Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 97 Ocena efektywnoœci odkurzania w usuwaniu alergenu roztoczy kurzu domowego Der p I BARBARA MAJKOWSKA-WOJCIECHOWSKA, MARZANNA JARZÊBSKA, JANINA GRZEGORCZYK, MAREK L. KOWALSKI. Katedra i Zak³ad Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej, ul. Mazowiecka 11, 92-215 ódÿ Jedn¹ z podstawowych metod profilaktyki uczuleñ na alergeny roztoczy jest ich eliminacja ze œrodowiska domowego. Celem pracy by³a ocena przydatnoœci odkurzania w profilaktyce uczulenia na alergeny roztoczy. Po pierwsze starano siê ustaliæ na ile skutecznie i jak szybko trzy wybrane typy odkurzaczy, oznaczone jako A, B i C o mocy silników odpowiednio 1100 W, 600 W i 670 W, usuwaj¹ kurz i alergeny Der p I z odkurzanych powierzchni. Po drugie badano, czy najpopularniejszy w naszym kraju odkurzacz A rozpyla alergeny Der p I w powietrzu sprz¹tanych pomieszczeñ. Badania odkurzaczy A i B prowadzone metod¹ laboratoryjn¹ pozwoli³y stwierdziæ, e odkurzacz o wiêkszej mocy mia³ wy szy wskaÿnik efektywnoœci odkurzania (dla odkurzacza A wynosi³ on œrednio 90% ± 13, dla odkurzacza B tylko 52%). Wyniki d³ugotrwa³ego odkurzania 3 m 2 oœmiu dywanów, prowadzone dla oceny efektywnoœci usuwania kurzu i alergenów Der p i przez odkurzacz A, wykaza³y e jednokrotne odkurzanie pozostaje bez wp³ywu na stê enie Der p I a dopiero trzykrotne odkurzanie tej samej powierzchni, w ³¹cznym czasie 45 minut (3 x 15), spowodowa³o zmniejszenie œrednich wartoœci Der p I o 67%. Masa próbek kurzu zmniejszy³a siê œrednio tylko o 25%. Stwierdzono, e krótkotrwa³e ale wielokrotne odkurzanie odkurzaczem C mo e redukowaæ zawartoœæ alergenów. Badania efektywnoœci filtrów wewnêtrznych odkurzacza A wykaza³y, e filtr I, umieszczony miêdzy zbiornikiem a silnikiem, gromadzi trzykrotnie wiêcej alergenów Der p I ni filtr II, oczyszczaj¹cy powietrze wylotowe i z tego powodu powinien byæ czêœciej wymieniany podczas u ytkowania tego odkurzacza. Emisjê alergenów Der p I do otoczenia podczas pracy odkurzacza A badano przy pomocy aparatu Burkard. Stwierdzono, e odkurzanie nie powodowa³o wzrostu stê eñ alergenów w powietrzu odkurzanych pomieszczeñ. Badania nasze wskazuj¹, e przy niskiej ogólnej skutecznoœci odkurzania w profilaktyce uczulenia na alergeny roztoczy, priorytet powinno mieæ usuwanie dywanów, wyk³adzin i mebli tapicerowanych. Predyspozycja do rozwoju alergii i astmy jest uwarunkowana genetycznie ale wystêpowanie i stopieñ nasilenia objawów klinicznych zale y od ekspozycji chorego na alergeny [1,2]. Z badañ Sporika i wsp.[3] wynika, e czas wyst¹pienia pierwszych epizodów dusznoœci u dzieci z atopi¹ zale y od stê enia alergenów roztoczy kurzu domowego w bezpoœrednim ich otoczeniu w pierwszych latach ycia. Za g³ówne alergeny roztoczy kurzu domowego uznaje siê (w klimacie umiarkowanym) te, które nale ¹ do grupy I: Der p I, Der f I i Der m I [1, 5, 6]. Badania Solarza [7] i Samoliñskiego i wsp. [8] wskazuj¹, e w Polsce najczêœciej wystêpuj¹ roztocza Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae a dominacja jednego z tych gatunków, zwi¹zana jest z cechami klimatycznymi poszczególnych regionów kraju oraz z mikroklimatem pomieszczeñ mieszkalnych. Pod wzglêdem biochemicznym alergeny roztoczy grupy I s¹ glikoproteinami o swoistoœci proteazy cysteinowej, maj¹cymi zdolnoœci trawienia zwi¹zków organicznych [9]. Fizjologicznie, pe³ni¹ funkcjê enzymów trawiennych roztoczy i obecne s¹ w wysokich stê eniach w ich odchodach rozproszonych w kurzu domowym. Do podstawowych metod prewencji w alergii na kurz domowy zalicza siê: stosowanie pokrowców barierowych na poœciel i materace, pranie odzie y i poœcieli w temperaturze 60 C, obni enie wilgotnoœci w pomieszczeniach sypialnych oraz stosowanie odkurzaczy wysokiej klasy. Odkurzanie miejsc o najwy szej koncentracji alergenów roztoczy, czyli dywanów, mebli tapicerowanych, materacy - szczególnie w domach osób z atopi¹ - powinno byæ prowadzone przy pomocy odkurzaczy wydajnych w usuwaniu wszelkich zanieczyszczeñ i zatrzymywaniu ich przez sprawny system filtracji. Zdaniem wielu badaczy odkurzacze wysokiej klasy, w istotny sposób zmniejszaj¹ iloœæ alergenów, natomiast s¹ nie efektywne w usuwaniu ywych osobników roztoczy z powierzchni tekstylnych [9-14]. Wysi³ki konstruktorów w wielu krajach skupiaj¹ siê na opracowaniu takich odkurzaczy, które charakteryzowa³yby siê wysok¹ wydajnoœci¹ w usuwaniu cz¹stek kurzu i zawartych w nim odchodów roztoczy - g³ównych noœników alergenów.
