Zróżnicowanie wydatków na ochronę zdrowia w polskich gospodarstwach domowych

Transkrypt

1 Dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW, WSPiZ im. L. Koźmińskiego Zróżnicowanie wydatków na ochronę zdrowia w polskich gospodarstwach domowych Dzięki regularnie (od 50 lat) prowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny badaniom budżetów gospodarstw domowych (BBGD) uzyskujemy szczegółowe informacje o poziomie i strukturze wydatków ponoszonych na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych. Publikowane przez GUS dane przedstawiają deklarowane przez badane gospodarstwa domowe średnie miesięczne wydatki na osobę, sklasyfikowane według celów (zgodnie z zalecaną przez Eurostat klasyfikacją COOJCOP/ HBS). Stosowana w BBGD metoda reprezentacyjna daje podstawę do uogólnienia wyników badanych gospodarstw na całą zbiorowość konsumentów w Polsce. Uczestników panelu gospodarstw domowych GUS połączył w następujące grupy społeczno-ekonomiczne: gospodarstwa domowe pracowników, gospodarstwa domowe pracowników użytkujących gospodarstwo rolne, gospodarstwa domowe rolników, gospodarstwa domowe pracujących na własny rachunek, gospodarstwa domowe emerytów, gospodarstwa domowe rencistów, gospodarstwa domowe utrzymujących się z niezarobkowych źródeł 1. Za mierniki demograficzne, określające sytuację rodzin uznano: liczebność gospodarstw domowych, poziom wykształcenia głowy rodziny, miejsce zamieszkania, poziom dochodów te cechy współdecydują zarówno o różnicach w stylu życia, jak i w poziomie życia członków gospodarstw domowych. Wydatki na ochronę zdrowia polskich gospodarstw domowych Wydatki na zdrowie obejmują poniesione przez gospodarstwa domowe wydatki (finansowane z różnych źródeł) na zakup leków i usług medycznych. Nie obejmują dopłat z tytułu refundacji niektórych leków ani wydatków przedsiębiorstw na ochronę zdrowia swoich pracowników. W tabeli 1 przedstawiono przeciętne miesięczne wydatki na ochronę zdrowia przypadające na jedną osobę, a także wydatki na ten cel ponoszone przez gospodarstwa domowe, należące do różnych grup społeczno-ekonomicznych. Przeciętne miesięczne wydatki na ochronę zdrowia wzrosły w latach prawie 4-krotnie: z poziomu niespełna 10 zł w 1995 do prawie 37 zł w 2006 roku. 71

2 Wydatki na zdrowie w gospodarstwach domowych: pracowników wzrosły z niespełna 8 zł do prawie 27 zł, rolników wzrosły z poziomu 6,50 zł do 20 zł, pracujących na własny rachunek wzrosły z 10 zł do ponad 33 zł. Największe wydatki na ochronę zdrowia ponosiły w latach gospodarstwa domowe emerytów i rencistów ich wydatki wzrosły z poziomu niespełna 17 zł do 63,50 zł (w gospodarstwach emerytów nastąpił w latach wzrost z 32,50 zł do 71 zł, a w gospodarstwach rencistów z prawie 22 zł do 49 zł). W tabeli 2 przedstawiono udział przeciętnych miesięcznych wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach ogółem gospodarstw domowych. Analiza danych pozwala na sformułowanie następujących wniosków: 1) najwyższym udziałem wydatków na zdrowie w wydatkach ogółem charakteryzowały się gospodarstwa domowe emerytów i rencistów udział ten wzrósł z poziomu 5,4% w 1995 roku do 8,4% w 2005 roku i 8,1% w 2006 roku. Ponieważ od roku 1998 dysponujemy oddzielnymi danymi o wydatkach gospodarstwach domowych emerytów oraz rencistów możemy stwierdzić, iż w gospodarstwach emerytów nastąpił wzrost udziału wydatków