Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 dr in Ewa Kowalska-Napora Katedra Logistyki, Wydzia In ynierii Produkcji i Logistyki Politechnika Opolska Katedra Logistyki, Wy sza Szko a Bankowa w Chorzowie Estymacja przedzia owa, jako wymiar warto ci niematerialnej Interval estimation as the dimension of intangible value Streszczenie: Autorka pracy podj a si próby zdefiniowania przestrzeni decyzji w oparciu o rozk ad nieparametryczny. Kwantyfikacja nieparametryczna i identyfikacja funkcji celu stanowi kanw wywodów polemizuj cych. Celem pracy jest zdefiniowanie pola szacowa i okre lenie sposobów tworzenia struktur klasterowych w oparciu o za o one funkcje celu. Artyku ma charakter konceptualny i pogl dowy, czy filozofi i elementy matematyki intuicjonistycznej, które staj si obszarem, my l, a mo e metodyk zarz dzania logistycznego. S owa kluczowe: architektura, sie, dystrybucja, obszar wra liwo ci Abstract: Written by the author, the system of creating values equally includes individual and integrated chains of values of individual links, which on the one hand have to be flexible and respond quickly to changes in demand, and at the same time create a value on both the local markets, as well as globally. This paper analyzes the impact of behaviour patterns of links with the value and quality created in the network of cooperating links. With its issues the paper touches upon the aspects of quality management on macro-scale and interprets the phenomena of quality influence on the added value in the network. The research novelty here is the constitution of the quality criterion as intangible and subjected values. Written by the author, while determining ways to solve a problem you need to define the problem, identify the need for changeas well as its solution, defining alternatives. The paper touches upon the problems of identifying the function of an object, selecting its sets and cancelling such characteristics so as to categorize properly the scope of a decision. The novelty of the analysis is selecting the estimated value and its impact on the extent of target optimization within the sensitivity area. Key words: architecture, network, distribution, sensitivity area Wst p W dobie globalizuj cej si gospodarki i decyzjach wielo-kontekstowych, na znaczeniu nabiera szybko reakcji, elastyczno dzia ania, a nade wszystko trafna ocena sytuacji. Szacowanie pola decyzji i opcji podejmowanych dzia a stanowi o skuteczno ci funkcjonalnej w z a. Realizacja procesów przebiega w sieci,
220 E. Kowalska-Napora strukturze i obarczona jest b dem pomiaru, le zdefiniowanych po cze lub po cze nie daj cych warto ci dodanej 1. Obszarem problemowym pracy jest redefinicja uk adu odniesienia w polu szacowa odpowiedzi i weryfikacji dzia a w oparciu o rozk ad nieparametryczny. Pojawiaj si zatem dwa obszary problemowe: specyfika po cze - i budowa architektury sieci, weryfikacja dzia a w oparciu o definicj relacji i opcji przyrostowych. Autorka pracy podj a si próby zdefiniowania w a ciwej reakcji pomi dzy punkami modalnymi w oparciu o pewne niedoszacowania i rozk ad nieparametryczny. Na czym polega ów rozk ad i czego mo e dotyczy? Rozk ad nieparametryczny jest rozk adem nie-dwumianowanym, co jest znacznym utrudnieniem w analizie, a dwa - tym samym dotyka aspektów niepewno ci. O ile szacowanie przebiega oby w rozk adzie [0,1] - mo liwe by oby szacowanie ryzyka podejmowanych dzia a. W przypadku polemik autorki - sytuacja problemowa jest bardziej sk plikowana, dotyka bowiem wielu kontekstów, niedoszacowa - a nade wszystko - rozk adów nieopisywalnych, gdzie zmiana punktu odniesienia niweczy