98 Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 W handlu dostêpnych jest kilka rodzajów odkurzaczy tzw. nowej generacji, zalecanych dla osób uczulonych na alergeny roztoczy kurzu domowego. Wyposa one s¹ one w kilkustopniowy system filtracji zasysanego powietrza i oczyszczaj¹cy powietrze wylotowe. Coraz powszechniejsze uznanie zyskuj¹ odkurzacze z filtrami elektrostatycznymi oraz filtrami typu HEPA (high efficiency particulate air). Dzia³anie tych filtrów opiera siê na zjawiskach elektrycznego przyci¹gania ujemnie na³adowanych cz¹stek kurzu przez powierzchniê filtrów, na³adowanych dodatnio. S¹ one coraz powszechniej stosowane w niektórych odkurzaczach i klimatyzatorach. Filtry typu HEPA zatrzymuj¹ cz¹stki kurzu o œrednicy 5-0,5mm, a wiêc takich, które swobodnie mog¹ penetrowaæ nawet drobne oskrzela uk³adu oddechowego. Przydatnoœæ odkurzania, w profilaktyce antyroztoczowej, wymaga dok³adnej weryfikacji zarówno pod wzglêdem sposobu jak i jego skutecznoœci. Chocia wiêkszoœæ tych urz¹dzeñ, dostêpnych w handlu, chlubi siê atestami renomowanych firm badawczych, to wyniki tych badañ nie s¹ publikowane i powszechnie dostêpne. Celem pracy by³a ocena przydatnoœci odkurzania w profilaktyce uczulenia na alergeny roztoczy kurzu domowego. Po pierwsze starano siê ustaliæ na ile skutecznie i jak szybko usuwaj¹ one alergeny z odkurzanych powierzchni. Po drugie poszukiwano odpowiedzi na pytanie: Czy rozpylaj¹ alergeny Der p I w powietrzu sprz¹tanych pomieszczeñ. METODYKA Oznaczanie stê enia antygenów Der p I w kurzu domowym W badaniach pos³u ono siê metod¹ opisan¹ poprzednio [16]. Na rurê ss¹c¹ odkurzacza Zelmer Meteor 1010.5 mocowano urz¹dzenie do zbierania próbek kurzu, zawieraj¹ce porowat¹ p³ytkê, pokryt¹ bibu³owym filtrem (ALK, Dania). Nastêpnie przy pomocy odkurzacza zasysano kurz. Po zakoñczeniu odkurzania, p³ytkê zamykano pokrywk¹, opisywano i wa ono. Obliczano wagê netto zebranego kurzu (X) i dodawano bufor ekstrakcyjny w objêtoœci wyliczonej wg wzoru: V = X x 10 + 0,5ml. W zakrêcanych, plastikowych probówkach o objêtoœci 50ml umieszczano zebrane próbki kurzu razem z bibu³owymi filtrami i odpowiednimi iloœciami buforu amonowego. Szczelnie zamkniête probówki wytrz¹sano przez 2h w temperaturze pokojowej. Nastêpnie próbki odwirowywano w ci¹gu 20 min. przy 2500 obr/min. Nads¹cze filtrowano przez filtry mikrobiologiczne firmy Milipore o œrednicy porów φ = 0,22 mm. Tak uzyskane wyci¹gi antygenowe przechowywano w temperaturze -20 C do czasu pomiaru. Stê enie Der p I okreœlano przy pomocy testu ELISA z zastosowaniem dwóch przeciwcia³: monoklonalnego i poliklonalnego (ALK Indoor Allergen Analysis). Do studzienek p³ytki op³aszczonych przeciwcia³ami monoklonalnymi przeciwko antygenom Der p I, dodawano po 100 µl ekstraktu kurzu domowego i standardów. P³ytkê inkubowano 2 godziny w temperaturze pokojowej, a po inkubacji przep³ukiwano roztworem PBS i 0,05% Tweenu. Nastêpnie dodawano po100 µl przeciwcia³ poliklonalnych przeciwko antygenom kurzu domowego zwi¹zanych z peroksydaz¹ chrzanow¹ i inkubowano przez 1 godzinê w temperaturze pokojowej. Po inkubacji studzienki ponownie przep³ukiwano i dodawano po 100 µl substratu OPD i inkubowano 15 min. w temp. pokojowej. Reakcjê zatrzymywano 1 M kwasem siarkowym. Pomiar absorbancji przeprowadzano automatycznym spektrofotometrem firmy Sanofi-Pasteur przy d³ugoœci fali 490 nm. Orientacyjnego odczytu stê eñ antygenu Der p w badanych próbkach dokonywano na podstawie wykresu krzywej wzorcowej, natomiast dok³adny odczyt uzyskiwano z równania regresji liniowej miêdzy zlogarytmowanymi zmiennymi absorbancji i stê eñ wzorców. Wyniki wyra ano w ng/ml ekstraktu lub w mg/g kurzu. Czu³oœæ stosowanej metody wynosi³a 0,6 ng antygenu Der p I na 1 ml roztworu. Laboratoryjna metoda oceny efektywnoœci usuwania alergenów Der p I ze Ÿród³a kurzu przez odkurzacze Zbieranie kurzu do badañ prowadzono przy u yciu odkurzacza do 3 oddzielnych, dwuwarstwowych, firmowych toreb papierowych w trzech ró nych mieszkaniach. W laboratorium porcje kurzu - osobno z ka dego domu - przesypano do worków z folii i poddano je czterogodzinnej homogenizacji prowadzonej rêcznie oraz przy u yciu wytrz¹sarki i mieszad³a hematologicznego. Po takiej obróbce z ka dej z trzech przygotowanych porcji pobierano próbkê kontroln¹, czyli 1 gram kurzu, w którym po ekstrakcji, oznaczono stê enie Der p I i traktowano jako kontrolê. Pozosta³y kurz rozwa ono na 8 porcji. Ka d¹ porcjê umieszczano w metalowym pojemniku o œrednicy 10 cm zaopatrzonym w otwory wentylacyjne, u³atwiaj¹ce cyrkulacjê powietrza. Na pojemnikach mocowano sztywno naci¹gniêt¹ tkaninê bawe³nian¹ typu poœcielowego. Na rury ss¹ce badanych odkurzaczy oznaczonych jako: nr A - Zelmer Meteor 1010 (maksymalna moc 1100 W) i nr B - Zelmer Blaszak 451 (moc 600 W), nak³adano urz¹dzenia firmy Alk do zbierania próbek kurzu (ryc 1), zawieraj¹ce