na ochronę zdrowia z 6,8% w 1998 roku do 8,6% w 2005 roku oraz 8,3% w 2006 roku, a w gospodarstwach rencistów z 6,1% do 7,7% w 2005 roku i 7,4% w 2006 roku; 2) w gospodarstwach domowych pracowników udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,6% w latach ; 3) w gospodarstwach rolników odnotowano wzrost z 2,8% do 4,1% w 2004 roku, a potem spadek do 3,7% w 2005 roku i 3,6% w 2006 roku; 4) w gospodarstwach domowych pracujących na własny rachunek udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,5% w latach Widoczny jest we wszystkich typach gospodarstw domowych wyraźny wzrost udziału wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w latach , niewielki spadek w roku 2005 i ponowny wzrost w 2006 roku. Wśród wydatków na zdrowie GUS wyodrębnia: - wydatki na artykuły medyczno-farmaceutyczne, urządzenia i sprzęt medyczny 3, a wśród nich wyszczególnione są artykuły farmaceutyczne (leki) 2, - wydatki na usługi medyczne i medycyny niekonwencjonalnej (np. porady lekarskie, opieka nad chorymi, analizy laboratoryjne), - wydatki na usługi szpitalne i sanatoryjne (np. badania medyczne, zabiegi chirurgiczne, leczenie sanatoryjne). W tabeli 3 przedstawiono udział wydatków na leki w wydatkach na ochronę zdrowia w różnych typach gospodarstw domowych. W latach udział wydatków na zakup artykułów farmaceutycznych w wy- 72

3 Tabela 1. Miesięczne wydatki na ochronę zdrowia na 1 osobę w różnych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach (w zł) Rok Gospodarstwa Domowe * Ogółem 9,64 12,56 16,22 21,35 23,69 26,63 27,58 28,32 30,24 35,07 34,72 36,56 Pracowników 7,75 10,34 12,81 17,28 18,89 20,71 21, ,97 26,11 24,83 26,67 Pracowników użytkujących gospodarstwo rolne 5,86 7,57 10,61 13,29 14,65 15,57 16,87 17,17 18,31 18, Rolników 6,52 7,76 10,60 13,63 14,71 16,06 16,70 16,88 18,64 20,78 19,52 26 Pracujących na własny rachunek Emeryci i renciści w tym: 10,14 12,11 16, ,03 24,12 23,43 25,27 26,44 29,49 29,71 33,39 16,81 21,97 28,27 36,55 41,18 47,73 48,73 50,77 53,54 62,51 62,49 63,53 - Emeryci 32,45 41,35 47,07 55,30 57,07 59,42 61,91 70,71 69,86 70, Renciści 21,67 28,69 31,59 36,01 36,10 36,95 39,60 47,27 46,75 48,81 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 3,80 5,28 6,99 10,31 9, Źródło: zestawienie własne na podstawie: Warunki życia ludności w latach , GUS, Warszawa * Sytuacja gospodarstw domowych w 2006 roku..., GUS, notatka informacyjna z ( datkach na ochronę zdrowia w przeciętnym gospodarstwie domowym zdecydowanie wzrósł z poziomu ponad 50% do poziomu prawie 66% (wzrost o około 16 punktów procentowych). Oznacza to, iż w chwili obecnej 2/3 wydatków gospodarstw domowych na ochronę zdrowia stanowią wydatki na zakup leków. Ta zdecydowana tendencja wzrostowa występuje we wszystkich typach gospodarstw domowych, aczkolwiek tempo wzrostu jest zróżnicowane. Wydatki na leki w gospodarstwach emerytów i rencistów charakteryzował liczący prawie 17 pp wzrost; wzrost rzędu ok. 11 pp wystąpił w gospodarstwach domowych rolników, a wzrost ok. 10 pp cechował populację rodzin pracowników i pracujących na własny rachunek. Wydatki na ochronę zdrowia w najbogatszych i najuboższych gospodarstwach pracowników oraz emerytów i rencistów 4 W dalszej części opracowania szczególną uwagę poświęcono grupom gospodarstw domowych dominującym liczebnie w polskim społeczeństwie gospodarstwom pracowników oraz emerytów i rencistów. Wyodrębniono w nich podgrupę najbogatszych (20% populacji o najwyższych dochodach tj. V grupa kwintylowa) i najuboższych (20% populacji o najniższych dochodach tj. I grupa kwintylowa) gospodarstw domowych. W tabeli 4 przedstawiono rozpiętości w udziale wydatków na ochronę zdrowia w 73

