Opracowanie: Warszawa, 10 kwietnia 2009 r. Sekcja Współpracy z Zagranicą, GPW Przegląd informacji zamieszczonych na stronach internetowych i w biuletynach informacyjnych urzędów inspekcji pracy Unii Europejskiej oraz organizacji międzynarodowych zajmujących się szeroko rozumianą problematyką zdrowia zawodowego i ochrony pracy wydanie 7. EURONEWS NR 7 NIEMCY Sojusz na rzecz siły roboczej Federalne Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych powołało Sojusz pod przewodnictwem Ministra Federalnego Olafa Scholza w celu udzielania rządowi federalnemu porad dotyczących zapotrzebowania na pracowników. W ramach podjętych działań, rząd federalny zobowiązał się podejmować próby nawiązywania dialogu ze wszystkimi środowiskami pracowniczymi tak, aby móc stosownie reagować na potrzeby rynku pracy. W celu umoŝliwienia wymiany informacji ma zostać stworzona platforma, na której pojawiać się będą pomysły nt. przyszłościowych rozwiązań dotyczących zapotrzebowania na pracowników w Niemczech i ofert pracy wg. podziału na branŝe, regiony i kwalifikacje. http://www.bmas.de/coremedia/generator/32698/2009 03 30 allianz fuer arbeitskrae fte.html IRLANDIA Niezapowiedziane kontrole w gospodarstwach rolnych Irlandzka inspekcja pracy zapowiedziała, Ŝe w ciągu najbliŝszych dwóch tygodni (6 20 kwietnia) będzie prowadziła intensywne działania kontrolne na farmach. Ich celem będzie ograniczenie liczby wypadków, do których dochodzi co roku, skutkujących obraŝeniami ciała lub śmiercią. Tylko w tym roku odnotowano 5 wypadków śmiertelnych związanych z pracą w rolnictwie, co stanowi 50% ogółu wypadków śmiertelnych. Fakt ten jest jeszcze bardziej niepokojący
zwaŝywszy, Ŝe w sektorze tym pracuje zaledwie 6% ogółu siły roboczej. W zeszłym roku (2008) odnotowano w rolnictwie 21 wypadków śmiertelnych i prawie 2, 000 wypadków skutkujących obraŝeniami. Analiza przyczyn wypadków przeprowadzona przez irlandzką inspekcję pracy i organizację Teagasc pokazuje, Ŝe najwięcej wypadków ma miejsce z udziałem traktorów/maszyn (49%), Ŝywych zwierząt (15%), w wyniku upadków z wysokości (12%) i utonięć (12%). Według Pata Griffina z irlandzkiej inspekcji pracy, większości wypadków mających miejsce w gospodarstwach rolnych moŝna zapobiec i w tym celu, rolnicy powinni korzystać z oferowanych im programów pomocowych. http://www.hsa.ie/eng/news_and_events/press_releases_/hsa_to_target_farmers_in_insp ection_blitz.html HISZPANIA Ministerstwo Pracy i Imigracji W marcu wszystkie hiszpańskie biura SłuŜb Zatrudnienia wspólnie odnotowały wzrost liczby bezrobotnych zarejestrowanych o 123.543 (3,5% więcej w stosunku do miesiąca poprzedniego). Obecnie całkowita liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Hiszpanii wynosi 3.605.402. http://www.tt.mtas.es/periodico/laboral/200904/lab20090402_2.htm W marcu w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Hiszpanii zarejestrowanych było średnio 18.058.122 osób. Liczba ta świadczy o spadku w odniesieniu do poprzedniego miesiąca o 54.489 pracowników. Mimo iŝ stanowi to wynik negatywny, wykazuje jednak pewną stabilizację i ogólne, w ostatnich miesiącach, zmniejszenie liczby przypadków wyrejestrowywania pracowników. Według Urzędu Głównego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Hiszpanii wskaźnik comiesięcznych wahań w tej materii w 2009 r. wynosi - 6,5%. http://www.tt.mtas.es/periodico/seguridadsocial/200904/ss20090402.htm 2
