Uniwersytet Jagielloński Centrum Badań nad Szkolnictwem WyŜszym 31 007 Kraków; ul. Gołębia 24

Uniwersytet Jagielloński Centrum Badań nad Szkolnictwem WyŜszym 31 007 Kraków; ul. Gołębia 24 RAPORT KOŃCOWY (wersja nr 4) Ekspertyza dotycząca upadłości szkół wyŝszych Umowa nr 76/DS./2009 zawarta w Warszawie w dniu 18 września 2009 r. Opracował Zespół: prof. dr hab. Michał du Vall dr Maria Hulicka dr Iwona Mika dr Tadeusz Skarbek

Summary Expert opinion on the bankruptcy of higher education units The subject of the expert opinion was an analysis of the problems related to: Loss of financial liquidity by higher education units both state-owned and private, Declaration of bankruptcy of private schools in Poland and in selected European countries As a result of the analysis, the following documents were drafted: Proposal of new systemic and legal solutions concerning procedures in the event of loss of financial liquidity by higher education units or declaration of bankruptcy submitted by private schools in Poland, Feasibility study and estimation of the financial impact of the proposed changes. DRAFT LEGISLATIVE AMENDMENTS AND THEIR JUSTIFICATION ACT - THE BANKRUPTCY AND REORGANISATION LAW The bankruptcy procedure applicable to higher education units Assumptions Bankruptcy of a higher education unit on the grounds of the existing law is not applicable and at the same it occurs very rarely abroad. Therefore, while observing the justifiability of application of this procedure with respect to higher education units, we envisage admission of this procedure in limited extent, i.e. with an exclusion of bankruptcy of the schools established under the relevant Act. This procedure could therefore concern private schools and the public schools established under the Regulations of the Council of Ministers (higher vocational schools). 2. The aim of the bankruptcy procedure in general is to eliminate the debt of the bankrupt entity and thus to protect the interests of the creditors by ensuring, in individual categories, an evenly distributed repayment of debts in proportion of the level of debts. Therefore, the aim of this procedure is not to fulfil the interests of the bankrupt entity or of any the special categories of entities, which in the case of a higher education school, are the students. Nevertheless, in the newly drafted legislation the interests of those parties should be considered to the maximum extent admitted by the bankruptcy law. On one hand, it should be 2

made a principle to continue the training until the end of the school year in which the school was declared bankrupt. On the other, major competence should be vested in the relevant higher education minister (hereinafter referred to as the "Minister") rendering the approval of the bankruptcy arrangement and purchase of the school by a specified entity fully depending upon his positive opinion. Due to various aims of liquidation of the school and application of the bankruptcy procedure, the 'vestigial' regulation applicable to the liquidation of the higher schools in the Higher Education Law and various procedures applied in the process of liquidation of the state - owned and private school it is not recommended to refer to the manner of school liquidation as envisaged in the Higher Education Law while determining the bankruptcy procedure applicable to a higher education school. Therefore, the Bankruptcy and Reorganisation Law should be appended with the a new title regulating in detail the bankruptcy procedure applicable to higher education units; A proper place for regulating the issue of bankruptcy is the third part of the Act entitled "Separate Bankruptcy Proceedings". Firstly, in this way an entire set of regulations pertinent to the bankruptcy of higher education school will be blocked. Secondly, it is consistent with the manner of regulation adopted in the Act as in this way the issue of bank and social insurance company bankruptcy was regulated. Therefore, in the third part Title IVa should be added "Higher Education School Bankruptcy Proceedings". Draft regulations In the Act of 28 February, 2003 - The Bankruptcy and Reorganisation Law (Journal of Laws No. 60 item 535 as amended), the following changes are introduced: In the first part Title I: General Regulations. Section II: The Subject Matter Scope of the Act's Application: In Art. 5 section 2 item 4 of the following content is added: 4) Higher education units. 2. In Art. 6 item 6 is deleted. II. In the third part "Separate Bankruptcy Proceedings" Title IVa is added "Bankruptcy Proceedings Applied to Higher Education Units" of the following content: Title IVa. Bankruptcy Proceedings Applied to Higher Education Units" 3

Art. 1 In addition to the entities referred to in Art. 20 section 1, a motion to declare bankruptcy may also be filed by the minister with the jurisdiction over the higher education matters and liquidator. Art. 2.1. Before declaring bankruptcy of a higher education unit, the court will hear the justification of the bankruptcy motion and the selection of the official receiver, court supervisor or administrator, representative of the Minister with the jurisdiction over the higher education matters, Vice Chancellor or other members of the higher education school authorities and the liquidator. Art. 2.2. The Court may refrain from the hearing of the Vice Chancellor or other members of the school if such hearing could result in a delay in the consideration of the case. Art. 2.3. Another higher school can be appointed an official receiver. Art. 2.4. The court shall make the decision concerning the declaration of the school's bankruptcy within up to one month of the date of receipt of the relevant motion at the latest. Art. 3.1. A bankruptcy motion may not be dismissed for reasons referred to in Art. 13 sections 1 and 2. Art. 3.2. Provisions of Art. 361 item 1 shall not apply. Art. 3.3. In cases referred to in sections 1 and 2, the costs of the proceedings shall be borne by the State Treasury. Art. 4 Having declared bankruptcy, the school shall appear under its current name supplemented with 'under bankruptcy by liquidation' or 'under liquidation arrangement' except for the diplomas or other documents confirming graduation, where the current name shall be used. Art. 5.1 The bankrupt's assets shall include: a) Students' scholarships and grants, b) Amounts equal to the amounts of assets donated by the State Treasury to the schools continuing training of the students of the bankrupt unit, c) Amounts constituting the equivalent of tuition for the students who do not continue their education, Art. 5.2. Debts set out in section 1. shall be satisfied as secondary priority, Art. 6.1. The research in progress or the equipment purchased specially for the purpose of conducting the research in progress shall not be included in the bankrupt's assets. 4