Majkowska-Wojciechowska B. i wsp. Ocena efektywnoœci odkurzania w usuwaniu alergenu roztoczy... 99 Rura ss¹ca odkurzacza Urz¹dzenie do zbierania próbek kurzu Zbiornik z kurzem z zamocowan¹ tkanin¹ bawe³nian¹ Ryc. 1. Zestaw do laboratoryjnej oceny efektywnoœci usuwania alergenów Der p I ze Ÿród³a kurzu przez odkurzacze porowat¹ p³ytkê pokryt¹ bibu³owym filtrem. Nastêpnie w ci¹gu 15 minut zasysano kurz z przygotowanych pojemników przez zamocowan¹ na nich tkaninê bawe³nian¹. W trakcie tej procedury pojemnik z kurzem by³ intensywnie wstrz¹sany. Zebrane próbki kurzu poddawano ekstrakcji i oznaczano w nich stê enia Der p I przy pomocy testu Elisa. Oceny efektywnoœci kolejnych odkurzañ dokonano, porównuj¹c iloœci zebranego kurzu. Pos³u ono siê tak e wskaÿnikiem, który przedstawia w procentach stosunek stê enia Der p I w próbkach 1-gramowych pobranych z pojemnika zhomogenizowanego kurzu (a), do stê enia Der p I w próbkach uzyskanych po odkurzaniu przez tkaninê bawe³nian¹ (b) wed³ug wzoru: a:b 100% Metoda oceny efektywnoœci d³ugotrwa³ego odkurzania w usuwaniu kurzu i alergenów Der p I z dywanów w pomieszczeniach mieszkalnych. Badania prowadzono w domach osób, które poproszono o uprzednie kilkudniowe nie odkurzanie dywanu znajduj¹cego siê w sypialni lub pokoju wielofunkcyjnym. Na rurê ss¹c¹ odkurzacza A nak³adano opisane urz¹dzenie firmy ALK (Dania), wyposa one w p³ytkê z celulozowym filtrem, na której gromadzi³ siê kurz zasysany w trakcie odkurzania. Wydzielon¹ powierzchniê 3 m 2 dywanów odkurzano trzykrotnie przez 15 minut. Kolejne próbki kurzu oznaczono jako I, II, III. Aby nie spowodowaæ uszkodzenia odkurzacza tak d³ug¹ prac¹, w czasie ka dego 15 minutowego zbierania próbek stosowano przerwy trwaj¹ce od kilku do kilkunastu minut. Ostatni¹, czwart¹ próbkê kurzu, oznaczon¹ jako IV, zbierano w ci¹gu 15 minut na jedn¹ p³ytkê z kilku powierzchni pokoju, w którym znajdowa³ siê badany dywan: z poœcieli, z pod³ogi pod ³ó kiem, z powierzchni mebli tapicerowanych, z dywanu (z pominiêciem zaznaczonej powierzchni 3 m 2 ). Nastêpnie ka d¹ z p³ytek zawieraj¹cych zebran¹ porcjê kurzu opisywano, pakowano do oddzielnych torebek foliowych i do czasu oddania do laboratorium przechowywano w zamra alniku lodówki. W laboratorium próbki wa ono, ekstrahowano i dokonywano pomiaru stê enia antygenu Der p I. Metoda oceny efektywnoœci krótkotrwa³ego odkurzania odkurzaczami w usuwaniu kurzu i alergenów Der p I W tej czêœci eksperymentu badaniom poddano dywan poliestrowo - we³niany, u ytkowany ponad 15 lat. Dywan pochodzi³ z mieszkania gdzie na sta³e korzystano z odkurzacza typu A. Przed zbieraniem próbek, dywanu nie odkurzano ani nie trzepano w ci¹gu 7 dni. Na dywanie wyznaczono powierzchniê 3m 2. Powierzchniê tê odkurzano w rutynowo stosowany w domach - wizualnie wystarczaj¹cy sposób odkurzaczem A (Zelmer Meteor 1010) w ci¹gu 1 minuty. Nastêpnie opisan¹ procedurê powtarzano, zbieraj¹c próbki kurzu z tej samej powierzchni dywanu odkurzaczem Kirby (maksymalna moc 670 W) oznaczonym jako C. Kolejnych 7 próbek kurzu zbierano tylko odkurzaczem C w jednominutowych przedzia³ach czasu z powierzchni 0,3 m 2 kanapy tapicerowanej. Kolejne 3 próbki pochodzi³y z 0,3 m 2 powierzchni siedziska fotela tapicerowanego wykonanego z g¹bki, którego tekstylny pokrowiec uprzednio poddano czyszczeniu w pralni chemicznej. Ka d¹ próbkê zbierano tak e w ci¹gu 1 minuty. Zebrane próbki kurzu przechowywano w zamra alniku lodówki. W laboratorium ustalano wagê netto zebranych próbek kurzu. Celulozowe filtry wyjmowano wraz z kurzem wyjmowano z p³ytek, poddawano je ekstrakcji i oznaczano stê enie antygenu Der p I. Metoda oceny efektywnoœci filtrów wewnêtrznych odkurzacza w zatrzymywaniu antygenów Der p I Ekstrakcji poddano wymienne filtry odkurzacza A, z których jeden oczyszcza powietrze wlotowe, ochrania silnik i umieszczony jest pod papierowym, dwuwarstwowym workiem na kurz. Zadaniem drugiego filtra jest oczyszczanie strumienia powietrza wydostaj¹cego siê z odkurzacza. Oba filtry wyjmowano z odkurzacza po nape³nieniu 4 worków kurzem. Nastêpnie filtry poddano ekstrakcji. W ekstraktach oznaczano stê enia Der p I. Metoda badania stê eñ Der p I w powietrzu Emisjê alergenu Der p I badano przy pomocy aparatu Burkard C 90 M. Urz¹dzenie to umo liwia dokonywanie pomiaru stê enia alergenów roztoczy, zwierz¹t domowych, py³ków roœlin czy zarodników pleœni w wolno poruszaj¹cym siê powietrzu pomieszczeñ zamkniêtych. Przep³yw powietrza przez
100 aparat wynosi 16,6 l / min -1. Dziêki wbudowanemu systemowi ³aduj¹cemu akumulatory, urz¹dzenie dzia³a niezale nie od sieci, tote mo na pos³ugiwaæ siê nim w formie przenoœnej, w dowolnie wybranych miejscach. Cechê tê wykorzystano podczas badania efektywnoœci filtrów odkurzacza A. Zbieranie próbek prowadzono w czasie 3 godzin. W tym czasie prowadzono 10 minutowe odkurzania dywanu, prowadzone z oko³o 15 minutowymi przerwami stosowanymi dla och³adzania silnika. Aparat Burkard przesuwano tak, aby znajdowa³ siê w odleg³oœci 50 cm od odkurzacza. Próbki kurzu z powietrza zbierano w probówkach typu Ependorf. Do ka dej z nich, w laboratorium dodawano po 1 ml buforu ekstrakcyjnego. Po wytrz¹saniu i odwirowaniu, w nads¹czach oznaczano stê enie Der p I metod¹ Elisa. Dla porównania wyników stê eñ aeroalergenów uzyskanych w czasie pracy odkurzacza zebrano próbki aeroalergenów, w innych pomieszczeniach takich jak sypialnie i pomieszczenia szpitalne. Próbki zbierano tak e w pracowni aeroalergenów, w trakcie homogenizacji, wytrz¹sania i porcjowania kurzu przewidzianego do dalszych badañ. Analiza statystyczna Analizê statystyczn¹ przeprowadzono przy pomocy testu Friedmana dla porównania wiêkszej iloœci prób ni dwie a dla porównañ dwóch prób zale nych stosowano test par rang Wilcoxona. Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 Teoretyczn¹ wartoœæ ca³kowitego stê enia Der p I w dywanach oszacowano za pomoc¹ przystosowanej do tego celu metody Leslie go, wykorzystywan¹ w badaniach ekologicznych [17]. WYNIKI Porównanie efektywnoœci usuwania alergenów przez dwa odkurzacze w warunkach laboratoryjnych W próbkach kurzu przesysanych w ci¹gu 15 minut przez tkaninê przy pomocy odkurzacza A, o mocy 1100 W, znajdowano œrednio 51,1 ng/ml antygenu Der p I, a wskaÿnik efektywnoœci odkurzania wynosi³ œrednio 90% ± 13%. Po przessaniu próbki przy pomocy odkurzacza B o mocy 600 W stwierdzono tylko 13 ng /ml Der p I, a wskaÿnik efektywnoœci wynosi³ 52%. Ocena efektywnoœci d³ugotrwa³ego odkurzania, w usuwaniu kurzu i alergenów Der p I z dywanów w pomieszczeniach mieszkalnych Wyniki odkurzania 3 m 2 oœmiu dywanów prowadzone dla oceny efektywnoœci usuwania kurzu i alergenów Der p I przez odkurzacz A przedstawia tabela I oraz ryciny 2a i 2b. Œrednia wartoœæ stê eñ Der p I uzyskanych w II okresie odkurzania obni y³a siê zaledwie o 11% a po dopiero w trzecim 15 minutowym odkurzaniu spad³a do 33% wartoœci wyjœciowej. Nie stwierdzono istotnego obni enia Tabela I. Wyniki odkurzania 3 m 2 dywanu przy u yciu odkurzacza A (Zelmer Meteor) w 8 mieszkaniach Stê enie Der p I masa próbek w gramach rodzaj dywanu Odkurzacz w domu w ng/ml ekstraktu kurzu Nr I II III * I m II m III m 1 96.9 93.7 51.7 80 7.04 4.26 4.05 dywan we³niany, Zelmer Meteor 1010 u ywany 15 lat 2 117,5 138.2 17.7 97.5 4.51 2.22 3.1 wyk³adzina dywanowa Zelmer Meteor 1010 filcowa u ywana ponad 10 lat 3 24.7 13.0 1.5 46.5 1.01 0,34 0.1 dywan z w³ókna syntetyczn. Zelmer Meteor 1010 u ywana rok 4 8.2 17.2 2.8 16 1.20 1.02 0.2 wyk³adzina dywanowa Zelmer stary typ u ywana kilka lat blaszak 5 1.4 1.28 1.08 21 0.80 1.11 1.96 dywan nowy, u ywany Wampyr od kilku miesiêcy 6 284,7 225,7 62,0 65,0 4.14 4.35 3.88 dywan z we³ny, u ywany Zelmer Meteor 1010 od 15 lat 7 114,6 74,4 80,0 97,6 3.10 3.73 2.20 dywan z we³ny u ywany Zelmer Meteor 1010 oko³o 15 lat 8 42,7 26,7 12,6 60,5 6.72 5.01 5.90 dywan bawe³niany u ywany Zelmer Meteor 1010 ponad 15 lat x œr 86,34 73,77 28,67 60,5 3,56 2,75 2,67 ± SD ± 92,8 ± 77,5 ± 31,2 ± 31,4 ± 2,5 ± 1,8 ± 1,98 I, II, III - kolejne 15 minutowe okresy odkurzania I m, II m, III m - masa próbek kurzu * Stê enia Der p I w próbkach kurzu zbieranych w ci¹gu 5 minut w pokoju w którym znajdowa³ siê badany dywan
masy próbek kurzu, uzyskanych w kolejnych 15 minutowych odkurzaniach. Trzykrotne odkurzanie tej samej powierzchni badanych dywanów, które trwa³o w sumie 45 minut (3 x 15 min) spowodowa³o zmniejszenie œrednich wartoœci stê eñ Der p I o 67% (z 86,34 ± 92, 77 do 28,67 ± 31,22 ng/ml). Masa zebranych próbek zmniejszy³a siê œrednio z 3,57 ± 2,49 do 2,67 ± 1,98 a wiêc o 25%. Przy u yciu metody standard - minimum Lesli ego ustalono teoretyczn¹ wartoœæ ca³kowitego stê enia antygenu Der p I kurzu, znajduj¹cego siê na powierzchni 3 m 2 badanych dywanów. Podstawê do obliczeñ stanowi³y wyniki stê eñ Der p I i masy próbek kurzu zebranych podczas d³ugotrwa³ego odkurzania odkurzaczem o mocy 1100 W. Z przeprowadzonej estymacji wynika, e ca³kowite, teoretyczne stê enie Der p I na odkurzanej powierzchni dywanów wynosi³by 254 ng/ml a teoretyczna masa kurzu oko³o 24 g. Tak wiêc 45 minut odkurzania, odkurzaczem A, okaza³o siê nie wystarczaj¹ce dla usuniêcia nawet po³owy kurzu i alergenów Der p I (ryc.3a i 3b). stê enie Der p I w ng/ml 160 120 80 40 0 I okres II okres III okres * Kolejne 15 minutowe okresy odkurzania * - ró nica istotna statyst. w porównaniu do okresu I (p<0,01) i okresu II (p<0,025) Ryc. 2a. Zmiany stê enia antygenu Der p I w próbkach uzyskanych po kolejnych 15 minutowych odkurzaniach dywanów odkurzaczem A masa prób w gramach 6,5 5,5 4,5 3,5 2,5 1,5 0,5 Majkowska-Wojciechowska B. i wsp. Ocena efektywnoœci odkurzania w usuwaniu alergenu roztoczy... I okres II okres III okres Kolejne 15 minutowe okresy odkurzania Ryc. 2b. Zmiany masy próbek kurzu uzyskanych po kolejnych 15 minutowych odkurzaniach dywanów odkurzaczem A 101 Efektywnoœæ krótkotrwa³ego odkurzania dywanu i mebli tapicerowanych odkurzaczami A i C w usuwaniu alergenów Der p I Wyznaczon¹ powierzchniê 3 m 2 dywanu odkurzano w ci¹gu 1 minuty odkurzaczem A o mocy 1100W w sposób wizualnie wystarczaj¹cy. Nastêpnie w czasie 5 kolejnych jednominutowych odkurzañ zebrano 5 próbek kurzu odkurzaczem C o mocy 670 W (tab. II). Stwierdzono, e ju po 1 minucie odkurzania odkurzaczem C, stê enie Der p I w kolejnych próbkach kurzu by³o mniejsze o 63% a po 4 kolejnych minutach 1 minutowego odkurzania o 82%. W tabeli III przedstawiono wyniki odkurzania przy u yciu odkurzacza C, powierzchni 0,3 m 2 tapicerowanej kanapy, znajduj¹cej siê w tym samym pokoju co badany dywan. W tym przypadku redukcja Der p I nie przebiega³a prostoliniowo. Stê enia alergenu nie ulega³y zmianom w odkurzaniu I do IV. Natomiast odkurzanie V i VI wykaza³y niespodziewanie wysokie stê enia alergenu, które obni y³o siê w próbce VII ale nie powróci³o do wartoœci wyjœciowych. Badania trzech kolejnych próbek kurzu zebranych z powierzchni 0,3 m 2 fotela tapicerowanego wykaza³o, e po trzech minutach odkurzania odkurzaczem nr 3, stê enie Der p I zmniejszy³o siê trzykrotnie: z 35,9 do 10,8 ng/ml. Masa kurzu spad³a z 0,882g do 0,282 g. Tabela II. Stê enia Der p I i masy kurzu w próbkach zebranych w czasie 1-minutowych odkurzañ z 3 m 2 dywanu przy u yciu odkurzacza C po uprzednim 1-minutowym odkurzeniu dywanu przy u yciu odkurzacza A Kolejne odkurzania Masa kurzu Stê enie Der p I odkurzaczem C w gramach w ng/ml 1 3,07 77,9 2 2,31 28,5 3 2,51 26,8 4 2,95 29,5 5 2,87 14,0 Tabela III. Stê enia Der p I i masy kurzu w próbkach zebranych w czasie 1-minutowych odkurzañ z 0,3 m 2 kanapy tapicerowanej przy u yciu odkurzacza C Kolejne odkurzania Masa kurzu Stê enie Der p I odkurzaczem C w gramach w ng/ml ekstraktu 1 2,37 30,2 2 1,81 23,8 3 1,24 32,5 4 1,35 34,5 5 1,17 79,7 6 0,87 181,4 7 0,84 55,1