raz przyj te aksjomaty. Dlaczego autorka podj a si próby opisu zjawisk nieopisywalnych i niemierzalnych? Z bardzo prostej przyczyny - bo prawie wszystkie decyzje mened erskie zachodz w polu niedoszacowa, a mened erowie podejmuj decyzje w jak najwi kszym obszarze niedoszacowa i ogólno ci. Tak jak okre lamy kontekstowo, czytelno informacji, tak podejmujemy prób odczytania ich i przeklasyfikowania na w asny j zyk systemu 2. Demagogia poznawcza nastr cza samoistnie wiele trudno ci, raz w wyniku omylno ci i nadintepretacji w sferze wysokokontekstowej, jak równie wynika z wielowarstwowo ci przekazu 3. Kolejnym problemem jest identyfikacja kryteriów opisuj cych poziomy zale no ci, rang definiuj cych warto zasadnicz 4. Kontekst - warto a sieciowanie ycie nie sk ada si jedynie z rozwoju w czasie, lecz równie ze zró nicowania w przestrzeni 5. 1 Zob. J. Szo tysek, E. Kowalska-Napora, Translacja modelowa - inteligencja modelowa, a problematyka zarz dzania procesowego. Zarz dzanie Jako ci 2008, nr 4, s. 74-78. 3 E. Kowalska-Napora, Projektowanie procesów logistycznych, Economicus, Szczecin 2012, s. 12-36. 4 Por. E. Kowalska-Napora, Klaster - uj cie warto ciuj ce i jako ciowe, [w:] T. Sikora, M. Giemza (red.), Praktyka zarz dzania jako ci w XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe PTT, Kraków 2012, s. 115-133. Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97
Estymacja przedzia owa jako wymiar warto ci niematerialnej 221 Owo zró nicowanie, czyli indywidualizacja przestrzeni jest rezultatem oddzia ywania wysoce z o onego zespo u czynników, w ród których podstawow rol odgrywaj substancje przyrodnicze, funkcjonalne i technologiczne, a wi c wi ce si zasadniczo ze sfer racjonaln cz owieka 6. Trendy rozwojowe przedsi biorstw i ich uwarunkowania w oparciu o co-opetition, zrelacjonowane mog by poprzez klastery, ich struktur i charakterystyk przep ywu 7. Gdy ju wiadomo, jakie zdarzenie losowe rzeczywi cie nast pi o, jego trwa e konsekwencje nabieraj charakteru prawa fizycznego z dowolnego poziomu, poza najbardziej podstawowym 8. Oprócz geometrii przestrzeni istnieje jej jeszcze jedna w asno - topologia. Mówimy zatem o pewnej strukturze podejmowanych dzia a oraz sposobie ich oceny (rys. 1) w przestrzeni wielokryterialniej i ewoluuj cej. S5 1 2 3 typowane kryteria (warto ci) 4 5 S1 S3 coopetition Rys. 1. Realizacja funkcji celu w oparciu o wzorce kryterialne i ich form mo liwej realizacji w przestrzeni co-opetition Architektura strategiczna jest ci lej powi zana z budow cech konkurencyjno ci ni dok adnego okre lenia tego, jak to zrobi, jest to raczej plan tego, co mo na zrobi z otwieraj cymi si mo liwo ciami 9. 5 A. Lósch, Die r uliche Ordnung der Wirtschaft. Jena 1940 (Gospodarka przestrzenna. Teoria lokalizacji, PWN, Warszawa 1961) [za:] J. Tkocz, Podstawy geografii spo eczno-ekonomicznej. Wyk ad teoretyczny, Uniwersytet l ski, Katowice 2007, s. 46, E. Kowalska-Napora, Projektowanie procesów transportowych. Eurologistics 2010, nr 4, s. 86-87. 6 J. Tkocz, Podstawy geografii spo eczno- ekonomicznej. Wyk ad teoretyczny, Uniwersytet l ski, Katowice 2007, s. 46. 7 E. Kowalska-Napora, Jako informacji i jej wp yw na innowacje dzia a organizacji, [w:] T. Sikora (red.), Zarz dzanie jako ci, doskonalenie organizacji, Materia y Konferencyjne, Tom II, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2010, s. 104-117, E. Kowalska-Napora, ABM w systemach logistycznych jako sposób na optymalizacj procesów wytwarzania, [w:] L. Kie tyka, Rozwój i doskonalenie funkcjonowania przedsi biorstw, Tom II, Difin, Warszawa 2010, s. 104-117. 8 M. Gell-Mann, Kwark i Jaguar, Wydawnictwo CIS, Warszawa 1996, s. 189. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