Art. 6.2. The research teams which are composed of the employees of the school shall continue the research work under the rules set out in the Agreement with the Client. Art. 6.3. The provisions of sections 1 and 2 shall not concern the results of works which have the application capability, and in particular the patent capability the rights to which shall remain with the bankrupt entity. The court shall declare the school bankrupt subject to the possibility of executing an arrangement if the fulfilment of the arrangement does not render impossible or seriously jeopardise the fulfilment of the educational process. Art. 7.2. The educational activities shall be continued. Art. 7.3. The provisions concerning the initial meeting of the creditors shall not apply. Art. 7.4. In the provision concerning declaration of bankruptcy the court having obtained an opinion of the Minister with the jurisdiction over the higher education matters shall appoint a curator who will represent the interests of the students in the bankruptcy proceedings. Art. 7.5. While entering into the arrangement the curator shall vote with the amount equal to the annual tuition received in the preceding year. Art. 8. The reports referred to in Art. 168 shall be submitted to the Minister with the jurisdiction over the higher education matters. Art. 9.1. Authorities of the school shall be dissolved as of the day of declaration of bankruptcy. The entity declared bankrupt shall be represented by the Vice Chancellor or Pro- Vice Chancellor and if it is impossible for them to act, the representative of the founder. Art. 9.2. The appointment of the liquidator shall expire. Art. 10.1. The arrangement proposal may also be filed by the Minister with the jurisdiction over the higher education matters. Art. 10.2. The arrangement proposals concerning the restructuring of a higher education unit, in addition to the ways identified in Art. 270 section 1 shall consist in particular in the reduction of the training hours, i.e. through the reduction of the hours to the curricular minimum, increase of the size of the practical classes groups or offering lectures for various fields of studies. Before the approval of the arrangement, the court shall ask the opinion of the Minister with the jurisdiction over the higher education units. Art. 10.4. In addition to the reasons identified in Art. 288 section 1, the court denies approving the arrangement, if the opinion referred to in section 3 is adverse. 5

Art. 11. If the arrangement is not entered into, the court shall change the manner of conducting the bankruptcy proceedings into the proceeding embracing the liquidation of the assets of the bankrupt higher education unit. Art. 12.1. The conditions for the acquisition of the education unit as a whole and the deadline for submitting the proposals shall be determined by the commissary judge after an opinion of the minister with the jurisdiction over the higher education units' matters has been obtained. Art. 12.2. With respect to the buyer of the school the provisions of Art. 20 sections 5 and 6 of the Act of 27 July 2005 - The Higher Education Law (Journal of Laws No. 164 item 1365 as amended) shall apply respectively. Art. 12.3. The decision accepting the selection of the proposal shall be issued by the commissary judge after an opinion of the minister with the jurisdiction over the higher education units' matters has been obtained. The court shall deny approval of the selection of the proposal if the opinion referred to in section 1 is adverse. Art. 12.4 The procedure laid down in sections 1-3 may be repeated only once. After its ineffective application, the assets are liquidated through the sales procedure. Art. 13. In the event of declaration of bankruptcy including liquidation of the property of the school, the educational activities shall be continued until the end of the school year if it does not result in substantive deterioration of the value of the school's assets. Art. 14 If the school is not sold in its entirety, the official receiver with the permission of the commissary judge shall commence the sale of the individual items of its property. Art. 15. With respect to the continuation of education by students at other schools and covering the related costs and also their resignation from continuation of education the provisions concerning the liquidation of the school as laid down in the Act of 27 July 2005 The Higher Education Law (Journal of Laws No. 164 item 1365 as amended) shall apply. (c) Justification of the proposed solutions 1. (Art. 1) In Art. 20 of the Act the entities authorised to file a motion to declare bankruptcy are identified; these entities are: the creditor, who is obliged to do so as well as each of the creditors. Further, in section 2 of this article, specific entities submitting the bankruptcy motions with respect to specific entrepreneurs are enumerated. At the same time, the regulation governing the separate bankruptcy procedures indicate other authorised entities, 6

Due to a particular nature of a higher education unit and the role of the Minister, we believe that it is the Minister who should have the right to file the bankruptcy motion. Further, - as it is the case with companies (see: Art. 20 section 2 item 5 of the Act) - the duty to submit the application should also be vested in the liquidator. 2. (Art. 2 section 3) In our opinion, the actions aimed to enable appointment of other education units, especially those who can ensure continuation of the students' training, as official receivers should be prevented,. 3. (Art. 3) Due to purposefulness and efficiency of the procedure, we believe that lack of assets should not be an obstacle for conducting a procedure and in this situation the costs should be borne by the State Treasury. 4. (Art. 5) In the proposed regulation the particular items of the bankrupt's assets are enumerated (i.e. scholarships, tuition). It has to be explained that the item of bankrupt's assets indicated in section 1 letter b) is related to the concept adopted by the authors of the report according to which an important social interests such as ensuring the students' continuation of education in other schools should not be related to the duty for these schools to provide a free of charge education of such students. We therefore suggest that the assets for the tuition should be provided by the State Treasury, who would subsequently become the creditor of the bankrupt school. In our opinion, the debts identified in this document should be satisfied as the highest possible priority, i.e. as a secondary priority. 5. (Art. 6) This regulation would reflect the specific nature of the school with respect to research. We therefore suggest that the research work in progress and the equipment purchased for the purpose of the work should not constitute part of the bankrupt's assets and at the same time, the research teams should be able to continue their work under the current rules. We believe that if the results obtained do have the application capabilities, there are no reasons for excluding them from the assets. For example, computer software or an invention may be sold by the official receiver. 6. In this regulation the possibility of declaration of a higher education school and the possibility of entering into an arrangement depends upon whether or not it will have an adverse effect on the educational process. It has to be pointed out that a typical arrangement may provide for so far reaching economic restriction of the bankrupt entity which may result in its continuing the operation on the verge of "vegetation". With respect to higher education 7