102 Ocena efektywnoœci filtrów wewnêtrznych odkurzacza Meteor 1010. Stwierdzono, e filtr powietrza wlotowego nr I, umieszczony w odkurzaczu przed silnikiem gromadzi oko³o trzykrotnie wiêcej alergenów Der p I ni mikrofiltr powietrza wylotowego - nr II (tabela IV). Drugi filtr spe³nia wiêc istotn¹ rolê poch³aniania alergenów nie zatrzymanych przez filtr pierwszy. Tabela IV. Badanie stê eñ Der p I dwóch oryginalnych filtrów odkurzacza Zelmer Meteor Nr badania Stê enie Der p I Stê enie Der p I w ekstrakcie z filtra I w ekstrakcie z filtra II ng/ml ng/ml 1 261 77 2 169 60 3 2,7 3,7 4 141 51 x œr =143,4±106 x œr =47,9±31 Emisja alergenów Der p I do otoczenia W dalszej czêœci doœwiadczenia spróbowaliœmy oceniæ czy w czasie pracy odkurzaczy zmienia siê stê enie Der p I w powietrzu a zatem czy odkurzacz generuje alergeny do otoczenia. W tym celu porównywano stê enia aeroalergenów w powietrzu w czasie pracy odkurzacza A, ze stê eniami Der p I w próbkach, które zebrano w tym samym pomieszczeniu przed odkurzaniem jak i dla porównania w innych miejscach. Wyniki przedstawiono w tabeli nr 5. W powietrzu sypialni oraz innych pomieszczeñ szpitalnych i mieszkalnych stwierdziliœmy obecnoœæ Der p I, pomimo braku ruchu mog¹cego rozpylaæ alergeny. Odkurzanie prowadzone w ³¹cznym czasie oko³o 60 minut (podczas 3 godzinnej pracy aparatu Burkard), nie powodowa³o wzrostu stê eñ Der p I w powietrzu. Wartoœci stê eñ Der p I w trakcie odkurzania dywanu w sypialni nie odbiega³y od wartoœci stê eñ próbek zebranych zarówno przed odkurzaniem jak i w sypialniach innych mieszkañ oraz pomieszczeñ szpitalnych. Dla porównania, w próbkach zebranych w powietrzu pomieszczenia laboratoryjnego pracowni aeroalergenów stwierdzono œrednie stê enie 128,4 ng/ml ekstraktu. Uzyskane wyniki œwiadcz¹ o wysokiej sprawnoœci filtrowania i dobrej szczelnoœci obudowy odkurzacza A. DYSKUSJA Przedstawione wyniki badañ s¹ pierwsz¹ w Polsce prób¹ wystandaryzowania metod oceny przydatnoœci odkurzaczy w profilaktyce chorób o pod³o u alergicznym. Prowadzenie oceny skutecznoœci odkurzania mo liwe jest dziêki czu³ej, Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 immunoenzymatycznej metodzie oznaczania antygenów Der p I, stosunkowo rzadko wykorzystywanej w naszym kraju. Pierwszym celem naszych badañ by³o stwierdzenie, jak szybko usuwane s¹ alergeny Der p I ze Ÿród³a kurzu przez odkurzacze o ró nej mocy silnika. Badania wstêpne wykaza³y, e efektywnoœæ odkurzania zale y od mocy silnika tylko w przypadku odkurzaczy o podobnym typie konstrukcji. Zdolnoœæ zasysania zanieczyszczeñ ze Ÿród³a kurzu przez odkurzacz nr 1, o mocy znamionowej 1100 W, by³a znacznie wy sza ni w przypadku porównywanego odkurzacza nr 2. Odkurzacz nr 1 wykazywa³ œrednio 90% ± 13% efektywnoœci. W przypadku odkurzacza nr 2 o mocy 600 W, wskaÿnik efektywnoœci wynosi³ tylko 52%. Nastêpnie staraliœmy siê ustaliæ po jakim czasie odkurzanie dywanów prowadzone w wystandaryzowany sposób powoduje spadek zawartoœci alergenów Der p I. Efekty takiego, intensywnego odkurzania prowadzonego odkurzaczem A, o mocy 1100 W, okaza³y siê s³abe zarówno pod wzglêdem usuwania kurzu jak i alergenów Der p I. Dopiero bowiem po 45 minutowym odkurzaniu wydzielonej powierzchni 3 m 2 dywanów nast¹pi³o zmniejszenie œrednich wartoœci stê eñ Der p I: o 62 %, a wagowych iloœci kurzu o 25%.Wskazuje to na nisk¹ efektywnoœæ odkurzania przy pomocy standardowych odkurzaczy. Aby ustaliæ jaka iloœæ alergenów Der p I jeszcze pozosta³a w dywanach, nale a³oby odkurzane fragmenty poddaæ ekstrakcji. W naszych warunkach by³o to niemo liwe do przeprowadzenia. Badania tego typu prowadzone przez Wickmana i wsp. [14] porównywa³y skutecznoœæ konwencjonalnych w Szwecji odkurzaczy: firmy Siemens, wodnych - firmy Rainbow i ma³o jeszcze popularnych w Polsce, odkurzaczy centralnych - instalowanych jako systemy centralnego odkurzania w pojedynczych mieszkaniach lub domach jednorodzinnych. Metoda badañ polega³a na kilkakrotnym odkurzaniu fragmentów materacy skolonizowanych przez roztocza przy pomocy porównywanych urz¹dzeñ. Autorzy wykazali, e efektywnoœæ porównywanych odkurzaczy wobec alergenów roztoczy grupy I: Der p I, Der f I i Der m I jest podobna. Jednak w ka dym przypadku, w odkurzanych materacach pozostawa³o jeszcze oko³o 20 % alergenów, których przy pomocy badanych odkurzaczy nie udawa³o siê usun¹æ. Interesuj¹ce by³oby przeprowadzenie podobnej ekstrakcji fragmentów oœmiu dywanów, z których zbierano próbki kurzu w naszej pracy. Wi¹za³oby siê to jednak z ich zniszczeniem. W zwi¹zku z tym, przy u yciu metody standard - minimum Lesli ego próbowano ustaliæ teoretyczn¹ wartoœæ ca³kowitego stê enia antygenu Der p I i masy kurzu,
