i na wykresie 2 przedstawiono udział wydatków na ochron zdrowia w wydatkach konsumpcyjnych przeci tnego gospodarstwa i gospodarstw domowych nale cych do ró nych grup społeczno-ekonomicznych w latach 1995 2010. 9 8 7 6 5 4 3 2 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Ogółem Rolnicy Emeryci i renci ci: Pracow nicy Pracuj cy na własny rachunek Wykres 2. Udział miesi cznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych wybranych typów gospodarstw domowych w latach 1995 2008 (%) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 2. Udział wydatków na zdrowie w wydatkach konsumpcyjnych przeci tnego członka gospodarstwa domowego wzrósł w latach 1995 2004 z ok. 3,5% do ok. 5% i w kolejnych latach, tj. latach 2005 2010 ustabilizował si na tym poziomie (z minimaln tendencj spadkow ). Analiza udziału miesi cznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w ró nych typach gospodarstw domowych pozwala na sformułowanie nast puj cych wniosków: 1) najwy szym udziałem wydatków na zdrowie w wydatkach ogółem charakteryzowały si gospodarstwa domowe emerytów i rencistów udział ten wzrósł z poziomu 5,4% w 1995 roku do 8,4% w 2005 roku, w latach 2006 2009 przekraczał nieco poziom 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; w gospodarstwach emerytów nast pił wzrost udziału wydatków na ochron zdrowia z 6,8% w 1998 roku do 8,6% w 2005 roku, w kolejnych latach ustabilizował si na poziomie powy ej 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; w gospodarstwach rencistów udział wydatków na zdrowie wzrósł zw latach 1998 2009 z poziomu 6% do 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,5%;
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011 171 2) w gospodarstwach domowych pracowników udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,6% w latach 2004 2006, a w latach 2007 2010 zbli ył si do poziomu 4% (w roku 2009 nawet poziom ten osi gn ł); 3) w gospodarstwach rolników odnotowano wzrost z 2,8% do 4,1% w 2004 roku, potem spadek do 3,7% w 2005 roku i 3,6% w latach 2006 2008, w 2009 roku nast pił ponowny wzrost udziału wydatków na zdrowie do poziomu 4% i w 2010 roku spadek do 3,7%; 4) w gospodarstwach domowych pracuj cych na własny rachunek udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,5% w latach 2004 2007 i do poziomu 3,7% w 2008 roku, a w latach 2009 2010 udział ten ustabilizował si na poziomie 4%. Widocznym jest we wszystkich typach gospodarstw domowych wyra ny wzrost udziału wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w latach 1995 2004 i stabilizacja lub niewielki spadek w latach 2005 2008, potem wzrost w 2009 roku i ponownie spadek w 2010 roku. Warto zwróci uwag na fakt, e w wydatkach na zdrowie ponoszonych przez gospodarstwa domowe dominuj wydatki na artykuły farmaceutyczne (leki) stanowiły one w ostatnich latach ponad 60% wydatków na zdrowie. W najbardziej obci onych wydatkami na zdrowie gospodarstwach domowych emerytów i rencistów, wydatki na leki osi gn ły nawet poziom ok. 75% wydatków na zdrowie. 3. Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia uj cie makroekonomiczne Od kilku lat GUS konstruuje zgodnie z wytycznymi OECD Narodowy Rachunek Zdrowia, umo liwiaj cy okre lenie, w sposób ułatwiaj cy porównania mi dzynarodowe, poziomu i struktury wydatków na ochron zdrowia w Polsce. W tabeli 4 przedstawiono Narodowy Rachunek Zdrowia dla lat 2005 2009, zwracaj c szczególn uwag na wydatki prywatne, a w ród nich na wydatki gospodarstw domowych, ustalone w oparciu o badania bud etów gospodarstw domowych i przeliczone na skal gospodarki narodowej (wariant A). W latach 2005 2009 wydatki prywatne rosły w zró nicowanym tempie zazwyczaj kilku procent. Ale poniewa w szybszym tempie rósł poziom wydatków publicznych, udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia wykazywał w ostatnich pi ciu latach tendencj spadkow : z ponad 31% w 2005 roku do prawie 28% w latach 2008 2009. W wydatkach prywatnych dominuj cymi s wydatki gospodarstw domowych, które zgodnie z wytycznymi OECD ustalane s w oparciu o wyniki bada bud etów gospodarstw domowych. Relacja wydatków gospodarstw domowych do ogółu wydatków bie cych na zdrowie zmniejszyła si w latach 2005 2009 z poziomu 27,8% do 23,8%, czyli o 4 punkty procentowe. Przej cie od uj cia mikro- do makroekonomicznego, polegaj ce na pomno eniu rednich miesi cznych wydatków na ochron zdrowia przypadaj cych na 1 osob przez 12 miesi cy i liczb mieszka ców kraju, skutkuje zwielokrotnieniem niedoszacowa wydatków w skali gospodarstwa domowego na skal gospodarki narodowej. Zwracaj uwag na ten fakt eksperci z zakresu ochrony zdrowia - autorzy raportu Finansowanie ochrony zdrowia Zielona Ksi ga I pisz c, i wydatki na ochron zdrowia deklarowane przez ankietowanych uczestników bada bud etów gospodarstw domowych nale y traktowa jako minimalne.