units, the situation where the executed arrangement results in a drastic reduction of the quality of education should be excluded. 7. (Art. 8) Pursuant to Art. 168 of the Bankruptcy and Reconstruction Law, at least once in quarter the commissary judge is provided with a report on the activities and the financial report with the justification. We believe that it would be appropriate to provide the same to the Minister. 8. (Art. 10) The draft regulation contains particular provisions related to the arrangement proposals and approval of the arrangement, We suggest that these proposal should be also made by the Minister and we identify what they should consist in with respect to the course conducted by the higher education units. We also believe that an adverse opinion of the Minister with respect to the arrangement proposals should result in the court's denial to accept the arrangement. In our opinion, the Minister should issue an adverse opinion if the fulfilment of the arrangement could result in a substantive deterioration of the educational services. 9. (Art. 12) This regulation is to ensure that the higher education school is taken over by the proper bidder. First of all he should, in our opinion, satisfy the same regulations as the entity who pursuant to the Act on Bankruptcy and Reorganisation is allowed to be the founder of a school. Furthermore we believe it purposeful to enable the Minister his expressing an effective objection to a particular entity interested in purchasing the school. At the same time the bankruptcy proceeding should not last long and therefore we admit only a single time reapplication of the school purchase procedure. 10. (Art. 13) This provision assumes continuation of the educational activities until the end of the school year in which the bankruptcy was declared and which entails the liquidation of the bankrupt's assets. This rule has an exception however resulting from the requirements of the Bankruptcy Law admitting earlier conclusion of the educational activities if acting otherwise would result in substantial deterioration of the value of the school's assets. B. Remedial actions concerning the school Assumptions With respect to the remedial procedures a different legislative procedure should be applicable. Due to lack of such risks for the school as are posed in the general bankruptcy procedure it has been recognised that there is no need to introduce a separate remedial procedure concerning the higher education entity; it has to be noticed that there exists no separate 8

remedial procedure with respect to banks and social insurance companies. Therefore it is sufficient to include a few special provisions concerning higher education schools. Draft regulations In part four of the Act the Bankruptcy and Reorganisation Law entitled "Reconstruction Procedure In the Event of A Risk of Insolvency" the following amendments are introduced: 1) In Art. 492.1 a second sentence of the following content is added: "regulations pertinent to entrepreneurs shall be applied to higher education schools respectively". 2) Article 515a shall be added of the following content: "Art. 515a 1. Prior to the approval of the arrangement concerning the school, the court shall ask the opinion of the minister with jurisdiction over the higher education schools. " 2. In addition to the reasons identified in Art. 515 section 1, the court shall deny approval of the arrangement if the opinion referred to in section 1 is adverse," 3) In Art. 498 item 6 is added of the following content: "Art. 498.6 of the regulation, section 1 item 1 shall not be applicable with respect to provision of educational services." c) Justification of the newly drafted regulation of the reorganisation/remedial proceedings 1. (Art. 492.1) We propose supplementing the regulation of Art. 492.1 regulating the substantive scope of the reorganisation proceedings, with the provision including also higher education units into its scope. 2. (Art. 515a) This provision would ensure the decisive participation of the Minister in the proceeding vesting in him an effective objection with respect to the arrangement proposals. In our opinion, the Minister should take advantage of this possibility should the fulfilment of the arrangement result in substantive deterioration of the quality of education. 3. (Art. 498.6) In principle, the commencement of the restructuring procedure results in suspension of the fulfilment of the duties of the entrepreneur. We believe that this rule should not be applicable with respect to the provision of educational services. 9

2. ACT - THE HIGHER EDUCATION LAW (LIQUIDATION AND BANKRUPTCY OF HIGHER EDUCATION SCHOOLS) A. Legal grounds for the bankruptcy and reconstruction proceedings (a) Assumptions In the Act of 27 July 2005 - The Higher Education Law (Journal of Laws No. 164 item 1365 as amended) the provisions concerning the possibility of a higher education schools declaring their bankruptcy should be introduced; it should refer in this aspect to the Act - The Bankruptcy and Reconstruction Law. Draft regulations In the Act of 27 July 2005 - The Higher Education Law (Journal of Laws No. 164 item 1365 as amended) the following amendments are introduced: 1) In Section I Chapter 2 the current title "Founding and Liquidation of Higher Education Schools" shall be replaced with "Founding, Liquidation and Bankruptcy of the Higher Education Schools" 2) Following Art. 90 Art. 90 1 is added of the following content: Art. 90 1 The bankruptcy and reconstruction proceedings with respect to the higher education schools are governed by the Act of 28. February 2003 the Bankruptcy and Reconstruction Law (Journal of Laws, item 535 as amended)." B. The proposed legislative amendments concerning the staff of the higher education schools, students, doctoral students and persons submitting post-doctoral thesis in the event of liquidation or bankruptcy of the higher education school. Assumptions 1. With respect to the staff the general provisions as envisaged in the bankruptcy law should be applicable. Due to the fact that the staff is subjected to special protection in the form of classification of their amounts due as the secondary priority (Art. 342 section 1 item 2 of the Bankruptcy and Reorganisation Law) there is no need to introduce any special solutions in this respect. 2. The students should be provided with a possibility of continuation of the education. 10

3. The doctoral students and persons submitting the post-doctoral theses should be able to continue their work on the Ph.D. and habilitation theses. 4. The introduced regulations shall constitute the basis for formulating the relevant provisions of the agreements executed by higher education units with the students and Ph.D students. Draft regulations In the Act - The Higher Education Law: I. In Art. 26 section 1 the second part of the sentence is deleted commencing with the phrase: "after ensuring", and following Art. 27, Article 27(1) is added of the following content: 1. In the case of liquidation or bankruptcy of a private school, the founder shall ensure the students the possibility of continuing their studies. 2. Within one year of the effective date of the Act, the higher education schools shall be obliged to enter into agreements with other higher education units under which these school shall undertake to accept the students in the event of liquidation or bankruptcy liquidation of the school. The school should aspire to execute similar agreements concerning the doctoral students. 3. In the event of liquidation, the liquidator shall propose the students the continuation of the education in one of the schools referred to in section 2. In the event of rejection of the proposal, the liquidator shall recommend another school. In the event of rejection of the second proposal, the school shall be relieved from the duty to ensure the continuation of the education. 4. In the event of declaration of bankruptcy of the school, the official receive shall propose the student the possibility of continuation of education in one of the schools referred to in section 2. If it is not possible for the student to be accepted by one of the schools referred to in section 2, the minister with the jurisdiction over the higher education matters offers another school. The provisions of section 3 sentence 2 shall apply respectively. 5. In agreements executed with the students the schools identify the schools referred to in section 2 and advise the students of any changes in this respect. 6. The provisions of sections 1 and 2 and 4 and 5 shall apply respectively in the event of liquidation or bankruptcy of vocational state-owned schools. II. Following Art. 27(1) Article 27(2) is added of the following content: 11