4 Tabela 2. Udział miesięcznych wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach ogółem na 1 osobę w różnych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach (w %) Rok Gospodarstwa Domowe * Ogółem 3,5 3,6 3, ,3 4,5 4,5 4,5 4,7 5,0 5,0 4,9 Pracowników 2,8 2,9 3,0 3,3 3,3 3,3 3,4 3,2 3,4 3,6 3,6 3,6 Pracowników użytkujących gospodarstwo rolne 2,6 2,7 3,0 3,5 3,6 3,3 3,5 3,6 3,8 3,5 - - Rolników 2,8 2,6 3,1 3,7 3,7 3,6 3,6 3,5 4,0 4,1 3,7 3,6 Pracujących na własny rachunek Emeryci i renciści w tym: 2,8 2,7 3,0 3,2 3,3 3,2 3,1 3,2 3,2 3,5 3,4 3,5 5,4 5,7 6,0 6,6 6,8 7,5 7,4 7,4 7,7 8,2 8,4 8,1 - Emeryci 6,8 7,1 7,8 7,7 7,8 8,0 8,5 8,6 8, Renciści 6,1 6,2 6,9 6,7 6,7 7,0 7,6 7,7 7,4 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 2,3 2,6 2,8 3,0 3, Źródło: jak w tabeli 1. wydatkach ogółem w najuboższych i najbogatszych gospodarstwach domowych pracowników oraz emerytów i rencistów. W gospodarstwach pracowników różnica w udziale wydatków na ochronę zdrowia między gospodarstwami najbogatszymi i najuboższymi nie przekraczała w latach jednego punktu procentowego i pozostawała dla analizowanego okresu w przedziałach: 2,2 3,1% w roku 1995 oraz: 2,6 3,5% w roku W roku 2003 różnica ta osiągnęła poziom 1 punktu procentowego, a w roku 2004 wynosiła 1,3 punktu procentowego. W gospodarstwach domowych emerytów i rencistów różnice udziału wydatków na ochronę zdrowia między gospodarstwami najbogatszymi i najuboższymi były znacznie większe; mieściły się w kolejnych latach w granicach ok. 2 3,5 punktów procentowych. Najmniejsza rozpiętość wystąpiła w roku 1998: 4,9 6,9% (2 pp), a największa w latach : odpowiednio 5,0 8,2% i 4,8 8,0% (3,2 pp) i w roku 2004: 5,4 8,8% (3,4 pp). Analiza udziału wydatków na zakup leków w wydatkach ogółem w latach (tabela 5) stwierdzić, że: - w gospodarstwach domowych pracowników różnice między najbogatszymi i najuboższymi były minimalne (od 0,1 do 0,2 pp), - w gospodarstwach emerytów i rencistów rozpiętości między wydatkami w rodzinach najbogatszych i najuboższych były znaczniejsze i powiększały się systematycznie (od 1,2 do 2,2 pp). 74

5 Tabela 3. Udział miesięcznych wydatków na zakup artykułów farmaceutycznych (leków) w wydatkach na ochronę zdrowia na 1 osobę w różnych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach (w %) Rok Gospodarstwa Domowe Ogółem 5 52,9 54,3 51,8 56,8 60,0 64,1 66,1 65,7 64,6 65,2 Pracowników 44,8 46,1 47,2 45,4 49,1 52,8 55,9 57,5 55,9 54,3 54,6 Pracowników użytkujących gospodarstwo rolne 49,7 51,0 51,3 46,4 53,2 57,8 61,1 62,6 61,2 62,9 - Rolników 5 54,6 54,7 49,4 56,0 58,8 66,5 65,0 66,4 63,1 61,4 Pracujących na własny rachunek 37,2 39,9 39,9 37,7 41,2 46,2 49,1 5 57,2 46,3 47,4 Emeryci i renciści w tym: 58,8 61,2 62,8 61,0 66,3 67,5 72,3 74,4 75,0 74,5 75,5 Emeryci 62,1 6 66,1 67,1 72,5 74,2 74,8 73,9 74,8 - - Renciści 64,4 59,8 67,0 68,5 71,9 74,9 75,6 76,0 77,5 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 53,7 51,9 56,7 51,4 55, Źródło: zestawienie własne na podstawie: Warunki życia ludności w , GUS Warszawa Udział wydatków