Warszawa, 30 października 2014 r. 1
PWN WARSAW PROFESSIONAL WOMEN S NETWORK ADVANCING THE WAY WE WORK TOGETHER PWN Global to dynamicznie rozwijająca się platforma networkingowa, działająca offine i online, utworzona dla profesjonalistów różnych sektorów i branż, którzy mają wspólne zainteresowania oraz wartości, skoncentrowane na wspieraniu zrównoważonego rozwoju społecznego i zawodowego. Założona w 2003 roku w Paryżu, jako sieć głównie wspierająca kobiety w rozwoju kariery zawodowej, EuropeanPWN zmieniła nazwę w styczniu 2014 r., w związku z rozszerzeniem działalności na Azję, Amerykę Południową oraz Bliski Wschód. Organizacja liczy obecnie 4,000 członków, z czego ponad 50% posiada doświadczenie na poziomie kadry zarządzającej. Zachęcamy do zapoznania się z naszymi zasobami na stronie: http://www.pwnglobal.net/ PWN WARSAW - GLOBALLY ADVANCING THE WAY WE WORK TOGETHER PWN Warsaw jest prężnie rozwijającym się oddziałem PWN Global, w którym działają dynamiczne i otwarte kobiety. Uważamy, że kobiety powinny podążać za swoimi aspiracjami zawodowymi oraz spełniać swoje marzenia. Uważamy, że powinny one podkreślać i cenić swoje mocne strony i wykorzystywać je, aby osiągać własne cele. Oferujemy kobietom wyjątkową ofertę możliwości rozwojowych, opartej na edukacji, włączaniu się i dzieleniu swoim własnym doświadczeniem. Zachęcamy kobiety do spotkania się w realu oraz w sieci. Proponujemy im inspirujący networking, mentoring oraz warsztaty edukacyjne i rozwojowe. Zdajemy sobie sprawę, że podejście włączające innych do działania na naszą rzecz jest kluczowe, a wiec zachęcamy mężczyzn do wspierania nas w naszym rozwoju. www.pwnglobal.net/warsaw 2
SPIS TREŚĆI RAPORT WOMEN & MONEY Wstęp I. Polki są w dużym stopniu odpowiedzialne za finanse rodziny 5 II. Polki nie podejmują działań, które mogą polepszyć ich sytuację finansową 9 III. Polki nie planują swojej finansowej przyszłości..11 IV. Dlaczego Polki nie zarządzają aktywnie swoimi finansami? 12 V. Zaangażowanie PWN Warsaw w przyszłość kobiecych finansów: wezwanie do działania 13 VI. Kobiety i pieniądze - metodologia badania 14 3
4
WSTĘP W 2013 r. stowarzyszenie Professional Women s Network Global (PWN Global) zainicjowało pierwsze europejskie badanie na temat roli pieniądza w życiu pracujących kobiet. Z różnych źródeł wiemy, że kobiety zarabiają średnio o 20% mniej niż mężczyźni na podobnych stanowiskach. PWN Global uznało ten fakt za znaczący i postanowiło zebrać więcej danych na ten temat oraz lepiej zrozumieć stosunek kobiet do pieniędzy. W 2013 i 2014 roku przeprowadzono badanie pod nazwą Kobiety i pieniądze (Women & Money), w którym udział wzięło 1532 respondentek z całej Europy. Warszawski oddział PWN Global powtórzył badanie w czerwcu 2014 r., kierując je wyłącznie do polskich respondentek. Poniższy raport pokazuje jego rezultaty. Naszym głównym spostrzeżeniem jest fakt, że pracujące zawodowo, wykształcone Polki nie zarządzają aktywnie swoimi finansami, pomimo ponoszenia dużej odpowiedzialności za finanse rodziny. Dane pokazują też, że kobiety zatrudnione w Polsce nie podejmują zwykle inicjatywy odnośnie renegocjacji pensji, a spora część nawet nie planuje tego zrobić. Tylko mniej niż jedna trzecia ankietowanych w Polsce kobiet aktywnie planuje swoją emeryturę, natomiast większość nie wie, czego może się spodziewać po przejściu na emeryturę. Kobiety pracujące w innych krajach europejskich mają bardziej aktywną postawę, ponieważ prawie połowa z nich planuje swoją emeryturę. Ograniczona aktywność w sferze finansowej