172 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce Autorzy raportu policzyli poziom wydatków gospodarstw domowych na zdrowie (uj cie makroekonomiczne), opieraj c si na dwóch ródłach informacji: miesi cznych wydatkach na zdrowie przypadaj cych m na 1 osob, ustalonych w oparciu o badania bud etów gospodarstw domowych (przeprowadzane corocznie) oraz miesi cznych wydatkach na 1 osob, ustalonych w trakcie tzw. bada modułowych Ochrona Zdrowia w Gospodarstwach Domowych (przeprowadzanych przez GUS co kilka lat). Tabela 4. Poziom i struktura wydatków na ochron zdrowia w Polsce w latach 2005 2009 (w mln zł) Lata Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Wydatki bud etu pa stwa 3 150,0 3 387,0 4 722,0 5 391,0 5 935,0 Wydatki bud etów JST 975,0 1063,0 970,0 1 014,0 1 088,0 Fundusze ubezpiecze społecznych 35 376,0 38 519,0 44 268,0 53 809,0 59 741,0 Publiczne wydatki na ochron zdrowia (bie ce) 39 501,0 42 968,0 49 930,0 60 214,0 66 764,0 WARIANT A (wg NRZ): Wydatki bezpo rednie gospodarstw domowych (BBGD) 15 989,0 16 821,0 18 337,0 20 025,0 22 018,0 Inne wydatki prywatne 2 056,0 2 268,0 2 535,0 3 199,0 3 605,0 Bie ce wydatki prywatne na ochron zdrowia 18 015,0 19 089,0 20 872,0 23 224,0 25 623,0 Ogółem wydatki bie ce 57 519,0 62 057,0 70 832,0 83 438,0 92 387,0 Udział wydatków prywatnych w wydatkach bie cych (w %) 31,3 30,8 29,5 27,8 27,7 Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach bie cych (%) 27,8 27,1 25,9 24,0 23,8 WARIANT B (w rachunków narodowych): Spo ycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (rachunki narodowe) 24 648 26 137 27 793 30 557 33 521 Inne wydatki prywatne 2 056 2 268 2 535 3 199 3 605 Bie ce wydatki prywatne na ochron zdrowia 26 704 28 405 30 328 33 756 37 126 Ogółem wydatki bie ce 66 205 71 373 80 258 93 970 103 890 Udział wydatków prywatnych w wydatkach bie cych (w %) 40,3 39,8 37,8 35,9 35,7 Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach bie cych (%) 37,2 36,6 34,6 32,5 32,3 ródło: Zestawienie własne na podstawie: A. Baran, M. yra Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomo ci Statystycznych, t. 54, Warszawa 2006, s. 39, Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006 2009 oraz Rocznik Statystyczny RP i Mały Rocznik Statystyczny RP dla lat 2006 2011 (www.stat.gov.pl). Znacz ce ró nice miedzy wynikami oblicze tłumaczony jest brakiem w BBGD informacji o tzw. opłatach nieformalnych i dowodach wdzi czno ci, wydatkach na leczenie osób spoza gospodar-
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011 173 stwa domowego itp., a tak e przeszacowaniem w badaniach modułowych wydatków z powodu tzw. bł dów pami ci (badania modułowe s badaniami retrospektywnymi, pyta si respondentów o wydatki poniesione w przeszło ci, w czasie minionych 3 miesi cy). Nale y zauwa y, e istnieje jeszcze jedno ródło informacji o poziomie wydatków gospodarstw domowych na ochron zdrowia s nim tzw. rachunki narodowe, a precyzyjnie - ich element składowy spo ycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (z dochodów osobistych) w pozycji rodzajowej zdrowie. Za tez o adekwatno ci tej pozycji do faktycznie poniesionych przez gospodarstwa domowe wydatków przemawia m.in. fakt, i w rachunkach narodowych oszacowuje si warto szarej gospodarki. Mo na zatem przyj, i ta kategoria odzwierciedla precyzyjnie wysoko wydatków poniesionych przez gospodarstwa domowe na zakup leków, sprz tu medycznego, usług medycznych itp. Wzmiank o mo liwo ci wykorzystania tej kategorii znajdujemy w raporcie Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce - Zielona Ksi ga I, ale tylko w kontek cie krótkookresowej prognozy wydatków na ochron zdrowia. Autorzy raportu stwierdzili: Zakłada si, i wydatki na ochron zdrowia mog by kwantyfikowane jako suma: realnych całkowitych wydatków publicznych, realnych wydatków ludno ci z dochodów osobistych na grup towarów i usług zdrowie (rachunki narodowe). W tabeli 4 fragment B przedstawiono