na usługi medyczne w wydatkach ogółem (tabela 6) w obu typach gospodarstw domowych charakteryzował się stosunkowo niewielkimi i zbliżonymi rozpiętościami (nie przekroczyły pp). W tabeli 7 przedstawiono dynamikę zmian wydatków na ochronę zdrowia ogółem (dla lat ) oraz wydatków na zakup leków i na usługi medyczne (dla lat ) gospodarstw domowych pracowników oraz emerytów i rencistów, należących do pierwszej i piątej grupy kwintylowej. Wydatki na ochronę zdrowia w latach charakteryzowała zdecydowana tendencja wzrostowa (coroczny wzrost przeciętnie o 20 30%), występująca w obu podgrupach gospodarstwach domowych pracowników oraz emerytów i rencistów. Rok 1999, kiedy wprowadzana była reforma służby zdrowia, przyniósł zdecydowane zahamowanie tendencji wzrostowych we wszystkich analizowanych podgrupach populacji (silniejsze w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach). W roku 2000 wyższe tempo wzrostu zanotowano w podgrupie gospodarstw pracowników o najniższych dochodach oraz emerytów i rencistów o najwyższych dochodach. W roku 2001 w analizowanych gospodarstwach domowych (poza emerytami i rencistami o najniższych dochodach) nastąpił kilkuprocentowy spadek wydatków na ochronę zdrowia. W roku 2002 spadek wydatków wystąpił ponownie w grupie gospodarstw pracowników o najniższych dochodach, natomiast w pozo- 75

6 Tabela 4. Udział wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach przypadających na 1 osobę w najuboższych i najbogatszych gospodarstwach pracowników oraz emerytów i rencistów w Polsce w latach (w %) Gospodarstwa domowe Najubożsi pracownicy 2,2 2,3 2,3 2,9 2,7 2,8 2,9 2,6 2,6 2,7 Najbogatsi pracownicy 3,1 3,1 3,1 3,5 3,5 3,5 3,6 3,5 3,6 4,0 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi pracownikami 0,9 141% 135% 135% 0,6 121% 130% 0,7 125% 0,7 124% 0,9 135% 1,0 138% 1,3 148% Najubożsi emeryci i renciści 3,3 3,4 3,8 4,9 4,9 5,0 4,8 5,0 5,3 5,4 Najbogatsi emeryci i renciści 6,0 6,3 6,7 6,9 7,2 8,2 8,0 7,9 8,1 8,8 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi emerytami i rencistami 2,7 182% 2,9 185% 2,9 176% 2,0 141% 2,3 147% 3,2 164% 3,2 % 2,9 158% 2,8 153% 3,4 163% Źródło: Warunki życia ludności w latach , GUS, Warszawa stałych analizowanych podgrupach zarejestrowano liczący ok. 6% wzrost wydatków. W roku 2003 wszystkie analizowane podgrupy gospodarstw domowych charakteryzował wzrost wydatków na ochronę zdrowia; najwyższe tempo wystąpiło w gospodarstwach pracowników o najwyższych dochodach (ok. 9%) oraz emerytów i rencistów o najniższych dochodach (ok. 8%). W roku 2004 w najszybszym tempie wzrosły wydatki gospodarstw pracowników o najwyższych dochodach (o 14%). Wydatki na zakup leków charakteryzowała w latach zdecydowana tendencja wzrostowa wyższa w bogatszych gospodarstw domowych pracowników oraz (poza rokiem 2000) w najuboższych gospodarstwach emerytów i rencistów. W roku 2001 zarejestrowano spadek wydatków na zakup leków we wszystkich analizowanych podgrupach gospodarstw domowych: wyższy spadek wydatków miał miejsce w gospodarstwach domowych o najwyższych dochodach (w gospodarstwach emerytów i Tabela 5. Udział wydatków na zakup leków w wydatkach ogółem przypadających na 1 osobę w najuboższych oraz najbogatszych gospodarstwach pracowników oraz emerytów i rencistów w Polsce w latach (%) Gospodarstwa domowe Najuboższych pracowników 1,5 1,5 1,6 1,7 1,6 1,7 1,8 Najbogatszych pracowników 1,4 1,5 1,7 1,8 1,8 1,8 1,9 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi rodzinami pracowników -0,1 93% 0,0 100% 0,1 106% 0,1 106% 0,2 112,5% 0,1 106% 0,1 106% Najuboższych emerytów i rencistów 2,9 3,4 3,4 3,4 3,7 4,2 4,1 Najbogatszych emerytów i rencistów 4,1 4,6 5,2 5,5 5,6 5,7 6,3 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi emerytami i rencistami 1,2 141% 1,2 135% 1,8 153% 1,9 162% 1,9 151% 1,5 136% 2,2 154% Źródło: jak w tabeli 4. 76