wymaga szczególnej uwagi, zwłaszcza że prawie połowa respondentek pełni rolę głównego żywiciela rodziny i przyczynia się do pokrywania dużej części wydatków w gospodarstwach domowych. Ponadto chociaż to większość Polek zarządza domowym budżetem oraz wypełnia roczne zeznania podatkowe, to tylko mniej niż jedna czwarta z nich ma własne aktywa. Rodzi to pytanie, czy w wystarczającym stopniu planują one swoją przyszłość i utrzymanie niezależności finansowej. Starając się wyjaśnić ten brak aktywności kobiet w dziedzinie finansów, PWN znalazło kilka możliwych wyjaśnień. Otóż warto podkreślić, że większość respondentek jest zadowolona ze swojej obecnej pensji i traktuje swoje wynagrodzenie przede 5
wszystkim jako zabezpieczenie oraz środek na pokrycie swoich finansowych potrzeb. Większość kobiet (9 na 10) określa swoją pracę jako przyjemność, dającą możliwości rozwoju i jako coś, co nadaje sens ich życiu. Polskie respondentki W raporcie używamy określenia Polki na określenie specyficznej, ujętej w badaniu, grupy społecznej. To, co odróżnia ją od reszty populacji, to nadreprezentacja kobiet z wyższym wykształceniem. Odsetek ten wynosi aż 98% naszej próby, w porównaniu do średniej - 18,8% kobiet z wyższym wykształceniem w Polsce (dane GUS). Raport ten składa się z pięciu rozdziałów, opisujących konkretne przykłady i porównania polskich wyników z europejskimi. W piątym rozdziale opisujemy zaangażowanie PWN Warsaw w pomoc kobietom w zarządzaniu swoimi finansami oraz planowane inicjatywy. Na końcu raportu podajemy szczegóły dotyczące metodologii badania. 6
I. POLKI SĄ W DUŻYM STOPNIU ODPOWIEDZIALNE ZA FINANSE RODZINY Polskie respondentki, które wzięły udział w badaniu, posiadały w większości przypadków wyższe wykształcenie, były też nieco młodsze od respondentek z pozostałych krajów europejskich. Podobnie jak w innych krajach objętych badaniem, Polki pracowały najczęściej w pełnym wymiarze czasu pracy (ponad 85%). Podobnie jak ich europejskie koleżanki, wykształcone Polki wykazują duży stopień odpowiedzialności finansowej. Niemal dwie trzecie (63,5%) respondentek przynajmniej w połowie uczestniczy w wydatkach gospodarstwa domowego, a prawie połowa kobiet z tej grupy (44,5%) wskazuje siebie jako głównego żywiciela rodziny oraz osobę, która zarządza domowymi wydatkami. Żywiciele rodziny Ciekawym faktem w naszym badaniu jest to, że 44,5% respondentek w Polsce jest głównym żywicielem rodziny w ich gospodarstwie domowym (członek rodziny z najwyższym wynagrodzeniem), w porównaniu do 60,7% w Europie. Jeśli odfiltrujemy singli (którzy, bez partnera, są oczywiście głównymi żywicielami), to nadal widzimy, że prawie 1/3 (33%) z tych kobiet wnosi wyższy dochód niż partner. W całej Europie odsetek ten wynosi 53,5%. Uczestnictwo w wydatkach domowych Rola żywiciela rodziny odzwierciedlona jest również w uczestnictwie w wydatkach domowych, gdzie 63,5% Polek wnosi do domowego budżetu 50% albo więcej dochodów rodziny. W Europie widzimy jeszcze wyższy odsetek (74%). Kto zajmuje się codziennymi wydatkami? Im większy wkład w finanse rodziny, tym większa kontrola Polek nad codziennymi wydatkami. W Polsce zdecydowana większość kobiet (60,5% vs do 49% w Europie) bierze na siebie wyłączną odpowiedzialność za codzienne wydatki. Natomiast tylko 36,5% kobiet w Polsce deklaruje, że bierze współodpowiedzialność (z partnerem) za codzienne wydatki, w porównaniu do 47% w Europie. Zarządzanie domowymi finansami Większość kobiet w Polsce (63%) zarządza rachunkami bankowymi, odsetek ten jest wyższy niż w Europie (51%). To samo dotyczy wypełniania deklaracji podatkowych (67,5% wobec 55%). Bardzo niewiele kobiet przerzuca zadanie zarządzania domowymi finansami na swojego partnera. Tylko 7,5% wszystkich par z naszej polskiej grupy odniesienia wskazuje, że tak się dzieje w ich związku. Jest to porównywalne do Europy, gdzie odsetek ten wynosi 6%. 7