PORTUGALIA Urząd ds. Warunków Pracy (ACT) Unia Generalna Pracowników w Portugalii (UGT) prosi o wsparcie ze strony Urzędu ds. Warunków Pracy (ACT) w walce ze skutkami kryzysu. Prośba ta została wystosowana podczas XI Kongresu UGT, który odbył się w dniach 19-20 marca br., poświęconego omówieniu kwestii podjęcia nadzwyczajnych środków w walce z kryzysem. UGT poprosiła ACT o wzmocnienie stanowiska wobec wszystkich niezgodnych z prawem działań przedsiębiorców, szczególnie tych związanych z masowym zwalnianiem pracowników, co ściśle wiąŝe się z szeregiem innych promowanych przez UGT działań nawiązujących do ochrony zatrudnienia oraz poprawy warunków opieki społecznej i zdolności podjęcia zatrudnienia przez osoby bezrobotne. http://www.act.gov.pt/noticias.aspx?id=168 FRANCJA Listy chorób zawodowych do uzupełnienia? Międzynarodowe Centrum Badań nad Rakiem (CIRC) - instytucja ciesząca się światowym uznaniem w dziedzinie onkologii - w oparciu o najnowsze publikacje The Lancet Oncology, jednego z wiodących periodyków poświęconych onkologii (więcej patrz: http://www.thelancet.com/journals/lanonc/issue/current) zamierza uzupełnić listę nowotworów powstających na skutek ekspozycji na azbest o raka krtani i raka jajników. Decyzja ta jest kluczowa z punktu widzenia Krajowego Stowarzyszenia na Rzecz Obrony Ofiar Azbestu, które planuje wystąpić do rządu francuskiego z wnioskiem o uaktualnienie list chorób zawodowych. http://www.lexpress.fr/actualite/sciences/sante/amiante-et-maintenant-les-cancers-du-larynxet-des-ovaires_752938.html WIELKA BRYTANIA Zmiany prawodawstwa w dziedzinie bhp od 6 kwietnia br. (informacja dla prasy) Podjęto kroki w kierunku uproszczenia zasad bhp Urząd ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa wprowadza cztery zmiany dotyczące egzekwowanych przez siebie przepisów: 3
wprowadzenie nowej i łatwiejszej w odbiorze wersji plakatu nt. przepisów prawa, który pracodawcy muszą wywiesić w widocznym miejscu, ograniczenie liczby formularzy, jakie pracodawcy muszą wypełniać, uproszczenie ustaleń dotyczących produkcji i magazynowania materiałów wybuchowych, dostosowanie informacji o zagroŝeniach chemicznych i pakowaniu do nowych przepisów unijnych. Nowy plakat nt. prawa Największa zmiana to wprowadzenie nowej wersji plakatu i ulotki, które w jaśniejszy sposób przedstawiają pracownikom informację, Ŝe mają oni prawo do pracy w miejscach, gdzie istnieje właściwa ochrona zdrowia i bezpieczeństwa. Wspomniane plakaty to stały element we wszystkich zakładach pracy w Wielkiej Brytanii: pracodawcy mają prawny obowiązek prezentować plakat w widocznym miejscu lub przekazać kaŝdemu pracownikowi egzemplarz ulotki przedstawiającej zasadnicze elementy przepisów bhp. Nowy, łatwy do odczytania plakat i kieszonkowe karty koncentrują się na pracownikach i przedstawiają w prosty sposób, co pracodawcy i pracownicy muszą robić, takŝe w przypadku wystąpienia problemów. HSE wyznaczyło przedsiębiorstwom okres 5-letni, tzn. do 5 kwietnia 2014 roku, na wymianę ulotek i plakatów na nowe. JeŜeli pracodawcy zdecydują się na zachowanie po tej dacie starych plakatów, muszą zapewnić, by były one czytelne oraz zaktualizować adresy organu egzekwowania prawa i doradczych słuŝb ds. medycyny pracy. Rejestrowanie zakładów Zniesienie wymogu zgłaszania zakładów oznacza, Ŝe HSE dalej ograniczyło liczbę formularzy dot. bhp, jakie muszą wypełniać pracodawcy w Wielkiej Brytanii. Dotychczas większość pracodawców miała obowiązek powiadomić o swoim zakładzie HSE lub właściwe władze lokalne. Zmiany oznaczają, Ŝe: prowadzący zakłady przemysłowe nie muszą juŝ wypełniać formularza powiadomienia do HSE, pracodawcy z biur i sklepów nie muszą juŝ wypełniać stosownego formularza i powiadamiać władz lokalnych. 4