Majkowska-Wojciechowska B. i wsp. Ocena efektywnoœci odkurzania w usuwaniu alergenu roztoczy... 103 znajduj¹cych siê na powierzchni 3 m 2 badanych dywanów. Podstawê do obliczeñ stanowi³y wyniki stê eñ Der p I i masy próbek kurzu zebranych podczas d³ugotrwa³ego odkurzania odkurzaczem Zelmer Meteor 1010. Z przeprowadzonej estymacji wynika, e ca³kowite, teoretyczne stê enie Der p I na odkurzanej powierzchni dywanów wynosi³by 254 ng/ml a teoretyczna masa kurzu oko³o 24 g, a wiêc 45 minut odkurzania okaza³o siê nie wystarczaj¹ce dla usuniêcia nawet po³owy kurzu i alergenów Der p I. Nasze dane wskazuj¹, e sam fakt odkurzania nie musi oznaczaæ redukcji, stanowi¹cego zagro enie alergenu Der p I w otoczeniu. Wa nym jest zarówno czas jak i dok³adnoœæ odkurzania jak i jakoœæ stosowanego odkurzacza. W codziennych pracach porz¹dkowych odkurzanie zwykle zajmuje niewiele czasu. W kolejnym etapie pracy, próbowano ustaliæ, na ile skuteczne w usuwaniu alergenów Der p I i kurzu, jest krótkotrwa³e odkurzanie odkurzaczem A i nastêpnie wielokrotne odkurzanie nowym typem odkurzacza C. Z powierzchni tekstylnych (dywanu i mebli tapicerowanych), krótko odkurzonych odkurzaczem A (o mocy 1100 W), zebrano próbki kurzu przy pomocy odkurzacza C (o maksymalnej mocy 670 W) i oznaczono w nich stê enie alergenów Der p I. Stwierdzono, e krótkotrwa³e, jednominutowe, choæ wizualnie wystarczaj¹ce, odkurzanie odkurzaczem nr 1 nie oczyszcza sprz¹tanych powierzchni z alergenów i kurzu. Stê enia Der p I we wszystkich próbkach, zebranych nastêpnie, odkurzaczem nr 3, by³y stosunkowo wysokie, chocia obserwowano istotn¹ redukcjê stê eñ Der p I ju po dwóch minutach odkurzania. Ju po piêciu minutach redukcja Der p I przekroczy³a 80% w stosunku do wartoœci wyjœciowej, co œwiadczy o wysokiej efektywnoœci tego typu odkurzacza w usuwaniu alergenów. Oprócz dywanów i wyk³adzin powa nymi rezerwuarami roztoczy s¹ materace i meble tapicerowane. W próbkach kurzu zebranych z ³ó ek stê enia alergenów s¹ zwykle najwy sze [18, 19, 20]. Ciekawe wyniki w niniejszej pracy uzyskano w odniesieniu do próbek zebranych odkurzaczem nr 3 z materaca kanapy tapicerowanej. Siedem minut odkurzania, powierzchni 0,3 m 2 okaza³o siê tu nie wystarczaj¹ce do uzyskania spadku stê enia Der p I a wiêc odkurzanie i zbieranie próbek nale a³oby kontynuowaæ. Tak wysokich stê eñ Der p I nigdy wczeœniej nie stwierdzono w naszym laboratorium. Powszechnie wiadomo, e roztocze yj¹ w materacach nie tylko blisko powierzchni [21].Uzyskane wyniki œwiadcz¹ o tym, e pocz¹tkowo nastêpowa³o zasysanie kurzu i alergenów powierzchniowych, a nastêpnie tych, które znajdowa³y siê w g³êbi badanego materaca. Wydaje siê, e odkurzacz nr 1 o mocy 1010 W (z którego na co dzieñ korzystano przy odkurzaniu tego materaca), zbiera³ tylko czêœæ alergenów zlokalizowanych blisko powierzchni. Mog³o to powodowaæ akumulacjê alergenów we wnêtrzu materaca. Autorzy niektórych prac np. Munir i wsp. [11], opisywali wy sze stê enia alergenów roztoczy w próbkach kurzu pochodz¹cych z mebli tapicerowanych i dywanów ni z ³ó ek. Wyniki te (inne od spodziewanych), t³umaczono ró nicami typów badanych materacy i dywanów [22, 23], ró n¹ d³ugoœci¹ czasu ich u ytkowania [24], wilgotnoœci¹ pomieszczeñ [25], ró nicami dystrybucji alergenów na odkurzanych powierzchniach [26] itd. Z pewnoœci¹ czynniki te maj¹ du e znaczenie, jednak w adnej z tych prac nie uwzglêdniono czynnika d³ugoœci czasu zbierania próbek kurzu na stê enia w nich alergenów. W niniejszej pracy wykazano, e najwy sze stê enie Der p I obserwowano dopiero w szóstej minucie odkurzania badanego materaca. Z tego wynika, e próbki zebrane po dwóch minutach, zawieraæ mog³y tylko alergeny powierzchniowe. W wielu krajach œwiata, liczni autorzy, analizuj¹ stê enia alergenów roztoczy w próbkach kurzu zbieranych zgodnie z przyjêtymi standartami. Protokó³y zbierania próbek kurzu przewiduj¹ czas odkurzania zwykle 2, a rzadko do 5 min / m 2 badanej powierzchni [27, 28, 29]. Mo e to powodowaæ zani anie wyników stê eñ alergenów w próbkach kurzu pochodz¹cych z takich ich rezerwuarów jak materace, meble tapicerowane czy dywany. Tabela V. Stê enia aeroalergenów Der p I w powietrzu Nr Miejsce zbierania próbki kurzu Czas zbierania próbki Stê enia Der p I próby aparatem Burkard w powietrzu w powietrzu ng/ml 1 Sypialnia: bez pracuj¹cego 8 godzin nocnych x œr = 11,13 odkurzacza 16 godzin w ci¹gu doby x œr = 11,13 2 Sypialnia: 50 cm od 3 godziny x œr = 9,8 pracuj¹cego odkurzacza Zelmer 3 Ró ne pomieszczenia szpitalne 3 do 5 godzin w ci¹gu dnia x œr = 9,7 4 Pracownia aeroalergenów w czasie 2 godziny x œr = 128,4 wytrz¹sania i rozwa ania porcji kurzu
104 W trzech kolejnych, jednominutowych odkurzaniach odkurzaczem C nast¹pi³a szybka redukcja Der p I o 69,9 %. Tak jak w przypadku dywanu i kanapy, siedzisko fotela nale a³oby odkurzaæ d³u ej. Te wstêpne wyniki badañ œwiadcz¹ o wysokiej efektywnoœci odkurzacza C, który pomimo stosunkowo niskiej mocy silnika dog³êbnie zasysa alergeny z materacy i mebli tapicerowanych. W pracy tej wykazano, e stê enia alergenów w próbkach kurzu s¹ zale ne od czasu odkurzania i typu odkurzacza a dla odkurzaczy o zbli onym rodzaju konstrukcji tak e od mocy silnika. Odkurzacze B i C by³y wyposa one w silniki o zbli onej maksymalnej mocy: B - 600 W, C - 670 W. W wielu krajach publikowane s¹ raporty porównuj¹ce przydatnoœæ poszczególnych odkurzaczy w gospodarstwach domowych. Testy konsumenckie odkurzaczy popularnych na rynku niemieckim wykaza³y, e moc silnika (W) nie jest wprost proporcjonalna do aktywnego podciœnienia (mbar), które warunkuje efektywne odkurzanie. W naszym kraju brak jest opracowañ, które mog³yby pomóc osobom uczulonym na alergeny roztoczy w podjêciu decyzji w sprawie zakupu w³aœciwego odkurzacza. Rankingi konsumenckie zawarte w niekiedy w prasie, opieraj¹ siê g³ównie na wiadomoœciach zawartych w ulotkach reklamowych, nie podpartych rzetelnymi badaniami. W dalszej czêœci naszej pracy oceniano odkurzacz A pod k¹tem stopnia emisji aeroalergenów podczas odkurzania. Skutecznoœæ filtracji powietrza wylotowego zosta³a oceniona pozytywnie poniewa w czasie pracy odkurzacza nie nast¹pi³ wzrost stê eñ Der p I w próbkach kurzu z powietrza. Warto tu zaznaczyæ, e w opisanym doœwiadczeniu urz¹dzenie Burkarda, s³u ¹ce do oceny iloœci aeroalergenów