7 rencistów o ponad 10%, a w gospodarstwach pracowników o ok. 7%). W roku 2002 najuboższe gospodarstwa pracownicze odnotowały dalszy spadek wydatków na zakup leków (o ok. 6%), a w pozostałych grupach gospodarstw domowych nastąpił już wyraźny wzrost tych wydatków (w granicach 7 11,5%). W roku 2003 najwyższe tempo wzrostu odnotowano w najuboższych gospodarstwach domowych emerytów i rencistów (ponad 15%) oraz pracowników (ponad 10%). W roku 2004 najwyższe tempo wzrostu wystąpiło w gospodarstwach emerytów i rencistów o najwyższych dochodach (ponad 6%); w pozostałych podgrupach gospodarstw wzrost osiągnął poziom poniżej 5%. W wydatkach na usługi medyczne obserwowano inne nieco prawidłowości. Rok 1998 charakteryzowała bardzo wysoka dynamika wzrostu: wyższa w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach, np. w gospodarstwach emerytów i rencistów wyniosła ona ok. 65%, a w gospodarstwach pracowników 45%. W roku 1999 wystąpił zdecydowany spadek wydatków na usługi medyczne (poza grupą emerytów i rencistów o najwyższych dochodach) gospodarstwa domowe o najniższych dochodach ograniczyły swoje wydatki o kilkanaście procent. Lata charakteryzował kilkunastoprocentowy wzrost wydatków na zakup usług medycznych we wszystkich prawie badanych grupach gospodarstw domowych (poza rodzinami pracowników o najniższych dochodach) silniejszy w gospodarstwach domowych emerytów i rencistów oraz pracowników o najwyższych dochodach. Ocena zmian wydatków na usługi medyczne dla roku 2002 i 2003 jest niemożliwa dla obu podgrup gospodarstw pracowniczych (GUS dysponuje niewątpliwie niepełnymi informacjami nie wydaje się prawdopodobny liczący Tabela 6. Udział wydatków na usługi medyczne w wydatkach ogółem przypadających na 1 osobę w najuboższych oraz najbogatszych gospodarstwach pracowników oraz emerytów i rencistów w Polsce w latach (%) Gospodarstwa domowe Najuboższych pracowników 1,2 1,0 1,0 0,9 0,0 0,7 Najbogatszych pracowników 1,7 1,4 1,4 1,3 0,0 1,3 1,6 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi rodzinami pracowników 142% 140% 140% 144% 0,0-0,6 186% 200% Najuboższych emerytów i rencistów 1,6 1,3 1,3 1,2 1,1 0,9 1,0 Najbogatszych emerytów i rencistów 2,1 1,9 2,1 1,7 1,5 1,7 1,7 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi emerytami i rencistami 131% 0,6 146% 162% 142% 136% 189% 0,7 170% Źródło: jak w tabeli 4. 77

8 Tabela 6. Udział wydatków na usługi medyczne w wydatkach ogółem przypadających na 1 osobę w najuboższych oraz najbogatszych gospodarstwach pracowników oraz emerytów i rencistów w Polsce w latach (%) Gospodarstwa domowe Najuboższych pracowników 1,2 1,0 1,0 0,9 0,0 0,7 Najbogatszych pracowników 1,7 1,4 1,4 1,3 0,0 1,3 1,6 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi rodzinami pracowników 142% 140% 140% 144% 0,0-0,6 186% 200% Najuboższych emerytów i rencistów 1,6 1,3 1,3 1,2 1,1 0,9 1,0 Najbogatszych emerytów i rencistów 2,1 1,9 2,1 1,7 1,5 1,7 1,7 Rozpiętość między najbogatszymi i najuboższymi emerytami i rencistami 131% 0,6 146% 162% 142% 136% 189% 0,7 170% Źródło: jak w tabeli. 