1. In the event of liquidation or bankruptcy of a private higher education school the founder shall ensure the Ph.D. students the possibility of continuing their studies related to the Ph. D. theses. 2. If the school failed to execute the agreements concerning the continuation of the Ph.D. studies with other schools, the Minister with the jurisdiction over the higher education units shall identify the place of continuation of the studies. The accepting school continues the proceedings without a decision or resolutions pertinent to the completed Ph.D. studies. The theses will be continued under the tutorship of the current tutor. If in the current school the reviewers have already been appointed, the faculty council of the accepting school shall appoint an additional reviewer from among its composition. 3. The provisions of sections 1-2 shall apply respectively in the event of liquidation or bankruptcy of the vocational higher education state-owned schools. III. Following art. 27 (2) Art. 27(3) shall be added of the following wording: 1. In the event of liquidation or bankruptcy of a private school the founder shall ensure the possibility of continuation of the work related to a habilitation thesis. 2. Provisions of Art. 27 section 3 shall apply respectively. 3. Provisions of sections 1 and 2 shall apply respectively in the case of liquidation or bankruptcy of vocational state-owned higher education schools. IV. Following Art. 27 (3) Art. 27(4) shall be added of the following content: Tuition due for the semester in which the student or a Ph.D. student cannot continue his studies due to liquidation or bankruptcy of the school and who has already paid a tuition shall be covered by the State Treasury and paid to the accepting school. The amounts due including interests shall be classified as secondary priority referred to in Art., 342 section 1 item 2 of the Act of 28 February - The Bankruptcy and Reorganisation Law (Journal of Laws No. 60 item 535 as amended). C. Document archiving Assumptions The rules applicable to the handling of documents in the event of liquidation and bankruptcy liquidation of the a higher education school should be the same: 12

(aa) with respect to the documents of the students who continue their education at another school - the liquidator or official receiver should submit the entire documentation to the accepting school; (bb) Other documents should be submitted to a national archive in Warsaw as the exstudents may need the documents also after many years when determining the founder of the school and his seat (an in consequence where the documents were submitted) may be difficult. These problems are avoided if the documents are submitted to one place in Poland. The archiving duty does not entail any particular duties for the Minister with the jurisdiction of the higher education matters; the costs of archiving are covered from the assets of the liquidated school (in the event of liquidation) or its bankrupt's assets (in the event of bankruptcy). Draft regulations In the Higher Education Act following Art. 106 Art. 1-06 (1) is added of the following content: 1. In the event of liquidation or bankruptcy of the school, the liquidator or official receiver submit the documents to other schools or a national archive. 2. The documents of the students who continue their education, the Ph.D. students and persons submitting their habilitation theses or persons continuing their post doctoral and habilitation studies at other schools are submitted to the accepting schools. 3. Documents which are not referred to in section 2 shall be submitted to the national archive in Warsaw under general rules. II. FINANCIAL AND ECONOMIC ASPECTS OF BANKRUPTCY OF HIGHER EDUCATION SCHOOLS 1. COSTS OF INTRODUCTION OF THE PROPOSED LEGISLATIVE SOLUTIONS FOR THE NATIONAL BUDGET 1. Assuming that the minister with the jurisdiction over the higher education matters covers transitorily the costs of tuition due to the accepting schools, the costs incurred by the national budget boil down to the sum of the tuition paid for the students of all the levels paid to the accepting schools in case of liquidation - for one semester at most. These 13

amount to a large extent shall be returned by the official receiver as these costs will be classified as secondary category (e.g. amounts due in connection with the labour relationship). In practice at least 75% of the amounts may be hoped to be reimbursed. 2. For example, if the school has 1000 students and the tuition is 4 thousand, the State Treasury shall pay 1000 x (4000x1/2) = 2 000 000 which will be marked as the secondary category and in practice at least 1 500 000 shall be reimbursed by the official receiver, therefore the real costs shall fall within the range from PLN 0 to 500 000. 3. All other costs of bankruptcy shall be incurred from the amounts obtained from the assets of the bankrupt school. The archiving costs shall constitute the cost of proceedings and as such shall be covered as the first category (art. 342 section 1 item 1 of the Bankruptcy and Reconstruction Law). The staff (e.g. the professors) shall be satisfied as the secondary category. If the assets from the sale are insufficient then the creditors (including the staff) are not satisfied yet it shall not raise any obligations on the side of the State Treasury. 2. FINANCIAL AND ECONOMIC ASPECTS OF LOSS OF LIQUIDITY BY A HIGHER EDUCATION SCHOOL 1. As a result of the economic and financial analysis it seems justifiable to adopt a theses that the bankruptcy of the schools whose activity is based to a large extent on the subsidies from the state budget which usually have fixed assets is not very likely. 2. The methods of financial analysis including the model of properly selected financial ratios appears to be an effective tool in the financial risks early warning system. 3. The financial economy of a higher education school based on budgeting and/or controlling favours maintaining the financial security. 4. There is a need for monitoring the bankruptcy risk or the risk of loss of financial balance at higher education schools. 14

