Rekultywacja nieużytków poprzemysłowych wymiana i transfer umiejętności technicznych i metodologicznych Seminarium w ramach Programu Wykonawczego na lata 2014-2016 do Umowy między Rządem Wspólnoty Francuskiej Belgii, Rządem Regionu Walonii i Komisja Wspólnotowa Francuska Regionu Stołecznego Brukseli a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej Przykład analizy terenów poprzemysłowych z wykorzystaniem narzędzia i zasobów portalu OPI-TPP 15.04.2015r. dr inż. Jan Bondaruk mgr Anna Skalny Zakład Ochrony Wód Główny Instytut Górnictwa
Problematyka terenów poprzemysłowych i zdegradowanych na Śląsku Województwo śląskie charakteryzuje bardzo wysoki stopień zurbanizowania i uprzemysłowienia, w tym duży udział terenów poprzemysłowych i zdegradowanych - przedmiot intensywnych działań rewitalizacyjnych. Niedobór lub brak kompleksowych i aktualnych informacji o stopniu degradacji tych terenów skutkuje odstąpieniem od działań rewitalizacyjnych lub podejmowanie błędnych decyzji, co do kierunków i sposobu przywrócenia ich do obiegu społeczno gospodarczego. Rewitalizacja terenów poprzemysłowych to ograniczenie zagospodarowania terenów zielonych, wykorzystanie potencjału rozwojowego terenów zagospodarowanych i poprawa jakości życia
Problematyka terenów poprzemysłowych i zdegradowanych na Śląsku Tereny poprzemysłowe i zdegradowane to potencjalnie tereny, które powinny ponownie pełnić określone funkcje gospodarcze i inne: posiadają korzystną lokalizację posiadają dostęp do mediów, są uzbrojone mogą być źródłem zagrożeń dla środowiska wpływają niekorzystnie na wizerunek regionu Rozwiązaniem jest przywrócenie na tych terenach funkcji gospodarczych, przyrodniczych czy też rekreacyjnych. Bariery we wprowadzaniu terenów poprzemysłowych do ponownego obiegu gospodarczego: Prawne Ekonomiczne Własnościowe Informacyjne Pełna i wiarygodna informacja podstawą dla podejmowania racjonalnych decyzji
to: regionalny system informatyczny integrujący różne obszary w ramach regionalnej i krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (IIP), kompletne i zintegrowane narzędzie pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania różnorodnych danych w postaci warstw informacji przestrzennej, zasób wiedzy oraz informacji na potrzeby efektywnego planowania, gospodarowania i zarządzania przestrzenią, narzędzie służące intensyfikowaniu procesów rekonwersji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych w regionie, system zapewniający komercjalizację wyników badań w zakresie REMEDIACJI I REWITALIZACJI TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH I ZDEGRADOWANYCH, zasoby bazodanowe systemu OPI-TPP, jako źródło danych do opracowania, wdrażania technologii i innowacyjnych rozwiązań w ochronie środowiska, portal dziedzinowy systemu ORSIP. http://opitpp.orsip.pl/
Planowanie rozwoju Identyfikacja stanu Procesy decyzyjne Zarządzanie środowiskiem Inwestycje http://opitpp.orsip.pl/
Zakres danych portalu OPI-TPP DANE Z ZAKRESU ADMINISTRACJI OCHRONA ŚRODOWISKA GOSPODARKA WODNA LEŚNICTWO ZAGOSPODAROWANIE TERENU GEOLOGIA I HYDROGEOLOGIA OCHRONA PRZYRODY Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) - wysokiej jakości dane topograficzne generowane przez administrację, samorządy, instytucje publiczne
Dane o terenach Zakres niezbędnych danych o terenach: Dane z zakresu administracji Ochrona środowiska Gospodarka wodna Leśnictwo Zagospodarowanie terenu Geologia i hydrogeologia Ochrona przyrody A w szczególności: Podstawowe informacje o terenie Własność, status prawny Użytkowanie, rekultywacja, uzbrojenie Zabudowa Zabytki, obiekty i obszary chronione Przyszłe zagospodarowanie terenu Degradacja, zanieczyszczenia, zagrożenia Informacje dodatkowe Planowanie rozwoju Inwestycje Zarządzanie środowiskiem Identyfikacja stanu Procesy decyzyjne
Przyjęte rozwiązanie modułowe oraz zaimplementowane algorytmy analityczne wprowadzają nową jakość w proces podejmowania decyzji, szacowania ryzyka oraz prowadzenia działań administracyjnych w zakresie przygotowania i realizacji procesów rewitalizacyjnych. Narzędzia wspomagające procesy rewitalizacji Diagnoza Analiza wariantowa Szacowanie kosztów Analiza ryzyka Wskaźniki przyszłego monitorowania http://opitpp.orsip.pl/
Etapy analizy terenu poprzemysłowego Wskazanie preferowanych kierunków zagospodarowania wybranego terenu wg metodyki OPI TPP - narzędzia systemowego wspierania odbywa się poprzez przeprowadzenie wielokryterialnej oceny terenów poprzemysłowych w aspekcie potencjalnego przeznaczenia inwestycyjnego oraz dokonanie oceny ryzyka środowiskowego. Analiza historyczna terenu poprzemysłowego wg genezy Analiza aktualnego stanu terenu poprzemysłowego Analiza istniejących uwarunkowań hydrologicznych, hydrogeologicznych, geomorfologicznych, przyrodniczych i infrastrukturalnych Ocena ryzyka środowiskowego Wybór preferowanego kierunku zagospodarowania dla terenu poprzemysłowego