wydatki gospodarstw domowych, uto samiane z warto ci spo ycia indywidualnego (z dochodów osobistych) w sektorze gospodarstw domowych w pozycji rodzajowej zdrowie dla lat 2005 2009. W tym wariancie wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia i tym samym wydatki prywatne - s znacznie wy sze i udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia dla lat 2005 2006 zawiera si w przedziale 40 36%, wykazuj c tendencj spadkow. Relacja wydatków gospodarstw domowych do wydatków bie cych na zdrowie zmniejszyła si w analizowanym okresie: z 37,8% (w 2005 roku) do 32,3% (w 2009 roku); nast pił zatem spadek o 5 p.p., ale nadal wydatki gospodarstw domowych stanowi ponad 1/3 wydatków na ochron zdrowia. Na wykresie 3 zestawiono informacje o udziale wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia dla wariantu A i B liczenia wydatków gospodarstw domowych; ró nica we wska niku opisuj cym udział wydatków prywatnych si ga 8-9 punktów procentowych, a oba wska niki wykazuj tendencj spadkow.
174 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce 43 41 39 37 35 33 31 29 27 25 2005 2006 2007 2008 2009 przy wykorzystaniu BBGD przy wykorzystaniu rachunków narodowych Wykres 3. Udział wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia w latach 2005 2010 (wariant A i B w %) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4. 4. Podsumowanie Znaczny udział wydatków gospodarstw domowych w wydatkach bie cych na ochron zdrowia wiadczy o powa nym obci eniu polskiego społecze stwa kosztami opieki zdrowotnej. Przy wykorzystaniu bada bud etów do ustalenia poziomu wydatków gospodarstw domowych wska nik opisuj cy ich udział w wydatkach bie cych na zdrowie oscylował w latach 2005 2009 w granicach: ok. 28 24%; natomiast przy wykorzystaniu kategorii spo ycia z dochodów osobistych poziom wska nika zawierał si w przedziale: 37 32%. Zgodnie z wytycznymi WHO relacja wydatków gospodarstw domowych na zdrowie do wydatków ogółem przekraczaj ca 30% wiadczy ju o trudno ciach, na jakie mo e by nara ony przeci tny mieszkaniec danego kraju przy d eniu do zapewnienia sobie wiadcze na odpowiednim poziomie. Bibliografia [1] Baran A., yra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomo ci Statystycznych, tom 54, Warszawa 2006. [2] Bud ety gospodarstw domowych w latach 1995 2010, GUS Warszawa 1996 2011. [3] Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce Zielona Ksi ga II, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2008. [4] Mały Rocznik Statystyczny RP 2008 2011, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [5] Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006 2009 (www.stat.gov.pl). [6] Rocznik Statystyczny RP 1995 2010, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [7] Skrzypczak Z., Finansowanie prywatne ochrony zdrowia w Polsce, w: Finansowanie ochro-
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011 175 ny zdrowia. Wybrane zagadnienia, pod red. J. Sucheckiej, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011. [8] Skrzypczak Z., Skala obci e polskiego społecze stwa wydatkami na ochron zdrowia, Zdrowie Publiczne 2/2010. [9] Skrzypczak Z., Wydatki polskich gospodarstw domowych na zakup leków uj cie makro i mikroekonomiczne, Handel Wewn trzny 2/2010. HOUSEHOLD S EXPENDITURES ON HEALTHCARE IN POLAND Summary The aim of this article is to present the scale and dynamics of changes in Polish households' expenditures on healthcare and their share in total expenditures on consumption. This microeconomic approach is completed with macroeconomic analysis which presents the role of private expenditures, including expenditures of households, in financing of Polish healthcare system. Keywords: households' expenditures on health, private expenditures on health Zofia Skrzypczak Katedra Gospodarki Narodowej Wydział Zarz dzania Uniwersytet Warszawski ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa e-mail: skrzypczak@mail.wz.uw.edu.pl