Streszczenie ekspertyzy dotyczącej upadłości szkół wyŝszych Przedmiotem ekspertyzy była analiza problemów związanych z: utratą płynności finansowej szkół wyŝszych: publicznych i niepublicznych, ogłoszeniem upadłości szkół niepublicznych w Polsce i wybranych krajach europejskich. W wyniku przeprowadzonej analizy przygotowano: opracowanie propozycji nowych rozwiązań systemowo prawnych oraz zasad postępowania w przypadku utraty płynności finansowej szkół wyŝszych lub ogłoszenia upadłości przez uczelnie niepubliczne w Polsce, studium wykonalności oraz oszacowanie skutków finansowych proponowanych zmian. I. PROJEKTY ZMIAN LEGISLACYJNYCH WRAZ Z UZASADNIENIEM 1. USTAWA - PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE A. Postępowanie upadłościowe dotyczące uczelni (a) ZałoŜenia 1. Upadłość uczelni na gruncie prawa obowiązującego nie występuje, a jednocześnie za granicą ma miejsce zupełnie wyjątkowo. Dlatego teŝ dostrzegając celowość objęcia tym postępowaniem w szczególnych przypadkach uczelni przewidujemy dopuszczenie tego w wąskim zakresie, tj. wyłączając zdolność upadłościową uczelni utworzonych na podstawie ustawy. Postępowanie to mogłoby dotyczyć zatem uczelni niepublicznych, a takŝe uczelni publicznych, utworzonych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów (uczelnie zawodowe). 2. Celem postępowania upadłościowego jest generalne rozwiązanie zadłuŝenia podmiotu upadłego chroniąc w ten sposób interesy wierzycieli poprzez zagwarantowanie im w poszczególnych kategoriach równomiernej, tj. proporcjonalnej do wielkości wierzytelności, spłaty długów. Nie jest zatem celem tego postępowania realizacja interesów upadłego, ani teŝ szczególnej kategorii podmiotów, którą w przypadku uczelni 15

są studenci. Niemniej jednak w projektowanych przepisach naleŝy uwzględnić w maksymalny, dopuszczalny prawem upadłościowym sposób, interesy tych osób. Z jednej strony, jako zasadę, przewidzieć naleŝy kontynuację nauczania w trakcie tego roku akademickiego, w którym ogłoszono upadłość. Z drugiej natomiast istotne uprawnienia przyznać trzeba ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyŝszego (dalej: Minister ), w szczególności uzaleŝniając od jego pozytywnej opinii zatwierdzenie układu, a takŝe nabycie uczelni w całości przez określony podmiot. 3. Ze względu na róŝne cele likwidacji uczelni oraz postępowania upadłościowego, szczątkową regulację likwidacji uczelni w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyŝszym, jak równieŝ róŝne tryby, w jakich likwidowane są uczelnie państwowe i niepaństwowe nie jest wskazane odsyłanie do trybu likwidacji uczelni uregulowanego w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyŝszym przy regulowaniu postępowania upadłościowego wobec uczelni. Dlatego teŝ naleŝy dodać do ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze nowy tytuł regulujący w sposób szczególny postępowanie upadłościowe wobec uczelni. 4. Właściwym miejscem unormowania zagadnienia upadłości jest trzecia część ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze zatytułowana Odrębne postępowania upadłościowe. Po pierwsze, w ten sposób zostanie zblokowany zespół przepisów dotyczących upadłości uczelni. Po drugie, jest to zgodne ze sposobem regulacji przyjętej w ustawie, gdyŝ w taki właśnie sposób unormowano zagadnienie upadłości m.in. banków i zakładów ubezpieczeń. NaleŜy zatem dodać w części trzeciej Tytuł IVa Postępowanie upadłościowe wobec uczelni. (b) Projekt przepisów W ustawie z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: I. W części pierwszej. Tytule I: Przepisy ogólne. Dziale II: Podmiotowy zakres stosowania ustawy: 1. W art. 5 ust. 2 dodaje się pkt 4 o treści następującej: 16

4) uczelni. 2. W art. 6 skreśla się pkt 6. II. W części trzeciej Odrębne postępowania upadłościowe dodaje się Tytuł IVa. Postępowanie upadłościowe wobec uczelni o treści następującej: Tytuł IVa. Postępowanie upadłościowe wobec uczelni 1 Art. 1. Wniosek o ogłoszenie upadłości moŝe zgłosić, oprócz podmiotów wskazanych w art. 20 ust. 1, równieŝ minister właściwy do spraw szkolnictwa wyŝszego oraz likwidator. Art. 2.1. Przed ogłoszeniem upadłości uczelni, sąd wysłuchuje co do podstaw ogłoszenia upadłości oraz co do osoby syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy: przedstawiciela ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego, rektora lub innych członków władz uczelni, a takŝe likwidatora. Art. 2.2. Sąd moŝe odstąpić od wysłuchania rektora lub innych członków władz uczelni, jeŝeli ich wysłuchanie spowodowałoby zwłokę w rozpoznaniu sprawy. Art. 2.3. Syndykiem moŝe być takŝe inna uczelnia Art. 2.4. O ogłoszeniu upadłości orzeka sąd najpóźniej w terminie miesiąca od otrzymania wniosku. Art. 3.1.Wniosek o ogłoszenie upadłości uczelni nie moŝe być oddalony z przyczyn, o których mowa w art. 13 ust. 1 i 2. Art. 3.2. Przepisu art. 361 pkt 1 nie stosuje się. Art. 3.3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 2, koszty postępowania pokrywa Skarb Państwa. Art. 4. Po ogłoszeniu upadłości uczelnia występuje pod dotychczasową nazwą z dodatkiem w upadłości likwidacyjnej albo w upadłości układowej, z wyjątkiem dyplomów lub innych dokumentów ukończenia studiów, na których umieszcza się dotychczasową nazwę. Art. 5.1. W skład masy upadłości wchodzą takŝe: d) stypendia naleŝne studentom, e) kwoty równe środkom przekazanym przez Skarb Państwa uczelniom kontynuującym kształcenie studentów upadłej uczelni, 1 Uwaga: dla większej przejrzystości numeracja artykułów rozpoczyna się od cyfry 1. W wersji przedkładanej do prac legislacyjnych trzeba będzie wprowadzić właściwą numerację 17