4 w roku 2002 ponad 95% spadek wydatków na usługi medyczne i w roku 2003 liczący kilka tysięcy procent wskaźnik wzrostu). W gospodarstwach emerytów i rencistów w obu podgrupach nastąpił kilkuprocentowy spadek wydatków na usługi medyczne. W roku 2004 wzrosły wydatki wszystkich analizowanych grup gospodarstw domowych największa dynamika wzrostu charakteryzowała wydatki najbogatszych gospodarstw pracowniczych (wzrost o ponad 25%). Podsumowanie W teoriach opisujących zachowania konsumentów na rynku spotykamy rozróżnienie wydatków podstawowych i wydatków swobodnego wyboru (Grzega 2005: 32-33). Uważa się, że wydatki podstawowe to wydatki na: żywność, odzież i obuwie, mieszkanie, opał, energię elektryczną i cieplną, higienę i ochronę zdrowia. Reszta to tzw. wydatki swobodnego wyboru. Proporcje między wydatkami podstawowymi a wydatkami swobodnego wyboru świadczą przede wszystkim o poziomie zamożności społeczeństwa. Granica między wydatkami podstawowymi a wydatkami swobodnego wyboru jest jednak płynna i częstokroć dyskusyjna; stwierdzenie to dotyczy m.in. takich pozycji jak: transport, wydatki związane z wyposażeniem mieszkania, czy też wydatki na zdrowie. Wydatki na zdrowie zaliczane są do wydatków podstawowych. I tak, w wypadku ich części, np. wydatków na zakup leków na receptę (Rx), niewątpliwie jest. Ale pojawia się pytanie, czy skorzystanie z odpłatnej konsultacji specjalisty lub wykonanie odpłatnego badania diagnostycznego w sytuacji, gdy można te usługi zrealizować nieodpłatnie, ale po oczekiwaniu w kolejce i przy niedogodnościach związanych z potrzebą uzyskania skierowania od lekarza pierwszego kontaktu w systemie publicznej opieki zdrowotnej, to jeszcze wydatek podstawowy, czy już wydatek swobodnego wyboru. Analiza wydatków na ochronę zdrowia, wydatków na leki i na usługi medyczne przeprowadzona dla najbogatszych i najuboższych gospodarstw pracowników oraz emerytów i rencistów umożliwiła ustalenie pewnych prawidłowości. 78

9 Tabela 7. Dynamika przeciętnych miesięcznych wydatków gospodarstwa domowego na ochronę zdrowia w gospodarstwach domowych o najniższych i najwyższych dochodach w Polsce w latach (rok poprzedni =100) Lata Gospodarstwa pracownicze o najniższych dochodach o najwyższych dochodach Emeryci i renciści o najniższych dochodach Wydatki ogółem na zdrowie o najwyższych dochodach ,9 126,5 123,3 133, ,1 135,7 125,9 131, ,4 118,2 127,9 127, ,3 133,9 155,0 118, ,3 115,7 108,9 114, ,0 109,7 106,2 125, ,9 97,7 102,4 96, ,8 106,2 106, ,4 108,8 107,7 105, ,5 114,0 102,6 107,6 Wydatki na leki ,1 130, , ,0 121,5 125,3 122, ,2 122,8 104,3 123, ,2 93,1 99,7 89, ,2 107,0 111,4 108, ,6 107,6 114,7 106, ,8 104,3 100,3 106,3 Wydatki na usługi medyczne ,0 135,4 163,7 114, ,1 95,7 84,6 102, , ,5 115, , ,9 112, ,6 4,0 97,6 95, ,0 2870,0 82,3 111, ,3 126,2 111,6 108,5 Źródło: jak w tabeli 4. Rozpiętość między udziałem wydatków na zdrowie w wydatkach ogółem utrzymywała się w przypadku gospodarstw domowych pracowników na poziomie ok. 1 pp, a w gospodarstwach emerytów i rencistów na poziomie ok. 3 pp. Oznacza to, że w gospodarstwach emerytów i rencistów poziom dochodów silniej determinuje wysokość wydatków na zdrowie, aniżeli