Raport z identyfikacji dobrych praktyk w obszarze XIII. Opieka nad dziećmi do lat 3 (żłobki, kluby dziecięce, dzienny opiekun) w ramach projektu Benchmarking narzędzie efektywnej kontroli zarządczej w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach gmin i starostwach powiatowych Sporządził: Marcin Sakowicz.. Projekt współfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet V Dobre rządzenie Działanie 5.2 "Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej" Poddziałanie 5.2.1 "Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej" Umowa nr UDA- POKL.05.02.01-00-146/10-00 1
Katowice, październik 2012 r. 1. Metodologia prowadzenia badań Celem prowadzonych badań benchmarkingowych w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3 jest identyfikacja najlepszych rozwiązań w tej dziedzinie pośród miast na prawach powiatu i urzędów gmin jednostek uczestniczących w tym projekcie. Samorządy uzupełniły specjalnie przygotowaną ankietę na podstawie której uzyskano szerszy obraz zarządzania oświatą. Ankiety danych w obszarze opieki nad dziećmi do lat 3, gmin, w tym miast na prawach powiatów wypełniły urzędy podzielone na 2 grupy. W grupie urzędów miast na prawach powiatu są to: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, Urząd Miejski w Bytomiu, Urząd Miasta Chorzowa, Urząd Miasta w Częstochowie, Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej, Urząd Miejski w Gliwicach, Urząd Miejski w Kaliszu, Urząd Miasta Krosna, Urząd Miasta Rybnika, Urząd Miejski w Sosnowcu, Urząd Miasta Tarnowa, Urząd Miasta Tychy, Urząd Miasta Żory; w grupie urzędów gmin: Urząd Gminy Jaworze, Urząd Miejski w Lublińcu, Urząd Miasta Radlin. W celu weryfikacji i uzupełnienia danych z pytaniami w drodze mailowej zwrócono się do następujących urzędów: Urzędu w Żorach, Urzędu Miejskiego w Bielska Białej, Urzędu Miasta Krosna oraz urzędu gminy w Jaworzu. Dodatkowo wyjaśniające rozmowy telefoniczne przeprowadzono z przedstawicielami urzędów Urzędu Miasta w Częstochowie, Urzędu Miejskiego w Żorach oraz Gliwicach. W zakresie opieki nad dziećmi do lat 3, przeprowadzono także badania opinii klientów w celu uzyskania wskaźników satysfakcji mieszkańców urzędów. Omówienie danych i doświadczeń i wymiana dobrych praktyk miało miejsce na spotkaniu 30 października 2012 r. 2. Analiza danych Celem analizy danych zgromadzonych w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3 było porównanie doświadczeń analizowanych jednostek samorządowych w zadaniu, które zostało przypisane samorządom ustawowo w roku 2011. Stąd w licznych urzędach trwały prace przygotowawcze do uruchomienia lub zwiększenia zakresu realizowanych usług w opiece nad dziećmi do lata 3. Przykładowo w Żorach żłobki zaczęły funkcjonować w 2012 r. i dane będą dostępne za 2012 r. W założeniu więc gromadzone w 2011 r. dane służyły do monitorowania organizacji żłobków i opieki nad dziećmi do lat 3. Cel operacyjny w tym zakresie benchmarkingu zostanie zdefiniowany po pierwszym cyklu testowym. W tabeli nr 1 ujęto dane przedstawiające sytuacje miast na prawach powiatu w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3. 2
Jeśli chodzi o średnioroczną liczbę dzieci na 1 opiekuna w żłobku publicznym i niepublicznym to oscyluje ona wokół 7-8 dzieci. Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku publicznym wahała się od 620 zł w Rybniku 1185 zł w Bytomiu przy średniej wynoszącej 850 zł. W przypadku dofinansowania w żłobku niepublicznym to w 2011 r. wyniosło ono 640 zł w Bytomiu, 300 zł w Chorzowie i Bytomiu. Z kolei kwota wydatków na żłobki publiczne w przypadku urzędów wydatkujących na ten cel wahała od 490 tysięcy w Krośnie do ponad 4 mln w Tarnowie. W tym mieście była również największa liczba dofinansowanych miejsc - 340 przy średniej 153. Tylko 4 miasta dofinansowywały miejsca żłobkach niepublicznych przy czym najwięcej w Rybniku-120. W analizowanych miastach w 2011 r. nie dofinansowano ani dziennych opiekunów ani klubów dziecięcych. Wśród działań jako jakie urzędy podjęły w obszarze organizacji żłobków po wprowadzeniu ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3 dominowało skorzystanie z rządowego programu Maluch, które miało miejsce m.in. w Bielsku Białej, Bytomiu, Dąbrowie