f) kwoty stanowiące równowartość czesnego dla studentów, którzy nie kontynuują nauki. Art. 5.2 Wierzytelności określone w ust. 1 zaspokajane są w drugiej kategorii. Art. 6.1. Nie wchodzą w skład masy upadłości prace badawcze w toku, a takŝe aparatura nabyta specjalnie w celu ich prowadzenia. Art. 6.2. Zespoły badawcze, w skład których wchodzą pracownicy uczelni kontynuują prace badawcze na zasadach określonych w umowie z zamawiającym. Art. 6.3. Przepis ust. 1 i 2 nie dotyczy wyników pracy mających zdolność aplikacyjną, w szczególności zdolność patentową, do których prawa przysługują upadłemu. Art. 7.1. Sąd ogłasza upadłość uczelni z moŝliwością zawarcia układu, jeŝeli wykonanie układu nie uniemoŝliwi lub znacznie nie utrudni realizacji procesu dydaktycznego. Art. 7.2. Zajęcia dydaktyczne są kontynuowane. Art. 7.3. Przepisów o wstępnym zgromadzeniu wierzycieli nie stosuje się. Art. 7.4. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego, ustanawia kuratora do reprezentowania w postępowaniu upadłościowym interesów studentów. Art. 7.5. Przy zawieraniu układu kurator głosuje sumą równą rocznej kwocie czesnego z roku ubiegłego. Art. 8. Sprawozdania, o których mowa w art. 168 przekazuje się do wiadomości ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego. Art. 9.1. Organy uczelni ulegają rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości. Upadłego reprezentuje rektor lub prorektor, a w razie niemoŝności ich działania - przedstawiciel załoŝyciela. Art. 9.2. Z dniem, o którym mowa w ust. 1 wygasa powołanie likwidatora. Art. 10.1. Propozycje układowe moŝe złoŝyć takŝe minister właściwy do spraw szkolnictwa wyŝszego. Art. 10.2. Propozycje układowe dotyczące restrukturyzacji uczelni mogą, oprócz sposobów wskazanych w art. 270 ust. 1, polegać w szczególności na zmniejszeniu godzin zajęć dydaktycznych - poprzez ograniczenie ich do minimum programowego, zwiększenie liczebności grup ćwiczeniowych lub łączenie wykładów dla róŝnych kierunków studiów. Art. 10.3. Przed zatwierdzeniem układu sąd zasięga opinii ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego. 18

Art. 10.4. Poza przyczynami wskazanymi w art. 288 ust. 1, sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeŝeli opinia, o której mowa w ust. 3, jest negatywna. Art. 11. JeŜeli nie dojdzie do zawarcia układu, sąd zmienia sposób prowadzenia postępowania upadłościowego na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłej uczelni. Art. 12.1 Warunki nabycia uczelni w całości oraz termin składania ofert określa sędzia komisarz po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego. Art. 12.2. Do nabywcy uczelni stosuje się odpowiednio art. 20 ust. 5 i 6 ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyŝszym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.). Art. 12.3. Postanowienie zatwierdzające wybór oferty sędzia komisarz wydaje po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego. Sąd odmawia zatwierdzenia wyboru oferty, jeŝeli opinia, o której mowa w ust. 1, jest negatywna. Art. 12.4. Procedura określona w ust. 1 3 moŝe być powtórzona jeden raz. Po jej bezskutecznym przebiegu następuje likwidacja majątku poprzez jego wyprzedaŝ. Art. 13. W razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku uczelni, naleŝy prowadzić zajęcia dydaktyczne aŝ do końca roku akademickiego, jeŝeli nie spowoduje to istotnego obniŝenia wartości mienia uczelni. Art. 14. JeŜeli uczelnia nie zostanie sprzedana w całości, syndyk, za zezwoleniem sędziego komisarza, przystąpi do sprzedaŝy poszczególnych składników jej majątku. Art. 15. Do zasad kontynuowania nauki przez studentów w innych uczelniach i pokrywania kosztów z tym związanych, a takŝe rezygnacji przez nich z moŝliwości kontynuacji nauki stosuje się odpowiednio przepisy o likwidacji uczelni zawarte w ustawie z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyŝszym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.). (c) Uzasadnienie proponowanych rozwiązań 1. (Art. 1) W art. 20 ustawy wskazano podmioty uprawnione do złoŝenia wniosku o ogłoszenie upadłości; są to dłuŝnik, który jest jednocześnie do tego zobowiązany oraz kaŝdy z wierzycieli. Ponadto, w ust. 2 tego artykułu wymieniono szczególne podmioty składające wnioski o upadłość w odniesieniu do określonych rodzajów przedsiębiorców. Jednocześnie przepisy regulujące odrębne postępowania upadłościowe wskazują inne jeszcze podmioty do tego uprawnione. 19