HSE i władze lokalne zbierają informacje o przedsiębiorstwach, co pomaga im w ukierunkowaniu działań na największe zagroŝenia. Starają się takŝe poprawić sposób gromadzenia i wykorzystywania danych o firmach poprzez wymianę informacji między sobą. Produkcja i magazynowanie materiałów wybuchowych Po 12-tygodniowych konsultacjach, 6 kwietnia br. weszły w Ŝycie zmiany stosownych przepisów. M.in. ograniczą one ilość dokumentów do wypełnienia przez policję i posiadaczy zezwoleń na materiały wybuchowe zezwolenia będą teraz waŝne do 5 lat. Ponadto, przepisy uniewaŝniają 224 zbiory lokalnych przepisów górniczych. Przepisy dot. informowania o zagroŝeniach chemicznych i pakowaniu zmiana wynika z dostosowania ich do nowego Europejskiego Rozporządzenia w sprawie klasyfikacji, etykietowania i pakowania substancji i mieszanin, obowiązującego od stycznia tego roku. Źródło: Strona internetowa brytyjskiej inspekcji pracy (HSE), http://www.hse.gov.uk/press/2009/e09029.htm Oznaczanie cięŝarów czy ten przewodnik jest pomocny? Pod takim tytułem HSE ogłasza na swojej głównej stronie internetowej publiczne konsultacje, prosząc do 20 maja br. o opinie na temat wydanego przez siebie przewodnika. 4 Rozporządzenia w sprawie ręcznego przemieszczania ładunków wymaga od pracodawców, aby podawali informacje na temat ich masy. Spełnienie tego obowiązku zwykle nie jest ani trudne, ani kosztowne. Wytyczne zawierają dodatkowe porady, w jaki sposób ten przepis rozporządzenia stosuje się do róŝnego rodzaju prac i jak go przestrzegać. HSE przypomina pracodawcom, Ŝe podanie informacji na temat masy ładunku moŝe być przydatne, ale nie powinno być jedynym krokiem podjętym w celu spełnienia przepisów. NaleŜy stosować przede wszystkim środki kontroli ryzyka, które mogą być najskuteczniejsze w jego eliminacji lub ograniczaniu, np. wyjątkowo cięŝkie ładunki lepiej jest przemieszczać mechanicznie, z wykorzystaniem pomocniczych urządzeń podnoszących lub jeśli to moŝliwe podzielić je na mniejsze jednostki. http://www.hse.gov.uk/msd/labellingloads.htm 5
EUROPEJSKA FUNDACJA NA RZECZ POPRAWY WARUNKÓW śycia I PRACY W DUBLINIE Belgia: połowa firm planuje restrukturyzację w 2009 r. Według badań przeprowadzonych przez agencję konsultingową SD Worx, połowa działających w Belgii firm planuje przeprowadzenie w bieŝącym roku restrukturyzacji. Największy odsetek firm planujących restrukturyzację stanowią firmy duŝe, zatrudniające ponad 500 pracowników oraz koncerny międzynarodowe. MiŚP i przedsiębiorstwa krajowe są bardziej powściągliwe w tym zakresie. Bułgaria: mieszane reakcje w sprawie ostatnich zmian prawa pracy Pod koniec 2008 r. w Bułgarii ustanowiono szereg nowych przepisów z zakresu prawa pracy, które weszły w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2009 r. Nowe przepisy dotyczą rejestracji układów zbiorowych pracy oraz rozszerzenia zakresu obowiązków pracodawcy związanych ze stosunkiem pracy, a