222 E. Kowalska-Napora Organizacje z punktu widzenia bada interpretatywnych s nie tyle obiektami, co zjawiskami dynamicznymi i wszelkie próby szybkiego opisu (na podstawie krótkotrwa ych impresji) ko cz si zwykle opisem niestarannym i bezwarto ciowym 10. Oprócz szybkiej informacji o znajomo ci odbieranego bod ca, jego przed-rozpoznanie pozwala po czy wyniki wczesnego monitorowania zmian w systemie z kontrol ró nych parametrów. Pozwala to sieci na kategoryzacj bod ca na etapie przed-kategoryzacj 11 - i stanowi etap oceny przedprojektowej. Kategoryzacja rozk adu daje odniesienie do formu owania opcji budowy funkcji celu (rys. 2). y = 4E+10x 3-3E+11x 2 + 7E+11x - 5E+11 R 2 = 1 1 2 3 4 5 y = -2E+10x 2 + 9E+10x - 6E+10 R 2 = 0,4007 Rys. 2. Rozk ad funkcji wielomianowanych drugiego i pi tego stopnia w oparciu o typowan funkcj celu Jak wida (rys. 2), rozk ad nieparametryczny funkcji wielomianowych rozk ada si z ró nym odchyleniem standardowym. Przy szacowaniu pola odpowiedzi na poziomie n=2 widoczna jest tendencja spadkowa, przy równoczesnym niewielkim odchyleniu. Ze wzrostem liczby parametrów szacowania odchylenie wzrasta, co jednocze nie rekompensowane jest wzrostem warto ci funkcji wielomianowej. 9 B. Dobiega a-korona, T. Doligalski, Zarz dzanie warto ci klienta. Pomiar i strategie, Poltext, Warszawa 2010, s. 254. 10 M. Kostera, Antropologia organizacji. Metodologia bada terenowych, PWN, Warszawa 2003, s. 24. 11 D. Doli ski, W. B aszczak (red.), Dynamika emocji. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2011, s. 74-75. Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97
Estymacja przedzia owa jako wymiar warto ci niematerialnej 223 Funkcjona pozostaje na poziomie 0, bez wzgl du na liczb stopni swobody i w rachunku wariacyjnym mo e przyj posta (1): gdzie: n - liczba parametrów szacowania Sdet(n)=0 (1) Stan natury jest bellum omnium contra omnes, gdy nie ma mocy, która utrzymywa aby ludzi w poszanowaniu prawa, jednostki nie dla praktykowania cnót, ale z egoizmu musz zawrze umow, zrzekaj c si prawa do bycia suwerennym i ceduj c to prawo jednej osobie lub grupie osób 12. Owa konstrukcja dotyka dwóch arbitralnych opcji rozwoju: wspó pracy i walki na ró nych poziomach. Z jednej strony organizacje, ludzie tworz zwarte grupy realizuj ce idee, cele, za o enia wspólne w ramach grona, ale z drugiej strony poprzez konfrontacje z narastaj cymi rozbie no ciami- walcz w jego ramach. Szczególny problem i rozwarstwienie nast puje, gdy pojawiaj si wielorakie funkcje celu - i o ile wzmacniaj si one, system mo e je realizowa równolegle. Zbyt wiele funkcji o jednakowym nat eniu i kierunku mo e spowodowa za amanie systemu (rys. 3-5). 1 criterial 3 5 S1 S2 S3 S4 co-opetition Rys. 3. Wzorce kryterialne przy dwóch funkcjach celu 12 M. Siwiec (red.), S ownik my li spo eczno- politycznej, Park Edukacja, Bielsko-Bia a 2005, s. 307. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
224 E. Kowalska-Napora 1 criteria 3 5 S1 S2 S3 S4 co- Rys. 4. Nadmiar funkcji celu, kryteriów i warunków co-opetition Rys. 5. Redefuzyfikacja obszaru szacowa W tej postaci przyj tego pola szcowania warto funkcjona u przyjmie warto ró n od zera, ale niekoniecznie dodatni 13 (2): Sdet(n) 0 (2) jest warto ci przyrostow wszelkich mo liwych funkcji celu, które mog si znosi lub wzmacnia. 13 Szerzej: M. Ben-Ari, Logika matematyczna w informatyce, WWNT, Warszawa 2005, s. 73-89. Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97