w gospodarstwach pracowników. Zróżnicowanie rozpiętości w udziale wydatków na leki w wydatkach ogółem też występuje dla gospodarstw pracowników była ona minimalna i wynosiła ok. 0,1 pp, a dla gospodarstw emerytów i rencistów mieściła się w przedziale 1,2 2,2 pp. Rozpiętość udziału wydatków na usługi medyczne w wydatkach ogółem była niewielka i wynosiła zarówno dla gospodarstw pracowników, jak i emerytów oraz rencistów ok. pp. Oznacza to, że wydatki gospodarstw domowych na usługi medyczne są w niewielkim stopniu zdeterminowane poziomem ich zamożności co jest konkluzją dosyć nieoczekiwaną i niezgodną z potocznymi opiniami, iż zakupu usług medycznych dokonują przede wszystkim gospodarstwa domowe dysponujące wysokimi dochodami. 79

10 1 Od roku 1998 GUS podaje oddzielnie wydatki emerytów oraz rencistów (wcześniej operowano tylko pojęciem gospodarstwa domowe emerytów i rencistów). Od roku 2000 GUS nie wyodrębnia kategorii gospodarstwa domowe utrzymujące się z niezarobkowych źródeł, a od roku 2005 grupy gospodarstwa domowe pracowników użytkujących gospodarstwo rolne. 2 W Roczniku Statystycznym GUS używana jest kategoria artykuły farmaceutyczne, natomiast w wydawnictwie GUS Warunki życia ludności operuje się pojęciem leki poziomy wydatków są identyczne, a zatem powyższe pojęcia stosowane są przez GUS zamiennie. 3 Do roku 1997 GUS operował pojęciami: artykuły medyczno-farmaceutyczne : leki, surowice, szczepionki, materiały chirurgiczne, materiały opatrunkowe, tran leczniczy, artykuły zielarskie, pozostałe oraz pozostałe artykuły związane z ochroną zdrowia : wagi, termometry lekarskie, wyroby do korekcji i ochrony wzroku, strzykawki i igły, lampy kwarcowe i inne, wyroby medyczne, sanitarne, ortopedyczne, produkty uzdrowisk, pozostałe (Budżety gospodarstw domowych w 1997 roku, GUS Warszawa 1998, s. 70). W latach używano określenia artykuły, urządzenia i sprzęt medyczny : leki, surowice, szczepionki, zielarskie produkty farmaceutyczne, zioła, tran, urządzenia terapeutyczne i inne artykuły związane z ochroną zdrowia (np. okulary optyczne, protezy kończyn, protezy zębowe, obuwie ortopedyczne, materiały chirurgiczne i opatrunkowe, aparaty słuchowe, termometry, smoczki), pozostałe (Budżety gospodarstw domowych w 1998 roku, GUS, Warszawa 1999, s. 111). Od roku 2000 GUS operuje pojęciem artykuły medyczno-farmaceutyczne, urządzenia i sprzęt medyczny zawartość tej pozycji jest identyczna jak artykuły, urządzenia i sprzęt medyczny z lat (Budżety gospodarstw domowych w 2004 roku, GUS Warszawa 2005, s.143). 4 Ta część materiału bazuje na cyklicznie wydawanym przez GUS opracowaniu Warunki życia ludności (dla lat ). Niestety wydawnictwo zawierające dane o wydatkach na zdrowie w roku 2005 nie podaje informacji w analizowanym, interesującym nas przekroju Bibliografia Budżety gospodarstw domowych ( ), GUS, Warszawa. Grzega, U. (2005) Wydatki i konsumpcja gospodarstw domowych w Polsce i ocena ich racjonalności, AE, Katowice. Skrzypczak, Z., Haczyński, J. (2004) Udział wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach gospodarstw domowych w Polsce w latach Problemy Zarządzania, nr 4. Skrzypczak, Z., Haczyński, J. (2005) Wydatki gospodarstw domowych na ochronę zdrowia w Polsce w latach MBA, nr 1(72). Sytuacja gospodarstw domowych w 2006 roku..., GUS, notatka informacyjna z ( Warunki życia ludności ( ), GUS, Warszawa 80