Empatia w komunikacji Pomysł na lekcję Lekcja pokazuje, że komunikacja za pomocą mediów, to wciąż komunikacja międzyludzka, która wymaga szacunku i wrażliwości na emocje drugiego człowieka. Cele operacyjne Dzieci: wiedzą, czym są emocje i potrafią podać ich przykłady; wiedzą, że komunikat bezpośredni i nadany za pomocą mediów może wywołać różne emocje u odbiorcy; rozumieją, że komunikacja za pomocą mediów to także komunikacja między osobami, którym należy się szacunek. Pomoce zalecane do przeprowadzenia zajęć Instrukcja dla prowadzącego "Jak przygotować ruchomą buzię", tablica, kreda, Materiał pomocniczy "Komunikaty", kartki w formacie A3, kredki, flamastry,
Przebieg zajęć Krok 1. Pokaż dzieciom przygotowaną przed zajęciami, ruchomą buzię (instrukcja dla prowadzącego "Jak przygotować ruchomą buzię"). Wprowadź w ruch jej elementy: brwi, nos, usta tak, aby pokazały się różne miny. Zapytaj, co ona pokazuje. Jakie dzieci znają emocje? Napisz na tablicy słowo emocje i w formie słoneczka zapisz propozycje grupy. Zwróć uwagę, aby pojawiły się także te mniej znane, np. zdziwienie, ulga, zachwyt, obrzydzenie, znudzenie, zniecierpliwienie, bezsilność, zaciekawienie. Możesz naprowadzić dzieci przykładami sytuacji, w których odczuwamy tego typu emocje. Podsumuj ćwiczenie mówiąc, że każdy z nas w zależności od sytuacji odczuwa bardzo wiele emocji. Nasze ciało, miny, gesty pokazują, co w danej chwili odczuwamy. Czas: 5 minut Metoda: burza mózgów, rozmowa instrukacja dla prowadzącego "Jak przygotować ruchomą buzię", tablica, kreda Krok 2. Odczytaj ponownie listę emocji i poproś, aby każdy wybrał sobie jedną z nich. Ustaw grupę w dwóch rzędach skierowanych do siebie twarzami. Najpierw osoby z jednego rzędu pokazują wybraną emocję (mogą to zrobić za pomocą gestów, mimiki, głosu), a osoby stojące naprzeciwko mają za zadanie ją odgadnąć. Potem następuje zmiana. Po tym ćwiczeniu zapytaj, w jaki sposób możemy się dowiedzieć, co czuje druga osoba. Podsumuj mówiąc, że o emocjach innych mówią nam mimika, gesty, ton głosu. Możemy też zapytać kogoś wprost: jak się teraz czujesz? Czas: 10 minut Metoda: rozmowa, praca w parach
Krok 3. Powiedz, że odczytywanie emocji u osób, których nie widzimy to bardzo trudne zadanie. Podziel grupę na dwie drużyny. Zapowiedz, że zadaniem każdej z grup naprzemiennie będzie odgadnięcie emocji nadawcy i odbiorcy komunikatu, który usłyszą. Możesz skorzystać z Materiału pomocniczego Komunikaty. Po każdym przykładzie zapytaj drużynę przeciwną, czy zgadzają się odpowiedzią, czy mają do zaproponowania inną. Podsumuj mówiąc, że gdy nie widzimy danej osoby, czasem trudno jest nam odgadnąć jakie emocje odczuwa albo odczytujemy je błędnie. Czasem nam się wydaje, że na przykład ktoś jest zniecierpliwiony, a tak naprawdę jest zmęczony. Tak może się zdarzyć, gdy komunikujemy się z drugą osobą za pomocą Internetu, rozmawiając przez telefon, czy też za pomocą smsów. Jednak mimo tego, że nie widzimy wtedy drugiej osoby, nasze komunikaty wciąż przekazują i wywołują emocje. Czas: 10 minut Metoda: praca w grupach, rozmowa Materiał pomocniczy "Komunikaty" Krok 4. Rozdaj grupie przybory plastyczne: kredki, flamastry, papier w formacie A3. Poproś żeby dzieci narysowały rysunek np. na temat "jak się dziś czuję". Zaznacz, że rysunek powinien zajmować połowę strony. Rozłóż wszystkie prace, poproś, aby każdy napisał lub narysował swój komentarz do rysunku kolegi i koleżanki, pamiętając o uczuciach drugiej osoby. Może to być jedno słowo, albo mały rysunek (np. serduszko, kwiatuszek, buźka). Czas: 15 minut Metoda: praca indywidualna kartki w formacie A3, kredki, flamastry,