Polki z jednej strony nie czują się dyskryminowane jeśli chodzi o wysokość wynagrodzenia (29% uważa, że zarobki kobiet i mężczyzn są porównywalne na podobnych stanowiskach),ale z drugiej strony aż 44% kobiet odpowiedziało, że nie ma wiedzy o poziomie wynagrodzenia i ewentualnych różnicach. 8
II. POLKI NIE PODEJMUJĄ DZIAŁAŃ NA RZECZ POPRAWY SWOJEJ SYTUACJI FINANSOWEJ Biorąc pod uwagę stopień odpowiedzialności finansowej w gospodarstwach domowych, zaskakujący jest fakt, że kobiety w Polsce wydają się kłaść niewielki nacisk na zwiększenie swoich przychodów finansowych. Próbując zrozumieć, dlaczego tak jest, przyjrzeliśmy się temu, co pieniądze i wynagrodzenie w rzeczywistości oznaczają dla kobiet. Zbadaliśmy, w jaki sposób kobiety postrzegają swoje pensje oraz jak chcą uzyskać podwyżkę wynagrodzenia. Pieniądze i wynagrodzenie W przeprowadzonym badaniu kobiety zdefiniowały pieniądze głównie jako zabezpieczenie, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy. W Europie pieniądze częściej postrzegane są jako wyraz uznania i synonim siły. Tylko pieniądz jest środkiem do osiągnięcia celu osiągnął w Polsce wyższy wynik 32% niż w Europie. Okazało się, że jest to zgodne z tym, jak kobiety w Polsce postrzegają swoje wynagrodzenie. 44% Polek uważa, że odzwierciedla ono wartość ich pracy oraz potrzeby finansowe, które muszą zaspokoić (19), na trzecim miejscy jest sukces (11%) W Polsce dużo rzadziej niż w pozostałych krajach jest ono synonimem sukcesu (11%) czy satysfakcji (9%).* i1 1 *W odróżnieniu od respondentek w Europie Polki wybierały tylko jedną opcję dotycząca postrzegania przez nie wynagrodzenia, europejskie wyniki nie sumują się do 100% 9
Negocjowanie lepszego wynagrodzenia Próbując zrozumieć dlaczego większość (66%) polskich kobiet nie ma zwyczaju negocjować lepszego wynagrodzenia, ważne jest podkreślenie, że większość Polek (67%) jest zadowolona ze swoich bieżących wynagrodzeń, nieznacznie w tym przewyższając kobiety w Europie (63,3%). Powodem, dla którego większość kobiet zazwyczaj nie prosi o podwyżkę płacy, jest to, że wolą one poczekać, aż to ich przełożony da im podwyżkę jako wyraz uznania dla ich pracy. Poza tym połowa kobiet w Polsce (50%) nie czuje się właściwie przygotowana do negocjacji wynagrodzenia. W Europie ta liczba jest podobna: 48,5%. Innym ważnym czynnikiem, który powoduje, że kobiety nie proszą o podwyżkę jest strach. Aż 43% badanych Polek nie odważyło się poprosić o podwyżkę w obawie przed utratą pracy. 10
III. KOBIETY W POLSCE NIE PLANUJĄ PRZYSZŁOŚCI FINANSOWEJ Nasze wyniki pokazują, że Polki nie tylko kładą mały nacisk na poprawę swoich bieżących finansów, ale również wykazują małą aktywność, jeśli chodzi o stan ich przyszłych finansów. Ogólnie kobiety należą do grup najbardziej narażonych finansowo i PWN odkryło, że to odnosi się również do naszej grupy referencyjnej (wykształconych kobiet pracujących), biorąc pod uwagę duży stopień odpowiedzialności finansowej w ich gospodarstwach domowych. 65% respondentek nie wie, jakiego dochodu mogą się spodziewać po przejściu na emeryturę (58% w Europie) Mimo, że kobiety w Europie również mogą nie być świadome, czego się spodziewać po przejściu na emeryturę, są jednak bardziej aktywne niż Polki w planowaniu emerytury. Więcej polskich kobiet stwierdziło, że nie planuje aktywnie emerytury (57 %), w porównaniu do kobiet w Europie (51 %). 11