Estymacja przedzia owa jako wymiar warto ci niematerialnej 225 Sieci Hopfielda, kategoryzacja warstwowa Neuroobrazowanie i identyfikacja wizualizacji poprzez techniki fokusowe pozwala w pewien - mo liwe, e szerszy sposób pozna kierunki rozpoznawania zale no ci i identyfikacji reakcji: bodziec - odpowied 14. Wi kszo zalet jest s abo ciami, a wi kszo s abo ci naszymi silnymi stronami. Mamy tendencj, aby postrzega rzeczy jako czarne lub bia- e i tylko z jednej perspektywy 15. Rezolucja fraktalna zmierza do kwantyfikacji binarnej (rys. 6). y = -3E-08x 3 + 0,0312x 2-7026,5x + 4E+08 y = -5E-12x 4 + 7E-06x 3-2,592x 2 + 182390x - 1E+08 Rys. 6. Konfiguracja co-opetition przy dwóch funkcjach celu Jak wida na rysunku 6 - mamy dwa obszary logitu, które oczywi cie mog yby stanowi jeden obszar przy okre lonych warunkach brzegowych. Ekstrapolacja pola zmierza do konfiguracji nieparametrycznej z wybran opcj co-opetition - i oczywi cie tych opcji te mo e by niesko czenie wiele. Autorka zak ada, e funkcja logitu jest definiowana dwumianowan funkcj celu. Za o enie powy sze mo e by fa szywe - w zale no ci od okre lonych warunków brzegowych 16. Diagram binarnych decyzji mo na przedstawi poprzez realokacj punktów w sieci 17. 14 Zob. G. Zaltman, Jak my l klienci. Podró w g b umys u rynku, Harvard Business Press, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2008, s. 164-173. 15 G. Butler, T. Hope, Popraw sprawno psychiczn. Zarz dzaj swoim umys em, Wydawnictwo ABA, Warszawa 2010, s. 69. 16 Zagadnienie nieopisywalne, wymaga odniesienia do konkretnego przypadku. 17 Temat na odr bny artyku. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
226 E. Kowalska-Napora Powy sze mo na rozpatrywa na dwa sposoby (rys. 7): poprzez koszty i straty w realizacji funkcji, poprzez koszty i straty w utrzymaniu relacji i opcji. Rys. 7. Redukcja i dyfuzyfikacja funkcji celu w wybranej warstwie cech kwantyfikowanych Jak mo na zinterpretowa rysunek 7? Jednym ze sposobów mo e by interpretacja kosztów alternatywnych i ukrytych tytu em utrzymania relacji (przyk ad: kontrakt, umowa, sta y numer telefonu). Co si wi e ze sta o ci - wysokie koszty utrzymania relacji, które w krótkim przedziale warto ci przyrostowej czasu s nieefektywne, w d ugim - daj gwarant realizacji funkcji celu. Podsumowanie Czasami opcje przyrostowe w odniesieniu do odchyle s nieefektywne, znamiona funkcji wielomianowych nie uzasadniaj wyboru kierunku dzia- a, a kwantyfikacja nieparametryczna w adnej mierze nie uzasadnia wyboru sposobu realizacji. Czasami okazuje si równie, e funkcje si znosz i powoduj brak realizacji zamierze w d u szym przedziale czasu. Wed ug szacowania odwrotnego mog by równania ró nicowe w rozk adzie nieeuklidesowskim - które to po szczegó owej analizie prowadz do odwrotno ci funkcji celu (rys. 8). Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97
Estymacja przedzia owa jako wymiar warto ci niematerialnej 227 S1 S2 Rys. 8. Odwrotno funkcji celu Jak rozumie rozk ad nieparametryczny w odwrotno ci funkcji celu? Najprostrzym typowaniem rozwi zania jest nie tylko rozk ad binarny, ale w tym wypadku - dyfuzyfikacja funkcji w przestrzeni rozmytej. Na pocz tku typowania rozwi zania wybieramy jedno kryterium wyboru, w trakcie trwania i rozbudowywania relacji poszerzamy kryteria, parametry wg ró nych klasyfikacji, i na tej podstawie w oparciu o funkcje rozbudowywujemy architektur sieci 18. Bibliografia Ben-Ari M., Logika matematyczna w informatyce, WNT, Warszawa 2005. Butler G., Hope T., Popraw sprawno psychiczn. Zarz dzaj swoim umys em, Wydawnictwo ABA, Warszawa 2010. Dobiega a-korona B, Doligalski T., Zarz dzanie warto ci klienta. Pomiar i strategie, Poltext, Warszawa 2010. Doli ski D., B aszczak W. (red.), Dynamika emocji. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2011. Gell-Mann M., Kwark i Jaguar, Wydawnictwo CIS, Warszawa 1996. 18 Zob. E. Kowalska-Napora, Weryfikacja kosztowo-jako ciowa programatorem dzia a w a cuchu dostaw. Logistyka 2006, nr 5, s. 30-32, E. Kowalska-Napora, Value creation and value capture in a logistics network and risk management, [w:] K. Grzybowska (ed.), Management of Global and Regional Supply Chain - research and concepts, Poznan Uniwersity of Technology, Pozna 2011, s. 145-158, E. Kowalska-Napora, Zarz dzanie wiedz re engineering - integracja podej, [w:] J. Kisielnicki, W. Chmielarz, T. Parys (red.), Informatyka w przysz o ci, Wydzia Zarz dzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, p. 4.2, s. 260-274, E. Kowalska- -Napora, Zastosowanie technologii informacyjnej w sieci logistycznej, [w:] M. Gajek, O. Hachlkevych, Modelowanie procesów wytwórczych., Politechnika Opolska, Za cze Wielkie lipiec 2010, s. 145-156. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
228 E. Kowalska-Napora Kostera M., Antropologia organizacji. Metodologia bada terenowych, PWN, Warszawa 2003. Kowalska-Napora E, Zastosowanie technologii informacyjnej w sieci logistycznej, [w:] Gajek M., Hachlkevych O., Modelowanie procesów wytwórczych.. Politechnika Opolska, Za cze Wielkie, lipiec 2010, s. 145-156. Kowalska-Napora E., ABM w systemach logistycznych jako sposób na optymalizacj procesów wytwarzania, [w:] Kie tyka L., Rozwój i doskonalenie funkcjonowania przedsi biorstw, Tom II, Difin, Warszawa 2010, s. 104-117. Kowalska-Napora E., Klaster - uj cie warto ciuj ce i jako ciowe, [w:] Sikora T., Giemza M. (red.), Praktyka zarz dzania jako ci w XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe PTT, Kraków 2012, s. 115-133. Kowalska-Napora E., Projektowanie procesów transportowych. Eurologistics 2010, nr 4, s. 86-87. Kowalska-Napora E., Value creation and value capture in a logistics network and risk management, [w:] Grzybowska K. (ed.), Management of Global and Regional Supply Chain - research and concepts, Poznan Uniwersity of Technology, Pozna 2011, s. 145-158. Kowalska-Napora E., Weryfikacja kosztowo-jako ciowa programatorem dzia a w a cuchu dostaw. Logistyka 2006, nr 5, s. 30-32. Kowalska-Napora E., Zarz dzanie wiedz re engineering - integracja podej, [w:] Kisielnicki J., Chmielarz W., Parys T. (red.), Informatyka w przysz o ci, Wydzia Zarz dzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, p. 4.2., s. 260-274. Kowalska-Napora E., Jako informacji i jej wp yw na innowacje dzia a organizacji, [w:] Sikora T. (red.), Zarz dzanie jako ci, doskonalenie organizacji, Materia y Konferencyjne, Tom II, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2010, s. 104-117. Kowalska-Napora E., Projektowanie procesów logistycznych, Economicus, Szczecin 2012, s. 12-36. Lósch A. 1940, Die r uliche Ordnung der Wirtschaft. Jena (Gospodarka przestrzenna. Teoria lokalizacji, PWN, Warszawa 1961), [za:] J. Tkocz, Podstawy geografii spo eczno-ekonomicznej. Wyk ad teoretyczny, Uniwersytet l ski, Katowice 2007. Siwiec M. (red.), S ownik my li spo eczno-politycznej, Park Edukacja, Bielsko-Bia a 2005. Szo tysek J., Kowalska-Napora E., Translacja modelowa - inteligencja modelowa, a problematyka zarz dzania procesowego. Zarz dzanie Jako- ci 2008, nr 4, s. 74-78. Tkocz J., Podstawy geografii spo eczno-ekonomicznej. Wyk ad teoretyczny, Uniwersytet l ski, Katowice 2007. Zaltman G., Jak my l klienci. Podró w g b umys u rynku, Harvard Business Press, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2008. Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97