Krok 5. Następnie rozdaj prace ich autorom. Zapytaj, jak im się podobają komentarze, co jest miłe, a co ich zaskoczyło. Podsumuj mówiąc, że nawet jeśli nie komunikujemy się z kimś bezpośrednio tylko np. piszemy komentarz, to nadal po drugiej stronie jest osoba, której możemy sprawić radość lub może zrobić jej się przykro lub smutno. Czas: 5 minut Metoda: rozmowa Ewaluacja Czy po przeprowadzeniu zajęć dzieci: wiedzą czym są emocje i potrafią podać ich przykłady? wiedzą, że komunikat bezpośredni i nadany za pomocą mediów może wywołać różne emocje u odbiorcy? rozumieją, że komunikacja za pomocą mediów to także komunikacja między osobami, którym należy się szacunek? Opcje dodatkowe Jeśli masz więcej czasu, możesz wspólnie z grupą przygotować ruchome buzie. Po ich wykonaniu dzieci mogą pokazywać za ich pomocą w parach różne emocje. Informacje Scenariusz: Monika Prus Głaszczka Konsultacja merytoryczna: Dorota Górecka Konsultacja metodyczna: Joanna Góral Wojtalik Licencja: Creative Commons Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach 3.0
Materiały Komunikaty Materiał pomocniczy Przeczytaj poniższe komunikaty w dowolnej kolejności. Zadaniem grup jest odgadnięcie emocji nadawców i odbiorców. Zwróć uwagę na to, że często komunikaty można różnie interpretować, w związku z tym nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi. Komunikaty 1. Julek, wstawaj! W nocy spadł śnieg, możemy iść na sanki! 2. Mamo, wygrałam konkurs taneczny! Zobacz, dostałam dyplom. 3. Podoba mi się twój rysunek, fantastyczne kolory. 4. Ałł boli mnie ząb, podaj mi proszę kompres. 5. Co za dzień, od rana pada i jeszcze ochlapał mnie jadący samochód. Nie lubię takiej pogody. 6. Nie zdążę, stoję w korku. Przepraszam. 7. Droga Aniu, dawno do ciebie nie pisałam, miałam mało czasu, bo wiesz rodzice zgodzili się na psa i mamy małego szczeniaczka. Jest śliczny (mail) 8. Gratulacje, super zdjęcie! (komentarz pod zdjęciem w Internecie) 9. Halo, czy może mi pan pomóc? Chciałbym zgłosić kradzież samochodu.(telefon) 10. Beznadziejny ten film, nie nagrywaj więcej jak śpiewasz. (komentarz pod filmem w Internecie) Przykładowe odpowiedzi: 1. Julek, wstawaj! W nocy spadł śnieg, możemy iść na sanki! Nadawca: radość, podekscytowanie. Odbiorca: radość, zniecierpliwienie (bo został obudzony?) 2. Mamo, wygrałam konkurs taneczny! Zobacz, dostałam dyplom. Nadawca: radość, duma. Odbiorca: duma, zaskoczenie. 3. Podoba mi się twój rysunek, fantastyczne kolory. Nadawca: zaciekawienie, zachwyt. Odbiorca: satysfakcja, duma, onieśmielenie. 4. Ałł boli mnie ząb, podaj mi proszę kompres. Nadawca: zmęczenie, zniecierpliwienie. Odbiorca: żal, troska. 5. Co za dzień, od rana pada i jeszcze ochlapał mnie jadący samochód. Nie lubię takiej pogody. Nadawca: przygnębienie, smutek, irytacja. Odbiorca: współczucie, znudzenie. 6. Nie zdążę, stoję w korku. Przepraszam. (sms) Nadawca: zdenerwowanie. Odbiorca: rozczarowanie. 7. Droga Aniu, dawno do ciebie nie pisałam, miałam mało czasu, bo wiesz rodzice zgodzili się na psa i mamy małego szczeniaczka. Jest śliczny! Nadawca: radość. Odbiorca: zadowolenie, zazdrość. 8. Gratulacje, super zdjęcie! (komentarz pod zdjęciem w Internecie) Nadawca: zachwyt, podziw. Odbiorca: duma, radość, satysfakcja. 9. Halo, czy może mi pan pomóc? Chciałbym zgłosić kradzież samochodu.
Nadawca: zdenerwowanie, poruszenie, bezradność. Odbiorca: znudzenie, zniecierpliwienie, współczucie. 10. Beznadziejny ten film, nie nagrywaj więcej jak śpiewasz. (komentarz pod filmem w Internecie) Nadawca: pogarda, zazdrość. Odbiorca: złość, przygnębienie. Jak przygotować ruchomą buzię Instrukcja dla prowadzącego Do przygotowania potrzebujesz: karton biały nożyczki klej kolorowy papier korki do butelki 5 szt. pineski lub małe śrubki Wykonanie: 1. Z kartonu wytnij okrąg o średnicy 20 cm. 2. Z kolorowego papieru wytnij: policzki (dwa koła), brwi (dwa prostokąty), nos (trójkąt) usta (półkole) 3. Na wyciętym kole narysuj oczy, przyklej policzki. 4. Przymocuj za pomocą pineski i korka ruchome elementy: brwi, usta, nos. Gotowe! Słowniczek emocje komunikacja bezpośrednia empatia
Czytelnia Teoria emocji Plutchika [online], Wikipedia [dostęp: 09.01.2016], Dostępny w Internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/teoria_emocji_plutchika Kamza Anna, Rozwój dziecka. Wczesny wiek szkolny [online], Instytut Badań Edukacyjnych [dostęp: 9.01.2016], Dostępny w Internecie: http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/ndn/rozwoj/ndn_rozwoj_dziecka_3_wc zesny_wiek_szkolny.pdf