IV. DLACZEGO POLKI NIE ZARZĄDZAJĄ AKTYWNIE SWOIMI FINANSAMI? Dlaczego wykształcone kobiety w sferze finansów są mniej aktywne, niż oczekiwano? Zbadaliśmy wewnętrzne motywy kobiet, aby zrozumieć ich wybory. Otóż pracujące Polki skupiają się głównie na samorealizacji w życiu, z niewielkim naciskiem na przyszłość. W porównaniu z europejskimi respondentkami polskie kobiety mają odmienne postrzeganie swojej pracy. Patrząc na porównanie motywacji widzimy, że kobiety w Europie przywiązują większą wartość do takich określeń jak praca - moim domem, praca jest czymś, co nadaje życiu sens i męskim światem, gdzie muszę udowadniać swoją wartość". 12
V ZOBOWIĄZANIE PWN DO POPRAWY PRZYSZŁOŚCI FINANSOWEJ KOBIET: WEZWANIE DO DZIAŁANIA Kobiety i pieniądze to nowy filar strategiczny PWN Warsaw. Zrozumienie potrzeb naszych członkiń leży u podstaw strategii i programowania, dlatego przeprowadziliśmy badanie. Ambicją PWN jest aktywne poszerzanie wiedzy finansowej i niezależności kobiet. Zamierzamy wypełniać to zadanie nie tylko poprzez raport Kobiety i pieniądze, ale przede wszystkim poprzez organizację dedykowanych spotkań, dotyczących różnych aspektów zarządzania pieniędzmi, które mają pomóc kobietom w przejęciu kontroli nad ich finansami, czy negocjacjach w celu uzyskania lepszego wynagrodzenia, czy poznania ukrytych kosztów produktów finansowych. PWN Kobiety i pieniądze, to inicjatywa, która jest częścią naszej strategii wspierania kobiet w ich rozwoju zawodowym i osobistym. Warsztaty Women& Money 1. Agnieszka Piątkowska Jak skutecznie zarządzać karierą zawodową - 28 października 2014 2. Marek Giętkowski Sprawdź ile możesz zarabiać, aby czuć się szczęśliwie - 25 listopada 2014 3. dr Agnieszka Wolińska Skuza SZTUKA MOŻLIWOŚCI - nowy wymiar Twojego sukcesu 2 grudnia 2014 4. Jak budować długoterminowe plany finansowe styczeń 2015 Więcej informacji na temat nadchodzących wydarzeń na naszej stronie internetowej - www.pwnglobal/warsaw 13
VI. METODOLOGIA BADANIA W 2013 r. sieć PWN Global opracowała kwestionariusz składający się z 76 pytań, w tym 4 pytania otwarte. Kwestionariusz został następnie wysłany do kilku tysięcy członków PWN w 17 krajach. Niektóre z oddziałów przeprowadzały badanie niezależnie. Identyczne badanie powtórzyliśmy latem 2014 roku, kierując je do członków i sympatyków PWN w Polsce (ok. 3000 osób). Oprócz pytań dotyczących demografii, uczestnicy badania odpowiadali na pytania o: 1) zajmowane stanowisko oraz stosunek do pracy, 2) wynagrodzenie i przygotowanie do negocjacji, 3) kwestie dotyczące domowych budżetów, 4) plany emerytalne, 5) stosunek do pieniędzy teraz i w okresie dzieciństwa, 6) pytania otwarte, dotyczące doradztwa finansowego skierowanego do dzieci oraz marzeń w życiu. Kwestionariusz był dostępny online w maju i czerwcu 2014 roku i wymagał poświęcenia mu ok. 45 minut. W sumie otrzymaliśmy 124 wypełnione kwestionariusze. Następnie porównaliśmy odpowiedzi polskich i europejskich respondentek. Mogą wystąpić różnice w wynikach między polską wersją raportu Kobiety i pieniędzy oraz wersjami z innych państw, należących do PWN, ze względu na różne wielkości zbiorów danych i metod stosowanych w poszczególnych badaniach Zachęcamy do zadawania pytań, dzielenia się opiniami i oferowania swojego wsparcia, aby pomóc kobietom stać się naprawdę niezależnymi finansowo! 14