Ze względu na szczególny charakter uczelni oraz rolę Ministra uwaŝamy, Ŝe właśnie Minister ten powinien równieŝ mieć prawo złoŝenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ponadto tak samo jak to ma miejsce w przypadku spółek (por. art. 20 ust. 2 pkt 5 ustawy) obowiązek złoŝenia wniosku powinien spoczywać równieŝ na likwidatorze. 2. (Art. 2 ust. 3) Naszym zdaniem naleŝy umoŝliwić, aby syndykiem mogła być inna uczelnia w szczególności ta, która moŝe zapewnić kontynuację kształcenia studentów. 3. (Art. 3) Ze względu na celowość efektywnego przeprowadzenia postępowania uwaŝamy, Ŝe na przeszkodzie temu nie powinien stanąć brak środków do prowadzenia postępowania; w takich przypadkach jego koszty powinien pokryć Skarb Państwa. 4. (Art. 5) W projektowanym przepisie wymieniono szczególne składniki masy upadłości (stypendia, czesne). Wyjaśnić naleŝy, Ŝe składnik masy wskazany w ust. 1 lit. b) wiąŝe się z przyjętą przez autorów raportu koncepcją, zgodnie z którą, waŝny społecznie interes w postaci zapewnienia studentom moŝliwości kontynuowania nauki w innych szkołach, nie powinien być związany z obowiązkiem nałoŝonym na te szkoły nieodpłatnego nauczania tych osób. Sugerujemy zatem, aby środki na czesne wyłoŝył Skarb Państwa, który następnie stałby się wierzycielem upadłej uczelni. W naszym przekonaniu wierzytelności wskazane tutaj powinny zostać zaspokojone w najwyŝszej z moŝliwych, tj. w drugiej kategorii. 5. (Art. 6) W przepisie tym odzwierciedlona zostałaby specyfika uczelni w zakresie badań. Mianowicie sugerujemy, aby prace badawcze w toku i aparatura nabyta w celu ich wytworzenia nie wchodziły w skład masy upadłości, a jednocześnie aby zespoły badawcze mogły kontynuować prace na dotychczasowych zasadach. Sądzimy przy tym, Ŝe jeŝeli uzyskane dotąd wyniki posiadają juŝ zdolność aplikacyjną, to nie ma powodów do wyłączania ich z masy. Przykładowo, program komputerowy, czy wynalazek moŝe zostać przez syndyka sprzedany. 6. (Art. 7) W przepisie tym powiązano moŝliwość ogłoszenia upadłości uczelni z zawarciem układu od tego, czy nie wpłynie to destrukcyjnie na proces dydaktyczny. ZauwaŜyć bowiem naleŝy, Ŝe typowy układ moŝe przewidywać tak daleko idące ograniczenia gospodarcze upadłego, Ŝe będzie on przez określony czas wegetował. W odniesieniu do uczelni naleŝy wykluczyć sytuację, w której zawarty układ spowoduje drastyczne obniŝenie jakości kształcenia. 20

7. (Art. 8) Wedle art. 168 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, przynajmniej co trzy miesiące składane jest sędziemu - komisarzowi sprawozdanie z czynności oraz sprawozdanie rachunkowe z uzasadnieniem. UwaŜamy za właściwe zobowiązanie do dostarczenia tych sprawozdań równieŝ Ministrowi. 8. (Art. 10) Projektowany przepis zawiera szczególne postanowienia związane z propozycjami układowymi oraz zatwierdzeniem układu. Proponujemy mianowicie, aby propozycje takie mógł złoŝyć równieŝ Minister i wskazujemy, na czym mogą one polegać w odniesieniu do realizowanych na uczelni studiów. UwaŜamy takŝe, Ŝe negatywna opinia Ministra w sprawie propozycji układowych powinna skutkować odmową zatwierdzenia układu przez sąd. Naszym zdaniem Minister powinien wydać opinię negatywną wówczas, gdyby realizacja układu istotnie pogorszyła jakość kształcenia. 9. (Art. 12) Przepis ten ma zapewnić nabycie uczelni przez właściwego oferenta. Przede wszystkim powinien on - naszym zdaniem - spełniać takie same wymogi, jak podmiot, który zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyŝszym moŝe być załoŝycielem uczelni. Ponadto, uwaŝamy za celowe umoŝliwienie Ministrowi wyraŝenia skutecznego sprzeciwu wobec konkretnego podmiotu zainteresowanego nabyciem uczelni. Jednocześnie postępowanie upadłościowe nie powinno być długo prowadzone, wobec czego dopuszczamy powtórną procedurę nabycia uczelni jedynie raz. 10. (Art. 13) Postanowienie to zakłada prowadzenie zajęć dydaktycznych do końca roku akademickiego, w którym ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego. Reguła ta doznaje jednak wyjątku spowodowanego wymogami prawa upadłościowego poprzez dopuszczenie wcześniejszego zakończenia zajęć dydaktycznych gdyby miało bez tego dojść do istotnego obniŝenia wartości mienia uczelni. B. Postępowanie naprawcze dotyczące uczelni (a) ZałoŜenia W odniesieniu do postępowania naprawczego zastosować naleŝy odmienną technikę legislacyjną. Ze względu bowiem na brak takich zagroŝeń dla uczelni, jakie stwarza ogólne postępowanie upadłościowe uznano, iŝ nie ma potrzeby wprowadzania odrębnego postępowania naprawczego dotyczącego uczelni; zauwaŝyć zresztą naleŝy, Ŝe nie ma równieŝ odrębnego postępowania naprawczego w odniesieniu do banków i zakładów ubezpieczeń. Wystarczy zatem zamieszczenie kilku przepisów szczególnych dotyczących uczelni. 21

(b) Projekt przepisów W części czwartej ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, zatytułowanej Postępowanie naprawcze w razie zagroŝenia niewypłacalnością. wprowadza się następujące zmiany: 1) W art. 492.1 dodaje się zdanie drugie o treści następującej: Przepisy dotyczące przedsiębiorcy stosuje się odpowiednio do uczelni. 2) Dodaje się art. 515a o treści następującej: Art. 515a.1. Przed zatwierdzeniem układu dotyczącego uczelni, sąd zasięga opinii ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego. 2. Poza przyczynami wskazanymi w art. 515 ust. 1, sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeŝeli opinia, o której mowa w ust. 1, jest negatywna. 3) W art. 498 dodaje się ust. 6 o treści następującej: Art. 498.6. Przepisu ust. 1 pkt 1 nie stosuje się w zakresie świadczenia usług edukacyjnych. (c) Uzasadnienie projektowanego unormowania postępowania naprawczego 1. (Art. 492.1) Proponujemy dodanie do przepisu art. 492.1, normującego zakres podmiotowy postępowania naprawczego, postanowienia obejmującego nim równieŝ uczelnie. 2. (Art. 515a) Przepis ten zapewniałby decydujący udział Ministra w postępowaniu, umoŝliwiając mu skuteczny sprzeciw wobec propozycji układowych. Naszym zdaniem Minister powinien z tej moŝliwości skorzystać, gdyby realizacja układu istotnie pogorszyła jakość kształcenia. 3. (Art. 498.6) Zasadniczo wszczęcie postępowania naprawczego powoduje zawieszenie wykonania zobowiązań przedsiębiorcy. Sądzimy, Ŝe reguła ta nie powinna znaleźć zastosowania do świadczenia usług edukacyjnych. 22