takŝe w zakresie szkoleń oraz bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Ponadto, daleko idącym zmianom uległy przepisy o urlopach macierzyńskich. Zapowiadane są surowsze kontrole przestrzegania prawa pracy. Finlandia: Rozległy sprzeciw wobec rządowych planów dotyczących podniesienia wieku emerytalnego Rządowa propozycja podniesienia wieku emerytalnego przedstawiona bez konsultacji z partnerami społecznymi, spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem związków zawodowych. Przedstawiciele trzech organizacji oskarŝyli rząd o nieprzestrzeganie tradycyjnego fińskiego procesu trzystronnego i zagrozili strajkiem generalnym. W efekcie rząd rozpoczął negocjacje z partnerami społecznymi, a następnie wycofał się ze swoich wcześniejszych planów. Holandia: Firmy będą odpowiadać za wypłacanie pracownikom tymczasowym zaniŝonych wynagrodzeń Minister Spraw Socjalnych i Zatrudnienia złoŝył projekt ustawy nakładającej na firmy zatrudniające pracowników tymczasowych za pośrednictwem agencji pracy odpowiedzialność za niepłacenie lub zaniŝanie wynagrodzenia. Związki zawodowe i organizacje pracodawców wzywały do zmiany przepisów celem zwalczenia tych praktyk. Działająca na zasadzie bona fide", zarejestrowane agencje pracy, zmagające się z nieuczciwą konkurencją w postaci nielegalnych lub działających w złej wierze agencji, takŝe przyjęły projekt z zadowoleniem. 6
Portugalia: Związki zawodowe obawiają się redukcji etatów w związku z nacjonalizacją banków Związki zawodowe sektora bankowego z zadowoleniem przyjęły decyzję Rządu z listopada 2008 r. o nacjonalizacji Portuguese Business Bank. Organizacje wezwały jednak rząd do ochrony nie tylko interesów klientów banku, ale takŝe praw pracowników, a w szczególności ochrony miejsc pracy. W styczniu 2009 związki zostały poinformowane o moŝliwości zwolnienia 250 pracowników zatrudnionych na umowach o pracę na czas określony. Promocja zawodowa pracowników migrujących studium porównawcze, marzec 2009 r. Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków śycia i Pracy w Dublinie opracowała studium porównawcze dotyczące promocji zawodowej pracowników migrujących w państwach UE i Norwegii. Poprzednie badania wykazały, Ŝe pracownicy migrujący są często klasyfikowani jako nisko opłacani, niewykwalifikowani i niepewni. Ostatni raport potwierdza to zjawisko, jasno przedstawiając dowody na istnienie barier dla promocji zawodowej pracowników migrujących takich jak np. rozpowszechnienie zatrudnienia tymczasowego, zbyt wysokie wykształcenie, ograniczone moŝliwości uczestnictwa w szkoleniach, nieuznawanie kwalifikacji pracowników. W drugiej części raportu przedstawiono wzory dobrych praktyk i przykłady działań, mających na celu poprawę promocji zawodowej pracowników migrujących w tym programy edukacyjne i szkoleniowe, inicjatywy w zakresie negocjacji zbiorowych itp. W badaniu podkreślono brak dobrze udokumentowanych przykładów stosowania takich praktyk, jak równieŝ potrzebę zwiększenia nadzoru nad tego rodzaju inicjatywami. Studium porównawcze zostało opracowane w oparciu o krajowe raporty sporządzone przez korespondentów Obserwatorium Europejskich Stosunków Przemysłowych w odpowiedzi na przygotowany przez Fundację kwestionariusz. Pełną treść studium porównawczego jak równieŝ wszystkie poszczególne raporty krajowe moŝna znaleźć na stronie Europejskiej Fundacji Poprawy Warunków śycia i Pracy po adresem: http://www.eurofound.europa.eu/ewco/studies/tn0807038s/index.htm źródło: http://www.eurofound.europa.eu/eiro/ 7
MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA PRACY Globalny kryzys ekonomiczny i jego wpływ na pracowników migrujących Obecny kryzys ekonomiczny spowodował powaŝne spowolnienie światowego wzrostu gospodarczego i znaczne ograniczenie zatrudnienia. MOP przewiduje gwałtowny wzrost bezrobocia na świecie i liczby pracowników Ŝyjących w ubóstwie. W 2009 r. poziom bezrobocia w skali globu moŝe wzrosnąć z 18 do 30 milionów osób, a nawet do 50 milionów, jeŝeli sytuacja będzie się nadal pogarszać. Utrata pracy i pracownicy migrujący Bessa gospodarcza moŝe mieć róŝny wpływ na pracowników migrujących w zaleŝności od sektorów. Początkowo kryzys w sektorze finansowym w USA i Europie mógł wpłynąć na wykwalifikowanych pracowników-imigrantów. Inne sektory, które najbardziej odczuły kryzys i jednocześnie zatrudniają duŝą liczbę imigrantów to budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i usług. Skala działalności w budownictwie zmalała w rozwiniętych krajach Europy, Ameryki Północnej i krajach Arabskich. Stosunkowo duŝa liczba imigrantów pracuje w budownictwie w Grecji, Włoszech, Portugalii, Hiszpanii i USA. Mniejsze szanse na zatrudnienie Wydaje się, Ŝe szanse zatrudnienia w przyszłości dla pracowników migrujących takŝe maleją. Wiele rządów podjęło kroki, aby lepiej dostosować rynek pracy do pracowników krajowych. Na przykład, rządy w Wielkiej Brytanii i Australii ogłosiły politykę ograniczania dopuszczania do pracy wykwalifikowanych obcokrajowców, aby zapewnić więcej miejsc pracy dla rodzimych absolwentów wyŝszych uczelni. W USA ustawa zakazuje instytucjom korzystającym z programu ulg występować o wizy dla wysoko wykwalifikowanych imigrantów, jeŝeli instytucje te zwolniły obywateli USA. W Hiszpanii program dobrowolnych powrotów dla bezrobotnych, legalnie mieszkających imigrantów oferuje robotnikom wypłaty zasiłków dla bezrobotnych w zamian za zobowiązanie do niewracania do Hiszpanii przez 3 lata. Oczekuje się, Ŝe po wdroŝeniu planu 87 tys. osób powróci do swoich krajów pochodzenia. Wraz z malejącą dostępnością miejsc pracy, spada równieŝ skala imigracji do krajów będących tradycyjnie docelowymi. Porównując dane za czwarty kwartał 2007 i 2008, liczba osób poszukujących pracy z 8 nowych państw członkowskich UE w starych krajach UE zmalała z 53 tys. do 29 tys. Pogarszające się warunki pracy i ograniczanie praw imigrantów 8
Nawet jeśli nie następuje utrata pracy, pracownicy migrujący mogą być zmuszani do akceptacji niŝszego wynagrodzenia i zgody na gorsze warunki pracy, tylko po to, aby utrzymać zatrudnienie. Jak pokazują wcześniejsze doświadczenia pracownicy migrujący, szczególnie kobiety i osoby mające nieuregulowany status zatrudnienia najcięŝej doświadczają sytuacji kryzysowych. Inne moŝliwe zjawiska to wzrost nieformalnych form zatrudnienia imigrantów i ograniczanie ochrony socjalnej. O ile utrata pracy przez część imigrantów jest nieunikniona, to trzeba jednak zapewnić wszystkim imigrantom wypłaty wynagrodzeń i innych naleŝności. Trzeba równieŝ wspierać zasady zapewniające przenoszenie ich praw z tytułu ubezpieczeń społecznych. http://www.ilo.org/public/english/support/lib/financialcrisis/featurestories/story11.htm 9