roztoczy w powietrzu pomieszczeñ mieszkalnych, zastosowano w Polsce po raz pierwszy. Badaniom poddano tak e zawartoœæ alergenów w dwóch filtrach wewnêtrznych odkurzacza nr I. Stwierdzono, e filtr nr I, umieszczony w odkurzaczu tu pod papierowym workiem na kurz a przed silnikiem gromadzi oko³o trzykrotnie wiêcej alergenów Der p I ni filtr nr II. Drugi filtr spe³nia wiêc bardzo wa n¹ rolê poch³aniania alergenów nie zatrzymanych przez filtr pierwszy. Producenci powinni wiêc zalecaæ czêstsz¹ wymianê filtru nr I ni nr II. Zatkane pory filtra I mog¹ zmniejszaæ podciœnienie wytwarzane przez silnik i zmniejszaæ efektywnoœæ odkurzania, tymczasem instrukcja u ytkowania odkurzacza, mówi o równoczesnej wymianie obu filtrów po oko³o 5-krotnym zape³nieniu zbiornika kurzu. Badania stê eñ aeroalergenów w powietrzu pomieszczeñ, podczas korzystania z odkurzaczy Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 pozbawionych filtrów prowadzone by³y przez Horaka [30]. Z badañ tych wynika, e filtry (wykonane z w³ókien szklanych, typu S-class-filter oraz super air clean filter testowanego odkurzacza Miele â S424) znacz¹co redukuj¹ emisjê aeroalergenów. Wyniki stê eñ aeroalergenów, badane w czasie dzia³ania odkurzacza A równie wskazuj¹ na skuteczny system filtracji powietrza opuszczaj¹cego odkurzacz. Dobra filtracja powietrza wylotowego przez filtry wewnêtrzne odkurzacza A, uzyskiwana jest prawdopodobnie kosztem si³y ssania. W odkurzaczu C zastosowano siedmiowarstwowy system filtrowania, który jak zaznaczono w instrukcji (powo³uj¹c siê na sprawozdania zbadañ przeprowadzonych przez laboratoria w Crestwood w USA, w stanie Kentucky) pozwala na zatrzymywanie cz¹stek o œrednicy 0,3-0,4 mm. W tym odkurzaczu ca³y, jednorazowy worek na kurz wykonano z materia³u filtracyjnego. Obudowê worka stanowi torba z zamkiem b³yskawicznym wykonana ze skóropodobnego poliestru, pokrytego dodatkowym materia³em filrtacyjnym. Taka konstrukcja zapewniaæ ma usuwanie wszelkich cz¹stek kurzu oraz zarodników pleœni i bakterii. Podobnie skuteczne dzia³anie filtrów wykazano w odniesieniu do odkurzaczy Vax 2000, Vorewerk VK 121 ET340 oraz Nilfisk GS90 [31]. Munir i wsp. [11] wykazali, e odkurzacze wyposa one w mikrofiltry i filtry typu HEPA stopniowo obni aj¹ stê enia alergenów Der p I i Der f I, w materacach, dywanach, meblach tapicerowanych jeœli s¹ u ytkowane regularnie, przez d³u szy czas (ponad piêæ tygodni). Podsumowuj¹c, mo na stwierdziæ, e skutecznoœæ usuwania kurzu i alergenów Der p I, zale y g³ównie od dok³adnoœci i czasu odkurzania a tak e od typu konstrukcji odkurzaczy. Podciœnienie jakie wytwarza silnik mo e byæ os³abiane przez system filtracji powietrza wylotowego. Oceniane, popularnie stosowane w naszym kraju odkurzacze typu B o mocy 600 W i mechanicznym systemie filtracji powietrza wylotowego charakteryzuj¹ siê nisk¹ sprawnoœci¹ zasysania kurzu i alergenów Der p I. Odkurzacze typu A o mocy 1100 W, pomimo sprawnego systemu filtracji powietrza wylotowego, wykaza³y nisk¹ skutecznoœæ usuwania kurzu i alergenów Der p I. Odkurzanie powierzchni tekstylnych, nawet przy u yciu odkurzaczy wysokiej klasy, (do jakich nale y testowany przez nas odkurzacz C o mocy 670 W) nie powinno byæ krótkotrwa³e. Niezale nie wiêc od rodzaju stosowanego odkurzacza, istotne znaczenie ma odpowiednio d³ugi czas, systematycznoœæ i dok³adnoœæ odkurzania. Jednak nawet d³ugotrwa³e odkurzanie dobrymi odkurzaczami tylko redukuje
Majkowska-Wojciechowska B. i wsp. Ocena efektywnoœci odkurzania w usuwaniu alergenu roztoczy... 105 a nie usuwa alergenów z dywanów, wyk³adzin i mebli tapicerowanych. Wydaje siê wiêc, e wœród œrodków zalecanych w prewencji u chorych uczulonych na alergeny roztoczy, nale y k³aœæ najwiêkszy nacisk na eliminacjê dywanów, wyk³adzin i mebli obiciowych. Podziêkowanie: Autorzy serdecznie dziêkuj¹ dr Zbigniewowi Wojciechowskiemu z Katedry Ekologii i Zoologii Krêgowców U za pomoc w statystycznym opracowaniu wyników pracy oraz Jackowi Olczykowi i Leszkowi Wojtokasowi, technikom Szpitala Klinicznego nr 2 w odzi za pomoc w testowaniu odkurzaczy i ekstrakcji próbek kurzu. Piœmiennictwo 1. Tovey E.R., Sluyter R., Duffy D.L.: Immunoblotting analysis of twin sera provides evidence for limited genetic control of specyfic IgE to house dust mite allergens. J. Allergy Clin. Immunol. 1998; 101: 491-7. 2. Piacentini G.L., Vincentini L., Mazzi P. i wsp.: Mite antigen avoidance can reduce bronchial epithelial shedding in allergic asthmatic children. Clin. Exp. Allergy. 1998; 28: 530-3. 3. Sporik R., Hill D.J., Thompson P.J. i wsp.: The Melbourne House Dust Mite Study: Long- term efficacy of house dust mite reduction strategies. J. Allergy Clin. Immunol. 1998; 101: 451-6. 4. Chapman M.D., Smith A.M., Vailes L.D. i wsp.: Immunochemical and molecular metods for defining and measuring indoor allergens: in dust and air. Pediatr. Allergy Immunol. 1995; 6 (suppl 7): 8-12. 5. Custovic A., Taggart S.C.O., Francis H.C. i wsp.: Exposure to house dust mite allergens and the clinical activity of asthma. J. Allergy Clin Immunol. 1996; 98: 64-72. 6. Kuehr J.: Measurment of mite allergen in the environment. Allergy. 1997; 52: 380-382. 7. Solarz K.: Fauna i biologia Pyroglyphidae Polski. Wiad. Parazytol. 1995; 41: 343-353. 8. Samoliñski B., Zawisza E., Wasylik A.: Akarofauna domowa na terenie Warszawy w mieszkaniach chorych z alergi¹ wziewn¹. Mat. VI Symp. Akaroentomol. Med. Wet. Gdañsk 17-21 wrzeœnia 1989: 37. 9. Thomas, W.: Mite allergens groups I-VII. A catalogue of enzymes. Clin. Exp. Allergy. 