Górniczej, Gliwicach, Krośnie, Sosnowcu, Tarnowie oraz Tychach. W wielu miastach podjęto również uchwały o dofinansowaniu do pobytu dziecka w żłobku w publicznym i w kilku samorządach uchwały o dofinansowaniu do pobytu dziecka w żłobku niepublicznych (m.in. Chorzów). Ogłaszano również otwarte konkursy ofert na organizację w 2012 r. opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 sprawowanej w formie żłobka (Bytom, Dąbrowa Górnicza, Rybnik). Przy porównaniu danych dotyczących opieki nad dziećmi z subiektywną oceną dostępności tej usługi wśród mieszkańców widać, iż poziom zadowolenia jest stosunkowo niski, średnio w analizowanych miastach 3,50 (wykres 1). Tylko w 2 miastach ocena mieszkańców znacznie przekroczyła poziom 4 tj. w Bytomiu i Piotrkowie Trybunalskim. Wykres 1 3
Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Kalisz Krosno Piotrków Trybunalski Rybnik Sosnowiec Tarnów Tychy Żory ŚLĄSKI ZWIĄZEK Tabela danych nr 1: Urzędy miast na prawach powiatu wybrane dane dotyczące opieki nad dziećmi do lat 3 1. Liczba dzieci na jednego opiekuna w żłobku publicznym 2. Liczba dzieci na jednego opiekuna w żłobku niepublicznym 3. Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku publicznym (w zł miesięcznie) 4. Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku niepublicznym ( w zł miesięcznie) 7 6,5 7 12 7 8 8 do 1 r. i 5 p. 1 r. 8 8 8 8 7,5 (do 1 r.- 5 powyże j 1 r. -8 0 7,6 4 0 5 7 0 0 7 7,5 6 8 0 1162 1185 770 662 856 915 892 640 770 620 961 765 863 640 300 300 5. Kwota wydatków na żłobki publiczne ( w mln zł) 1,47 0,66 0,96 1,55 1,14 3,2 3,01 0,49 0,99 0,89 4,02 1,55 6. Kwota wydatków na żłobki niepubliczne ( w mln zł) 0,38 0,13 0,08 7. Liczba miejsc dofinansowanych w żłobkach niepublicznych 8. Liczba miejsc dofinansowanych w żłobkach niepublicznych 112 45 75 150 137 190 311 100 75 340 150 50 47 23 120 850 4
W przypadku urzędów gmin pozyskano dane z Urzędy gminy Lubliniec, w dwóch pozostałych gminach Jaworze i Radlin nie prowadzono opieki nad dziećmi do lat 3. W przypadku Lublińca w 2011 r. wydatkowano na żłobki publiczne 681 399, 30 zł dofinansując w ten sposób 60 miejsc w żłobku publicznym. Jeśli chodzi o subiektywną ocenę dostępności usługi: opieka nad dziećmi do lat 3, najsłabiej wypadła gmina Radlin, zaś najlepiej gmina Jaworze (wykres 2 ). Wykres 2 3. Identyfikacja najlepszej praktyki W przypadku zakresu opieki nad dziećmi do lat 3, braku celu operacyjnego i pilotażowego charakteru gromadzenia danych za rok 2011 r. z wcześnie jest na identyfikację dobrych praktyk. Można jedynie pokusić się o stwierdzenie, iż za dobre praktyki należy uznać różnorodne działania podjęte przez samorządy w 2011 r. Relatywnie niska ocena przez mieszkańców dostępności usługi opieki nad dziećmi do lat 3 powinna być dodatkowym motywem w poprawie świadczeń w opisywanym zakresie. 4. Wnioski Otrzymane w ramach benchmarkingu dane oraz uwagi zgłoszone w trakcie spotkania 30 października wykazały konieczność doprecyzowania pytań związanych z potrzebami mieszkańców w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3 jak również w temacie liczby dostępnych miejsc. W szczególności konieczne jest doprecyzowanie danych do ankiety dotyczyć powinno realizacji zapotrzebowania oraz liczby miejsc w żłobkach zapewnionych przez jednostkę samorządu terytorialnego na dzień 31 grudnia. Dodatkowo warto również pozyskać dane o liczbie dzieci oczekujących na dzień 31 grudnia 5
(tzw. rezerwa) oraz liczbie miejsc w żłobkach niepublicznych. Z kolei odstąpić można od pytania: Liczba dzieci na 1 opiekuna w klubach dziecięcych. Warto również bardziej wnikliwie przeanalizować sposób dofinansowania w żłobku niepublicznym (kwestia ogłaszania konkursów). W dyskusji pojawił się także wątek uruchamiania żłobków publicznych czy też niepublicznych ( łącznie z problemem odpłatności) i na ile w tej materii można uzyskać dodatkowe informacji z badań ankietowych mieszkańców. W końcu ważną informację będzie również następująca dana Liczba dzieci do lat 3 (zameldowani na pobyt stały i czasowy na koniec grudnia z bazy ewidencji ludności na koniec grudnia z bazy ewidencji ludności). W związku z większym zakresem działań w 2012 r. dane za kolejny rok pozwolą bardziej wnikliwie analizować zakres usług opieka nad dziećmi do lat 3. 6