2. USTAWA PRAWO O SZKOLNICTWIE WYśSZYM (LIKWIDACJA I UPADŁOŚĆ UCZELNI) A. Podstawy prawne postępowania upadłościowego i naprawczego (a) ZałoŜenia W ustawie z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyŝszym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) naleŝy wprowadzić przepisy przewidujące moŝliwość upadłości uczelni, odsyłające w tym zakresie do ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. (b) Projekt przepisów W ustawie z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyŝszym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) W dziale I. Rozdziale 2 dotychczasowy tytuł Tworzenie i likwidacja uczelni zastępuje się tytułem: Tworzenie, likwidacja i upadłość uczelni 2) Po art. 90 dodaje się art. 90 1 o treści następującej: Art. 90 1. Postępowanie upadłościowe i naprawcze uczelni reguluje ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm). B. Propozycje zmian legislacyjnych dotyczące pracowników uczelni, studentów, doktorantów i habilitantów w przypadku likwidacji i upadłości uczelni (a) ZałoŜenia 1. W odniesieniu do pracowników stosować naleŝy zasady ogólne, przewidziane w prawie upadłościowym. Ze względu na to, Ŝe pracownicy podlegają szczególnej ochronie w postaci umieszczenia ich wierzytelności w drugiej kategorii (art. 342 ust.1 pkt. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze), brak potrzeb wprowadzania w tym zakresie szczególnych rozwiązań. 2. NaleŜy zapewnić studentom moŝliwość kontynuowania nauki. 23

3. NaleŜy zapewnić doktorantom i habilitantom moŝliwość kontynuowania prac nad rozprawami doktorskimi i habilitacyjnymi. 4. Wprowadzone przepisy staną się podstawą formułowania właściwych postanowień umów zawieranych przez uczelnie ze studentami i doktorantami. (b) Projekt przepisów W ustawie z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyŝszym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: I. W art. 26 ust. 1 skreśla się drugą część zdania rozpoczynającą się zwrotem: po zapewnieniu, a po art. 27 dodaje się art. 27(1) o treści następującej: Art. 27(1).1. W przypadku likwidacji lub upadłości uczelni niepublicznej, załoŝyciel zapewnia studentom moŝliwość kontynuowania studiów. 2. W ciągu jednego roku od dnia wejścia w Ŝycie ustawy, uczelnie obowiązane są zawrzeć porozumienia z innymi uczelniami, na mocy których uczelnie te zobowiąŝą się do przyjęcia studentów w przypadku likwidacji lub upadłości likwidacyjnej. Uczelnia powinna dąŝyć do zawarcia takiego porozumienia dotyczącego doktorantów. 3. W razie likwidacji, likwidator proponuje studentowi kontynuowanie nauki w jednej z uczelni wskazanych w ust. 2. W razie odrzucenia tej propozycji likwidator proponuje drugą uczelnię. W razie odrzucenia równieŝ tej propozycji, uczelnia jest zwolniona z obowiązku zapewnienia kontynuowania nauki. 4. W razie ogłoszenia upadłości uczelni, syndyk proponuje studentowi kontynuowanie nauki w jednej z uczelni wskazanych w ust. 2. W przypadku niemoŝności przyjęcia studenta przez jedną z uczelni określonych w ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyŝszego proponuje inną uczelnię. Przepis ust. 3 zd. 2 stosuje się odpowiednio. 5. W umowach zawartych ze studentami uczelnie wskazują szkoły, o których mowa w ust. 2 i informują studentów o zmianach w tym zakresie. 6. Przepisy ust. 1 i 2 oraz 4 i 5 stosuje się odpowiednio w przypadku likwidacji lub upadłości zawodowych uczelni publicznych. 24

II. Po art. 27 (1) dodaje się art. 27(2) o treści następującej: Art. 27(2).1. W przypadku likwidacji lub upadłości uczelni niepublicznej, załoŝyciel zapewnia doktorantom moŝliwość kontynuowania prac nad rozprawą doktorską. 2. JeŜeli uczelnia nie zawarła porozumienia o kontynuowaniu przewodów doktorskich w innych uczelniach, wówczas miejsce kontynuowania przewodu wskazuje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyŝszego. Uczelnia przyjmująca kontynuuje postępowanie bez podejmowania decyzji lub uchwał w odniesieniu do juŝ zakończonych stadiów przewodu doktorskiego. Rozprawa będzie kontynuowana pod kierunkiem dotychczasowego promotora. W przypadku gdy w dotychczasowej uczelni zostali juŝ wyznaczeni recenzenci, rada wydziału uczelni przyjmującej wyznaczy dodatkowego recenzenta ze swego składu. 3. Przepisy ust. 1 2 stosuje się odpowiednio w przypadku likwidacji lub upadłości zawodowych uczelni publicznych. III. Po art. 27 (2) dodaje się art. 27(3) o treści następującej: Art. 27(3). 1. W przypadku likwidacji lub upadłości uczelni niepublicznej, załoŝyciel zapewnia moŝliwość kontynuowania prac nad rozprawą habilitacyjną. 2. Przepisy art. 27 ust. 2 stosuje się odpowiednio. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku likwidacji lub upadłości zawodowych uczelni publicznych. IV. Po art. 27 (3) dodaje się art. 27(4) o brzmieniu następującym: Art. 27(4). Czesne naleŝne za semestr, na którym student lub doktorant nie moŝe z powodu likwidacji lub upadłości uczelni kontynuować nauki, a za który uiścił juŝ opłatę, pokrywa w uczelni przyjmującej Skarb Państwa. NaleŜność ta wraz z odsetkami zostanie umieszczona w kategorii drugiej, określonej w art. 342 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.). C. Archiwizacja dokumentów (a) ZałoŜenia Zasady postępowania z dokumentami w przypadku likwidacji oraz upadłości likwidacyjnej uczelni powinny być identyczne: 25