Analiza terenów poprzemysłowych i zdegradowanych Kryteria dotyczące pochodzenia terenu Kryteria dotyczące oddziaływania górnictwa Kryteria dotyczące uwarunkowań hydrologicznych, hydrogeologicznych, geomorfologicznych i przyrodniczych Kryteria dot. ponadlokalnych uwarunkowań infrastrukturalnych Kryteria dotyczące zagrożeń środowiskowych i zdrowotnych Kryteria dotyczące analizy ryzyka środowiskowego Hałda Przezchlebie Archiwum GIG www.sosnowiec.pl
Przykład analizy dla hałdy Przezchlebie Centralne zwałowisko odpadów powęglowych - hałda Przezchlebie, zlokalizowane jest na terenie sołectwa Przezchlebie w gminie Zbrosławice w powiecie tarnogórskim. ok. 3 km od odcinka autostrady A1 Piekary Śląskie Maciejów, ok. 6 km na północ od centrum Gliwic ok. 15 km na południowych zachód od Tarnowskich Gór. Źródło: System OPI-TPP, http://opitpp.orsip.pl/imap/
Analiza wybranych kryteriów Stopień przydatności do różnych kryteriów zagospodarowania Tereny produkcyjne i obsługi produkcji na przykładzie Przezchlebia -1 Tereny zabudowy usługowej Zabudowa mieszkaniowa Tereny komunikacji i transportu Sport i rekreacja w przestrzeni otwartej Zieleń, przyroda -1-1 -1 0 0 Wody powierzchniowe max. 2 min. -10
Analiza wybranych kryteriów Stopień przydatności do różnych kierunków zagospodarowania w świetle uwarunkowań infrastrukturalnych na przykładzie Przezchlebia Tereny produkcyjne i obsługi produkcji Tereny zabudowy usługowej Zabudowa mieszkaniowa Tereny komunikacji i transportu Sport i rekreacja w przestrzeni otwartej Zieleń, przyroda 5 5 1 5 1 1 Wody powierzchniowe 0 max. 32
Analiza wybranych kryteriów Stopień przydatności do różnych kierunków zagospodarowania w świetle prawdopodobnych wynikających z genezy zagrożeń środowiskowych Tereny produkcyjne i obsługi produkcji na przykładzie Przezchlebia 0 Tereny zabudowy usługowej Zabudowa mieszkaniowa Tereny komunikacji i transportu Sport i rekreacja w przestrzeni otwartej Zieleń, przyroda 0-2 0-2 0 Wody powierzchniowe -2 max. 32
Przykład analizy dla hałdy Przezchlebie Zgodnie z metodyką przedstawioną w systemie OPI TPP : W świetle genezy terenu istnieje możliwość wielofunkcyjnego zagospodarowania hałdy Przezchlebie. Wyniki analizy potencjalnych sposobów zagospodarowania terenu o danym typie genezy wykazały, że neutralnym kierunkiem zagospodarowania terenu będzie sport i rekreacja oraz kierunek przyrodniczy. W przypadku zagospodarowania terenu w kierunku produkcyjnym, usługowym, mieszkaniowym lub przygotowania terenu pod komunikację i transport należy wcześniej przeprowadzić działania umożliwiające jej zagospodarowanie, tj. rozbiórka hałdy. W świetle prawdopodobnych wynikających z genezy zagrożeń środowiskowych i zdrowotnych, biorące pod uwagę zagrożenie dla powietrza, gleby, wody oraz zdrowia ludzkiego nie zalecane jest zagospodarowanie w kierunku sportowo-rekreacyjnym. Rekomendowanym kierunkiem zagospodarowania hałdy Przezchlebie zgodnie z metodyką OPI-TPP jest zagospodarowanie w kierunku przyrodniczym.
Możliwość analizy innych terenów zdegradowanych Baza 1 200 rekordów http://opitpp.orsip.pl/
Niezbędne dane o terenach pilotażowych Ze względu na dostępność danych oraz wiarygodnych materiałów o aktualnym stanie terenów poprzemysłowych oraz stopniu degradacji będącym rezultatem prowadzonej działalności przemysłowej przyjęto następujące zasady odnośnie szczegółowości oraz formy przedmiotowych danych: Zgromadzenie i udostępnienie danych o terenach poprzez system OPI-TPP (udostępnionym na portalu ORSIP) Pozostałe dane powinny byś przekazywane sukcesywnie preferowana forma elektroniczna Szczególnie istotne z punktu widzenia tzw. analizy historycznej są dane archiwalne (mapy, opracowania ) Wyniki badań, analiz środowiska gruntowo wodnego, badań jakości wód z piezometrów (forma analogowa) Rezultat końcowy: Założenia do studiów wykonalności w zakresie ponownego zagospodarowania wybranych terenów zdegradowanych.
Podsumowanie Wymiana doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie zagospodarowania terenami poprzemysłowymi z Regionem Walonii: Umożliwi identyfikację głównych źródeł presji oraz warunków prowadzenia przyszłej rewitalizacji (rekonwersji) danego terenu, Wskaże model optymalnego przekształcenia danego terenu z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań Zidentyfikuje i zhierarchizuje ryzyka środowiskowe Umożliwi zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych w oparciu o współpracę z partnerami z Walonii Przygotowanie wykonalnych działań inwestycyjnych na wybranych terenach zdegradowanych
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! Jan Bondaruk Anna Skalny Główny Instytut Górnictwa kontakt: jbondaruk@gig.eu askalny@gig.eu