1993; 23: 350-353. 10. Colloff M.J., Ayres J., Carswell F. i wsp.: The control of allergens of dust mites and domestic pets: a position paper. Clin. Exp. Allergy. 1992; 22 Supl. 2: 1-28. 11. Munir A.K.M., Einarsson R., Dreborg S.K.G.: Vacuum cleaning decreases the levels of mite allergen in house dust. Pediatr. Allergy Immunol. 1993; 4: 136-43. 12. Emenius G., Egmar A.C., Wickman M.: Reduction of mite allergen levels in mattresses with different type of vacuum cleaners. J. Allergy Clin. Immunol. 1994; 96: 20. 13. Spieksma F.Th.M.: Domestic mites from an acarologicc perspective. Allergy. 1997; 52: 360-368. 14. Wickman M., Paues S., Emenius G. i wsp.: Reduction of the mite-allergen reservoir within mattresses by vacuum-cleaning. A comparison of three vacuum-cleaning systems. Allergy. 1997; 52: 1123-1127. 15. Endo K., Fukuzumi T., Adachi J. i wsp.: Effect of vacum cleaning of room floors and bed clothes of patients on house dust mites counts and clinicalscores of atopic dermatitis. A double blind control trial. Arerugi. 1997; 46: 1013-24. 16. Kowalski M.L., Majkowska-Wojciechowska B., Jarzêbska M. i wsp.: Polska tkanina barierowa do stosowania w prewencji uczulenia na roztocza kurzu domowego - ocena w³aœciwoœci barierowych w warunkach laboratoryjnych. Alergia Astma Immunologia. 1998; 3,101-108. 17. Caughley S.: Analysis of vertebrate populations. J.Wiley and sons. London, New York Sydney, Toronto. 1997 18. Mulla M.S., Harkrider J.R., Galant S.P. i wsp.: Some house-dust control measures and abundance of Dermatophagoides mites in southern California (Acari: Pyroglyphidae). J. Med. Entomol. 1975; 12: 5-9. 19. Warner J.A., Little S.A., Pollock I. i wsp.: The influence of exposure to house dust mite, cat, pollen fungal allergens in the home on primary sensitization in asthma. Pediatr. Allergy Immunol. 1990: 79-86. 20. Hirsch T.H., Range U., Walther K.U. i wsp.: Prevalence and determinants of house dust mite allergen in East German homes. Clin. Exp. Allergy. 1998; 28: 956-964. 21. Dusbabek F.: Present state of research on house dust mites (Pyroglyphidae) in the Czech Republic. Wiad. Parazytol. 1995; 41: 337-342. 22. Abbott J., Camerom J., Taylor B.: House dust mite counts in different types of mattresses, sheepskins and carpets, and a comparison of brushing and vacuuming collection methods. Clin. Allergy. 1981; 11: 589-95. 23. Wickens K., Siebers I., Ellis S. i wsp.: Determinants of house dust mite allergen in house in Wellington, New Zealand. Clin. Exp. Allergy. 1997; 27: 1077-1085. 24. van Gronswijk J.E.H.M.: Colonisation and its prevention on house floors and in mattresses with Dermatophagoides pteronyssinus (Acari: Sarcoptiformes) in a center for asthmatic children. Entomol. Exp. Appl. 1974; 17: 199-203. 25. Couper D., Ponsonby A.L., Dwyer T.: Determinants of dust mite allergen concentrations in infant bedrooms in Tasmania. Clin. Exp. Allergy 1998, 28: 715-23. 26. Simpson A., Hassall R., Custovic A. i wsp.: Variability of housedust-mite allergen levels within carpets. Allergy 1998; 53: 602-607. 27. Platts-Mills T.A.E., de Weck A.L.: Dust mite allergens and asthma - a worldwide problem. J. Allergy Clin. Immunol. 1989; 83: 416-27. 28. Alk Indoor Allergen Analysis. Patient information and instructions. 1993. 29. Dreborg S., Einarsson R., Lau S. i wsp.: Dust samping for determination of allergen content. Allergy 1995; 50: 188-9. 30. Horak F.: Clinical study of the efficiency of vacuum cleaner filters in reducing concentrations of house mites in the household. Wien. Wochenschau. 1995; 145: 1-3. 31. Hegarty JM, Rouhbakhsh S, Warner JA i wsp.: A comparison of the effect of conventional and filter vacuum cleaners on airborne house dust mite allergen. Respir. Med. 1995; 89: 279-84.
106 Alergia Astma Immunologia 1999, 4(2), 97-106 The estimation of vacuuming effecttveness in removing house dust mite Der p I allergens BARBARA MAJKOWSKA-WOJCIECHOWSKA, MARZANNA JARZÊBSKA, JANINA GRZEGORCZYK, MAREK L. KOWALSKI Summary One of the standard methods of prevention of dust mite sensitivity is removal of mite allergens from the home environment. The aim of this study was estimation of usefulness of vacuuming in removing Der p I allergens. At first, we tried to establish how efficacient and how fast, three types of vacuum cleaners A, B and C with mechanical power of their motors: 1100W, 600 W, 670 W, removed out a dust and Der p I allergens from vacuuming surface. Secondly, we investigated if the most popular in Poland vacuum cleaner A, sprayed Der p I allergens into the air. Vacuuming of 3 m 2 of eight carpets allowed for estimation ofeffectiveness of dust and allergens removing. Single vacuuming did not reduce Der p I concentration. Just after threefold vacuuming in 45 minutes total time (3 x 15) led to reduction of the mean value by about 25%. The study of effectively vacuum cleaner s A filters demonstrate that filter I, locate between dust bag and a otor, cumulated threefold more Der p I allergens that filter II purifying air through out vacuum, so filter I would be changed more often than II. The Der p I allergen emission to environment was studied with Burkard instrument, during vacuuming with vacuum cleaner A. No increase in the Der p I concentration in the air was observed. Our stydy demonstrated low effectiveness of vacuuming in reducing Der p I allergens concentration. We pointed out that removing of carpeting and upholstery should have priority amoung preventive measures in house dust mite allergy.